Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 642 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Ner 296.

Kraków 28 Grudnia — Wtorek.

Rok 1869.

CZAS

Prenumeratę przyjmują:

W Krakowie: Bióro AdminiBtracyi ,C za su " przy ulicy Różanuej w domu pod L. 423; Księgarnie: pp. J . Czecha

w Rynku, Juliusza Wilda przy ulicy Grodzkiej; tudzież wszystkie Urzęda pocztowe austryackie.

O g-tu s z e n la (inseraty) wszelkiego rodzaju, przyjmują się za opłatą: za miejsce wiersza drobnego (petit

za jednorazowe umieszczenie po 8 centów, za uastępne po 5 centów, oraz za opłatą nalełytości stęplowe

po so centów od każdorazowego ogłoszenia. W ypłata w Krakowie.

Prenam eratę i Ogłoszenia przyjmują: we Lwowie w Ajencyi ,Czasu° p. Aleks. Piątkowski

przy placu Katedralnym pod L. 31 .

W Wiedniu p. A. Oppelik Wollzeile 22.

Na Francyę i Anglii

w Paryżu Wny pułkownik Wincento Raczkowski, Rue du Pont de Lodi Nr. l

Zaś tylko ogłosze

nia w Wiedniu ,Neumarkt Nr. li,° w Hamburgu, w Frankfurcie n. M ., w !Berlinie, w; Lipsku Bazylei

(Szwajcarya) i Wrocławiu Rynek Nr 52 pp. Haasenstein S: Vogler — w Berlinie p. A. Retemayer i.

p. Rudolf Mosse, Friedricbsstrasse Nr. 60

w Frankfurcie nad Menem p. O . L . Dau.be Sc Comp. —t

w Lipsku p. Henryk Engler - w Wrocławiu pp. Jenkt i Sachse et Comp.

OGŁOSZENIE PRZEDPŁATY

na ,,CKAS"

od lgo

stycznia l§30

w Krakowie:

toczuie,

półrocznie,

kwartalnie,

m iesięcznie,

złr.10

.—

złr.io.—

złr. S

.—

zlr.2.

/i przesyłką pocztową w państwie austryackiem:

ocznie,

półrocznie,

Ar.84,—

złr.11

.—

kwartalnie,

złrO.—

miesięcznie,

złr.S26.

Prenumeratę przyjmują:

We Lwowie: w Ajencyi ,,CZASU" p.A. Piąt

k wski przy placu Katedralnym pod L. 31.

W Wiedniu: p. A. Oppelik, Wollzeile Ner 22.

IV Paryżu: (na całą Francyę, Anglię i Belgię)

W.,y pułkownik Wincenty Raczkowski, ruodupont

pe Lodi Nr l , tudzież wszystkie urzęda pocztowe w

k i.ju i za granicą.

Uprasza się o wczesne nadsyłanie pieniędzy prenu

lui’-acyjnych i wyraźne wypisanie nazwiska i miejsca

cubioru, a jeżeli można o nadesłanie dawnego adresu

Prenumerata liczy się tylko od lg’o każdego

miesiąca.

Cena ,,CZASU" za granicą ogłoszona jest w t)’

ulę każdego numeru.

Kraków 37g’rudnia.

Bardzo często się zdarza, że położenie po

lityczne dwojako się przedstawia. Na pierwszy

rzut oka maluje się ono w faktach jawnych, poza

któremi nic dostrzedz nie m ożna; ale wpa

trzywszy się bystrzej, widać w mglistej głębi

niejasne zarysy, które ,dopiero jak papier

tajemniczem pismem pok ryty, stają się czy

telnemi, gdy się je przybliży do ognia. Nie

można powiedzieć, aby położenie polityczne

składało się z owych tylko zewnętrznych co

dziennych faktów, z drugiej zaś strony mgliste

obrazy o których mówimy, nie mogą przed

stawiać chwilowego położenia, bo niekiedy

kryją one w sobie bardzo jeszcze odległą

przyszłość i nie zawsze znajdą sposobnść wyj

ścia na wierzch, skoro napotkają przeszkody

po temu.

I tak, kwestya turecka to jest wscliodnia,

wchodzi przeszło od wieku w politykę Rosyi,

a nieraz zdawało się, że jużjuż przychodzi do

rozstrzygnięcia, lecz naraz jaki nieprzewidziany

przypadek albo brak dostatecznych środków

wstrzymuje jej rozstrzygnięcie. Przeciwnie zaś

sprawa polska rozbudzała się nieraz w naj

mniej przewidzianych okolicznościach, a zbie

giem okoliczności w niwecz się rozpływała.

Stawiamy to tylko za przykład. Przedstawia

jąc przeto obecne położenie, nie powinnibyśmy

dotykać takich kwestyj, które leżą w głębi

ukryte, a jednak one to są częstokroć nietylko

tłem obrazu, ale i podkładem farb, tak iż

bez nich powierzchnia czyli obecność aktual

n a całkiem inaczej by się przedstawiała.

Cóż bowiem na wierzchu widzimy? Oto we

Francyi i Austryi kwestyę ministeryalną w

związku z kwestyą konstytucyjną. Angielski

podsekretarz stanu spraw zagranicznych Otway

w mowie swojej do wyborców w Chatam d.

20 bm. odmalował bardzo błogi stan nietylko

Anglii, nietylko Europy , lecz oraz innych czę

ści świata, bo mówił także o stosunkach An

glii z Rosyą ze względu na Azyę środkową,

o stosunkach jej z Ameryką z powodu ,Ala

bamy", o kanale suezkim i sporze Sułtana z

Chediwem, słowem o wszystkich najdrażliwszych

sprawach, a to z takim spokojem, z taką

pewnością, iż poznać było, że bierze tylko

bezpośrednie rysy położenia politycznego, a

przyszłość, głąb obrazu mało go obchodzi.

Za dziesięć, za dwadzieścia lat, gdyby co z

tego się wywiązało, on nie będzie już sekre

tarzem; a choćby był ministrem, to zaczną

go dopiero wtedy te sprawy obchodzić, gdy

przyjdą na porządek dzienny wypadków.

Polityka bowiem z dnia na dzień jest naj

wybitniejszym przymiotem obecnej szkoły

dyplomatycznej. Nią żyją, bo inaczej żyć nie

mogą państwa, które, jak Francya ześrodko

wały wszystkie swoje interesa w interesie

dynastycznym albo antidynastycznym , a to

zarówno za Bourbonów, jak za republiki, za

cesarstwa pierwszego i drugiego i za Orlea

nów. Nie o to bowiem szło Francyi, aby dojść

do najwyższej wolności osobistej i samorządu,

ale o to, w jakiej formie ma się skupiać ca

ła siła i potęga państwa. Polityką jednodnio

wą żyje i Austrya, bo wbrew duchowi^swo

jego istnienia, złożona z różnorodnych kra

jów i ludów połączonych jedynie wspólnością

korony, zachciała być państwem jednolitem,

scentra,iizowanem, i od upadku cesarstwa nie

mieckiego a utworzenia cesarstwa austryackie

go wszystkie siły państwa wyczerpywała na

to jedynie, aby stworzyć taką machinę rzą

dową, iżby za pociągnięciem sprężyny w Wie

dniu , funkcyonowała w najodleglejszych i naj

różnorodniejszych prowincyach. Metternich i

Bach, Schmerling i Giskra, wszyscy tą jedną

ożywieni byli myślą, chociaż pod różnemi j ą

wprowadzali formami i różnemi działali środ

kami.

Z innych powodów żyje taką jednodniową

polityką Anglia, o tyle, o ile t a polityka od

nosi się do spraw kolonialnych; u siebie bo

wiem, w domu, w troistem królestwie, trzyma

się ściśle systematu, że przez wolność obywa

telską i kościelną, przez samorząd gmin, hrabstw

i królestw, uczyniła rewolncye niepodobnemi,

rozbroiła pretensye dynastyczne, zrównała

Szkocyę z Anglią, a Irlandyę oswabadza. Kwe

stya irlandzka zejdzie niezadługo do wewnę

trznej walki fenistów z oranżystami, do wal

ki o supremacyę stronnictw, zamiast coby by

ła walką między Wielką Brytanią alrlandyą.

Natomiast w polityce zewnętrznej, to jest prze

dewszystkiem kolonialnej, i zostającej z nią

w związku polityce handlowej, oswaja się An

glia zwolna z myślą usamomolnienia się l i

nii kauadyjskiej, kolonij australskich, odstę

puje bezowocne posiadłości, j ak wyspy J oń -

skie, odstąpi i Gibraltar, a politykę swoją w

Lewancie i w Azyi środkowej zastosuje do oko

liczności.

Prusy i Rosya, jako dwa młode, zaborcze

i militarne państwa idą w kierunku raz wska

zanym. Pierwsze wypisały na sztandarze swo

im narodowość, druga plemienność, a oba te

państwa przedewszystkiem na Austryę wy

ciągają szpony. Centralizm anstryacki dla nich

obu pożądany : jednoczy on bowiem Niemców

a więc przyciąga Prusy, oddala Słowian, a

więc odpycha ich i przeznacza chyba na pa

stwę dla Rosyi.

Po za kwestyą gabinetową w Wiedniu, bę

dącą chwilowego położenia politycznego ska

zówką, k ryje się w głębi, n’iejasno wprawdzie,

w mglistych zarysach, owo położenie polity

czne, o którem n a’ początku mówiliśmy. Nie

jes t ono chwilowem, ale wcześniej czy później

wyjdzie na wierzch, jeśli ludzie stanu jedno

dniowa żyjący polityka, poprzestawać będą

na rezultatach, jakie dzień dzisiejszy przy

niesie, nie licząc na jutro.

ten, co w Galicyi nakazał wprowadzić język

narodowy w urzędach i szkołach; plan kam

panii narysowany; idzie teraz tylko o oblicze

nie sił, nagromadzenie broni i amunicyi.

Ale wobec przesilenia ministeryalnego nie

uważamy tej armii za główną, jest ona tyl

ko pomocniczą. Większość centralizacyjna mi

nisterstwa potrzebowała takiego posiłku w

zaciężnych ochotnikach, i armia już się re

krutuje.

,,Nie chcemy żadnej narodowości u ci sk ać" —

powiada odezwa, ale pod warunkiem, jeśli

każda narodowość podda się i przyjmie ję

zyk niemiecki, niemiecki obyczaj i niemieckim

interesom służyć będzie.

Niebezpiecznej broni chwycili się centrali

ści w tej odezwie. Bo cóż wyniknie z tego,

jeśliby dla odparcia tej istnej napaści, ludy nie

niemieckie związały się w obronie praw swo

ich nieprzedawnionych. Dotychczas walka to

czyła się na polu parlamentarnem i ustawo

dawczem; odezwa przenosi ją we wszystkie

sfery życia, nietylko publicznego, lecz oraz

społecznego, zmusza do obrony najświętszych

praw którym zagraża; wywołuje zawiści n a

rodowe, głownię wojny domowej dopiero co

zagaszoną we krwi w jednej prowincyi, roz

żarza i ciska niebacznie do innych krajów mo

narchii. Zaślepieni! przypominają nam, że Szląsk

nie wprzódy dostał się Prusom, dopóki nie

zniemczał; my zaś przypomnimy im, że ta

mała część Szląska, która przy Austryi zosta

ła, ten ostatni odłamek najdawniejszej dziel

nicy polskiój, jest granicą monarchii austry

ackiej. Ależ im nie idzie o Austryę, im idzie

o panowanie Niemiec. Pragną się go docze

kać, a doczekać się mogą tylko z Berlina.

Zawiązało się w ’Wiedniu stowarzyszenie

w obronie interesów niemieckich. W epoce

wolności stowarzyszeń, m iarą zadań i celów

takich korporacyj nie bywa już czujność po

licyi choćby wyższej policyi politycznej, ale

rozum. Otóż duch centralizmu i egoizm za

ślepia twórców tego stowarzyszenia i każe

brać im w rękę dzieło, któremu Bach i Schmer

ling nie sprostali. Dowodzi to braku rozumu

politycznego.

Odezwa tego stowarzyszenia od tych słów

się zaczyna:

W sposób najbezwzględniejszy, wszystkiemi środ

kami prowadzą Czesi, Słoweńcy i Polacy walkę

przeciw Niemcom w Austryi. Czesi napisali na cho

rągwi swojćj federalizm, to j e s t rozdrobnienie na

turalnej większości niemieckiej w mnóstwo sztu

cznych mniejszości, które następnie mają być po

litycznie pozbawione zupełnie prawa. Z tego same

go powodu Słoweńcy domagają się własnego k ra

ju koronnego, Słowenii. Co w niem czeka Niemców,

najlepiej świadczy o tem wyrażenie jednego z

przywodzców słoweńskich w sejmie lublańskim, że

Słoweńcy nie przyznają Niemcom w Krainie ża

dnego uprawnienia. Polacy wreszcie nie poprzesta

ją na wyparciu języka niemieckiego z urzędów i

szkół Galicyi, ale nadto agitują już za wcieleniem

do Galicyi zakwitłego niemiecką inteligencyą i nie

mieckim kapitałem Górnego Szląska. W samym

nawet Tyrolu żywioł włoski coraz więcej zyskuje

pola.

W tym wstępie nakreślony jest przyszły

program stowarzyszenia, a mianowicie utrzy

mania czyli raczej przywrócenia panowania

Niemców i niemczyzny, w krajach nienie

mieckich. Stowarzyszenie ma mieć swój cen

tralny związek w Wiedniu a po wszystkich

częściach m onarchii związki pomocnicze. Ode

zwa tak się kończy:

Od czasów husyckich nie prowadzono walki prze

ciw Niemcom i niemieckości z taką jak teraz bez

względnością. Niemcy Austryi! Należy nam praco

wać nad wzniesieniem grobli dla obrony żywiołu

niemieckiego. Nie chcemy uciskać żadnej narodo

wości; ale też nie chcemy, aby narodowość nasza

której Austrya zawdzięcza wykształcenie, dobrobyt

i wolność, my zaś, a zapewne i większa część na

szych przeciwników wszelkie wyższe duchowe tchnie

nie, nie stała się w niektórych krajach austrya

ckich politycznie z pod praw wyjętą i do milcze

nia zmuszoną.

Statuta tego stowarzyszenia już są potwier

dzone ; odezwa wydrukowana, podpisany’ch pod

nią kilkadziesiąt nazwisk, między któremi de

putowani, redaktorowie (przedewszystkiem dwaj

naczelni redaktorowie 27. fr- Presse), dokto

rowie różnych wydziałów, profesorowie i t. d.

Wojna więc wypowiedziana; wskazani prze

ciwnicy, a między tymi sam Monarcha, jako

Mający się temi dniami odbywać spis ludności

Przedlitawii, powszechne obudzą zajęcie. Wprawdzie

przed 12tą laty spisywano ludność krajów monar

chii austryackiej, ale sam rząd przyznaje, że ów

czesny sposób dokonywania tej czynności, nie od

powiadał wymaganiom: zmiany zaś jakie od tego

czasu zaszły tak w terytoryalnycb, jak konstytu

cyjnych stosunkach państwa, nadają obecnym spi

som szczególną wagę. Nie czas już dziś, w przed

dzień dokonywania czynności spisowych, rozbierać

scczegółowo pojedyńczych rubryk. O ile pouczenie

publiczności wymagało, wskazaliśmy już na główne

zadania i na znaczenie spisów ludności w ogóle:

obecnie pragniemy też tylko zwrócić uwagę na ko

nieczność uzupełnienia rozporządzeń w tym wzglę

dzie wydanych.

Według §. 31 przepisów ministeryalnych, urzę

dy powiatowe po utworzeniu spisów powiatowych

odsyłają takowe do namiestnictwa, dla dalszego

przesłania do statystycznej centralnej komisyi w

Wiedniu. Namiestnictwo (§ 33) ma obowiązek

przejrzenia nadesłanych spisów powiatowych, wraz

z odpowiedniemi dołączonemi uwagami, zajmuje

się nawet uzupełnieniem tychże i w czerwcu

przyszłego roku odsyła wszystkie papiery do Wie

dnia (§ 35), gdzie układać się mają dopiero spisy

krajowe i ogólne dla całej Przedlitawii.

Sposób przez ministerstwo zalecony ma wiele

niedogodności. Spisy krajowe będą ułożone w ję

zyku niemieckim, a stąd nie będą mogły służyć

dla wielkiej części mieszkańców monarchii nie po

siadających niemieckiego języka. Ponieważ zaś do

stępność spisów dla władz autonomicznych krajo

wych jest nieodzowną, utrudnienie więc korzystania

z nich, stanowi prawdziwą krzywdę krajów koron

nych nie niemieckich. Sposób ten centralizowania

statystycznych prac ma jeszcze inne ważne niedo

godności. Im prędzej czynności spisowe dadzą się

uskutecznić tem byłoby lepiej; tymczasem system

obecny nie sprzyja szybkości załatwienia sprawy

Namiestnictwo jest obowiązane przepatrzyć złożone

z powiatów raporta, czynność ta zabierze mało

mniej czasu, jakby było potrzeba do ułożenia spi

sów krajowych, a okaże się w skutkach wcale nie

produkcyjną: urzędy bowiem nie układające sta

tystycznych danych, nie są w stanie dostrzedz

wszystkich błędów, a przesłane do Wiednia papie

ry niejednokrotnie wypadnie zwracać dla uzupeł

nienia lub poprawy. Oprócz straty czasu i kosztów

dokładność statystycznych danych wiele straci na

podobnej manipulacyi, gdyż im później tem trud

niej będzie wykazać rzeczywisty stan ludności z

dnia 31 grudnia b. r. Jeżeli urzędy powiatowe bę

dą układały spisy dla centralnej wiedeńskiej ko

misyi, będą musiały podawać te spisy w języku

niemieckim, czyli same będą tłómaczyły zeznania

w języku krajowym dokonane, co niezawodnie

sprawi zamęt i dowolność w czynionych podaniach

władz powiatowych.

Z przytoczonych zatem powodów pragnęlibyśmy,

aby delegacya nasza upomniała się o utworzenie

centralnych krajowych biór statystycznych wyłącznie

dla spisów ludności przeznaczonych; gdy ministerstwo

nie uznało za stosowne wydać odpowiedniego roz

porządzenia.

Utworzenie biór statystycznych krajowych oszczę

dziłoby wiele czasu a nawet kosztów m prace spi

sywania ludności podjętych, oddałoby usługi kra

jom koronnym, a nie uszczupliłoby znaczenia spi

sów dla całej monarchii. Nie ulega wątpliwości, że

prace statystyczne, tem mogą być dokładniejsze,

im komisya centralna więcej jest obznajomioną ze

stosunkami miejscowemi. Łatwiej daleko poznać

ścisłość prac urzędów powiatowych i gminnych we

Lwowie lub w Pradze, niż w oddalonym Wiedniu;

łatwiej wykryć błąd i sprawdzenie taniej koszto

wać będzie, jeśli pracę układania spisów krajowych

podejmą ludzie miejscowi w samym kraju żyjący,

niż gdy obcy, w oddaleniu, czynność podobną bę

dą sobie mieli poruczoną. Nawet tłómaczenia na

niemieckie mogą być ściślćj dokonane w namiest

nictwie, niż wtedy gdy urzędy powiatowe na swój

sposób będą najniestosownićj wtłaczały słowiań

skie zeznania w niemieckie rubryki. Ponieważ spi

sy powiatowe mają się dopiero układać w miesią

cach kwietniu i maju, byłby więc czas jeszcze tym

niedogodnościom tamę położyć przez utworzenie

centralnych krajowych komisyj statystycznych. 0 -

prócz dogodności jakie ze spisywauia ludności wy

nikną, podobne krajowe bióra statystyczne, dałyby

się zamienić na stale funkcyonujące, coby niesły

chanie ułatwiło i ulepszyło statystykę krajów ko

ronnych, a tem samem i całćj monarchii. Podno

simy tę myśl w ogólnych zarysach, pewni, że nasi

delegaci rozumieją sami ważność podjętego w ni

niejszem pytania i że nie zaniedbają upomnieć się

0 tyle ważne dla naszego kraju ulepszenie w ad

ministracyi statystycznćj.

W § 16 przepisów ministeryalnych polecono kar

ty spisowe przesłać do kl sztorów, szpitali, aka

demij, zakładów wychowania, więzień itp. miejsc:

tymczasem pomiędzy formularzami przeznaczone

mi dla urzędów jgminnych i powiatowych nie znaj

dujemy takich, któreby czyniły specyalny użytek

z dokonania podobnych spisów. W taki sposób ze

brane dane znikną w ogólnych rubrykach, a nawet

niektóre staną się całkiem bezużyteczne, jak np.

spisy dokonane w otwartych zakładach naukowych,

to jest takich, które nie są zarazem pensyonatami.

Ważnem byłoby zastanowienie podobnie zebranych

danych, nastręczające wiele ciekawych szczegółów

1 wniosków, a dające możność porównania liczby

zakonników, profesorów i uczniów wyższych śre

dnich i niższych zakładów naukowych, liczby wię

źniów i chorych — z ogólną liczbą mieszkańców.

Wprawdzie powyższe dane odnajdują się w doro

cznych pracach centralnej komisyi, ale obecnie z e

brane, niezawodnie byłyby dokładniejsze i poró

wnania z ogólną cytrą mieszkańców ściślejsze, gdyż

wszystkie liczby odnosiłyby się do faktycznego sta

nu ludności w dniu 31 grudnia. Celem zachowania

tych danych należałoby, aby dyrekcya administra

cyjnej statystyki przesłała gminom i urzędom po

wiatowym właściwe formularze w najprędszym cza

sie. Praca zaś wypełnienia takich formularzy była

by łatw’ą i niedługą. Sądzimy, że i na tę potrzebę

mogłaby zwrócić uwagę nasza delegacya, tem wię

cej, że ministerstwo chętnieby usłuchało podobne

go wezwania, a wykonanie nie wymaga żadnych,

większych kosztów, a bardzo mało przyczynia pra

cy urzędom powiatowym i gminnym.

KORESPOSDEICYA CZASU.

Z nad Wisłoki 22 grudnia:

(MM.) Przeczytawszy korespondencyę w Nr. 287

znanego i poważnego w okolicy korespondenta nz

nad Wisłoki" a w niej uwagi, obawy i środki za

radcze na bezrząd, który z danego ciemnym ma

som samorządu wyrobić się musiał, przyznaję je

za bardzo trafne, jednak j,eszcze w slabem przed

stawione świetle. Jedyny ratunek zapobieżenia zu

pełnemu rozstrojowi społecznemu u dołu, jest do

brze zorganizowana gmina zbiorowa. Stojąc

na czele od łat wielu w jednem ze znanych mia

steczek, mając styczność codzienną z ludem wiej

skim, jako też innemi warstwami społeczeństwa,

zrobiłem ostatniemi czasy bardzo smutne spotrze

żenia i widzę wszystko w daleko jaskrawszych jak

mój kolega nz nad Wisłoku" kolorach, wypowia

dam też otwarcie, że tradycyjny porządek w groma

dach wiejskich z nader małemi wyjątkami j u ż

wyszedł z karbów, a tylko powaga kościoła i wę

zły religijne, jako tako podtrzymują dzisiejszy skład

społeczny a może niezadługo... liberały niemieckie,

pracując z całą zaciekłością nad zniszczeniem je

szcze tych moralnych węzłów przez wprowadzenie

ślubów cywilnych itp. zgotują nam zupełne roz

sprzężenie moralne.

Na poparcie wyż powiedzianego przytoczę kilka

faktów znanych w tej okolicy, które dokumentami u

dowodnię. I tak: Tomasz Sowizdrzał chłopiec lOletni

rodem z Czermny, służył za pastucha w gminie są

siedniej. W poniedziałek Wielkonocny kazano mu

prząść, co było złem, a że nie chciał, gospodarz go

ukarał. Chłopiec pałając zemstą, podpalił chałupę.

Gospodarz podejrzywając młodego zbrodniarza, za

czął go badać i w końcu ten przyznał się. Dano

znać o tem wójtowi, ale naczelnik gminy bojąc się

młodego zbrodniarza, wyczekiwał żandarma, któryby

i tego podpalacza z sobą zabrał i wściwemu sądowi

oddał. W sądzie trzymano go tydzień, zanim urząd

parafialny poświadczył, źe rzeczywiście ma tylko

10 lat; potem wysłano go do sądu śledczego w J a

śle, gdzie go trzymauo 6 miesięcy i 10 dni, i do

piero 3go października oddano na powrót w celu

ukarania za przestępstwo do właściwego sądu, al

bowiem popełniona zbrodnia przed 14 rokiem nie

stanowi wedle kodeksu karnego zbrodni, ale prze

stępstwo, za które sąd właściwy na 8 dni aresztu

go skazał. Co spodziewać się z przyszłości takiego

młodego zbrodniarza? kto go weźmie do służby?

kto go poprawi, skoro siedząc w więzieniu śled

czem, jak opowiadał z pewnem zadowoleniem, do

stawał porcyę jak dorosły, nic nie robił, czasem

tylko kurytarz zamiatał i chodził na spacer z dru

gimi, a siedział w kaźni z dwoma dorosłymi, j e

dnym złodziejem a drugim cyganem, za wielką ja

kąś zbrodnię okutym. Że nauki udzielane mu w ta

kiem towarzystwie głęboko w pamięci zachowa, to

niepodlega żadnej wątpliwości!

Dla czego nie mamy w kraju domu poprawy?

aby takich młodych zbrodniarzy poprawić, a nie

dać zepsuć się do reszty po więzieniach? Dlacze

go nasze dziennikarstwo zamiast kłócić się i ohy

dzać, nie podnosi raczej spraw podobnych. Co robił

sejm? oto radził o szkole weterynarnej, o sowach

itp., a nie uradził, aby raka toczącego ciało spo

łeczne zniszczyć.

Fakt drugi - Stanisław Topolski rodem z Bla

szkowej , kilkakrotnie za kradzież więzieniem k a

jany, wyszedł w maju z więzienia, a przepuściw

szy 14 zł. które mu z domu karnego jako tam za

robione przysłano, puścił się znowu na bezdroża,

kradnąc i podpalając. ,Do sierpnia popełnił siedm

kradzieży i jedno podpalenie! jak sam żandarmo

wi, który go pochwycił, przyznał się. Wzdychał

on formalnie na powrót do Wiśnicza, jako praw

dziwego Eldorada zbrodniarzy. Jeszcze jeden z co

dziennych prawie wypadków: Marcin Podraża z Jo

dłowcy, wysłużony żołnierz i posiadacz dobrej po

łowy roli niechcąc pracować jak wielu innych,

złączył się z złodziejami i podpalaczami okolicy,

a będąc silnej budowy i sprytnym, uzyskał nad

wspólnikami pewną przewagę i stał się postrachem

nietylko rodzinnej gminy, ale i okolicy. Uzuchwa

lił się w końcu tak dalece, że wybierał formalną

kontrybucyę, jeżeli na pijatykę pieniędzy potrzebo

wał, groził wrazie nieotrzymania w cztery oczy

spaleniem. I oto tej jesieni żądał przy jakiejś o—

Fazyi od gospodarza Wojciecha Jelenia w Jodłowej

2 złr., a gdy mu ten ich nie dał, spalił go. Po do

konanym czynie powiedział w cztery oczy Jelenio

wi, ze go spalił, lecz dodał, co rai kto zrobi, nie

głupim, abym się w sądzie przyznał. Z rozpaczo

ny gospodarz nie idzie już do sądu, lecz wprost

do żandarmeryi. Ta swoim sposobem podeszła go

chociaż bardzo przebiegłego, że się przyznał i to

ze szczegółami jak i gdzie ogień założył, a wie

dząc z kim mają do czynienia, niepostrzeżenie ba

dano go w obecności trzech wiarogodnychświadków,

aby nie powiedział jak zwykle mówią zbrodniarze

,,bili mnie tom się przyznał" Zbrodniarz

ten będzie w kryminale już dobrze obeznanym z

kodeksem karnym, gdyż tam prelekcye miewają,

a wie że go tam jeszcze adwokat będzie bronił.

Odwoła więc zeznanie zrobione niewiedząc, że jest

trzech świadków ukrytych, którzy wyznanie jego

nie wymuszone słyszeli, Po uwięzieniu tego zbro

dniarza ucichły} wieści i pożary tak w Jodłowej

jak okolicy ustały.

Otóż dla takich zbrodniarzy sądy z wygodnemi

kryminałami są miejscem przytułku. Potrzebna jest

u nas zmiana kodeksu karnego pod względem pod

paleń , a do tego sądy przysięgłych na pospolite

zbrodnie i silna zbiorowa gmina ’,dla uproszczenia

administracyi nie zaś gromada z wójtem, który

się boi o siebie i częstokroć zbrodniarzom i włóczę

gom sam okupuje się, byłe miał spokój. Dokąd

nas podobny rozstroj społeczny samorządem zwany

zaprowadzi, pozostawiam do odpowiedzi światłym

i dobrze myślącym obywatelom. Może ranie kto

nazwie pesymistą, lecz i to mnie nie wstrzyma od

głosu trwogi jak ogi Rzymianie wołali: H an nibal

ante portaśl

Zakończę jeszcze jednem spostrzeżeniem. Wia

domo, że ten rok był bardzo fatalny do zbiorów

dla większych posiadaczy, że dużo w polu zmar

niało ziarna, ziemniaki nie wykopane wcześnie po

przemarzały w gruncie, a zawykopanie onych na

dniu krótkim badaj jakiej pracy płacono tak jak

w czasie żniw; dalej, że przy nadchodzących go

dach bardzo trudno o czeladź. Lecz jakaż tego

przyczyna? Wszak nie mieliśmy Bogu dzięki ani

pomoru, ani wojen, a o wychodźtwie do Ameryki

lud jeszcze nie wie. Według statystyki wiemy, że

ludności przybywa, a z powodu skróconej służby

wojskowej wielu ludzi z pod chorągwi rozpusz

czają. Otóż ludność wyrobnicza, czeladź i prole

tariat wyczekuje rozdania gruntów pańskich. P o

wiadają: my nie mamy nic, a panowie mają zanad

to, że niejmogą dać temu rady; w polu i tak dużo

zmarniało. Jeśli bym się gdzie zawiesił na służbę,

mówił jeden, to by mnie może jaki gruut ominął

wolę więc czekać komorą do jakiegoś czasu. Od

niedawna bowiem na nowo wieści krążą między

ludem o rozdawaniu gruntów dworskich.

Wiedeń 26 gruduia.

t t Książę Mikołaj usiłuje dopiero teraz, działa

jąc jak inne państwa neutralne, udowodnić Austryi

swoją neutralność, ter az, kiedy powstanie w Kota

rze nawet najwięcej zapalonym panslawistom wy

daje się być bezskutecznem i niedającem się pod

trzymać. Rozumie się, że jest to tylko łudzenie.

Polecił on żołnierzom swoim stojącym na granicy

internować wypartych powstańców i nałożył na

kilku głównych dowódzców małe kary pieniężne!

oto je st dowód neutralności, jaki książę z swej

strony składa. Oczywiście środki te nie mają dzi

siaj żadnej praktycznej wartości, którą nigdy mieć

tylko podczas działań wojennych wojska. Wtenczas

jednak setki powstańców dalmackich przechodziły

granicę Czarnogórską, nie będąc nawet rozbrojeni,

główni podżegacze i dowódzcy znajdowali na dwo

rze w Cetynii gościnne przyjęcie, sami powstańcy

utrzymywani byli i pielęgnowani kosztem państwa.

Wtedy pograniczne wojska Czarnogórców zachowy

wały się pogardliwie względnie Austryi, tak że

można być uprawnionym do przypuszczenia, że

nie mieli oni poleceń przychylnych Austryi. Wre

szcie wyszło na jaw, że Czarnogórcy brali udział

w powstaniu, szczególniej zaś w napadzie na wa

rownią Stanjewicza. Gdyby książę był rzeczywiście

tak przychylnie usposobionym, to już wtenczas

byłby enargicznie wystąpił. Wspomniane środki,

które obecnie me mogą szkodzić powstaniu, dadzą

się streścić w tych słowach, że książę niechce sub

wencyi 40.000 złr. rocznie i innych gratyfikacyj.

Powstańcy z Pobori, Maini, Braiczu i Krywo

czani chcą wejść w układy, stawiają jednak wa

runki, które za nadto jasno wskazują, że o pod

danie się na seryo nie myślą. I tak np. Braicza

nie i Mainianie postawili pułkownikowi SchónfeL

dowi następujące warunki: ,,Ogólna amnestya, u

woinieni od służby w landwerze, wynagrodzenie

wszelkich szkód zrządzonych przez wojnę." Jak po

dobne warunki można stawiać wielkiemu mocar

stwu jest zaiste nie do pojęcia usprawiedliwić to

tvlko można nieszczęściem wojennćm w Bocce

ctóre się już stało historycznym.

Czas wychodzi c o dziennie wieczór (wyjąwszy niedziele i duie świąteczne).

Numer pojedynczy w Krakowie i we Lwowie kosztujo 10 centów,

Prenumerata wynosi:

3 f?łe-^8Cowa wKrakowi^ - ;

rocznie złr. 80

—

kwartalnie złr. 5

—

m iesięcznie złr. 2

t"anzlł( wpaństwie Austryackiem B

2c.25

o do Prus i Rzeszy memiec. B tal. 16 sgr. 20

tal. 4 sgr. 5

tal. 1sgr. 15

B n f rancyi l Angli,

B fran. 108

B fran. 27

B fran. 10

}Hn

Belgu Włoch i Szwajcary , B 80

BB2

BB7

l fsty z pieniędzmi przesyłane być winny franco do Administracyi ,Czasu° —

l.isty reklam acyjne

mezapieczętowane nie ulegają frankowaniu.

—

l.istów niefrankowanych nie przyjmuje sie.

K ękopls m a nadsyłane Redakcyi, nie zwracają się i niszczone będą.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu