Życie

Mirador - viewer

Życie Literackie.

Adnotacje

Wyświetlanie 502 adnotacji

Dodawanie notatek tylko dla użytkowników zalogowanych

Opcje

WŁADYSŁAW MACHEJEK

Fo rozwiązaniu SDP —

i co dalej?

lbrzymia większość dziennika

rzy polskich przyjęła roz

wiązanie Stowarzyszenia

Dziennikarzy Polskich z me

lancholią. Tylko z melan

cholią? Niepokoje wyczerpały się na

wertepach ostatnich miesięcy — zjawi

sko i symptomy uczuć świadomie ogra

niczam w czasie do kilku ostatnich

miesięcy albowiem ten tembr nastro — ,

jów chciałbym odnieść do wielkiej

równiny dziennikarskiej wprawdzie

owszem poddanej emocjom, ale w głębi

ducha nie ekstremom, niezależnie od

powolności wobec nawiedzonych stroi

cieli. Zresztą wobec nawiedzonych byli

bezradni nie tylkó dziennikarze, ba,

przecież legendę o bezprawiu do rządu

dusz tworzyła odgórna bezradność, rze

komo poddana rozgrywkom o władzę.

Natomiast pokaźna grupa dzienni

karzy dostrzegała wirusy klęski

już w euforii nadzwyczajnego

zjazdu SDP w listopadzie 1980,

„Hej kto Polak na bagnety...” Liderom

wyraźnie spieszyło się do klęski, wi

rusy wybuchły chorobą. Poniektórym

ubzdurało się być mediatorami między

przywódczą ekstremą „solidarnościową”

i władzą ludową czy też Partią. Nie

szczęściem intelektualistów określone

go kalibru w naszym kraju jest ambi

cjonowanie się na mężów opatrznościo

wych. Próba siedzenia okrakiem na

wątłej kładce przed 13 grudnia coraz

szybciej wyraźniała przechyłem na pra

wo. Na demontaż, po którym dla Par

tii zostałaby ew tylko rola bufora

w międzynarodowej grze sił. Im żar

liwiej szukano w Partii „umiarkowa

nych” i „twardogłowych”, tym bardziej

staczano się w objęcia międzynarodo

wych, zachodnich igraszek. „Umiarko

wanie” rodziło się przeważnie z sytu

acji narzucanych przez NSZZ „Solidar

ność” i kończyło się rejteradą z rozwi

niętymi sztandarami. (Naiwni wierzyli,

że na z góry wybrane pozycjfe). Nie ma

co kryć. pewne tytuły gazetowe' mie

niące się być organami PZPR były ra

żone jak ptaszęta wzrokiem boa i z

dnia na dzień więdły w swoich obo

wiązkach wobec Partii, stawały się słu

żebne wobec „Solidarności” To nie zna

czy, że fakt rażenia wystarczy za za

łącznik do rdzgrzeszenia. Usłyszę: sy

tuacja była taka, że bano się ...nie po

wiem gdzie... raczej sankcji ze strony

„Solidarności”, a mniej szczebla nad

rzędnego, czy też opinii sprawdzo

nego w wierności aktywu. W ta

kich oportunistycznych kombina^

cjach odbywały się także wszelkie

przedwybory i wybory; n» falach tzw.

demokratyzacji obrzydliwe manipulo

wanie dosięgło szczytu. Mieliśmy do

czynienia z propagandą sukcesu a re

bours W szerokim życiu publicznym,

społecznym zwyciężyła koalicja twar

dych, „solidarnościowców” i miękkich,

oportunistycznych urzędników z wła

dzy, i politycznej i administracyjnej i

gospodarczej Powiedzmy sobie szcze

rze: nawet po 13 grudnia, kiedy — zda

się — runęły nadzieje na rozbicie so

cjalizmu (ja wolę podstaw socjalizmu)

i przegonienie komunistów, małowier

ni jeszcze się łaszą wokół przegra

nych, którzy nie dają za przegraną,

nadrabiając miną. Straszy widmo po

wrotów, pojękuje nadzieja zmiękcze

nia Zachodu za cenę...

W tym mieszaniu i skłócaniu walny

udział brało kierownictwo SDP na pal

cach u dwóch rąk można policzyć ga

zety, które wyłamywały się spod owe

go możnego czarowania Zaistniał wza

jemny przepływ, nic dziwnego, że de

cyzje 13 grudnia podziałały na dzie

siątki dziennikarzy, a przede wszys

tkim na tych, którzy z wyrachowania

odwrócili się od stalinizmu czy od li

zania zeszłych prominentów w tylną

część ciała — podziałały nie jak zimny

prysznic lecz jako wyzwanie, bezczelne,

samozwańcze wobec jedynego sprawie

dliwego i polskiego rzecznika, arce

przymierza porozumienia narodowego.

Jak to porozumienie miało wyglądać?

Zgodnie z porzekadłem: ja daję kij, ty

daj tyłek... Ja wiem, że skutki stosowa

nia tego porzekadła w pewnych okre

sach najnowszej polskiej historii obra

cały się przeciwko dziennikarzom, pu

blicystom i poniektórym redaktorom.

Byli bici. Będę jednak obstawał przy

zdaniu, że nie notowaliśmy orgii bicia

za dekady Gierka. Odbywało się coś

gorszego i z tego powodu nadszedł po

sierpniowy odwet, ten nienawistny kac

szczęśliwie pożenił się z politycznymi

ambicjami przywódczej grupy SDP, któ

ra konkurowała z krotochwilnym przy

wódcą NSZZ „Solidarność” w graniu

władzy ludowej na —nosie, zanim' zabie

rze się do uderzenia w ryja.

Piszę z taką złością przeciwko po

niekąd przyjaciołom po piórze, że mogę

się narazić na podejrzenie, iż szaleję za

całą władzą ludową, za wszystkimi jej

reprezentantami, ftawet za niedonoszony

mi jej dziećmi, lub. z nieprawego łoża, i

że już złapaliśmy Boga zą brodę wraz z

ogłoszeniem stanu wojennego, który wy

trącił płonącą głownię także z rąk grupy

przywódczej SDP przy ul. Foksal w War

szawie.

Nie mnie na tym miejscu dociekać

dlaczego nie udało się uratować nazwy

dla działań dziennikarskich na rzecz

wspólnej walki o realizację demokracji

socjalistycznej przy użyciu wszystkich

środków prawnie dostępnych dzienni

karzowi i poszczególnym gazetom Jak

wiadomo, zasób wiedzy dziennikarza i

przypisana mu ikra ma służyć nie tyl

ko służbie informacyjnej, ale także wy

rażaniu opinii, wynikającej z obserwa

cji życia i stosunków wynikających z

korelacji władza — społeczeństwo —

gospodarka — układy międzynarodowe.

Nie zdziwię nikogo, gdy zdradzę, że o

statnimi tygodniami w tzw. masowych

przekazach nie przelewa się od akty

wnej krytyki. Dla jasności: w żmud

nych zapasach między opożycją — ja

wnie lub w skutkach antysocjalistycz

ną — przyjaciele „Solidarności” w ma

sowych przekazach opowiadali się w

różny sposób za jej przewagą, stanęli

przeciw słabszym, przeciw tej żabie

jak określałem w „ŻL” obróconej do

góry brzuchem i majtającej bezradnie

nóziętami, której zdawała się bronić

już tylko Konstytucja. Nb. mogło to

być tylko spłoszenie, wyrachowanie, nie

obce przecież nawet pewnym ogniwom

władzy i jej przedstawicielom. W ta

kim klimacie musiała się zagubić spra

wiedliwość krytyki służącej socjalisty

cznej naprawie, powrotowi do lenino

wskich norm życia 1 rządzenia.

Tyle w stronę opinii o politycznych

zwichnięciach twórczych stowarzyszenia

dziennikarzy w kraju demokracji lu

dowej z ambicjami w stronę socjaliz

mu. Nie przypuszczam jednak, żeby ja

kakolwiek organizacja typu zawodowe

go cały ogień inicjatyw i walki musia

ła poświęcać zbawieniu tylko ogółu na

rodu. Naród składa się także z jedno

stek tej i owej organizacji, w tym i

dziennikarskiej. Ciężkie zarzuty wyto

czono przeciw SDP rozwiązanemu przez

generała prezydenta Warszawy — cy

tuję z osnowy zarzutów wysuniętych

przez redaktorów tygodnika „Perspe

ktywy”: „W ciągu czternastu miesięcy

swojej działalności kierownictwo SDP

ze Stefanem Bratkowskim na czele nie

rozwiązało ani jednego problemu z

dziedziny spraw twórczych, społeczno

zawodowych czy socjalno—bytowych

środowiska”. Ciężki to zarzut, wszak

wiadomo, że nie samym duchem czło

wiek żyje. Niestety podniosły się nie

chęci wobec dziennikarzy wśród pro

minentnych łaskawców m. in. w orga

nach finansowych. Stowarzyszenie

Dziennikarzy Polskiej Rzeczypospolitej

Ludowej — jeśli ma cieszyć się nie

ty’ko tą zasługą, że powstało na gruzach

SDP — będzie miało dużo do odwojo

wania w sferze zaiste zaniedbanej; ba,

słyszy się dość głośno o zakusach na

dotychczasowy sten posiadania dzien

nikarzy, wynikający, podkreślam, tylko

z wykonywania zawodu SDPRL niech

tu nie wstydzi się nawet konserwaty

zmu; prof Konstanty Grzybowski pou

czał, że angielscy konserwatyści mają

(Ciąg dalszy na str. 2)

. W numerze m. in.': WITOLD ŚLUSARSKI: Chorzy na niemoc (str. 1, 12) ♦ KAROL TOEPLITZ: Kultura dzieli, kultura jednoczy (str. 3) ♦ KAROL BUNSCH:

Pamięć o Wandzie Kragen (str. 4) ♦ STANISŁAW LACHOWICZ: Czy hitlerowcy bali się Chopina? (str. 5) ♦ MAREK SOŁTYSIK: Portret z odbitym w lu

strze wizerunkiem śmierci (str. 6—7) ♦ HENRYK VOGLER: „Wesele” 1982 (str. 7) ♦ JAN RYBOWICZ: Jako i my odpuszczamy (str. 8—9) ♦ BARBARA

SEIDLER: Metody wychowawcze (str. 9—10) ♦ OLGIERD TERLECKI: Podporucznik Sułkowski, oficer kasynowy (str. 11) ♦ JAN BOLESŁAW OŻÓG:

Ludzie pióra, brońcie się (str. 13) ♦ Felietony: BOGUMIŁ DROZDOWSKI, WITOLD KIEDACZ, JANUSZ ROSZKO

TYGODNIK

Kroków, 28 marca 1982 ROK XXXII

nr 7 (1566)

ISSN 0591—2369

cena zł 20

JAN LECHOŃ

NIEZWYKŁA

PAMIĄTKA

rosta prawda, że życie silniej

sze jest ponad wszystko, że

wciąż zawiedzeni, wciąż czegoś

zfnuszeni się wyzbywać —

wciąż budujemy nasze życie na

nowo, wciąż idziemy naprzód, pełni

złudzeń i nadziei — potwierdza się i w

tym także, że, tylokrotnie wyzuwani

przez wojnę z naszych najskromniej

szych choćby własności, wciąż czymś

nowym się otaczamy, marząc podświa

domie o jakiejś przystani, do której nie

każdy przecież z nas dopłynie.

Co do mnie — to moją własność sta

nowiła biblioteka i obrazy. Biblioteka

może nieco chaotyczna — ale w całości

prawie złożona z książek ofiarowanych

mi przez autorów i przez nich podpisa

nych; wśród za bezcen okazyjnie w

Paryżu skupywanych płócien było

kilka Aleksandrów Gierymskich nie

zwykłej piękności, parę Podkowińskich,

Wyspiańskich, Kotsisów, cudowny por

tret kobiecy Piotra Michałowskiego,

kilka prac mało znanego w Polsce a

jakże oryginalnego i poetycznego ma

larza Tadeusza Makowskiego — o

czymże więcej mógł zamarzyć polski

pisarz, wychowany w skromnym inteli

genckim domu?

Doprawdy, kiedy dziś myślę o tych

książkach i obrazach, wspjmiram je

jak bogacz swój wielki majątek — Jak

wszyscy wszystko i ja go utraciłem.

Nie mam zbioru powieści Żeromskiego

z ostatnich dziesięciu lat jjgo życia,

którym zawstydzająco łaskawe dedy

kacje tak zawsze wspaniałomyślnie

życzliwego dla młodszych wielkiego,

ostatniego wajdeloty dawały cenę klej

notów, nje mam ulubionej mej, naj

lepszej jaką kiedykolwiek napisano

książki o Piłsudskim, z ciepłym, wzru

szającym nadpisem autora Ignacego

Daszyńskiego, pamiątką iluż wieczo

rów z pierwszych lat upojnej wolności.

kiedy to wspomnienia starych bojow

ników łączyły się z pieśnią młodych

poetów, bez zasługi obdarowanych tą

swobodą. Nie mam „Łukasińskiego”,

którego ofiarował mi jeden z mistrzów

mej młNlości, najwyższy i najbardziej

.historyczny zarazem umysł w Polsce,

jak wieki mąż stanu i poeta, rozkocna

ny'w jej wielkości — profesor Szymon

Askenazy, nie mam niezliczonych

tomów mych najbliższych przyjąć ół,

ani dedykowanych z wyszukanym

dowcipem książek Boya, Kornela Ma

kuszyńskiego, Perzyńskiego, ani egzem

plarza sztuki Nowaczyńskiego z sybil

lińską pogróżką: „Oj! Lechoniu, Lecho

niku”. I oto niepomny tych strat, w

' których wyraża się jakby koniec całej

epoki życia — znów zbietam książki,

nie myśląc, że równie cennych, jak

utracone, mieć nie będę, że Żeromski,

Askenazy, Staff, Berent, Daszyński —

nie rodzą się w każdym pokoleniu. Do

robiłem się już kilku przyjaznych pa

miątek z Londynu, skąd mogę wydo

staję egzemplarze polskich książek,

niektóre może już ostatnie, niektóre

kruszące się jak próchno: to mój nowy

majątek, jak poprzedni zagrożony, ale

też jak poprzedni, wyrażający naszą

wiarę w przyszłość. W tym zbiorze

skromnym na razie mam przecież

rzadki klejnot, równy wartością utra

conym skarbom, a odnaleziony na za

kurzonych półkach u pana Opalińskie

go, skarb, którego posiadaniem chciał

bym się przed czytelnikami pochwalić.

W czasie jednej z mych wypraw na

Union Square natrafiłem oto na zb .i

rowe, świetnie zachowane > solHn.e

oprawne zupełnie, wydanie Fredry,

samo przez się bardzo cenne, ale wprost

bezcenne przez exlibris, który musi roz

marzyć i wzruszyć każdą wyobraźnię,

rozmiłowaną w polskim teatrze, budzą

cy obraz największej tego teatru świet

ności i największego uroku polskiegp

życia. „Mój” Fredro, zanim przez różne

koleje losu dostał się do mnie — był

własnością Heleny Modrzejewskiej, jej

to ręce, jakże wymowne, ręce Lady

Macbeth, Marii Stuart i Laodamii po

ruszały kartki, które ja dziś przerzucam

z niezmiernym wzruszeniem, za bie

giem utrwalonych w tych książkach

cudownych Fredrowskich wierszy szły

oczy, w których zamknął się najwyższy

czar i tajemnica kobiecości, nad stroni

cami „Zemsty”, „Ślubów”, „Odludków”

pochylała się ta króiewska głowa, na

którą Szekspir i Słowacki włożyli tra

giczną koronę Szkocji. „Mój Fredro”

jest to doprawdy jakby symbol pol

skiego teatru, jego koronny klejnot, cu

downie uszły niewoli, mówiący o tej

sztuce niezwykłej, doskonałości'wszech

stronnej, wszystko co ludzkie pojmują

cej i zdolnej wyrazić — jaką Pył te; tr

polski: jego wielcy twórcy i jego nie

zrównani aktorzy. Nawet teatr 'j ancu

ski, mimo wszystkich zastrzeżeń —

najświetniejszy na świecie, nie był od

polskiego bogatszy, jeśli chodzi o poję

cie wszystkich rodzajów sztuki: miał on

swego Rasyna i Moliera, których

myśmy nie mieli — ale nie miał „Dzia

dów”, ani „Wesela”, ani „Wyzwolenia”,

ani „Samuela Zborowskiego”, do któ

rych ani Wiktor Hugo ani Claudel jako

teatr nie dorośli.

Widzieliśmy nieraz w tych ostatnich

latach na polskich scenaćb dobre przed

stawienia, ale mało owych ludzi nie

zwykłych, niepokojących, jak Lena

Eichlerówna, której wystarczyło

odezwać się swym niesamowitym gło

sem — aby obudzić w nas poczucie

poezji, świadomość tragicznej zagadki

naszego życia.

Modrzejewska była wśród tych wiel

kich pań i panów polskiego teatru —

największa ponoć panią i królowa, tą,

która poza Polskę aż tutaj, do dalekiej

Ameryki poniosła niezrównane piękno

i pańskość gestu, muzykę głosu, zapra

wionego do czystych słów poezji; nade

wszystko zaś jakże polskiej duszy wła

ściwą wiarę w poezje w głęboki sens

owych pięknych słów i gestów. Jakże

wzruszające jest pomyśleć, że tutaj,

wśród tak innego świata, który oodaro

wał ją triumfem i bogactwe^n nie do

osiągnięcia w biednej ojczyźnie — o

twierała owe warszawskie tomy Fredry

i z tym samym co my uczuciem, wciąż

wygnanych i wciąż tęsknących czytała

(Ciąg dalszy na str. 10)

WITOLD ŚLUSARSKI

CHORZY NA NIEMOC

iatach 1945—1965 w miastach

i ośrodkach przemysłowych

Polski 9 milionów osób po

chodziło ze wsi i pozostawało

pod wpływem wiejskich tra

dycji kulturowych W tym samym cza

sie „na prowincji” najpopularniejszy

mi formami działalności kulturalnej

były konkursy czytelnicze, zespoły re

gionalne: muzyczne i teatralne oraz

kina W 1965 działało w Polsce ponad

370 towarzystw społecznych jak choć

by: miłośników regionu, miasta, przyja

ciół sztuki, ochrony zabytków i trady

cji kulturalnych regionu.

Wpływ na animację życia kultural

nego na prowincji mają: radio i coraz

dostępniejsza prasa, a nade wszystko

kina przy których działały dyskusyjne

kluby filmowe jako wyższy stopień

estetycznego wtajemniczenia. W tych

latach kultura traci swój komercjalny

charakter. A jednocześnie pamiętać

trzeba, że są to dopiero początki uciecz

ki do miast. Życie na prowincji orga

nizować trzeba było sobie samemu. Jak

grzyby po deszczu rosną regionalne

zespoły muzyczne czerpiąc materiał

z bogatej prżeszłości muzycznej swoich

regionów. W 1965 zbiór nagrań pols

kiej muzyki ludowej w Instytucie

Sztuki PAN liczy około 64 tys. melodii.

Lansowany wówczas model kultury

masowej trafia na podatny grunt Ale

życie kulturalne w Polsce jest nadal

wielopoziomowe. Wciąż współistnieją

jeszcze w świadomości różne sprzecz

ne ze sobą modele kultury. Blisko

wielkich miast; gdzie profesjonalizm

narzuca poziom i styl — prowincjonal

na kultura ma coraz bardziej • laicki

charakter. Dalej od wielkich miasl

królują jasełka i obrzędy. W tym sa

mym czasie środki masowego przeka

zu prezentują oficjalną wykładnię kul

turalnej polityki kraju.

KRZESZOWICE godzą wszystko. Są

w sercu tak wielkiego ośrodka kultu

ralnego jakim jest Kraków, korzystają

z jego kulturalnych dóbr a jednocześ

nie myślą jeszcze po swojemu, tkwią

mocno w tradycji i mają ambicje.

Z rozmowy z Konstantym Węgrzy

nem, ówczesnym dyrektorem Wydziału

Kultury Urzędu Wojewódzkiego w

Krakowie: — Krzeszowice? To była

tętnica życia kulturalnego krakowskiej

prowincji. Chociaż stolicą powiatu był

Chrzanów, gdzie istniał ogromny dom

kultury — to styl w powiatowej

kulturze narzucało to właśnie mias

teczko. Na poniedziałkowe targi przy

jeżdżało. się do Krzeszowic nie tylko

po konie, krowy czy świnie ale przy

jeżdżało się także po kulturalne inicja

tywy, pomysły Przyjeżdżało się podpa

trzyć „jak robią” kulturę najlepsi

w powiecie.

To fakt, że wówczas nakłady na kultu

rę kształtowały się inaczej niż dziś.

Przeznaczano na nią 4 i pół proc. budże

tu województwa, dziś zaledwie 1 procent.

Wszystkie placówki kullturalne w tere

nie otrzymywały pieniądze z wojewódz

twa w zależności od wyników, niemniej

biblioteki

i kina

najbardziej kulturo

twórcze organizmy mogły być o swój

byt spokojne. Gdy nie starczało budżetu

gromadzkiego zawsze znalazły się jakieś

pieniądze z wojewódzkiego Wydziału Kul

tury.

Z rozmowy z Konstantym Węgrzy

nem: — Ludziom na prowincji odebra

no kulturę z chwilą likwidacji powia

tów Nastąpiła mimowolna degradacja

placówek kulturalnych. Etaty oszczę

dzano głównie na pracownikach kul

tury, nie było już pieniędzy dla in

struktorów, zmniejszyła się ilość punk

tów bibliotecznych. Gwoździem do

trumny stało się utworzenie Central

nego Zarządu Kinematografii. Komu

bowiem w Warszawie mogło zależeć

na tym, co dzieje się z kinem w Krze

szowicach czy Tymbarku? Dach prze

cieka? — Trudno. Trzeba kino zlikwi

dować.

Likwidowano rocznie w Polsce 200—250

kin prowincjonalnych. Nikt o nie nie wal

czył, nikt się o nie nie troszczył. Zwol

niono bowiem naczelników, wojewodów,

prezydentów od odpowiedzialności za

kulturę Polikwidowano kina — siłą

rzeczy zaprzestały działalności kluby

dyskusyjne. Nie było pieniędzy na re

monty wiejskich sal kinowych — połą

czonych najczęściej z salami, w których

była jedyna we wsi scena — utraciły

rację bytu amatorskie zespoły teatralne.

Tak zfeczęła się kulturalna niemoc pro

wincji polskiej.

Dziś w Polsce południowej jest za

ledwie 76 kin państwowych, dwadzieś

cia lat temu było ich trzykrotnie wię

cej. Ten smutny bilans to nie tylko

zasługa centralizacji zarządzania kine

matografią ale także rad narodowych,

które zyski z kin — owszem — ciąg

nęły ale nie kwapiły się by coś z nich

wybudować.

Krzeszowice. Każde popołudnie, każ

dy wieczór jest taki sam. Przyjdzie

(Ciąg dalszy na str. 12)

1 z 16 • Strona 1

Mirador - viewer

Życie Literackie.

Opis

Struktura

Podobne

Błąd 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador - viewer

Opis

Struktura

Podobne

Błąd 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu