Gazeta

Mirador - viewer

Gazeta Krakowska :

Adnotacje

Wyświetlanie 198 adnotacji

Dodawanie notatek tylko dla użytkowników zalogowanych

Opcje

Proletariusze wszystkich krajów łączcie się!

GAZETA KRAKOWSKA

Dziennik Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej

PLISSN0208-7693

NR INDEKSU 35015

Kraków • Nowy Sącz • Tarnów ■ 1985—12—24,25,26 ■ Nr 300 (11487) ■ Rok XXXVII ■ Cena 15 zl ■ Wyd. 1.

Ile nadziei gwiazdkowych,

tyle pomyślności

w każdym polskim domu

życzy Redakcja

Fot. — Janusz Podlecki

PRZEMYSŁAW OSUCHOWSKI

TAJEMNICE

WIELKICH

KOLEKCJI

POLSKIE

OLGIERD JĘDRZEJCZYK

Był jedną z najbarwniejszych postaci Krakowa przełomu wie

ków. Aby takie miano osiągnąć w czasach Przybyszewskiego,

Wyspiańskiego czy Boya, trzeba było nie lada oryginała. Fili

stersko-mieszczański Kraków złakniony był wprawdzie wszelkich

sensacji, ale on „bydłem" (określenie oryginalne samego

Mangghi) się nie interesował. Zżerała go ambicja prawdziwego

kulturalnego wzbogacenia tych, których dzisiaj zwykliśmy nazy

wać inteligencją. I cel ten w dużej mierze osiągnął. Pozostały

po nim pamięć i niepowtarzalne w swym bogactwie i smaku

zbiory dzieł sztuki - zarówno owianej mgiełką tajemnicy i mod

nej „japońszczyzny" jak i bezcennego, bo nie kolekcjonowane

go jeszcze wtedy malarstwa młodopolskiego. Kolekcję przekazał

Krakowowi, a ten... jakże niewdzięcznie się odpłacił...

FELIKS „MANGGHA" JASIEŃSKI

Jest cicho. W polskim domu jest bardzo cicho na minutę przed chóralnym podjęciem kolędowego śpiewu.

I kiedy ojciec lub matka — czasem najstarszy syn — roz-poczną Wśród nocnej ciszy, wszyscy rzucają się ku tej

strawie duchowej, jakby ją żarłocznie połykali po lej

skromnej w gruncie rzeczy i postnej wieczerzy. Tak jest

>d wieków w każdym polskim domu, tak się dzieje wkażdym z nas nawet wtedy, gdy zostaniemy sami i sami

przed oczyma duszy wywołujemy kraj lat dziecinnych.

To łączy nasze Serca w nadziei, że przecież będzie lepiej,

bo lepiej być musi. I z tą kolędą — różną, bo moja babcia i mama zawsze rozpoczynały śpiewy 'od staropolskie

go tekstu Bóg się z Panny narodził — nam ziemstwowyswobodził — wkraczamy potem w okres przedziwnie

w Polsce splatający się z szerzej pojętym życiem kulturalnym, politycznym, społecznym, obyczajowym. Wchodzi

w nasze życie polska szopka.

Jej proweniencja jest opisana i znana — czy wszyst

kimi. Jędrzej Kitowicz napisał w wieku XVIII:

Franciszkanie to (widząc, z jaką uciechą ogląda lud jasełka w

czasie świąt Bożego Narodzenia

po kościołach kapucyńskich u

stawiane) dla większego powabuludu do swoich kościołów przy

dali tym jasełkom ruchawości,między osoby stojące umieszcza

jąc chwilami ruchome, które —przez szpary w rusztowaniu na

ten koniec zrobione — wytyka

(DOKONCZENIE NA STR. 3)

Urodził się 8 czerwca 1861 roku wGrzegórzewicach, w rosyjskim zabo

rze, w zamożnej rodzinie ziemiańskiej. Średnią szkołę ukoń

czył w Warszawie. Następ

nie rodzice wysłali go na studia doDorpatu, Berlina, Paryża. Studiował

początkowo ekonomię polityczną.

Naukę przerwała jednak groźna cho

roba oczu. Niebezpieczeństwo utratywzroku i wiele miesięcy spędzonych

w zaciemnionym pokoju zmieniływydawałoby się skrystalizowane za

interesowania Jasieńskiego. Ze zmienioną osobowością, z przewiązanym

chorym okiem, w ciemnych okula

rach rozpoczął nowe życie.(CIĄG DALSZY NA STR. 2)

Latami gromadzone przez kolekcjonerów zbiory są bardzo często przekazy

wane na cele publiczne.

Część środkowa akwaforty rytowanej według obrazu Jana Matejki przez Feliksa

r r rłasną kolekcję antyków moż

1/1/ net stworzyć dwojakim, sposo

bem: trudnym i kosztownymbądź też łatwym i tanim. W pierw

szym należy lwią część zarobkówprzekazywać za pośrednictwem Desy

skarbowi państwa lub biegać na

różne pchle targi, a nawet wchodzićw kontakty z nielegalnymi handla

rzami zabytków. W drugim natomiast starczy poczekać wiedząc, że u

nas zabytkiem staje się obiekt ruchomy w chwili ukończenia pięćdzie

sięciu lat życia.Tak więc pewnego dnia stajemy

przed lustrem i co widzimy? Otóżruchomy zabytek jawi się jak ży

wy naszym oczom. W postaci lustra,rzecz jasna, które nabył w pobliskim

sklepiku nasz całkiem nieodległy

przodek.

W ten sposób nasz (czy nie do

strzegają Państwo pewnej nielogiczności w budowie słów przodek i po

tomek, który — będąc odwrotnościąprzodka — winien nosić całkiem in

ną nazwę?), otóż w ten sposób nasz

potomek ma już ułatwione zadanie,znajdując wokół siebie coraz więk

szą liczbę zabytków. Bez podejrza

JERZY

MADEYSKI W Kir&kowiie

kćażdy może...

nych kontaktów i niepotrzebnegowydawania pieniędzy. A jeśli na do

datek był wśród naszych znajomychchoć jeden zaprzyjaźniony malarz,

przynoszący z okazji imienin i świąt

jakiś obrazek, bądź też — co nie dajBoże — sami paramy się pracą pę

dzla (.'?) — to zaczątek tematycznej

kolekcji gotowy.W ten właśnie sposób powstała

olbrzymia większość światowych ko

lekcji dzieł sztuki. Jakby przypadkowo, bez zamiaru ich stworzenia,

ot, tak sobie i same z siebie, choćbywało, i zresztą nadal bywa, inaczej.

Niekiedy bowiem kolekcje są zamierzone i dobierane ze znawstwem

przez jedną lub większą ilość osóbtej samej i dysponującej poważny

mi środkami rodziny.

Nie inaczej też powstawały i nadal powstają kolekcje krakowskie.

Ile natomiast ich jest? A któż to może wiedzieć? Zapewne dużo, gdyż

Kraków nie był zniszczony przezwojnę i niewiele też rodzin go opu

ściło w latach wielkiej wędrówkiludów, skąd posiadanie domu lub

mieszkania od paru, a bywa i kilkunastu pokoleń, nie jest u nas wy

jątkiem, skąd, i nagromadzenie tzw.spuścizny niekiedy wręcz imponują

ce. Tyle, że olbrzymia większość

zbiorów prywatnych należy do grupy kolekcji podziemnych. Nie z ra

cji politycznych: wręcz przeciwnienawet, gdyż utajonych przed zło

dziejami, dla których każda informacja o jakimś cymelium jest nd wagę

grubych plików banknotów z wize

runkami prezydentów, gdyż włamanie się do niezabezpieczonego spe

cjalnymi środkami mieszkania jestznacznie łatwiejsze niż dostanie się

do magazynów... Już miałem napisać — muzealnych, kiedy mnie coś

jakby za rękę chwyciło.Nie będę bowiem opisywał kolek

cji powszechnie znanych, jak np.świetne zbiory rodziny Mehofferów

lub rzeźb Pugetów, ani obrazów, rysunków etc. Pani Wincentyny z Wo

dzinowskich Stopkowej *), córki znanego malarza i żony równie znako

mitego malarza i scenografa, gdyż sąto obiekty znane i na niejednej wy

stawie już pokazywane.Chciałbym natomiast powiedzieć

słów parę o rzeczach, których — poza domownikami i zaufanymi gość

mi — oko ludzkie nie widziało i niezobaczy. A gdyby mnie ktoś zapy

tał gdzie i u kogo — wyprę się wżywe oczy i palce od złego uroku

złożę w skutecznego cornuta (popolsku — w dulę), jako że mowa

jest o dziełach i autorach nie mających swych odpowiedników w na

szych muzeach.(CIĄG DALSZY NA STR. 2)

O WNĘTRZACH STARA KAMIENICA

WIKTOR

ZIN

ŚWIAT

JANA MATEJKI

Dzieło poznania i odczytania Matejki

stanowi moralny obowiązek Krakowa,

które to miasto wydało artystę i było je

go intelektualnym królestwem, jako sto

lica Polski i polskości. Matejce wciąż

brak odpowiednich - możliwie popula

ryzatorskich przy pełnej erudycji - ana

liz i komentarzy naukowych. Niezrozu

mienie prekursorskich — i malarsko, i in

telektualnie! - dzieł Jana Matejki

przez współczesnych mu — zaważyło na

Późniejszej ocenie genialnego artysty,

historiozofa i myśliciela.

Rozłamania „szyfru plastycznego Ma

tejki", odczytania jego symboliki, mora

litetów historiozoficznych i agitacyjnych,

wciąż aktualnych notabene, podejmowali

się w przeszłości m. in. prof. Zdzisław

Zygulski junior z Muzeum Czartoryskich

w Krakowie oraz Szymon Kobyliński. Na

str. 4 i 7 zamieszczamy artykuł prof. Ży

gulskiego „UTOPIONA W BOSFORZE”

oraz wybrane fragmenty książki Sz. Ko

bylińskiego „Tajemnice pocztu Matejki”,

wydanej przez „Naszą Księgarnię" rok

temu.

(DALSZY CIĄG NA STR. 4)

eśli za sprawą Krakowa ma

my rodzimą polską archi

tekturę, dostrzeganą nawet

przez nie sprzyjających nam

ludzi, to mamy również nasze

wnętrza, odrębne od włoskich,

hiszpańskich, niderlandzkich.

Kraków dyktował prowincji

obyczajowość i styl życia od

zwierciedlający się najpełniej

właśnie we wnętrzach.

Godzi się najpierw odpowiedzieć

na pytanie: czy my, ludzie spoufa

leni z elektrycznością, a przez nią z

dowolną ilością światła, z lodówką,

odkurzaczem i telewizorem, potrafi

my wczuć się w problemy tych

sprzed paru wieków?Przyjrzyjmy się sprawie bliżej. W

Krakowie zachował się jeden ze

znaczniejszych w Europie zasobów

mieszkań pamiętających średniowie

cze. Idzie tu nie o układ urbanisty

czny czy jakieś resztki piwnic. Wniektórych partiach naszego miasta

średniowieczne mury dotrwały od

piwnic po strychy. Określenie „do

trwały” wymaga wszakże wyjaśnień.

Każda krakowska kamienica, jej

podwórzec i oficyny to prawdziwypalimpsest. W jej strukturze, jak na

pergaminie, czas dokonał wiele —

niekiedy niemożliwych już do peł

nego odczytania — zapisów. Jest tofenomen Krakowa. Trafiają się ka

(CIĄG DALSZY NA STR. 2)

Pokaż jak mieszkasz, a powiem ci

kim jesteś. (Współczesne wnętrze w

odrestaurowanej średniowieczne j

kamienicy krakowskiej.

fot. — Konrad Pollesch.

1 z 10 • Strona 1

Mirador - viewer

Gazeta Krakowska :

Opis

Struktura

Podobne

Błąd 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador - viewer

Opis

Struktura

Podobne

Błąd 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu