/32_angelo_malipieri_5633.pdf
Teatr im. J. Słowackiego
w Krakowie MAŁOPOLSKA
pL Św. Ducha 1, 31-023 Kraków, www.teatrwkrakowie.pl
Centrala tel. 12 424 45 00, Kancelaria tel. 12 424 4515, fax 12 424 45 06
Rezerwacja biletów tel. 12 424 45 25, Kasa 12 424 45 26
Księgowość tel. 12 424 45 21, NIP 675-00-07-151
Bank Pekao SA III Oddział w Krakowie 211240 22941111 0010 1739 3880
INSTYTUCJA KULTURY
WOJEWÓDZTWA
MAŁOPOLSKIEGO
1. Nr inwentarza: 5633
2. Autor/rzy: Victor Hugo
3. Tytuł egzemplarza: Angelo tyran padewski. Drama z francuskiego Victora Hugo
4. Inne wersje tytułu
a) (warianty w egzemplarzu): Angelo podesta padewski; Angelo Malipieri,
tyran/podesta/ padewski;
b) tytuł wg recenzji (Czas 1858 nr 29): Angelo Malipieri, czyli Tyran padewski
5. Tytuł oryginalny: Angelo, tyran de Padoue
6. Autor przekładu: Hilary Meciszewski (wolny przekład)
7. Współpraca (autor adaptacji):
8. Słowa kluczowe: Victor Hugo, dramat romantyczny, dramat kostiumowy, rękopis,
przekład, adaptacja, cenzura
9. Data wydania [druki]: w tym przekładzie dramat nie był drukowany
10. Data utworzenia egzemplarza teatralnego: 01.01.1836 UWAGA: na górze strony
tytułowej w prawym rogu wpisana data: 31/12 [1]835 – to zapewne data ukończenia
przekładu (prawdopodobna data utworzenia egzemplarza), a 1 stycznia 1836 tłumacz oddał
egzemplarz do teatru lub do cenzury
11. Typ zasobu: rękopis, egzemplarz teatralny
12. Oznaczenia, pieczęcie: Państwowy Teatr im. J. Słowackiego Biblioteka, Komitet
Cenzury Wolnego Miasta Krakowa i jego okręgów, pieczęć tłoczona K.K. Krakauer Landes-
praesidium, Cenzura: Komitet Cenzury Wolnego Miasta Krakowa – zezwolenie na
wystawienie z dnia 30.01.1836, K.K. Krakauer Landes-praesidium – zezwolenie na
wystawienie z dnia 24.01.1858
13. Noty: obsada. skreślenia i noty ołówkiem czerwonym, atramentem czarnym i
niebieskim
14. Język: polski
15. Opis fizyczny [stron, wymiary w mm, dodatki (np. afisz)]: s. 58, 385 x 240
16. Lokalizacja oryginału: Archiwum Artystyczne i Biblioteka Teatru im. J. Słowackiego
w Krakowie
17. Prawa: domena publiczna
18. Inscenizacje powiązane:
a) Teatr, scena: Teatr Krakowski
b) Daty premier: 1843 (? - brak dokładnej daty, brak afisza, brak potwierdzenia, że
przedstawienie w tej obsadzie zagrano), 14 I 1844 (Kraków, dyr. Hilary Meciszewski;
przedstawienie zapowiedziane na afiszu jako premiera; przedstawienie powtórzono 18 I);
1857 (brak dokładnej daty, Kraków, dyr. Juliusza Pfeiffra); 4 II 1858 (Kraków, dyr.
Juliusza Pfeiffra)
c) Reżyseria: -
d) Scenografia/kostiumy: 1844 (wg afiszy BJ sygn. 224678 IV i V, r. 1844 t. 1):
- akt I: prospekt przedstawiający oświetlony pałac Tisbe – Berger (dekorator z Wrocławia)
- akt II i III: prospekt przedstawiający sypialnię Katarzyny Bragadini – Karl Gropius
(inspektor teatrów królewskich z Berlina, nadworny dekorator króla Prus)
- akt IV: prospekt przedstawiający salon Tisbe – Pape (dekorator w teatrze wrocławskim)
- akt IV: prospekt przedstawiający „okolicę koło Padwy, na którą wychodzi widok z okien
salonu Donny Tisbe” – Karl Gropius
Kostiumy (nowe) – Gustaw Guth (kostiumer Teatru Krakowskiego)
e) Autorzy muzyki w międzyaktach: 1844 (wg afiszy BJ sygn. 224678 IV i V, r. 1844
t. 1):
- Ludwig van Beethoven (uwertura do op. Egmont)
- Carl Gottlieb Reissiger (uwertura do op. Yelva)
- Peter Joseph von Lindpaintner (uwertura do op. Die Pflegekinder)
- Felix Mendelssohn-Bartholdy (adagio z niewyszczególnionej symfonii, być może A-dur
„Włoskiej”?)
Orkiestrą teatralną dyryguje Jan Germaż
f) Obsada:
1. Obsada wpisana do egzemplarza, prawdopodobnie z roku 1843 (przedstawienia w
1843 nie odnotowuje repertuar Jerzego Gota i Emila Orzechowskiego, nie ma też afisza,
ale datę sugerują podane nazwiska aktorów zatrudnionych wówczas w Teatrze
Krakowskim, widniejące obok spisu postaci):
Angelo Malipieri, podesta – [Józef] Rychter
Katarzyna Bragadini – [Marianna] Holtzman
Tisbe – [Józefa] Radzyńska
Rodolfo – [Ignacy Józef] Sturm
Homodei – [Jan] Królikowski
Anafesto Galeofa – [Aleksander] Mańkowski
Reginella – [Aniela] Mańkowska
Dafne – [Rozalia] Burzyńska
Paź czarny – [Tekla] Mikucka
Bandyta – nieczyt., prawdop. [Leon] Karsznicki
Woźny – [Józef] Winnicki
Zakrystian [zamiast skreślonego: Dziekan] katedry św. Antoniego Padewskiego – [Teodor]
Holtzman
Kapelan [zamiast skreślonego: Spowiednik] podesty – [Jan] Jankowski
2. Obsada 14 I i 18 I 1844 (wg: afisze (BJ sygn. 224678 IV i V, r. 1844 t. 1):
Angelo Malipieri – [Józef] Rychter
Katarzyna Bragadyni – [Teresa] Palczewska
Tisbe – [Józefa] Radzyńska
Rodolfo – [Ignacy Józef] Szturm (wg Stanisława Dąbrowskiego: Ignacy Chomiński!)
Homodei – [Jan] Królikowski
Anafesto Galeofa – [Aleksander] Mańkowski
Reginella – [Rozalia] Burzyńska
Dafne – [Cecylia lub Antonina] Królikowska
Paź czarny – [Aniela] Szuszkiewicz
Bandyta – [Aleksander] Ładnowski
Serwitor [Zakrystian?] Katedry św. Antoniego Padewskiego – [Franciszek Salezy]
Żebrowski
Troil, powiernik [Kapelan] podesty – [Jan] Jankowski
Woźny podesty – [Józef] Winnicki
Jak wspomina Karol Estreicher (Teatra w Polsce, t. II), Angela grano też w roku 1857,
za kolejnej dyrekcji Juliusza Pfeiffra (zob. t. II, s. 544), czego egzemplarz jednak nie
notuje. Brak jakichkolwiek bliższych informacji o tym, kiedy, w jakiej obsadzie i ile razy
zagrano.
Obsada z 1858 (brak afisza, zestawiono na podstawie recenzji w „Czasie” 1858 nr 29):
Angelo Malipieri – [Jan] Król[ikowski? - nieczytelny dopisek ołówkiem w egzemplarzu;
czy dotyczy przedstawienia z roku 1858, nie wiadomo]
Teatr im. J. Słowackiego
w Krakowie MAŁOPOLSKA
pL Św. Ducha 1, 31-023 Kraków, www.teatrwkrakowie.pl
Centrala tel. 12 424 45 00, Kancelaria tel. 12 424 4515, fax 12 424 45 06
Rezerwacja biletów tel. 12 424 45 25, Kasa 12 424 45 26
Księgowość tel. 12 424 45 21, NIP 675-00-07-151
Bank Pekao SA III Oddział w Krakowie 211240 22941111 0010 1739 3880
INSTYTUCJA KULTURY
WOJEWÓDZTWA
MAŁOPOLSKIEGO
Katarzyna Bragadini – [Fryderyka] Ptasińska [także: Ptaszyńska]
Tisbe – [Helena] Majewska
Rodolfo – [Antoni Ignacy] Janowski
Homodei –
Anafesto Galeofa –
Reginella –
Dafne –
Paź czarny –
Bandyta –
Woźny –
Zakrystian katedry –
Kapelan –
g) Identyfikacja ingerencji (autorzy ingerencji, rodzaj – np. suflerskie, reżyserskie,
inspicjenta): Jest to egzemplarz cenzorski, w tekście kreślenia czarnym, czerwonym i
niebieskim atramentem oraz dopiski – na marginesie skrótem „Cenz.” oznaczono
ingerencje cenzora. Na ostatniej stronie dwa wpisy cenzorskie:
- zgoda na wystawienia dramatu „na scenie krajowej” pod warunkiem uwzględnienia
poprawek i wykreśleń, z datą 30 stycznia 1836 i podpisem cenzora, pod notatką pieczęć z
herbem Krakowa, wytłoczona w papierze, o treści: „KOMITET CENZURY WOL. MIA.
KRAK. I JEGO OKRĘGU”
- poniżej analogiczny wpis cenzorski w języku niemieckim z datą 24 stycznia 1858, pod
nim czerwona lakowa pieczęć tłoczona z austriackim orłem cesarskim, o treści: „K.K.
KRAKAUER LANDE[S?] PRÆSIDIUM”
h) Opis:
Mamy przed sobą najstarszy egzemplarz w zbiorach Archiwum Artystycznego i Biblioteki
Teatru im. J. Słowackiego: tekst Angela Malipieri Victora Hugo w przekładzie Hilarego
Meciszewskiego. Jego unikatowość polega nie tylko na fakcie, że powstał w 1835 roku, ale i
na tym, że przekład nigdy nie został wydany drukiem.
Kiedy egzemplarz Tyrana padewskiego został użyty na scenie po raz pierwszy?
Odpowiedź bynajmniej nie jest oczywista. Wiadomo wprawdzie, że w Krakowie dramat
zagrano po raz pierwszy 2 II 1838, za dyrekcji Juliusza Pfeiffra, ale nic nie wskazuje na to, by
grano w tłumaczeniu Meciszewskiego. Obsada, wpisana w egzemplarzu na stronie
prezentującej osoby dramatu, jest z całą pewnością późniejsza – nie ma tam nazwisk aktorów
występujących w Krakowie w roku 1838. Ponieważ nie zachował się afisz premiery, a
repertuar nie notuje recenzji (choć jakieś zapewne się ukazały), możemy się tu odwołać
jedynie do informacji, którą przed kilkudziesięciu laty opublikował Stanisław Dąbrowski,
aktor i historyk teatru. Wymienił wówczas nazwiska trojga aktorów premiery z roku 1838: w
roli Rodolfa wystąpił dyrektor Juliusz Pfeiffer, Tisbe zagrała [Marianna?] Dąbrowska, a
Katarzynę Bragadini – Elżbieta Niedzielska. To wszystko.
Sięgnąwszy do interesującego nas egzemplarza i wpisanej tam obsady, znajdziemy
nazwiska aktorów i aktorek, którzy weszli do zespołu krakowskiego dopiero w latach 1840-
1843. Najpóźniej spośród nich, bo właśnie w roku 1843, przyjęci zostali Ignacy Sturm,
małżeństwo Aniela i Aleksander Mańkowscy oraz Tekla Mikucka – jeśli zatem znaleźli się
we wspólnej obsadzie spektaklu, to rok 1843 jest najwcześniejszą możliwą datą premiery.
Angelo Malipieri powrócił na afisz krakowski po kilkunastu latach – w egzemplarzu
widnieje niemieckojęzyczny wpis cenzorski z 1858 roku, a więc z epoki, kiedy Wolne Miasto
Kraków było już tylko odległym wspomnieniem, podobnie jak dyrekcja Hilarego
Meciszewskiego. Przekład jednak wciąż prezentował się chyba nieźle, skoro zdecydowano się
po niego sięgnąć. Karol Estreicher utrzymuje nawet, że dyrektor (wówczas tę funkcję pełnił
znów Juliusz Pfeiffer) wystawił Angela również w roku 1857 – w egzemplarzu jednak
poświadczenia nie znajdujemy. Cenzor udzielił zgody pod datą 24 stycznia 1858,
przedstawienie, co do którego mamy pewność, odbyło się 5 lutego (utrzymał się podział na
cztery akty); afisz się nie zachował, ale mamy do dyspozycji recenzję („Czas” 1858 nr 29), z
której dowiedzieć się można, że spektakl był rodzajem aktorskiej próby – po raz pierwszy
pokazała się w nim Helena Majewska.
Na tym nie kończy się, oczywiście, historia inscenizacji Angela Malipieri w krakowskim
teatrze – ale jej dalszy ciąg nie wiąże się już z egzemplarzem zawierającym przekład
Meciszewskiego, który ustąpił z czasem miejsca innym, nowszym spolszczeniom dramatu
Victora Hugo.
i) Uwagi:
na stronie tytułowej słowo “tyran” w tytule skreślone i poprawione na “Podesta”,
dopisane oł. nieb.: „Malipieri” – co nasuwa przypuszczenie, że podczas eksploatacji
teatralnej w różnych latach stosowano różne odmiany tytułu
Na stronie tytułowej widnieje data przekazania tekstu teatrowi (1 stycznia 1836) i
podpis Hilarego Meciszewskiego jako autora „wolnego przekładu” – egzemplarz jest
prawdopodobnie autografem tłumacza z datą złożenia w urzędzie cenzury.
Opracowanie: Agnieszka Marszałek
Opis merytoryczny do egzemplarza teatralnego zdigitalizowanego w ramach projektu digitalizacyjnego Cyfrowe
Arcydzieła Teatru im. Juliusza Słowackiego w Krakowie ("CATS") - etap I, Dofinansowanego ze środków
Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury w ramach zadania
KULTURA CYFROWA 2021.