Czas.

Mirador - viewer

Czas.

Adnotacje

Wyświetlanie 643 adnotacji

Dodawanie notatek tylko dla użytkowników zalogowanych

Opcje

CZAS

Prenumeratą przyjmują*

Administracya ,CZASU11w Hrabowte i urzędy pocztowo. H lajiiową p raauBuata księgarnia

8. A . Kr zyż anow skiego, handel Z. Skali,kiego w Sukiennicach, biuro dzienników i ogłos z e ń E. 8ilber

steina Plac Maryacki, handel Bajera przy ulicy Grodzkiej, trafika K uklińskiego w Sukiennicaoh.

Główna trafika róg Rynku i ulicy św. Jana.

Ua!o»enla (inseraty) przyjmuje się za opłatą od

miejsca wiersza drukiem drobnym (petitowym za pierwsz y raz 10 cent ., za k ażdy następny po 5 ct.

STadesłane (na 3 stronie dziennika) i d miejsca w iersza drukiem drobnym po 30 cent. za każdy

raz.

— O ałotienla I prnnamerat^ przyjmują: we Lwowie Ajencya ,CZASU 11 w głównym

składzie tytoniu Nr. II przy ul. Trybunalskiej L. 4; w P a ry » w yłącznie p. Adam, Rue Clćment 4 ;

(prenumeratę p. W. Rac zkow ski, Faubouiy Poissonióre 33); w Wiednia pp. Haasenstein 4 Vogler

(także w Hamburgu, Frankfurcie n M., Be, linie, Lipsku, Bazylei i Wrocła’wiu), A. Oppelik, Stubenba

s tei Nr. 2 , R. Mosse (także w Be rlinie, Hbl Durgu, Monachium i Norymberdze), H. Schalek, M. Dukes,

M. Stern, tylko prenumeratę pp. H. Golf schmidt 4 C., w Frankfurcie n. M. G. L. D aube 4 C.

W W araa w ie przyjmują ogłoszenia pp. Reichman i Frendler, biuro o g ło sz e ń przy ui. Senatorskiej

Przegląd Polityczny.

Kraków 11 lntego.

X. Dr Jan Chełmecki zawiadamia nas, iż z po

wodn przebytej ciężkiej i niebezpiecznej choroby,

cofa swoję kandydaturę na posła do Rady państwa

z knryi gmin wiejskich okręgu wyborczego No

wy Sącz-Łimanowa-Nowytarg Grybów.

Wszystkie dzienniki wiedeńskie zajmują się wnio

skiem językowym , wniesionym przez klub au

stryacko-niemiecki. Główne artykuły tego wniosku

podajemy poniżej. Większość posłów czeskich chce

ten wniosek zaraz przy pierwszem czytanin odrzu

cić. Fremdenblatt zaznacza, iż rząd nie uważa o

becnej chwili za właściwą do rozwiązania kwe

styi językowej, a w normowaniu języka niemie

ckiego, jako państwowego, dostrzega zmianę kon

stytncyi.

Sejm kroacki został odroczony na czas nieozna

czony. N astępna sesya sejmu odbędzie się praw

dopodobnie w październiku.

W drugim dniu rozpraw nad bndżetem spraw

wewnętrznych w sejmie pruskim, zwrócił jeden

z deputowanych niemieckich znów rozprawy w stro

nę kwestyi polskiej w prowincyach wschodnich

powołując się na mowy ks. Bismarka i Putkam

mera. Dało to powód do wybornej repliki posła

Kantaka, który poddając obie mowy ostrej kry

tyce, wykazał całą ich nicość pod względem rze

czowym, tak że prócz wyrazów nienawiści i szy

derstw a nic z nich nie zostało. W nadzwyczaj do

kładny sposób sprostował mianowicie wszystkie

m jJne twierdzenia obu mów, stawiając jasne do

wody, że rrecz miała się wręcz przeciwnie.

W tym samym dniu przedłożonym został sej

mowi pruskiemu wniosek rządowy względem nobro

ny niemieckości w prowincyach wschodnich11

szerzenia kolonizacyi niemieckiej w Prusach za

chodnich i w Księstwie Poznańskiem. W niosek ten

brzmi:

*My Wilhelm rozporządzamy z przyzwoleniem

obu Izb sejmu pruskiego, co następuje:

§ 1. Rządowi oddanym będzie do dyspozycyi fun

dusz w kwocie 100 mil. marek, aby w celu wzmo

cnienia żywiołu niemieckiego wobec usiłowań po

lonizacyjnych w Prusach zachodnich i w prowin

cyi poznańskiej przez osadzanie niemieckich wło

ścian i robotników l) nabywać drogą kupna grun

ta, 2) o ile potrzeba płacić koszta powstające,

o) pierwszego urządzenia, b) pierwszego uregulo

w ania stosunków gminnych, kościelnych i szkol

nych nowych osad średnich lub małych rozmia

rów , tudzież całych gmin wiejskich, czy one

(w m jśl liczby l) lub też na innych gruntach,

własnością państwa będących, urządzane będą.

§ 2. W oddawaniu gruntów (§ l) włościanom bę

dzie się miało wzgląd, aby państwo zbyt wielkich

ofiar nie poniosło. Grunta oddawane będą bądż

w dzierżawę wieczystą, lub na własność.

§ 3. Sumy, jakie państwo za częściowe wyna

grodzenie swych ofiar otrzyma (§ 2) wpływać bę

dą napowrót do funduszu § 1 oznaczonego.

§ 4. W celn zebrania sumy na cele paragrafem

pierwszym oznaczone, wypuszczone będą obliga

cye państwa. Kiedy, w jakim miejscu, w jakiej

ilości, na jaki procent, pod jakiemi warunkami

wypow iedzenia i po jakim kursie obligacye te

wypuszczano być mają, rozporządzi minister finan

sów. Zresztą co do administrowania i oznaczenia

pożyczki i co do przedawnienia procentów zastósowa

ne będą przepisy ustawy z d. 19 grndnia 1869 r.

(zb. pr. s. 1197).

§ 5. Czynności sądowe, wynikające z §§ 1 i 2,

o ile nie będą spornemi, łącznie z zapisami hipo

tecznemi, nie będą podlegać ani stemplowi, ani

żadnej opłacie sądowej.

§ 6. Sejmowi zdawać się będzie corocznie

sprawę z czynności oznaczonych §§ 1 — 4.

7. Wykonanie tej ustawy, o ile w myśl § 4

nie będzie należeć do czynności ministra finan

sów, oddane będzie osobnej komisyi, pod kierun

kiem ministerstwa stanu. Bliższe szczegóły tyczą

ce się składu tej komisyi, do której wejdzie tak

że po dwóch członków z każdej oba Izb sejmo

wych, miejsca zamieszkania, zakresu jej czynno

ci i jej kompetencyi, oznaczy osobny dekret kró

ewski."

Oprócz tego przedłożonemi m ają być jak do

nosi Nordd. Allg. Ztg sejmowi pruskiemu wnioski

rządowe względem mianowania i instalowania na

uczycieli, względem obowiązkowego uczęszczania

do szkoły i kar za nieuczęszczanie regularne,

względem języka niemieckiego, jako wykładowe

go szkolnego i sądowego i t. p , które, jak dodaje

Nordd. Allg. Ztg ,nowych znów wymagać będą

kredytów ."

Motywa wniosku rządowego w sprawie koloni

zacyj wschodnich prowincyj mówią, że suma 100

milionów marek wystarczy przynajmniej na zaku

pienie 200,000 hektarów, z których 100,000 zape

wne w najbliższej przyszłości będzie do nabycia.

Wobec faktu, że w Księstwie Poznańskiem głó

wnie niemieccy właściciele dóbr są zachwiani, kan

clerz zamyśla widać i o zakupywaniu tych dóbr w ce

lach wprowadzenia większej liczby niemieckiej lu

dności do kraju, bo polskich dóbr, którymby groziła

sprzedaż konieczna, ani w przybliżeniu nawet po

dobnej ilości hektarów niema.

Kolonizacya, mówią dalej motywa, da się tylko

wolno przeprowadzać. Nim się pozyska dostateezną

kolonistów liczbę, część dóbr, z okazyi nabytych,

będzie musiała być, zawsze już z uwzględnieniem

interesów niemieckości, zarządzaną w ten sposób,

jak się dotąd administruje domeny rządowe.

Prasa wolnomyślna niemiecka oburza się na

wysokość sumy zażądanej i na brak konstytncyj

ności w ustawie, która w iększą część działalności

rządowej nsuwa zpod kontroli sejmu.

W sprawie rokowań o pokój między Serbią a

Bułgaryą, przeszkodzić jeszcze może bardzo pre

tensya Bułgaryi do kosztów wojennych. Mocarstwa

wymogły na rządzie bułgarskim , żeby, jeżeli nie

chce się odrazu zrzec się zupełnie tej pretensyi, nie

występował z nią przynajmniej rychlej, aż już

wszystkie punkta ugodowe ułożone będą. Serbii

zależy znów na tem, żeby się wcześnie zapewnić,

że kwestya ta ponowioną nie zostan ę; Mijatowicz

zapytał się więc wyraźnie o to Geszowa, ten zaś

zasłonił się chwilowo tem, że niema w tej mierze

żadnej instrukcyi.

W sprawie greckiej ważnem jest doniesienie

Timesa, że Roseberry kazał oświadczyć Grecyi, iż

flota angielska postępować będzie podług rożka

zów, jakie za Salisburego odebrała.

Zajścia na ulicach Londynu odwróciły nwagę

publiczności angielskiej od większych spraw po

litycznych bieżących. Nie zwracano uwagi ani na

zwroty, jakie zachodziły w sprawie wschodniej

ani na mowę Morleya, który starał się pojednaw

czą politykę Gladstona względem Irlandyi w jak

najlepszem przedstawić świetle. Dziś jednak zwraca

na siebie uwagę i sprawia wielką sensacyę roz

darcie w łonie partyi Parnella. Rzecz poszła o u

zupełniające wybory w Galway. Parnell propono

wał na kandydata znanegi pośrednika w ugodzie

Kilmainhamskiej, Oschea. Na to trzydziestu Par

nellitów pod przywództwem Healego i Biggara,

zaprotestowało silnie przeciw kandydaturze Oschei

mieniąc go Whigiem czystej wody i zapropono

wali innego, miejscowego kandydata. W kołach

londyńskich mniemają, że scysya ta , oddawna

przygotowująca się, jest stanowczą, i że dotych

czasowe jedynowładztwo Parnella jest złamanem

Jeżli się ostataia wersya w zupełności potwierdzi

skntki tej scysyi mogą mieć wielkie znaczenie ze

względn na wewnętrzne stosunki angielskie, któ

rego doniosłości dziś jeszcze trudno ocenić.

Mowa posła Leona Chrzanowskiego

na posiedzeniu sejmowem d. 23 stycznia b. r.

w sprawie środków dla odwrócenia upadku

produkcyi rolniczej w kraju naszym.

(Według stenogramu).

Ubolewam, że tak późno, w ostatniej prawie

godzinie sesyi sejmowej postawiono na porządku

dziennym obrad sprawę bardzo ważną, sprawę ob

myślenia i przedsięwzięcia środków skutecznych

dla uchronienia produkcyi rolniczej w kraju na

szym od upadku. Jakkolwiek bowiem przesilenie

ekonomiczne, wzrastająca coraz potężniej prodnk

cya rolnicza zaenropejska, mianowicie amerykań

ska, produkująca tanio, bo nibobciążona podatkiem

gruntowym , przy pomocy coraz większego rozwoju

środków taniego przewozu morzem, gniecie i do

upadku przywodzr produkcyę rolmczą we wszyst

kich krajach europejskich, jednak najzgubniejszy

wpływ wywiera na kraje przeważnie i prawie wyłą

cznie rolnicze, jakimi są kraje polskie, a między

nimi Galicya. Tem zgubniej wpływa to na Gali

cyę, że produkcya tu rolnicza i wogóle w Austryi

obciążona jest daleko wyższym podatkiem grun

towym, niż w innych państwach europejskich, bo

opłacała 22e/0 od dochodu z gruntu, a teraz ten

podatek gruntowy jest jeszcze wyższy stosunkowo

do dochodu brutto, a to wskutek większego spad

ku cen zboża. Prócz tego koszta produkcyi rolni

czej są w naszym kraju większe, niż w zacho

dnio-europejskich krajach, z powodu wyższego u

nas procentu od kapitałów obrotowych, potrzebnych

do popędu produkcyi rolniczej.

Sprawa więc jest bardzo ważna i piekąca. Za

brałem zaś w niej głos, bo badam ją dość dawno

i uważnie. Już w r. 1880, gdy w tej wys. Izbie

toczyły się dnia 24 lipca rozprawy o uregulo wa

niu podatku gruntowego, przedstawiałem w dłuż

szym wywodzie, że parlamenta i rządy powinny

starać się zniżyć o ile możności podatek grunto

wy wobec zbliżającego się przewrotu wszystkich

stosunków produkcyi rolniczej. Dostojny wicemar

szalek dozwoli, iż odczytam jeden krótki ustęp

z przemowy mojej na posiedzeniu dnia 24 lipca

1880 r. (czyta): ,,Zabrałem głos, aby wskazać,

jak zgubnem dla produkcyi rolniczej jest podwyż

szenie podatku gruntowego wobec zbliżającego się

wielkiego przewrotu w stosunkach ekonomicznych

w całej Europie, szczególniej przewrotu w stosun

kach produkcyi rolniczej, a io z powodu olbrzy

miego wzrostu taniej produkcyi rolniczej w Ame

ryce północnej i w ogromnych rozmiarach wzra

stającego z każdym rokiem taniego przywozu pro

dukowanego zboża i bydła z Ameryki do Europy

Zabrałem głos, aby wykazać, że właśnie ten ol

brzymi wzrost produkcyi rolniczej w Ameryce, ten

szybko, szczególniej w trzech ostatnich łatach

wzmagający się przywóz tanio produkowanego

zboża i bydła z Ameryki do Europy, powinien był

znaglić ciała ustawodawcze i rządy państw euro

pejskich do znacznego zniżenia podatku grunto

wego , jeżeli pragną, aby produkcya rolnicza w Eu

ropie mogła wytrzymać konkurencyę z tanią pro

dukcyą amerykańską, jeżeli chcą produkcyę rol

niczą europejską chronić od upadku zupełnego, co

w następstwie swojem spowodowałoby niemożność

płacenia jakiegokolwiek podatku gruntowego."

(Mówi). Ziszczenie się tego, co wówezas mówi

łem, niech służy za wskazówkę, że tą sprawą

zajmuję się dość dawno, i że wnioski, które wys

Izbie przedłożę, wypływają z wielostronnego jej

badania.

Sejmowa komisya gospodarstwa krajowego pro

ponuje, aby wys. Sejm żądał podwyższenia cła

od zboża wprowadzanego do Austryi, która za

wsze część swego zboża wywozi, i częściowego

nieznacznego zniżenia taryf przewozu drogami że

laznemi w państwie austryackiem. Środek pierwszy

sądzę nieskutecznym, jednak nie będę się wnio

skowi sprzeciwiał, bo to już sprawa przesądzona

na teraz. Zniżenie taryf przewozu drogami żela

laznemi jest jednym a skutecznych środków, ale

wniosek komisyi w tym przedmiocie jest połowi

czny.

Aby udowodnić, że środki zaproponowane tu

)rzez komisyę gospodarstwa krajowego (którym

jednak sprzeciwiać się nie będę) są zupełaie nie

dostateczne do zasłonienia produkcyi rolniczej

w kraju naszym od upadku pod naciskiem pro

dukcyi rolniczej zaeuropejskiej, tanio produkują

cej i bardzo tanio przywożącej produkta swoje do

Europy (poseł Gross: brawo!)] aby wykazać, j a

kimi środkami możua wzmocnić naturalnie, a

jakim sposobem sztucznie ale skutecznie zasło

nić, iżby nie upadła, lecz utrzymała się, wzrosła

i rozwijała się, —

należy zbadać powody, dla

których produkcya rolnicza w kraju naszym i wo

góle krajów rolniczych europejskich nie może wy

trzymać konkureneyi z produkcyą rolniczą amery

kańską.

W krajach północno-amerykańskich produkcya

zboża i bydła, w południowo-amerykańskich pro

dukcya bydła, w Australii produkcya wełny jest

bardzo tania. Wykazały to bardzo liczne badania

warunków produkcyi w tych krajach, mianowicie

warunków północno amerykańskiej produkcyi zbo

ża i szybkiego a olbrzymiego jej wzrostu. Mamy

z tych badań dokładne dosyć, a mnogie sprawo

zdania, począwszy od raportu komisyi, wyprawio

nej w r. 1879 przez rząd angielski, bardzo dbały

o materyalne interesa swego kraju, od dzieła eko

nomisty francuskiego p. Roona, wydanego w Pa

ryżu w 1880 r. pod tytułem Le bU aux Etats

Unis d ’Am eriąue, od sprawozdania p. Kappa,

członka parlamentu niemieckiego, ogłoszonego

w Berlinie w 1880 r. pod napisem: Die amerika

nische W aitzenproduktion — aż do ogłoszonego

w Paryżu w r. z. w Journal de la societe de sta

tistiąue artykułu p. Brocba pod napisem: La crise

agricole en Europę, i aż do sprawozdania, odczy

tanego w jes’eni r. zeszł. na kongresie rolniczym

w Peszcie. Wszystkie te sprawozdania i sumienne

badania udowodniły liczbami, jak tanio produ

kuje Ameryka zboże i bydło, Australia wełnę i

zboże.

Nie mogę tu zajmować ostatnich godzin sesyi

sejmowej przytaczaniem licznych dat statystycz

nyeh z tych sprawozdań i dzieł. Przytoczę tylko

ten rezultat dat statystycznych, że w obszernych

a żyznych krajach północno amerykańskich. leżą

cych przy ogrom nych jeziora ch Michigan, Huron,

Erie i Ontario, w krajach, których stolicą jest

Chicago, i na urodzajnych, bezgranicznych równi

nach i stepach, rozciągających się nad największą

w świecie rzeką Missisipi, kosztuje produkcya je

dnego buszla pszenicy (tj. 60 funtów) od 20 do 45

centów, na nasze pieniądze licząc. A jest jeszcze

w tych wielkich a żyznych krajach 200 milionów

akrów ziemi, odpowiedniej pod uprawę pszenicy,

a niezajętej dotąd pod tę nprawę. Gdy w 1860

roku było w Stanach Zjednoczonych tylko ogółem

12 milionów akrów ziemi obsianych pszenicą,

z których zebrano jej około 170 milionów buszli,

z czego wywieziono za granicę 4 miliony buszli;

już w 1880 r. obsiano tam pszenicą 37 milionów

akrów ziemi, zebrano 498 milionów buszli, a wy

wieziono 150 milionów buszli. W roku 1882 było

pod pszenicą przeszło 57 milionów akrów ziemi,

zebrano 504 milionów buszli, z tego zbioru 106

milionów buszli przywieziono do Europy. Wpraw

dzie w r. 1883 w Stanach Zjednoczonych obsiano

pszenicą tylko 37 milionów akrów, z których ze

brano 421 milionów buszli. Obsiano z aś pszenicą

w 1883 r. mniej ziemi z tego powodu, że koszta

produkcyi pszenicy zwiększyły się nieco (w kraju

Michigan aż do 70 centów od buszla) wskutek

braku robotnika, ponieważ mnóstwo rąk rzuciło

się do przemysłu fabrycznego. Jednak po licznych

bankructwach i stratach przedsiębiorstw przemy

słowych w 1883 i 1884 roku zwróciło się znowu

więcej rąk do rolnictwa. W 1885 r. wzrosła znów

produkcya rolnicza w Ameryce. Obok tego nastą

pił fakt, który spowodował rolników i kupców

zbożowych amerykańskich do zniżenia ceny psze

nicy, przywożonej do Europy: mianowicie konku

rencya z Indyami wschodniemi. Jakkolwiek Indye

wschodnie daleko mniej niż Ameryka przywożą

do Europy zboża - bo gdy Ameryka dostawiła

do Europy w 1880 r. 150 milionów buszli psze

nicy, a w 1883 r. 106 milionów buszli, za ś Indye

wschodnie w 1883 r. (w którym z Indyj najwięcej

przywieziono pszenicy do Europy) dostawiły 20

milionów buszli, jak wykazują daty w paryskim

Journal de la SocićtS de Statistique — jedaak

wskutek tej rosnącej konkureneyi producenci i

kupcy zbożowi a m e rykańs cy zniżyli cenę swojej

pszenicy, przywożonej do portów europejskich.

—

A zniżyć cenę mogli, bo koszta produkcyi i przy

wozu pszenicy amerykańskiej do portów zachodnio

europejskich byłyby już pokryte, jeżeli za cetnar

metryczny (tj. za 100 klgm.) pszenicy am erykań

skiej zapłaconoby w Marsylii lub Hawrze 3 ’/2 *łr.,

licząc na nasze pieniądze.

Jakież są przyczyny taniości produkcyi zboża

i bydła w Ameryce północnej a także w Australii?

Pierwszą przyczyną jest taniość ziemi, bo ogromne

przestrzenie grantów żyznych, zdolnych pod upra

wę pszenicy i chów bydła, leżą tam jeszcze nie

zajęte. Ten powód taniości produkcyi rolniczej

amerykańskiej nie może istnieć już w Europie;

ale w części neutralizuje go w Ameryce drogość

ręki roboczej. Drugą przyczyną taniości produkcyi

zboża na żyznych a przestronnych stepach ame

rykańskich jest *rabunkowy,* że tak powiem, spo

sób prowadzenia gospodarstwa tam rolnego: rol

nik tam wyzyskuje przez lat kilkanaście dziewiczą

ziemię i rusza dalej. Tę przyczynę taniości pro

dukcyi zbożowej amerykańskiej neutralizuje w czę

ści lub zneutralizować może rolnik europejski przez

lepszą upraw ę ziemi i obfitszy zbiór, bo gdy rolnik

amerykański zbiera przecięciowo z akra ziemi 12

buszli pszenicy, rolnik angielski zbiera przecię

ciowo z akra 35 buszli (ale przy wielkim nakła

dzie w uprawę ziemi), belgijski 23 buszli, zaś

w krajach austryackich przecięciowo 15 buszli

z akra.

Ale jednym z najważniejszych powodów taniości

produkcyi zboża i bydła w Stanach Zjednoczonych

amerykańskich jest ten, że tam grunt, a przeto

produkcya zboża, nie jest obciążona żadnym po

datkiem gruntowym. Natomiast w krajach monar

chii austryackiej, podatek gruntowy jest bardzo

wysoki, a stosunkowo do dochodu, najwyższy jest

podatek gruntowy w Galicyi. Wynosi on 22°/0

brutto dochodu; teraz zaś wskutek zmniejszenia

się dochodu, jest procentowo wyższy. Jeżeli ten

dochód brutto w yczerpany jest kosztami produkcyi

i podatkiem gruntowym, ziemia nie przynosi pra

wie żadnego dochodu czystego.

(Dokończenie nastąpi).

"H°M«

KORESPONDENCYA ,,CZASU."

Lwów 10 lutego.

W drodze administracyjnej załatwioną została,

jak się spodziewać należy, kn zadowoleniu inte

resowanych czynników sprawa, która oparła Bię

także o Sejm i dała powód do rozprawy. Chodzi

tn o przeprowadzanie politycznej egzekucyi ua

dodatkach gminnych dla zaspokojenia pretensyi

skarbu z tytułu zaległych podatków, oraz innych

pretensyj pod względem egzekucyi na równi z na

leżytościami podatkowemi postawionych. W ciąga

ubiegłego roku zaszły dwa czy trzy wypadki,

w których z powodu zarządzonego przez władzę

polityczną zajęcia dodatków gminnych na pokry

cie zaległych należytości, zarząd dotkniętych egze

kucyą gmin znalazł się w trndnem położenin, nie

mając środków potrzebnych do funkcyonowania.

Gdyby gminy te były w porę udały się do na

czelnej władzy skarbowej z przedstawieniem kolli

zyi, w jaką wprowadza je zajęcie dodatków, to

chociaż władza skarbowa w pierwszym rzędzie

POD RÓWNIKIEM.

III ODCZYT

S.S.ROGOZIŃSKIEGO

wypowiedziany

dnia 3 Lutego b. r. w Sali Radnej Miasta Krakowa.

Dnia 10 września staliśmy na nowo gotowi do

drogi. Zeby nie wzbudzić zazdrości, wzięliśmy tym

razem ludzi kacyka Namneko, który wraz z liczny

mi swymi krewnymi odprowadził nas do półno

cnych wrót miasta. Celem nowej podróży było

odszukanie katarakt rzeki Mungo, do których ża

den biały nie był jeszcze dotarł. Od krajowców

dowiedzieliśmy się nazw miast murzyńskich, leżą

cych mniej więcej w prostej linii na północo

wschód, a mających prowadzić do pożądanych

katarakt; oprócz* tego donosili krajowcy o istnie

niu innego wielkiego jeziora, zwanego również

Balombi lub Mbn, przytem jednakże odstraszali

nas niemożliwością dotarcia do niego teraz, twier

dząc, że w tej właśnie porze roku znajduje się

ono po prostu osaczonem stadami słoni; mimo to

jedakże rozpoczęliśmy podróż.

Droga wiodła z początku na północ, prowadząc

do rzeczki Bomby i spadając ze stromego wzgó

rza, na którem leży miasto. Nad brzegiem tej

rzeczki zatrzymaliśmy się na chwilę, gdyż Nam

neko w nadziei nowego podarku chciał okazać

pewien zapał dla udania się naszego zamiaru

i rozpoczął przemowę do tragarzy naszych, napo

minając ich, by szli, dokąd im biały rozkaże i nie

sprzeciwiali się w niczem zamiarom naszym; po

skończeniu tej admonicyi nastąpił ogólny okrzyk

pożegnania i podawszy rękę kacykowi przeszliśmy

drzewo, służące za kładkę nad rzeką i wstąpi

liśmy w odwieczne lasy. Szum rzeki głuchł w od

daleniu , podczas gdy karawana szła pewnym

i dziarskim krokiem naprzód do nieznanego lecz

pożądanego celu. Szliśmy po łańcuchu pagórków,

które od Bakundu ciągną się mniej więcej na NNE

a dalej na NE, krzyżując się przy mieście Eliki

z rzeką Mungo, która ma tam pierwsze swe progi

t. j . przestaje być spławną.

Po noclegu, odbytym w murzyńskiem miasteczku

Ekumbe-ba-Berange, przybyliśmy po nowym m ar

szu przez gęsty las i po ciągłych łańcuchach pa

górków do owego miejsca, t. j. do Eliki. Mungo

był tu mało co węższym, niż niż przy Bakundyj

skiej przystani; olbrzymi pień, prawdziwy olbrzym,

przewrócony bądź przez tornado, bądż rękami

krajowców, tworzył naturalny most, dalej zaś

w górę rzeki można było zauważyć trzy progi,

utworzone przez skały i bloki. Od miasta Eliki

teren zaczął się stopniowo podnosić; Mungo pozo

stał z lewej strony, -

widzieliśmy go jeszcze raz

z wysokiego pagórka, jak przesyłał bystre swe

fale na dół ku Bakundu, wkrótce jednak znikł

nam z oczu i podążając dalej w północno-wscho

dnim kierunku zauwżyliśmy wyraźnie, że liczne

rzeki, jakieśmy napotykali, zaczynają podążać na

wschód i południo-wschód; znajdowaliśmy się wi

widocznie w basenie źródeł Iabjangu, jednego z głó

wnych ramion rzeki kameruńskiej i wkrótce miało

nam być dozwolonem stanąć przy samych jego

źródłach. Staliśmy na wysokim grzbiecie górnym,

zaczynając właśnie z niego schodzić, gdy otwo

rzyła się przed nami nagle wspaniała kotłowina,

żywo przypominająca piękny Fiirstenstein na

Szlązku, tylko roślinność podrównikowa, zalewająca

tu wszystko jedną nieprzerwaną falą zieleni, gę

stą, jak węzeł gordyjski, w ciemniejszych utrzy

m ywała ją cieniach zmroku.

Z prawej i lewej, nad nami i głęboko pod nami

szumiały drobne, górkie strumyki, których nali

czyłem w najbliższej okolicy kilkanaście, na dole

wreszcie na dnie tej kotłowiny, łączyły się owe

kryształowe wężyki w rzeczkę górską, spadającą

z kaskady na kaskadę, a dążącą ztąd do Kokki,

jak twierdzili krajowcy; były to więc źródła

Iabjangu.

Zanotowawszy klinometr, busolę, aneroid i po

dometr, i odświeżywszy się przy chłodnych i czy

stych tych źródłach, ruszyliśmy dalej, brodząc

długo w korycie nowej rzeki, aż wreszcie spina

jąc się na nowy stromy skłon, przybyliśmy około

5-tej wieczorem do nieznanego murzyńskiego dość

wielkiego miasta Balombi-ba-Kange. Tu cała lu

dność rzuciła się na nasz widok w największym

przestrachu do przeciwległych wrót; nigdy albo

wiem przedtem nie widzieli białego człowieka, a

podług ich mniemań djabeł ma ciało białe, przy

bywające więc nieznane im istoty przeraziły ich

śmiertelnie samym swym widokiem.

Kto nie zdążył uciec dość prędko z miasta, ten

wpadał do pierwszej lepszej chaty, którą zabary

kadowywano z gorączkowym pośpiechem. Tym

czasem wybuchła burza i raptowna ulewa powię

kszająca się z każdą chwilą zmoczyła nas zupeł

nie - dach więc jakikolwiek był dla nas bardzo

pożądanym; zbliżyłem się więc w tym celu do

starego krajowca, jedynego prawie, który uie mógł

zdążyć za uciekającą ludnością, by zapytać się go

o *dom Sangonbuki (kacyka, właściwie *pana

miasta"); sądziliśmy, -

że !przez starość swą

będzie on nieco śmielszym od jego współobywa

teli; zaledwie jednak zbliżyliśmy się do niego,

gdy i jemu przestrach dodał sił i znikł w jednej

z chat.

Posłaliśmy więc kilku z naszych ludzi za nim,

bak undyjczyków ,

by uspokoili zatrwożonego

argumentem, że przecież oni współplemienni z nim

przybyli tu z białymi, że więc biali ci nie mogą

mieć złych zamiarów.

Po długich perswazyacb, udało im się wreszcie

wynaleść dom kacyka; ten ostatni jednakże, zwa

ny Mussumeh, podzielał skrupuły swych podda

nych, gdy bowiem zobaczył, że się zbliżamy do

jego domu, zamknął takowy szybko i od swych

drzwi zaprowadził nas do starej walącej się cha

ty, aby nieznane dziwolągi nie zaczarowały jego

własnej siedziby. Muketu, drugi nasz tłomacz,

wyraził jednakże nasze zapewnienia przyjaźni

w sposób tak przekonywujący, —

że M ussumeh

wkrótce się uspokoił i zdecydował się wreszcie

nawet odprowadzić nas nazad do swej chaty; a

tego samego wieczoru zamienił się również prze

strach krajowców na ogólną ciekawość. Szturmo

wano poprostu do drzwi chaty, uie dozwalając

nam ani na chwilę pozostać bez świadków; bali

się jednakże ciągle naszego spojrzenia, przypisując

mu nadzwyczajne siły i dość było spojrzeć nagle

na jakiegobądż natręta, żeby go zmusić do u

cie czki.

Mussumeh ofiarował nam kozę, jamsu i bana

nów, przyjął następnie nasze podarki i przepę

dziwszy noc w Balombi-ba-Kange, ruszyliśmy dalej

w nadziei, że tego samego dnia około zachodu

słońca ujrzymy katarakty rzeki Mungo. Podług

informacyj, powziętych w Bakundu, miały się one

znajdować w miejscu zwanem Mambauda.

Droga prowadziła znów przez pewną ilość plan

tacyi, przeszliśmy przez ,,baku" (miasto niewolni

cze) należące do Kange, następnie ciągnęły się

znów gęste lasy, zawierające tu i owdzie podobne

podniesione kotłowiny wyschłych jezior, z jakich

jedno zauważyliśmy już w Okuce i przybyliśmy

do brzegu nowej rzeki, którą trzeba było przebyć

w bród; było to widocznie jedno z lewych ramion

Mungo. Z drugiej strony rzeki trzeba było piąć

się na stromy pagórek i zaledwie uszliśmy po nim

ze sto kroków, gdy wchodziliśmy do wrót bardzo

rozległego, potężnego miasta; było to Mokonje,

centrum wewnętrznego handlu kością słoniową

w tych stronach. Poleciłem karawanie naszej iść

jaknajprędzej i z zupełną pewnością siebie naprzód,

gdyż było zaledwie południe, a chcieliśmy konie

cznie dnia tego jeszcze dotrzeć do Mambaudy;

obawiałem się przytem, by nas nie zatrzymano,

ludzie też podążali szybkim krokiem, napróżno

jednak! czegośmy się obawiali to miało wkrótce

nastąpić.

Krajowcy, pomiędzy którymi znajduje się tu

wielu czarnych handlarzy z Balungu, pośredników

między brzegiem Oceanu a Mokończykami i inne

mi wewnętrznemi plemionami, postanowili nas za

trzymać, gdyż balungscy przywódzcy sądzili, iż

przychodzimy im wydrzeć owo pośrednictwo; wpraw

dzie sami Mokończycy rozpierzchli się na nasz

widok, jak i mieszkańcy Balombi-ba-Kange, lecz

balungczycy, jaśniejsze mający o białych pojęcie,

rozproszyli ich obawy, występując sami na czele,

i wkrótce, podczas gdyśmy szybko kroczyli ku

przeciwległym wrotom miasta, napełniły się ulice

dziką, czarną zgrają, która krzycząc i wywijając

kotlasami (długiemi nożami) i dzidami, puściła się

pędem za nami żądając, byśmy stanęli.

Z początku sądziłem, że mimo to przedostanie

my się przez miasto i już staliśmy w pożądanych

wschodnich wrotach, lecz tu zostaliśmy otoczeni

ze wszech stron, podczas, gdy dwóch starszych

murzynów z miotełkami, oznakami godności, po

dążyło ku nam co tchu w najwyższem rozognie

niu umysłów.

Ciąg dalszy nastąpi.

, C i m ’ wychodzi oodziennie, wyjąwszy niedziele i dni świąteczne.

Oddzielne Nra Czasu, o ile zapas starczy, w Krakowie po 10 o., we Lwowie lub z przesyłką pocztową 12 c.

Prenumerata wynosi:

ro^ I na kwartał I]no1 miesiąc

Pocztą w p ań stw ie Austryaekiein............................................

złr.6

złr.

|2złr.50 c.

Niemieckiem . . *. .«

**;

28 złr.

7złr II 3złr

do Włoch, Francyi, Anglii, Belgii, Sz wa jc aryi, T urc yi

d zw

innych państw należących do związku pocztowego

( 32 złr.

8złr. fl 3złr

Presu en i. pr«yJ»"J* *,ę ły,Uo ol**»o do oitatniego dniaw miesiącu.

l.intv

* pieniędzmi i przekazy pien!ężne na prenumeratę i ogłoszenia (inseraty) uprasza się nadsyłać franco

doA

inistracyTŻŚSfs?ą

Hęhopimńw nadsyłanych nie zwraca się.

1 z 4 • Strona 1

Mirador - viewer

Czas.

Opis

Struktura

Podobne

Błąd 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador - viewer

Opis

Struktura

Podobne

Błąd 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu