Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 668 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

R" 428

(teitia«M |

Kruków, Piątek 27 Września 1918,

Raezolk LXXIi

,,CZAS** wychodzi dwa razy dzienni«, a mianowicin o giuiziiiin B rano i o jodzini« S popo/udniu.

»«**r Wieczorny 24 hal.,

ranny 12 hal_f

fR**,°.M***** WTSOWEi

półroc,nis na kwartał na 1 nfaci*»

w Łłlio119wMiejmso ,

.................... *

*»

* 38 k»f.

—

ti IR k§?.

fe 8fc«r - fc.

Anrf.o* 2du0,seni« * 48

*i ko*. -

» 7ko*.-»a.

r««stą WAnit?o-Węgrsecb

»t

.«iiiii

iai ,43» «,

2! koi.

* 7ko?.— 6,

focitą i iwctootną j r yły^ j

......

i.. i,

, *6k**. -

h.8* » 60* 7ko?.60h,

\Jh

»»««*to*

,,,,4«.

h.l8ł . *0 . 8ko*.-Ł,

WiuMjcnp»6»twach i»eiiiiiiiiiiii64v

h,|87 »60 »19 ko?«— h.

r r e o a m m t ę prayjMH]ąj Adwiniattnern »Geara« w Kpftkumwf« i e»*«dy pocztowo. Mśsin «»»« Br»«

San,. « " 0l?«*,)enCTh eOChU«?/,rtrUdlLtr.*fifc* .W8Qki8n.?jc*Kh. » M ° fcieiraikó^ Hopc«»» i Salom onL,j

ffi

,?f”"i?

*"Z?

*-«mehcica. W, Lnowi, ,C « .* |o,l i*

K,!\

\*«»*"«»"»*; *

*l»«w»kl«M.

* «»»kiUl., u

,t ,,y ,u k,ł.)owych w Tir,owi»

.»o!J ).i’.:! ’!Vfł’ V

todzlR* , , I,,,ch |ł*W,l,j,zych *t,cya,h

, ,,riytrt« k,i,jowych k»lj»,r«i, Bodh,l,i,k»

k.i,,,r,u Ci,dakaw,kick li ,k t ,! n Staww

«. k. tr,i!k, LshlU, l l ł , w «. L Ir,llU Badów, R,,tor ,I,w «. tcheak S,(to»

MBBMMMWMmmmmmmm ...................

_______

ciii

WytfaMla wlacaoras.

Pasywizm naszej lewicy.

t » * y WgiomjwHl o* w im «t pe(Ues» 50 ha!,, w *obol», niedziela, iwięU i dni praediwiąt. wi,r«* petit

CO nu,, uzi»« !aoelaryoaay, ayirowt, ikonspijKowany, 60 hal. N a d o t i a a t i Mwtarek,gŚ* od

w.e«*» toki* * petitowym k. 1-30. « kaidy r*x. «*oay puUUMHAfcI po * *oj., tan ilMy »tn—

T",Y’l"1*"

**"»W«**ww, ktw(,lka!y *rwaM»

imwwi *»*.*. k"* 2-60

miej,ca wicr,t*. K om n n!kat y na c,ele rannego numeru przed tekstem po 3 k, od miejsca wiersza,

It?glaMSHi» i prwiaajeserfiU; prsyjnają: we (iwowtw binza d(ienaizow *It. Sokołowi««*** A. 01*

r*ewskiego,Ł, Buehstsfca; w Jąrwałaarln Biuro dzienników; w P od górn i Potaralski; w P r ie m T ilu

A. Jui,T^th k,ięgarma i I. Billet; w Kzensow!« M, Weintraub; w Staniaław orri« Js**«l»ki 1 8 p.

w Tarnowie M. *ockach, O Hast; w Tarnopol si Komaniewtki; w Paryfa sryłąc,nis p, W. B»bs

kowtki, 14 Ort da tkwtaa, w Wfodn!a Haasenatein A Yoyler, B. Hossa (takie we wszystkich (Iliach),

5* * i ? u ._ ,P?r? ? 1 ** " r*?*LDanneberg, Bock A Herzfeld, H, Friedl, H, Lass!o ftylko prennmeraia

HL OoidschMiedt A Comp.), M, Perle,; w Franktore!a a. M,(ł. L, Dsaba AGomp.; wP /u iie «aeaklcj

Ir. Bororka. Li(tl y a piecjądswi 1 ppasikaKy pienięłne na pfenumsraty i ogłoszenia prcyjauje Ad»i

«i,tj»cyn »Czasu« w «.zaiuwis, B ak tam a ,ya wi top i s , z ąta w aae wie podlegają opłacie poaziowrj,

Etetdm Bttaptooowek ma jsnBijwnje *ię, kopisto »sdeyla!ifsSi ais «wstawi w .

Za każdą zilaaą ad?««« ««płaca «ią 40 lal.

AMW*KKUAKBYBmi,ftw, ««««*81to SS,- »«1*1»« to m,

W stosunku do budowy państwa polskiego

zajęła, jak wiadomo, lewica polska stanowisko

negatywne. Zajęła je od czasu, kiedy próby o

władnięcia przez nią kadrami wojska polskiego

okazały się daremne, a zwłaszcza kiedy przeko

nała się, iż będzie rzeczą niemożliwą doprowa

dzić do postawienia na czele tego wojska swo

jego męża zaufania, Józefa Piłsudskiepo. Od te

go czasu coraz wyraźniej zaczęła się rysować

linia polityczna lewicy: zburzyć legiony, prze

sz,kodzić tworzeniu armii, obalić tymczasową

Radę Stanu, nie uznać Rady regencyjnej i zboj

kotować obecną Radę Stanu. W Pobce powin

na istnieć (abula r a s a ai do skończenia wojny.

Naturalnie pokrywano działalność hasłami na

rodowego maksymalizmu, tając starannie, o co

w rzeczywistości chodz,i. Robota lewicy nie była

trudną. Spotksła się bowiem przy niej z naro

wą demokracyą, która z innych, jak ona, przy

czyn, również zbudowaniu państwa polskiego

starała się przeszkodzić. A — co również waż

ne — praca jej była na rękę szowinistycznym

s!erom niemieckim, nie życzącym sobie tak samo

budowania państwa polskiego. Równoległym u

siłowaniom tych trz,ech prądów udało się pod

wielu względami albo przeszkodzić albo ograni

etyć dzieło budowy do minim um . Dość przy

pomnieć sprawę arruii, w której lewica wygrała,

Armia polska rozpadła się istotnie niemal w ni

wecz. Aie była to w jeszcze wyższym stopniu

wygrana —* generała Ludendor!a.

Po zburzeniu kadrów armii jesteśmy obecnie

świadkam,i coraz zaciętszych ataków na te skro

mne zaczątki państwowych urządzeń, jakie wbrew

przeszkodom ze strony niemieckiej udało się

dotąd w Królestwie stworzyć. Im szybciej woj

na zbliża się ku końcowi, tem jaśniej znaczenie

tych urządzeń zaczyna występow’ać. Nie ulega

wątpliwości, że rządy okupacyjne, trzymające

dzisiaj w żelaznej ręce całe Królestwo, z chwilą

skończenia wojny muszą się również skończyć

Nie ulega wątpliwości, że w interesie jakiego

kolwiek ładu społecznego muszą być zastąpione

w tej samej chwili energiczną i silną orgaoiza

eyą własną, któraby przeszkodziła u nas tego

rodzaju radykalnym eksperymentom, jakich wi

downią stała się od półtora roku Rosya.

Jeśliby w chwili ich ustąpienia miały objąć

u nas rządy sowiety robotnicze, rady żołnier

skie lub rady gminne, złożone z analfabetów —

to łatwo sobie wyobrazić, jakiej destrukcyi spo

łecznej uległoby odrazu społeczeństwo polskie,

zanim jeszcze na państwo zostało przetworzone.

Do tego właśnie dążą najskrajniejsze grupy lewi

cy, rozbiwszy zaczątki arruii, a rozbijając zaczą

tki polskiego przedstawicielstwa i polskiego rzą

du. l,ewica taktyką swoją utrudnia, aby Rada

stanu przetworzyła się w prawdziwy sejm, a nie

chce, aby rząd obecny naprawdę wykształcił

własną hierarchię urzędniczą, polską administra

cyę kraju i siłę, stojącą na jej straży. Wstrzą

śnienie społeczne, jakie wr-dle jej rachub będzie

towarzyszyć zakończeniu wojny i ustąpieniu oku

pantów z granic Królestwa, powinno zastać kraj

w stanie możliwie rozluźnionym.

Rachuby te nie są tak fantastyczne, jak się

naogół wydawać może. Stoimy bowiem niewąt

pliwie przed erą przewrotów politycznych i wiel

kich niebezpieczeństw. Koalicya rachuje z całą,

pewnością, że wywoła tego rodzaju przewrót w

Niemczech i źe zachwieje zwartym budynkiem

cesarstwa niemieckiego od fundamentów samych

—

aż do samego szczytu! 0 iieżby łatwiej w y

wołać wówczas wrzenie i przewrót w kraju tak

wyniszczonym, wynędzniałym, jak Królestwo pol

skie z jego fatalnym układem społecznym, z je

go narodowo nieuświadomionym chłopem, z jego

półtora milionem ludności bezroloej, z jego mi

lionem mas żydowskich, przeważnie wrogo w o

bec nas usposobionych, z jego masami robof.ni

czemi, pozbawiouemi pracy po wywiezieniu ma

szyn i materyałów surowych! Rachiby lewicy,

a zwłaszcza tych ich grup, które posiadają pełną

samowiedzę, do czego dążą — nie są pod tym

względem zamkami na lodzie.

A jednak nie rozumieją dobrze niebezpieczeń

stwa położenia te wszystkie sfery, które z przy

czyn politycznych uprawiają zasadniczy pasy

wizm i cieszą się, zyskując pozornego sprzymie

rzeńca w szeregach PPS., lub radykalnych grup

ludowców. Z całą lekkomyślnością wyobrażają

sobie, że podziemna POW., hodowana tak »ta

rąonie przez socyaiistów, zastąpi z czasem w roli

kadrów rozbite Legiony i przez myśl im nie

przejdzie, do jakich celów ona wówczas posłuży.

Dzieje staczania się Rosyi aż na dno nędzy *po

łecznej, nie dla wszystkich dostatecznie są wy

mowne.

To też jesteśmy obecnie świadkami, coraz

energiczniejszych ataków, mających na celu prze

szkodzenie dalszej budowie państwa polskiego.

Są to, jak widzimy, ataki skombinowane dwóch

sprzymierzeńców. Jeden z nich działa w imię

radykalizmu narodowego, Ataknje urządzenia pod

hasłem popularnem i niewątpliwie prawdziwem,

że nie są dość samoistne, jako przystosowane do

wymagań okupantów. Dragi stara się je obalić

bo widzi w nich przeszkodę do rozwalenia społe

cznego *starego porządku* w świecie polskim. Po

mimo różnych punktów wyjścia obaj sprzymierzeńcy

at,akują ze sobą zgodnie, postępując ruchem

koncentrycznym. Nie wiemy zaś, czy społeczeń

stwo polskie uświadamia sobie należycie, kto

naprawdę padnie ofiarą tej wspólnej akcyi poli

tyczno-strategicznej, jeśli ona się uda w całej

swej rozciągłości, tak, jak już udała się co do

wojska. Nam się zdaje, że to nikt inny — tylko

Polska ?

Radykalizm w ofenzywie.

Jak donieśliśmy wczoraj, odbył się w Krako

wie w dniu 24 września zjazd przedstawicieii

dwóch stronnictw ludowych w Królestwie (Poisk.

Stronn. Ludowego i Zjednoczenia lud.) z repre

zentantami ludowców galicyjskich. Tych ostatnich

reprezentowali posłowie Witos, Jachowicz, Tet

majer i Bojko, oraz red. Piasta, Rączkowski. Po

ważniejsi członkowie stronnictwa nie brali udzia

łu w zjeździe, a przynajmniej nie wysuwali się.

Rezultat obrad (obok uchwalenia rezolucyi, ż ą

dającej »niepodległej i zjednoczonej rzeczypo

spolitej ze wszystkich zaborów Polski, opar

tej o własne morze«) przedstawia się jako pro

test »przeciw wielkim zakusom jednostronnego

załatwienia sprawy polskiej czy to austro* czy

to niemiecko-polskiego*. Łączą się więc te uchwa

ły z wszystkimi tego rodzaju protestami, uchwa

lanymi jrzez narodowo-demokratyczne wiece we

Lwowie (ob. numer wczorajszy) oraz przez wie

ce ludowców galicyjskich, inscenizowane przez

pp. Witosa i Tetmajera, jak np. niedawny wiec

w Tarnowie.

Wszystkie to wiece odbywają się — jak wi

dzimy — pcd w spólnem hasłem domagania się

rzeczypospolitsj (nie monarchii) w Polsce oraz

oświadczenia się przeciwko austro-polskiemu roz

wiązaniu. Nie u!ega wątpliwości, iż odbywają się

wedle wspólnego p!anu, świadczącego o hliskiem

porozumieniu między narodową demokracyą, a

tym odcieniem ludowców, na którego czele stoją

u nas pp. Witos i Tetmajer. Organem jego jest,

jak wiadomo, P ias t.

Krakowski zjazd ludowców, ni6 odbiegając

swym szablonem od zwykłego typu, miał jednak

pewne charakterystyczne cechy. Pierwszą z nich

była próba wciągnięcia do akcyi dwóch stron

nictw chłopskich z Królestwa, dotychczas różnią

cych się między sobą tj. Zjednoczenia ludowego

i P. S. L. To ostatnie jest właściwie ekspozyturą

partyi *ocyalistycznej pośród chłopów (obacz nr.

388 Czasu), stąd toż pochodzi, że bojkotuje

i zwalcza Radę stanu, a w dziedzinie społecznej

wyznaje hasła skrajne, propagując podział ziemi

na wzór »reformy* ukraińskiej. Natomiast Zje

dnoczenie ludowe było dotąd społecznie bardziej

umiarkowane, a poi względem politycznym brało

udział w Radzie stanu i szło często z grupami

aktywistycznemi. Obecnie podjęto próby, aby

zbliżyć je do lewicy - a zjazd krakowski miał

właśnie do tego celu służyć,

Z komunikatu oficyalnego o zjeździe nie wia

domo jednak, o ile to się odało. W jednym pun

kcie, tj. w politycznym, zgoda nie musiała na

stąpić, gdyż w rezolucyi uchwalonej brakuje po

tępienia Rady stanu, a natomiast przedstawicieli

P. S. L. z Królestwa złożyli osobno następujące

oświadczenie: »Docaniając wagę głosu ludowego

dwóch dzielnic Polski w chwili obecnej, Polskie

Stronnictwo Ludowe w Królestwie podpis swój

pod ogólną uchwałę złożyło, pomijając w niej

sporną sprawę Rady stanu, którą uznaje za szko

dliwą i z całą bezwzględnością zwalcza jako

ciało ugodowe i wysoce niedemokratyczne«.

Również o osiągnięciu zgody na punkcie pro

grama społecznego nie świadczyłby !akt, źe za

powiedziane w programie zjazdu uchwały na te

mat »reformy społecznej : s zismiach polskich*

nie doszły do skntku, rzekomo z powodu spó

źnionej pory, a kwestyę tę odłożono na jakiś

zjazd późniejszy.

Na porządku dziennym zapowiedzianern jesz

cze było uchwalenie »wspólnego Irontu przeciw

ko wstecznym prądom konserwatywno-klerykaP

nym*. Zarówno ludowcy galicyjscy z pod znakn

Piasta jak i P. S. L. w Królestwie zajmają, jak

wiadomo, wrogie stanowisko wobec duchowień

stwa. Piast przepełniony jest inwektywami prze

ciw księżom, a rezolucye tarnowskie wyraźnie

się przeciw episkopatowi zwracały. Na zjeździe

krakowskim była widocznie zamierzoną manife

stacja w tym samym duchu, ale i ona do skut

ku nie doszła »z powodu spóźnionej pory*. Czy

to jest powód prawdziwy, czy też znalazły śię

żywioły rozważniejsze, które odwiodły inicyato

rów od wypowiadania walki duchowieństwa

Królestwie, tak, jak ją P. S. L. wypowiedziało

jaż w Calicyi — tego powiedzieć nie umiemy.

Jeżeliby istotnie porozumienie między obu od

jłamami chłopskimi w Królestwie, a galicyjskiem

P. S. L. nastąpiło, to poza obrębem tego kon

cernu pozostałaby z partyj chłopskich w Króles

twie jedynie tylko grupa Zjednoczenia narodo

w e g o , (odróżnić cd Zjednoczenia ludowego!)

Zjednoczenie narodowe należy do Koła między

partyjnego i jest właściwie tylko ekspozyturą

Nar. Dem. pod firmą chłopską. Należy ufać, że

albo Zjednoczenie ludowe potrafi się wyłamać z

pod dyktatu radykalnych elementów w P. S. L.,

albo, ze powstanie w j Królestwie jakaś nowa

grupa chłopska, skupiająca chłopskie elementy

rozważna i umiarkowane.

W każdym razie jesteśmy świadkami gorącz

kowej pracy żywiołów radykalnych, aby się

zmobilizować, zjednoczyć i pod względkm pro

gramu upodobnić. Dodajmy jeszcze do tego nie

dawny wiec socyalistyczny w Krakowie, a bę

dziemy mieli jeszcze pełniejszy obraz. Partye

lewicowe wychodzą widocznie z założenia, że

zbliża się chwila wielkich przewrotów i że trze

ba wyrównać front, aby przypuścić wówczas

szturm. Charakterystycznym jest wobec tego so

jusz, jaki w polityce narodowej łączy partyę

wszechpolską z radykalnym odłamem P. S. L,,

stojącym pod dowódctwem posłów Tetmajera i

Witosa. Świadczy on o ogromnej krótkowzrocz

ności tej partyi, opierającej się głównie na tych

sferach, przeciwko którym ataki radykalne nie

dwuznacznie się zwracają.

Polacy na wschodnich kresach.

Z powoda artykułu p. t. »Ilość Polaków na

Litwie* otrzymujemy następujące uwagi:

Operowanie jakiemikolwiek cyframi przy obli

czania narodowych stosunków na Litwie i Rusi

jest zawsze niebezpieczne, gdyż dotychczas nie

istnieje żadna wiarygodna statystyka tych krajów.

Jedyny spis ludności, dokonany tam jeszcze w rj

1897, nie dostarczył poważnego materyałn, gdyż

był przeprowadzony niesłychanie niedbale przez

urzędników, którzy powierzone im zadanie uwa

żali za zbyteczny ciężar, a powtóre ponieważ re

zultaty, odnoszące się do narodowości mieszkań

ców, były następnie korygowane w centralnych

komisyach i w Petersburgu. W ten sposób zdo

łano liczbę Polaków sztucznie umniejszyć.

Jedyne dwa dokumenty statystyczne, posiada

jące wartość realną i oparte na rzetelnych obli

czeniach, to spis katolików według narodowości,

przeprowadzony w dyecezyi wileńskiej (gubernie

wileńska i grodzieńska) przez X. administratora

Miehaikiewicza i spis ludności, dostarczony Sto

łypinowi wr. 1905, który mu posłużył dla ułożenia

projektu o ziemstwach w t. zw. północno-zacho

dnim i południowo-zachodnim kraju, czyli na

L’twie i Białoruii. Oba ta obliczenia są zupełnie

zgodna pod jednym względem : uznają całą gu

bernię wileńską jako kraj wybitnie czyli w 3/4

polski. Na podstawie skrupulatnych dochodzeń

administracyi miejscowej doszedł Stołypin do

przekonania, że stworzenie poważniejszej niepol

skiej mniejszości w ziemstwie wileńskiem jest

niemożliwe i dlatego ustawa o ziemstwach nie

została rozciągniętą na gubernię kowieńską i wi

leńską. W Kowieńskiem cz)li na Żmudzi ziem

stwo składałoby się wyłącznie z Polaków i Li

twinów. W gnbernii grodzieńskiej stworzono przy

pomocy prawosławnego duchowieństwa i krzy

czących policyjnych nadużyć sztuczną większość

rosyjską; w gubernii mińskiej trzeba się było

uciec do kuryi narodowych, przyezem wszystkich

włościan białoruskich zaliczono do narodowości

rosyjskiej. Przy wyborach do Dumy — od pierw

szych do ostatnich, wychodzili z gubernii wileń

skiej wyłącznie polscy posłowie, a przedstawiciel

kuryi włościariikioj był również zawsze Pola

kiem. W gnbernii kowieńskiej wybierano co naj

mniej jednego Polaka. W gubernii mińskiej cały

aparat administracyjny był w nich pnszczony

dla przeparcia rosyjskich kandydatów. I tutaj ta

kże duchowieństwo prawosławne poparło usiło

wania rządu. Bez naciska policyjnego i różnych

sztuczek wyborczych większość uzyskaliby nieza

wodnie Polacy.

Wszystkie te fakty ilustrują najlepiej układ

s;ł narodowych na właściwej Litwie i na zacho

dniej Białorusi. Można stąd wywnioskować, że

gubernie wileńska, grodzieńska i cała zachodnia

połać gubernii mińskiej stanowią i pod wyględem

etnograficznym obszar polski, posiadający pewną

domieszkę żywiołów litewskich i białoruskich.

Prawdziwej liczby Polaków na tym obszarze

nikt nie zna i można ją tylko wykombiuować.

Obliczenia X. Miehaikiewicza, dokonane na pod

stawie relacyi duchowieństwa katolickiego, dają

z górą milion Polaków d!a gubernij wileńskiej i

grodziriskiej. Jest to jedyna cyfra, oparta na pod

stawach realnych, ale także nie zupełnie ścisła

wobec pośpiechu, z jakim spis przeprowadzono.

Chodziło bowiem o rozstrzygnięcie zażaleń litew

skich co do języka, używanego w nabożeństwie

dodatkowem. Chociaż spis przeprowadzali także

księża Litwomani, rezultat był dla Litwinów

przygnębiający. W grodzieńskiem nie znaleziono

ich wcale, w wileńskiem tylko w kilkunastu pa

rafiach na pograniczu Żmudzi zgłosiły się więk

sze ugrupowania litewskie.

Znane są również obecnie rezultaty spisu,

dokonanego przez władze okupacyjne, które z

pewnością cyfry Polaków nie powiększyły. A je

dnak i te obliczenia wykazują znakomitą więk

szość polską w dyecezyi wileńskiej.

Co do Białorusi wschodniej i północnej (guber

nia witebska i mohylewska, tudzież południowo

wschodnia część gubernii mińskiej) liczba Pola

ków maleje niezawodnie od zachodu ku wscho

dowi i w pogranicznych powiatach gubernii mo

hy!ewskiej odsetek ich jest z pewnością niewiel

ki, ale co do tych przestrzeni nie posiadamy

żadoej statystyki narodowościowej i tutaj jest

już szeroko otwarte pole dla wszelkich kombi*

nacyj. Otóż niepodobna spierać się o to, czyje

obliczenia są bliższe prawdy, p. Czekanowiego czy

p. Malizewskiego, czy prof. Remera, bo wszyst

kie przynoszą materyał niepewny i przeważni»

improwizowany.

Jakby wypadł spis narodowościowy na wschod

niej Białorusi, gdyby go przeprowadzono bezstron

nie i sumiennie ściśle powiedzieć nie można, —

kto jednak zna miejscowe stosunki wie dobrze,

że w obec wielkiego nieuświadomienia tamtej

szych prawosławnych włościan sprawdzenia na

rodowościowe byłyby bardzo trudne, — ale i to,

jest pewne, że gdyby chłopom tamtejszym dano

do wyboru szkoły polskie, rosyjskie, białoruskie,

czy rusińskie, ogromna ich większość bez wa

hania zdecydowałaby się na pierwsze i praca je

dnego pokolenia wystarczyłaby, aby statystyka

narodowa i tam także wykazała polską więk

szość. Nie jest to oczywiście argument .statysty

czny, — ale jasna wskazówka polityczna, która

powinna zaważyć na szali przy wszelkich ukła

dach dotyczących wschodnich gcanic państwa

polskiego.

Statystyka jest niezawodnie nauką pożyteczną

i oddaje poważne usługi przy badaniach doty

czących społeczuo-ekonomiczuego stanu ludności,

—

ale jest także bardzo elastyczna, i z tego po

wodu bywa często nadużywana dla celów poli

tycznych. Należy więc bardzo ostrożnie oce

niać wszelkie statystyczne obliczenia zwłaszcza

takie, które są oparte na teoretycznych kombi

nacyach, niema jednak żadnego powodu, aby nie

posługiwać się statystyką gdy tego wymaga in

teres narodowy. Na razie zatem — z tego pun

ktu widzenia należałoby rozpatrywać statysty-,

czne polemiki.

fi)

LEONIDAS ANDREJEW.

p§b

(Ciąg daUzr).

Dobrze je.st w każdym razie, że dziś mogę się

trochę wyleżeć, bo czuję się całkiem wyczerpany.

Biorąc po raz pierwszy udział w lil(iowej de

monslracyi, doznawałem dziwnego i szczególnego

uczucia, które zostanie mi wiecznie w pamięci.

Może być, że ludziom obytym z demonstracyami

wyda się to śaniesznem, ale mnie najbardziej to

zajmowało, żeśmy nie szli chodnikiem, ale środ

kiem ulicy, tam, g!zie się zwykle nie chodzi,

i że nie tylko doróżii, ale także i tramwaje

i samochody ustąpiły natn z drogi i nie kurso

sowały wcale.

Całość z chorągwiami, z tym naszym śpiewem

takim donośnym i pełnym przejęcia, z mężną

naszą postawą, w stosuiku do policyi i żandar

mów, wywierała wrażenie poważne, zupełnie

jak gdybyśmy byli bojownikami, członkami wiel

kiej armii pozostałej na tyłach wewnątrz kraju.

Znajdowali się między nami i wojskowi a je

den wysłużony admirał, próbował sformować

nas w szyku służbowym, abyśmy maszerowali

zgodnym krokiem, pieśni nasze brzmiały jeszcze

mężniej, zupełnie jak byśmy szli na prawdę do

boju.

A jakeśmy pięknie śpiewali! Co za niezachwiana

wiara w niepokonalność naszą przejmowała nas.

Lecz skutkiem tego, żeśmy maszerow’ali w tak nie

zwykły sposób’środkiem ulicy, miasto przedstawiało

mi się całkiem z nowej strony, tak samo jak

w pierwszych dniach po wydaniu wojny i nieza

leżnie od zachwytu i »gzaltacyi, w jakiej się

znajdowałem doznałem znow owego uczucia nie

słychanego. niezrównanego z niczem lęku.

Daleka Turcya i cała wojna zbliżyła się na

riagle tak, żem ich mógł dotknąć ręką, a is

bliskość czyniła wszelkie bytowanie czemś tak

bezuadziejnem, że zdawało mi się, iż muszę

być w każdej chwili gotów zapaść w jakieś

podzieme zaświaty.

I znowu nie było to wcale z powodu Turków,

których się wcale nie baliśmy, a nawet pogar

dzaliśmy nimi i żałowali, z powodu ich zaślepie

nia. Szło tu o coś iuuego czegobym nie potra

fił jasno nazwać, a co podszeptywało mi ten

strach. Może było to owo uczucie czegoś nie

do powstrzymania i co się zahamować nie da.

Dziś rano, idąc do biura, zauważyłem po dro

dze drzewko, które niesiono na deskach, aby je

gdzieindziej posadzić. Drzewko chwiało się na

noszach prawdopodobnie ciekawo, gdzie je niosą,

i doświadczało zapewne teiże tego uczucia nie

możności powstrzymania pędu, który je niósł.

Gdy znajdzie się znów w ziemi, w naturalnem

dla siebie położeniu, wzmocni się zapewnie i

wyrośnie, ale tak między jedną a drugą ziemią

musiało się czuć dziwnie nie swojsko.

Nie mogłem stanowczo zdać sobie sprawy

dlaczego krzyczałem z takim zapałem z radości

czy ze strachu? Krzyczałem sumiennie z całego

gardła, ale w duszy myślałem sobie: Boże mój!

Boże i jak się to wszystko skończy?

Patrzyłem na domy, na ludzi, na niebo, z któ

rego sączyć się począł lodowaty deszcz. Wszy

stkie było takie szare, posępne i niepodobna by

ło pojąć, co się dzieje na świecie. Znałem do

brze te domy i to niebo z czasów jeszcze mego

dzisciństwa, ale kto wie, co się tam z nimi od

tąd st,ało.

Zaszedłem tak daleko, żem się w końcu uczuł

obcy sam sobie i spojrzałem mimochodem w lu

sterko, aby zobaczyć, jak też układam usta i

rysy, gdy krzyczę.

Dziś nie doznaję już ani zachwytu ani trwogi,

usta moje nie składają się ani do krzyku ani

do śpiewu, ale w duszy za to czuję trawiący ból,

jakąś wprost chorobliwą melancholię.

Dziś rano popełniłem niedorzeczność i próbo

wałem tłómaczyć mojej Lidoczce, co to jest Tur

cya, a nawet pokazywałem jej to na mapie. Na

turalnie nic nie zrozumiała. Podobało się jej tyl

ko, że na mapie jest dużo wody, a potem odwo

łała mnie od mapy, chcąc, żebym patrzył, jak

on* skacze. Skacz hoże dziecię i ciesz sif, że nie

jesteś belgijską ani poUką dziewczynką, skazaną

na śmierć w płomieniach lub też od bomby.

20 października — 2 listopada.

W domu są różne nieprzyjemności. Mateczka

Inna Iwanówna zupełni* -*ię do na* przeniosła,

bo u Mikołaja Jowgeniewicza zdarzył się wielki

skandal z powudu jego żony i adwokata Kindia

kowa. Dowiedziałem się od Szaszeńki, że Miko

łaj strzelał z rewolweru do Kindiakowa, ale na

szczęście nie trafił go i sprawa się jakoś zatu

szowała.

Szczęście jeszcze, źe mateczka była u nas

tamtego wieczora i nawet dała się nakłonić do

przenocowania i dlatego nie była świadkiem ca

łej tej *kandaliczuej historyi.

Nie pojmuję, jak można w takich czasach za

przątać sobie głowę miłostkami i zazdrością, kie

dy już i bez tego niema, jak się zdaje, w duszy

ani jednego zdrowego miejsca. I żeby inteligentny

człowiek napadał na drugiego...

—

Obu

rzające! Haniebne! Mikołaj Jewgeniewicz poje

chał na Kaukaz, żona lego i Kindiakow drżą

przed nim, ona chce, jak się zdaje zostać aktor

ką. czy ,coś podobnego.

Do tego od trzech tygodni już niema żadnej

wiadomości od Pawluizy. Łatwo sobie wyobra

zić jaka skutkiem tego atmosfera panuje w mo

im domu. Mojem zdaniem przerwa ta nie jest

tak dłnga, jeśli uwzględnimy nieregularność pocz

ty polowej, ale Innie Iwanówniej nie można tego

wytłómaezyć i jest taka przybita, źe widok jej

sprawia okropne wrażeni*.

Oprócz tego obecność moja krępuje ją, a na

. wet zdaje mi się, ż* ona się mnie poprostu boi,

j bo w swojej *tarczej ambieyi wyobraża sobie,

że niema prawa n nas mieszkać, a gdy ja z ser

ca zaczynam ją uspakajać co do Pawluszy, tłó

macząc jej nieregularność poczty polowej, to ona

mi przyświadcza, ale patrzy na mnie tak prze*

rażonemi oczyma, jak gdyby toła pewną, ża sta

ram się w zamaskowanych słowach nakłonić ją

do opuszczenia naszego domu.

Raz nie mogłem wytrzymać i powiedziałem jej:

—

Wstydźcie się, mateczko, w jakiem położe

nia mateczka muie stawia... ja przecież życzę

mateczce jak najlepiej, a mateczka patrzy na

mnie, jak na wroga.

To ją bardziej jeszcze przestraszyło. Nie! do

prawdy to niedorzeczne. Gdy mnie niema w do

mu, płacze, jak mi opowiadają, całami godzina

mi, a przy mnie nśrniecha się, sili się na żarty ;

chociaż łatwo poznać ze splątanych słów i zdań,

które przedstawia, że jej teraz nie do śmiechu.

Nie dawno nalała mi sama i przyniosła kawy i

zapomniała dać cnkru. Jakie to jest męczące

przyjmować usługi od starej kobiety, która się

ledwie trzyma na swych znużonych nogach.

Alę co mi w głębi duszy najmocniej doskwie

ra to postępowanie mojej ukochanej Szaszeńki,

z którą sam już nie wiem, co począć. Jest to

temat o którym mogę mówić tylko w tym moim

dzienniku.

Jakem już wspominał jest w naszej kamienicy

szpital utrzymywany kosztem lokatorów. Nie ża

łuję bynajmniej wydatków, które i ja także na

to poniosłem, al* od dnia, w którym przybyli

pierw*i ranni, moja Szaiza ze *wojem miękiem

kobiecem sercem, przylgnęła całkiem do szpitala.

Dzień i noc tam siedzi i uważana jest raczej za

Siostrę miłosierdzia, niż za pielęgniarkę, choć nie

kończyła żadnego kursu pielęgniarstwa. Jak się

zdaje, niema tam innej siostry.

Nie można oczywiście sprzeciwiać się takiej

prawdziwie chrześcijańskiej dobroci i miłosier

dziu. Wszyscy znajomi chwalą Szaszeńkę, żoł

nierze ją lubią, a ona sama znajduje zadowo

lenie w tej działalności. Cóż mi innego zostaje,

jeśli nie milczeć, przyzwalać? Bo zresztą gdy

bym się nawet odezwał, mając do tego prawo,

to nie uwierzonoby mi i potępiano, obrzucając

najcięższymi zarzutami, jako egoistę i wstrętne

go biurokratę. Mąż, kliry nie pozwala swej żo

nie poświęcać się w szpitalu!

Ale z drugiej strony nie do zniesienia jest

przecie, by «;ę ktoś całkiem poświęcał miłosier

dziu, zaniedbując równocześnie swoich najbliż

szych, by, żałując jednych, nie miał żadnego

współczucia dia innych, równie bezbronnych i

którzy niczem nie zawinili.

Przykro mi wspominać o tem, nawet tu, w

moim dzienniku, aie z moim żołądkiem nie jest

dobrze, a chociaż nie jestem chory we właści

wem znaczeniu tego słowa, to jednak każdy

przyzna, że człowiek, który pracuje na rodzinę,

powinien dostawać normalne i zdrowo przyrzą

dzone pożywienie. Tymczasem nasza Anisya, zo

stawiona sama sobie, gotuje tak szkaradnie, że

już dwa razy miałem z tego powodu rodzaj cho

lery i kurcze serca. Cóż znaczy wprawdzie słaby

żołądek jakiegoś tam Ilji Piotrowicza Dementiewa

w porównaniu z mękami i cierpieniami tylu ran

nych, zrujnowanych i osieroconych!... Właściwie

powinienem wstydzić się, że się tem zajmuję, le

karze nawet zaniedbują teraz tego rodzaju cho

roby. Skoro się jednak z drugiej strony zważy,

ie ten IIja Piotrowicz Dsmentiew jest człowie

kiem jak drudzy, że ciało jego pracowało długo

i uczciwie nie tylko dla siebie, ale i dla dru

gich, a i teraz utrzymuje je jeszcze swoim tru

dem żonę i dzieci, to jednak należałoby może

zwrócić jakąś uwagę na jego słaby żołądek, by

mu nm przynieść ulgę.

(C. d

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction