/28_judasz_z_kariothu_1660.pdf
Teatr im. J. Słowackiego
MAŁOPOLSKAw Krakowie
pL Św. Ducha 1, 31-023 Kraków, www.teatrwkrakowie.pl
Centrala tel. 12 424 45 00, Kancelaria tel. 12 424 4515, fax 12 424 45 06
Rezerwacja biletów tel. 12 424 45 25, Kasa 12 424 45 26
Księgowość tel. 12 424 45 21, NIP 675-00-07-151
Bank Pekao SA III Oddział w Krakowie 211240 22941111 0010 1739 3880
INSTYTUCJA KULTURY
WOJEWÓDZTWA
MAŁOPOLSKIEGO
1. Nr inwentarza: 1660
2. Autor/rzy: Karol Hubert Rostworowski
3. Tytuł egzemplarza: Judasz z Kariothu
4. Inne wersje tytułu (wg afisza):
5. Tytuł oryginalny:
6. Autor przekładu:
7. Współpraca (autor adaptacji):
8. Słowa kluczowe: Karol Hubert Rostworowski, dramat polski, dramat religijny, postać
Judasza w literaturze
9. Data, miejsce, rok wydania [druki]: Kraków 1913 (pierwszy raz całość)
10. Data utworzenia egzemplarza teatralnego: 1913
11. Typ zasobu: maszynopis, egzemplarz teatralny
12. Oznaczenia, pieczęcie: Teatr Miejski w Krakowie, Biblioteka Teatru im. Juliusza
Słowackiego w Krakowie
13. Noty (obsada, skreślenia): 2 obsady, skreślenia i notatki ołówkiem czarnym,
czerwonym, zielonym i niebieskim oraz atramentem czarnym, znaki suflersko-
inspicjenckie z datami spektakli z Krakowa od 22.02.1913 r. do 12.05.1913 r. oraz ze
Lwowa od 02.06.1913 r. do 29.06.1913 r., adnotacja: „prapremiera – Kraków - za
dyrekcji L. Solskiego – opracowanie sceniczne i reżyseria – L. Solski – 22.02.1913”
(wpis i podpis Solskiego)
14. Język: polski
15. Opis: s. 98, 345x210 mm, afisz 22-27 II 1913 r.
16. Lokalizacja oryginału: Archiwum Artystyczne i Biblioteka Teatru im. J. Słowackiego w
Krakowie
17. Prawa: domena publiczna
18. Inscenizacje powiązane:
a) Teatr, scena: Teatr Miejski im. J. Słowackiego
b) Data/y premier/y: prem. 22.02.1913 (powtórzono 23, 24, 25, 26 i 27 II 1913
c) Reżyseria: Marian Jednowski
d) Scenografia/kostiumy: nowe dekoracje wg projektów Józefa Mehoffera, nowe kostiumy (afisz z 1913 nie podaje autora, inf. za: A. Grzymała-Siedlecki, „Czas” 1913 nr 90); „oprawa malarska” (dekoracje i kostiumy) – Hieronim Zwoliński (1934)
Teatr im. J. Słowackiego
MAŁOPOLSKAw Krakowie
pL Św. Ducha 1, 31-023 Kraków, www.teatrwkrakowie.pl
Centrala tel. 12 424 45 00, Kancelaria tel. 12 424 4515, fax 12 424 45 06
Rezerwacja biletów tel. 12 424 45 25, Kasa 12 424 45 26
Księgowość tel. 12 424 45 21, NIP 675-00-07-151
Bank Pekao SA III Oddział w Krakowie 211240 22941111 0010 1739 3880
INSTYTUCJA KULTURY
WOJEWÓDZTWA
MAŁOPOLSKIEGO
e) Autor muzyki:
f) Obsada/y:
Obsada premiery 22 II 1913 (wg afisza):
Apostołowie
Judasz z Kariothu – Ludwik Solski
Piotr – Marian Jednowski
Jan – Wiktor Biegański
Jakób, syn Zebedeuszów – Stanisław Jarszewski
Tomasz – Henryk Schmid
Andrzej – Józef Trzywdar
Filip – Zygmunt Nowakowski
Szymon Kananejczyk – Franciszek Monwid
Bartłomiej – Józef Orwid
Mateusz Celnik – Kazimierz Ostrowski
Tadeusz – Tadeusz Gorzkowski
Jakób Alpheuszów – Grzegorz Senowski
Pielgrzymi
Eleazar – Antoni Siemaszko
Abraham – Bolesław Puchalski
Ezra – Aleksander Bogusiński
Niewiasty
Rachel, żona Judasza – Laura Zawiejska [wł. Pytlińska]
Marja z Magdali – Wanda Jarszewska
Salome, matka Jana i Jakóba – Ada Kosmowska
Kobieta z ludu – Józefa Modzelewska
Saduceusze
Annasz – Marian Mariański
Kaiphasz – Edmund Rygier
Izmael ben Boëthos – Kazimierz Brandt
Szymon ben Kamithos – Janusz Nowacki
Jozue ben Phiabi – Józef Nowicki
Joazar – Włodzimierz Miarczyński
Arystobul – Zygmunt Noskowski
Roboam – Jerzy Boruński
Jozyasz - ***
Faryzeusze
Rabban Ananel – Leonard Bończa
Medukia - ***
Szikmi – Wacław Szymborski
Kizai – Marian Brokowski
Nifki – Ludwik Ruszkowski
Szammal – Hipolit Wójcicki
Hillel - ***
Obsada premiery z 10 III 1934 (wg programu do spektaklu)
Apostołowie
Teatr im. J. Słowackiego
MAŁOPOLSKAw Krakowie
pL Św. Ducha 1, 31-023 Kraków, www.teatrwkrakowie.pl
Centrala tel. 12 424 45 00, Kancelaria tel. 12 424 4515, fax 12 424 45 06
Rezerwacja biletów tel. 12 424 45 25, Kasa 12 424 45 26
Księgowość tel. 12 424 45 21, NIP 675-00-07-151
Bank Pekao SA III Oddział w Krakowie 211240 22941111 0010 1739 3880
INSTYTUCJA KULTURY
WOJEWÓDZTWA
MAŁOPOLSKIEGO
Judasz z Kariothu – Józef Karbowski
Piotr – Zygmunt Kułakowski
Jan – Roman Hierowski
Jakub, syn Zebedeuszów – Tadeusz Kondrat
Tomasz – Grzegorz Senowski
Andrzej – Henryk Modrzewski
Filip – Zbysław Woźniak
Szymon Kananejczyk – Konstanty Pągowski
Bartłomiej – Tadeusz Orszański
Mateusz Celnik – Józef Syroczewski
Tadeusz – Adam Cyprian
Jakub Alpheuszów - ***
Pielgrzymi jerozolimscy:
Eleazar – Władysław Woźnik
Abraham – Stefan Turski
Ezra – Wacław Zastrzeżyński
Niewiasty
Rachel – Zofia Jaroszewska
Maria z Magdali – Krystyna Ankwicz-Szyjkowska
Salome – Antonina Klońska
Saduceusze
Annasz – Ludwik Ruszkowski
Kaiphasz – Wacław Nowakowski
Arystobul – Tadeusz Burnatowicz
Izmael ben Boethos – Władysław Staszewski
Joazar – Ryszard Nusbaum
Roboam – Władysław Krzemiński
Faryzeusze
Rabban Ananel – Eugeniusz Solarski
Rabban Jozua ben Perahia – Roman Wroński
Medukia – Tadeusz Surowa
Szikmi – Stefan Stanoch
Nifki – Jerzy Senowski
Kizai – Antoni Kosmyra
Szammaj – Wiktor Bojnarowski
g) Identyfikacja ingerencji (autorzy ingerencji, rodzaj – np. suflerskie, reżyserskie, inspicjenta): egzemplarz suflerski egzemplarz suflerski; maszynopis (pisany przez niebieską taśmę). Na odwrocie strony tytułowej wklejono małą fotografię wyciętą z gazety, z podpisem „Ogólny widok Jerozolimy” (wzór dla scenografa?). Na stronie ze spisem postaci dopisane dwie obsady: premierowa (czarny atrament) i późniejsza, niepełna (ołówek) – odnosząca się do premiery Judasza… w Teatrze Miejskim im. J. Słowackiego za dyrekcji Juliusza Osterwy, 10 III 1934, w opracowaniu scenicznym Józefa Karbowskiego, który zagrał też rolę tytułową. W tekście (w kilku przypadkach również na odwrocie strony) liczne kreślenia, dopiski i znaki suflerskie robione różnymi charakterami pisma, czarnym atramentem, ołówkiem oraz zieloną, czerwoną,
Teatr im. J. Słowackiego
MAŁOPOLSKAw Krakowie
pL Św. Ducha 1, 31-023 Kraków, www.teatrwkrakowie.pl
Centrala tel. 12 424 45 00, Kancelaria tel. 12 424 4515, fax 12 424 45 06
Rezerwacja biletów tel. 12 424 45 25, Kasa 12 424 45 26
Księgowość tel. 12 424 45 21, NIP 675-00-07-151
Bank Pekao SA III Oddział w Krakowie 211240 22941111 0010 1739 3880
INSTYTUCJA KULTURY
WOJEWÓDZTWA
MAŁOPOLSKIEGO
fioletową i niebieską kredką. Pod zakończeniem tekstu wpis fioletową kredką (ołówkiem kopiowym?), prawdopodobnie ręką Ludwika Solskiego: „Pra-premiera / Kraków / za dyrekcji / L. Solskiego / Reżyseria i opracowanie / sceniczne / L. Solski, 22/2 1913” [data roczna poprawiona atramentem na: „1912”]. Ten wpis stoi w sprzeczności z tym, co czytamy na afiszu premiery, gdzie jako reżyser figuruje Marian Jednowski. Poniżej na tej samej stronie ręką suflera (podpis: Borsuk) wpisane daty 17 przedstawień danych w roku 1913 (od 22 II do 12 V), a na odwrocie – z tym samym podpisem daty gościnnych przedstawień we Lwowie: 2 VI, 15 VI i 29 VI 1913 (przy ostatniej dacie dopisek tą samą ręką: „9 raz we Lwowie”, co sugeruje, że spektakli było więcej niż tu odnotowano.
h) Opis powiązanych inscenizacji: Premiera z 22 lutego 1913 roku spotkała się z bardzo intensywnym odzewem w prasie – Judasz… okazał się utworem, który na długo określił wysoką pozycję Karola Huberta Rostworowskiego w kręgu polskich dramatopisarzy międzywojnia. Adam Grzymała-Siedlecki rozpoczął swoją recenzję słowami: „Stanęliśmy wczoraj oko w oko z dziełem niepospolitym” („Czas” 1913 nr 90). Przyznając „talent pierwszorzędny” autorowi, który stworzył głębokie studium psychologiczne, a zarazem poetycki tekst, zastrzegł: „Rostworowski unika łatwego porozumienia z publicznością”, myśląc o niedopowiedzeniach, wymagających uwagi i namysłu ze strony odbiorców. Reżyseria została uznana za „bardzo pomysłową”. Mimo że na afiszu widniało nazwisko Mariana Jednowskiego jako reżysera, krytycy nie wymieniali jego nazwiska, a np. Emil Haecker („Naprzód” 1913 nr 46) pisał wprost o wielkich zasługach Solskiego przy pracy nad wystawieniem tego dramatu. Można więc chyba uznać Solskiego za głównego autora koncepcji inscenizacyjnej (on też zajął się opracowaniem scenicznym dramatu), zaś Jednowskiego – za reżysera „technicznego”, podporządkowanego wskazaniom odtwórcy głównej roli. Dekoracje (w każdym z sześciu obrazów inne!) zaprojektowane zostały przez Józefa Mehoffera, „który świetnością skomponowanych pejzaży i wnętrz nie tylko dał mistrzowskie malowidła, ale […] dopowiedział […] nastrój poetyczności”. Biel sukni Racheli poczytano za odstępstwo od realiów, ale doceniono wyraz plastyczny, ponieważ „dawała […] scenie malowniczą plamę, rozrywającą szarość ogólną, celową, kolorytu”. Recenzent „Czasu” docenił pracę całego zespołu aktorskiego:„Była w wystawieniu tej sztuki jakaś mobilizacja zapału scenicznego”. Krytyk „Głosu Narodu” pisał o „doskonale wyreżyserowanych” scenach zbiorowych (nr 47), Władysław Prokesch wskazał zwłaszcza na scenę kłótni faryzeuszy u Annasza („Nowa Reforma” 1913 nr 90). Rolę Ludwika Solskiego (Judasz) Grzymała-Siedlecki uznał za arcydzieło („Szczegół za szczegółem, scena za sceną składały się na całość wstrząsającą, przemawiającą prawdą i poezją”), wycyzelowane w każdym szczególe, a zarazem przejmujące w wyrazie, dodając z iście proroczą celnością: „Solski może być pewny, że jego Judasz przejdzie w legendę”, a Wilhelm Feldman („Krytyka” 1913 t. 38) pisał o „minimum środków” i „największej prostocie” gry, wskazując jej mistrzowskie detale: „spojrzenie, drżenie warg, skurcze rąk, głos drgający nieskończoną gamą łkań”. Rachela w wykonaniu Laury Pytlińskiej „miała szlachetność prawdziwą, unikającą efektu”, „a jej piękny głos brzmiał uniesieniem” (Grzymała-Sieldecki). Emil Haecker w „Naprzodzie” (nr 46) jako jedyny chyba zwrócił uwagę na „jedną niewłaściwość: oto p. Solski, jako też p. Siemaszko i p. Pytlińska […] mówiąc, zaciągali z żydowska”. Wszyscy
Teatr im. J. Słowackiego
MAŁOPOLSKAw Krakowie
pL Św. Ducha 1, 31-023 Kraków, www.teatrwkrakowie.pl
Centrala tel. 12 424 45 00, Kancelaria tel. 12 424 4515, fax 12 424 45 06
Rezerwacja biletów tel. 12 424 45 25, Kasa 12 424 45 26
Księgowość tel. 12 424 45 21, NIP 675-00-07-151
Bank Pekao SA III Oddział w Krakowie 211240 22941111 0010 1739 3880
INSTYTUCJA KULTURY
WOJEWÓDZTWA
MAŁOPOLSKIEGO
recenzenci dostrzegli niewielką, ale znakomicie zrealizowaną rolę młodego Leonarda Bończy (Rabban Ananel). Publiczność podzielała zachwyt krytyków, a w dniu premiery„wywoływała autora po każdym akcie” („Głos Narodu” 1913 nr 46).Z dopisków obsadowych w niniejszym egzemplarzu wynika, że służył on również inscenizacji przygotowanej w 1934 roku przez Józefa Karbowskiego, co tłumaczy zagęszczenie ingerencji w tekście – bez podjęcia badań szczegółowych trudno jednak orzec, które z nich robione były na użytek prapremiery, a które służyły przedstawieniu późniejszemu. Karbowski nie po raz pierwszy reżyserował Judasza… - wcześniej, w 1924 roku (prem. 12 IX, na otwarcie sezonu), jako dyrektor Teatru Miejskiego w Bydgoszczy, wystawił ten dramat w tamtejszym teatrze, we własnym opracowaniu scenicznym, sam też zagrał główną rolę. Bydgoska premiera miała jednak nikły rezonans w lokalnej prasie, co wiązało się z niechętnym nastawieniem tamtejszej krytyki do Karbowskiego jako dyrektora. Dziesięć lat później w Krakowie, za dyrekcji Juliusza Osterwy, Józef Karbowski był w sytuacji o tyle trudnej, że podejmował rywalizację z owianą legendą krakowską inscenizacją Solskiego, któremu próbował sprostać również jako aktor. Miał do dyspozycji zespół w zmienionym składzie; Solski był w tym czasie związany warszawskim Teatrem Narodowym, warto jednak pamiętać,że rola Judasza towarzyszyła mu stale, będąc jego „znakiem firmowym”, i że reżyserował Judasza kilkakrotnie w różnych teatrach, w tym w Warszawie ze znakomitym Stefanem Jaraczem w roli tytułowej. Porównania były więc nieuniknione, ale mimo to kreacja Karbowskiego została przyjęta z wielkim uznaniem, okazała się godna „osobnego hołdu dla wielkiej sztuki aktorskiej, stawiając go w jednym rzędzie z takimi kreatorami tej roli, jak Solski i Jaracz” (S., „Czas” 1934 nr 70). Podobnie oceniona została jego „maestria” reżyserska. Oprawa plastyczna Zwolińskiego nie wytrzymywała jednak konkurencji ze scenografią Mehoffera z 1913 roku – cytowany tu recenzent pozwala sobie nawet na drobne złośliwości, pisząc o „zbyt soczystych”, „oleodrukowych” kolorach pejzaży, zaś „w kostiumach i maskach poszedł [Zwoliński] za tradycją – malarską”, w efekcie np. wśród apostołów znalazło się kilku „starców po sześćdziesiątce – wbrew możliwości historycznej” (tamże). Recenzent „IKC” pisał np. o Burnatowiczu, który pokazał „figurę staruszka cierpiącego na tremor” (rz., IKC nr 73). Poziom aktorski tej inscenizacji nie był tak wyrównany, jak w realizacji prapremierowej: obok Karbowskiego brylowała Wanda Jaroszewska jako Rachela, która umiała porwać słowem, pięknie prowadzonym głosem i posągowym gestem. Podobnie jak w inscenizacji prapremierowej, wszyscy zwracali uwagę na świetnie wyreżyserowaną scenę kłótni członków sanhedrynu (np. E. Haecker w „Naprzodzie” nr58). Dyrektor Juliusz Osterwa zadbał o opatrzenie spektaklu stosownym komentarzem: przygotowano specjalny dodatek literacki do programów teatralnych, zawierający m.in. teksty Stanisława Pigonia, Ludwika Skoczylasa i Kazimierza Czachowskiego, który wygłosił też w związku z premierą wykład w Collegium Wykładów Naukowych w Rynku Głównym, poświęcony dramatowi Rostworowskiego.
Opracowanie: Agnieszka Marszałek
Teatr im. J. Słowackiego
MAŁOPOLSKAw Krakowie
pL Św. Ducha 1, 31-023 Kraków, www.teatrwkrakowie.pl
Centrala tel. 12 424 45 00, Kancelaria tel. 12 424 4515, fax 12 424 45 06
Rezerwacja biletów tel. 12 424 45 25, Kasa 12 424 45 26
Księgowość tel. 12 424 45 21, NIP 675-00-07-151
Bank Pekao SA III Oddział w Krakowie 211240 22941111 0010 1739 3880
INSTYTUCJA KULTURY
WOJEWÓDZTWA
MAŁOPOLSKIEGO
Opis merytoryczny do egzemplarza teatralnego zdigitalizowanego w ramach projektu digitalizacyjnego Cyfrowe
Arcydzieła Teatru im. Juliusza Słowackiego w Krakowie ("CATS") - etap I, Dofinansowanego ze środków
Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury w ramach zadania
KULTURA CYFROWA 2021.