Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 660 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Kraków, Środa 16 Września 1908

Rocznik LXI

^Wydanie wleeiorue)

zostawić samemu sobie, by udawać, że się go nie

widzi.

Sala, która jest świadkiem takich scen, nie ma

usposobienia do głośnego wyrażania swego zdania

0 zasadach politycznych i o programach prac u

stawodawczych. Nie jest to jednak wyłączną przy

czyną, dla której nasz Sejm tak mało ma oznak

zachęty dla mówców. Łatwo zauważyć, że naj

bardziej panuje nad swemi wrażeniami prawica.

Otóż prawica b yła rządzącem stronnictwem i jest

niem w pewnem znaczeniu do dziś dnia. Jako

rządzące stronnictwo czuła się ona z rządem i

z kierownikami debat sejmowych tak moralnie

związana i złączona, że się w oderwaniu od nich

nigdy nie pojmowała. M gło to i może być szko

dliwem, o ile w sobie mieści bierność, a wraz

z nią zrzucanie całego ciężaru odpowiedzialności

na barki swych dawnych oraz dzisiejszych przed

stawicieli.

Potrzebę tego można było dokładniej zrozumieć

przy mowie namiestnika. Mowa ta zawiera dwie

części. Jedna, to jakby polityczna filozofia rządzenia

1 zarządzania krajem. To ustępy, odnoszące się

do roli państwa. Państwo jest czemś wyższem od

żandarma, od straży nad słowami i gestami. Za

pewne, że państwo musi regulować czyny społe

czne oddzielnych obywateli, ale tylko z punktu

widzenia prawa. Oprócz państwa jest jeszcze siła

społeczeństwa samego, która powinna być morał -

no-polityczną wychowawczynią wszystkich warstw.

Z takiem pojęciem państwa i rządu łączy się

szeroko zarysowana rola swobody politycznej.

To jest jedna teza polityczna, którą rozwijał

wczoraj namiestnik kraju. Z tą tezą w śeisłem

pokrewieństwie jest także pogląd o administracyi

krajowej. Znaczenie administracyi przy dzisiejszej

roli państwa wzrasta z dniem każdym. Możnaby

stworzyć nawet aforyzm, że w dzisiejszem pań

stwie rządzenie ustępuje miejsce zarządzaniu. Wo

bec tego reforma administracyi staje się najży

wotniejszem niemal zadaniem w polityce krajowej

Przy tej sposobności warto zrobić jeszcze jedną

u w agę, by znaczenie reformy administracyjnej

podkreślić jeszcze bardziej. Administracya u nas,

jak i wszędzie, składa się z dwóch organów:

z obywatelskiej, tzw. samorządnej oraz tej, która

działa z ramienia rządu. Między tymi organami

musi wytworzyć się nietylko harmonia, ale i soli

darność, wynikająca z wszędzie krzyżującego się

współpracownictwa. A jeśli prawdą jest, że da

wne pojęcia rządzenia ustępują potrzebie zarzą

dzania, to widzimy, jakie ogromne znaczenie mieć

może reforma administracyjna dla powiększenia

autonomii krajowej. Ona na drodze pozytywnej

pracy politycznej zd ziała więcej dla autonomii,

aniżeli wszystkie hasła raczej abstrakcyjne i ogól

nikowe o ,,wyodrębnienientu1*, vusamodzielnieniu11

i t. d. Konieczności polityczne, jako wynik życia,

mają większą siłę od teoryj politycznych, mogą

cych co najwyżej szczycić się logiką myślową.

Otóż ta część mowy namiestnika, bogata w my

śli zasadnicze, których rozwinięcie wymaga nie

tylko czasu, ale i życia, robiła wrażenie bardzo

śmiałego polotu myśli, za którym się śledzi nie

mai że z oddechem zapartym. Druga część mo

wy wskazywała na szkielet zmian projektowanych

i na zdobycze już osiągnięte. Te znalazły żywe

uznanie na wszystkich ławach.

Reasumując wrażenie, należy stwierdzić, że obie

mowy wzbudziły wielkie zaufanie.

,,Sejm pój

dzie" — powtarzali posłowie. A więcej wszak

nie trzeba prócz tego, by nasze życie krajowe

szło stale ku czemuś lepszemu.

W sprawozdaniu o budżecie krajowym za rok

1907, naszkicował wydział krajowy obraz finanso

wego położenia kraju w r. 1911, pierwszym po

wprowadzeniu opłat szynkarskich i zwiększonej

opłaty konsumcyjnej od piwa, mających przynieść

krajowi okrągło 10,700.000 kor. rocznie. W tych

warunkach przyszły stan finansów krajowych przed

stawia się następująco: Rok 1910 zamknięty bę

dzie niepokrytym niedoborem 5 ,400.000 kor., jeśli

rząd podniesie udział kraju w podatku od spiry

tusu o 10 kor. Rok 19 1 1 — przyjmując tylko nor

malny wzrost wydatków na 2 miliony kor. —

zamknąłby się w takim razie niedoborem, nieznaj*

dującym w dotychczasowych źródłach pokrycia

7,400 000 koron, względnie 4,800 .000 koron. Do

liczając dochód z nowego źródła t. j., z opłat,

okaże się, że rok ten zamknąłby się w takim

razie przewyżką dochodów 3,300.000 koron,

względnie 5,900 .000 kor. Zdaniem wydziału kra

jowego pamiętać jednak należy, że niedobór roku

1910 nie będzie miał pokrycia, a jeśliby się nie

chciało dodatków podwyższać, wypadnie pokryć

ten niedobór krótkoterminową pożyczką, zwrotną

z nadzwyczajnych dochodów r 1911. Dochody te

przy udziale kraju w podatku spirytusowego w sto

sunku 30 kor. od hektolitra już nie wystarczą na

całkowite umorzenie tej pożyczki, wystarczą do

piero przy 40 kor. z pewną nawiązką, która je

dnakowoż już w rok później t. j . w r. 1912 zni

knie. Z tego przedstawienia rzeczy, opartego na

realnych podstawach, nietrudno — zdaniem wydzia

łu krajowego— nabrać przekonania, że w obecnym

stanie finansów krajowych, projekt rządowy, p rzy

znający krajom udział w spodziewanych docho

dach z podwyższenia podatku od spirytusu tylko

w stosunku 30 kor. od hektolitra, nie może w od

niesieniu do Galicyi uchodzić za projekt, sanujący

w zupełności finanse kraju, gdyż ani w roku 1910

ani nawet w r. 1911, wyjątkowym dla kraju z po

wodu nowego źródła dochodów, nie dozwala utrzy

mać równowagi bez uciekania się do kredytu pu

blicznego, lub do bardzo znacznego podwyższenia

dodatków, już obecnie najwyższych niemal w ca

lem państwie.

Przechodząc do poszczególnych rubryk prelimi

narza na rok 1909, w ydział krajowy preliminuje

wydatki w sposób następujący:

Rub. I. Reprezentacya kraju 166.400 k,, w po

równaniu z r. 1908 więcej o 6.000 k,

Rub. II. Zarząd 2,040.732 k. + o 117.248 k,,

głównie z powodu organizacyi urzędów pośredni

ctwa pracy.

Rub. III. Sprawy zdrowotne 6 ,05.186 k,, + o

217.539 k.

Rub. IV. Dobroczynność 114.482 kor.,

—

3617 k.

Rub. V. Oświata i sztuka 21,639 .896 k. + o

1,096.427 k., głównie z powodu zwiększonych wy

datków na szkolnictwo ludowe.

Rub. VI. Pomniki historyczne 306.520 k. —

13.660 k.

Rub. VII. Bezpieczeństwo publiczne i koszta

kwaterowe 1,054.445 k., + o 41.390 k.

Rub. VIII. Komunikacye 5,261.086 k., +

250.325 k.

Rub. IX . Budowy wodne i melioracye 7,141.016

k., +

o 227.440 k.

Rub. X . Rolnictwo 2,905.644 k., + o 3,044.380 k.

Rub. XI. Górnictwo 303.419 k,-)-o 86.889 k.

Rub. XII. Przemysł i rękodzieła 1,370.583 k.,

+ o 30.679 k.

Rub. XIII. Długi krajowe 3,521.237 k., + o

373.636 k.

Rub. XIV. Pensye emerytalne i dary z łaski

299.987 k., + o 2451 k.

Budżetkrajowyna rok1909

Lwów 15 września.

(X ) Dziś rozdano w Sejmie posłom sprawo

zdanie wydziału krajowego o budżecie krajowym

na rok 1909. W edług preliminarza oblicza w y

dział k rajowy wydatki w sumie 52,642.764

kor., w porównaniu z rokiem 1908 wyższe o kwo

tę 2,384.472 kor., zaś dochody własne łącznie

z dodatkami do podatków według dotychczaso

wej stopy w sumie 41,934.366 kor., w porówna

niu z r. 1908 wyższe o 1,088.982 koron.

Z porównania preliminowanych dochodów z w y

datkami okazuje się niedobór w sumie

10,934.366 kor. do pokrycia krótkoter

minową pożyczką. Jeśli do tej uchwały do

liczy się krótkoterminowe pożyczki zaciągnięte

w ubiegłych latach, a mianowicie: preliminowaną

pożyczkę na rok 1908 w kwocie 9,638 .876 kor.,

faktycznie zaciągniętą w r. 1907 w kwocie

2,544.114 kor., i faktycznie zaciągniętą w r. 1906

w kwocie 916.791 kor., otrzyma się łączną sumę

krótkoterminowych pożyczek z lat 1906 do 1909

roku 20,034.147 koron.

Według przybliżonego obliczenia, kapitał, jaki

przypadnie krajowi z końcem roku 1910 po osta

tecznem rozrachowauin zasobów funduszu propi

nacyjnego, wyniesie sumę 24,039.000 kor. Ponie

waż zaś krótkoterminowe pożyczki, zaciągnięte

w ciągu lat 1906— 1909 na poczet tej należyto

ści wyniosą jak podano 24,034,147 kor., przeto

już z końcem roku 1909 cały spodziewany dochód

z nadwyżek funduszu propinacyjnego tak dalece

zostanie wyczerpany, że nawet wszelki większy

wydatek, wprowadzony dodatkowo do prelimina

rza roku 1909 nie będzie mógł być objęty krót

koterminową pożyczką, lecz musiałby znaleść po

krycie w dochodzie, uzyskanym z odpowiedniego

podwyższenia stopy dodatku krajowego, lub za

pomocą pożyczki emisyjnej.

W dalszej konsekwencyi wynika, że niedobór

roku 1910, niepokryty własn ymi dochodami i do

chodem z dodatku, musiałby być także pokryty

drogą pożyczki emisyjnej, a niedobór ten przy

zatrzymaniu dotychczasowej stopy dodatku wynie

sie — biorąc na uwagę tylko normalny wzrost —

w Zaokrągleniu 13 milionów koron.

Z projektowanego przez rząd podwyższenia po

datku od spirytusu i przekazania części dochodu

tego krajowi, spodziewany jest z tego źródła po

cząwszy od r. 1910 dochód w sumie 7,600.000 k.

Nawet ten nadzwyczajny dochód nie pokryje

w całości wykazanego wyżej niedoboru 13,000.000

kor., jaki będzie bez pokrycia w r. 1910; pozo

stanie jeszcze niepokrytych 5,400.000 kor. Gdyby

z podwyższonego podatku od spirytusu przekaza

no krajom po 40 kor. od hektolitra w stosunku

do kousamcyi, t. j. o 10 kor. więcej, jak rząd

projektuje, wówczas udział Galicyi z tego źródła

wyniesie 10,200.000 kor. i brakłoby w r. 1910

do pokrycia całego niedoboru sumy 2,800 .000 k.

Wydział krajowy podnosi w swem sprawozda

niu, że na rok 1910 zmieni się podstawa do obli

czania dodatków i to zmieni się na niekorzyść,

gdyż wydatność jednego halerza będzie mniejszą.

Rząd wniósł bowiem w Radzie państwa projekt

ustawy, reformującej podatek domowy. Samo ob

niżenie podatku domowo-czynszowego w sposób

przez rząd proponowany, dalej uwolnienie nowych

budowli od wszelkich podatków, a tern samem i

od dodatków autonomicznych, wreszcie zupełne

uwolnienie jednej lub dwóch klas podatku domo

wo - klasowego, spowoduje znaczną zmianę w obli

czeniu dochodu z dodatku do podatku domo.i ego.

jedyne nie zamarłe dotychczas uczucie: ogromna,

niezgłębiona miłość ukochanej Patronki.

Szwedzi nie znali polskiego narodu. Dla nich

Częstochowa była tylko lichą twierdzą. Kordecki,

który go znał wiedział, że ciało tego odrętwia

łego olbrzyma można siec i szarpać, jak się po

doba, ale jest jedno miejsce, w które niewolno

go ukłóć bezkarnie, bo zawyje z bólu i zerwie

się do okropnej walki — a miejsce to zwie się

Jasna Góra.

Gdyby jej był odbieżał lub oddał ją dobrowol

nie, nie byłoby zamachu, więc postanowił jej

bronić do ostatniej kropli krwi, do ostatniego

tchnienia, a by rozpętać olbrzyma i rozpalić woj

nę na śmierć i życie, olbrzymią, rozlewną, jak

pożar.

W ten tylko sposób można wytłomaczyć sobie

jego postępek, który sami nawet obrońcy Często

chowy uważali za szalony. Tego chciał, do tego

dążył. Krytyka może stanąć przed nim zdumiona,

jak przed nadzwyczajnem zjawiskiem, ale nicze

mu nie może zaprzeczyć, niczego ująć, niczego

zmniejszyć. Wśród ponurej n ocy dziejowej zjawił

się słup ognisty. Wstał w narodzie ,,ten , który

duszy nie oszczędzał", jak w swoim czasie wstała

we Francyi Joanna D ’Arc. Poczuł się wybrańcem

bożym, więc wziął krzyż i wyszedł bronić tej

ostatniej sk ały, której nie pochłonęły jeszcze fa

le potopu.

I oto widzimy go z tym krzyżem na murach,

dygocących od huku dział wśród świstu kul

wśród kłębów dymu, widzimy go w nocy i w dzień.

Gdzie jeno zesłabną serca ludzkie, gdzie omdleją

ręce i duch, tam wnet zaświeci jego biały habit

i je g o twarz wychudła, bezsenna, ale natchniona.

Będzie on walczył z mocą wroga i ze słabością

swoich, zjednakiem wytrwaniem, bez jednej skargi.

Dopiero po zwycięstwie, gdy z ust wyrwie mu

się ku niebu tryumfalne Te D e u tn — rozszlocha

się jego anielska pierś od wezbranej radości, a

z oczu spłyną mu potoki łez dziękczynnych...

Henryk Sienkiewicz.

tylko hańbę. Istniało proroctwo świętej Brygidy,

w którem współcześni odczytywali z przeraże

niem następujące słowa: ,,Zbliży się sąd mój

i postawi państwo w utrapieniu — i stanie się,

jako napisano : rokosz sieją, a utrapienie i boleść

odmierzą. Nietylko nawiedzę to królestwo, ale

i miasta bogate i możne, albowiem przywołano

głodnego, który dostatki ich pożre. Nie zbraknie

zła wewnętrznego, i obfitować będą niezgody, pa

nować będą głupi, a mędrce i starcy nie podej

mą głowy. Cześć i prawda upadną, aż przyjdzie,

który gnie w mój przebłaga i który duszy swej

nie oszczędzi dla miłości i prawdy1* — powta

rzano to proroctwo, jak szeroka i długa Rzeczpo

spolita, ale tego, że ów, który miał przebłagać

gniew Pański i duszy nie oszczędzić — zjawił

się już w narodzie, nie domyślał się i nie podej

rzywał nikt. Upadła nadzieja i omdlały serca.

Cała olbrzymia kraina legła u stóp Karola Gu

stawa: jego były ziemie i morza, jego wojewódz

twa, miasta, wsie, pola i bory ; pod jego wodzą

mieli odtąd wojować ci skrzydlaci żołnierze, któ

rych ojcowie roznosili dotychczas na szablach

i kopytach sześćkroć liczniejsze zastępy szwedz

kie !

A wtem od Karpat do Bałtyku gruchnęła wieść,

że Jasna Góra się broni Szwedom.

Zdumieniu, które ogarnęło upadły naród, dziś

jeszcze trudno się oprzeć. Ludzie poczęli przecie

rać oczy, jak ze snu. Nikt wprawdzie nie przy

puszczał przedtem, by nieprzyjaciel chciał podnieść

rękę na narodową świętość, ale jeszcze mniej po

dobnem do wiary wydało się, aby ktoś w kraju

śmiał nie posłuchać wszechwładnych rozkazów i

odpowiedzieć na nie z dział.

Jakto? Z jednej strony groźna i zwycięska po

tęga, świeżo wyolbrzymiałe największe państwo

w Europie — z drugiej mała klasztorna twierdza!

Z jednej strony dawno nie widziany w świecie

potentat: król Szwedów, Gotów, Wandalów, wielki

książę Finlandyi, Estonii, Karelii, Bremy, Werdy,

Szczecina, Pomeranii, Kaszubów, k siążę Rygi, pan

Ingryi, Wismarku i Bawaryi, palatyn reński, pan

Juliahu, Kliwii, Bergu, a przy tern od niedawna -

nie ukoronowany wprawdzie jeszcze, ale uznany

i faktyczn y król polski, w. ks. litewski, pruski,

mazowiecki, ruski, kijowski, czernihowski etc.,

etc., etc., z drugiej — cichy przeor białych mni

chów!

Z jednej strony tysiące najbitniejszych w świę

cie żołnierzy, z drugiej, prócz księży, niespełna

d wieście załogi.

A jed nak ksiądz Kordecki postanowił bronić

Jasnej Góry.

Dlaczego ?

Czy może chodziło mu naprawdę o Cudowny

obraz, o skarby nagromadzone w kościele, o dro

gocenne wota, o dostatki klasztorne?

Nie, niektóre świadectwa twierdzą, że obraz

został przed oblężeniem wywieziony. Granica ślą

ska biegła w owych czasach, jak dziś, o kilka

dziesiąt stajań, łatwo więc było wywieźć i skar

biec, srebrne i złote wota i pieniądze. A jeśli

chodziło o całość klastoru, o dobro kościelne, o

stada i przynależności poza murami leżące, to

właśnie przez poddanie się można było wszystko

ocalić, przez opór — wszystko utracić.

A przedewszystkiem życie.

Rozumując, po ludzku, nie po bohatersku i nie

po męczeńsku, bezpieczniej było się poddać, lub,

odbieżawszy klasztoru, umknąć na Śląsk, niż bro

nić się i, wedle wszelkiego prawdopodobieństwa —

zginąć.

Człowiek tej wiary, co Kordecki, mógł wpraw

dzie spodziewać się cudów, ale nie mógł na nie

liczyć z pewnością, albowiem woli Bożej nie wolno

mu było przesądzać. Wszak wiadomem mu było,

że w r. 1424 klasztor i obraz dostały się w moc

husytów, którzy nie oszczędzili świętego wizerunku

Mógł przeto spodziewać się również, że z klasztoru

i kościoła zostaną tylko zgliszcza, a on sam wraz

z bracią zakonną i z tą garstką szlachty i kmie

ciów zginie pod stosem gruzów.

Więc na wszystkie ,,dlaczego" jest tylko jedna

odpowiedź. Wiedział, co robi, i był gotów. Wśród

powszechnego zwątpienia on jeden nie zwątpił o

narodzie, albowiem czuł, że przy wszystkich

grzechach i występkach zostało temu narodowi

,, C Z A S " wyekMtn z wyjffknm daj po aMdsiati i iwiętash oroesyityek dwa n s j daieaaio. a aHaaawiańc

a godzinie 6 rano i o godzinie 6 wieczorom.

Numer wieczorn]i 10 hal,, ranny 4 hal.)

PRBNTJMBBATA WYNOSI:

mmw-.w-.i

i.: _

na eały rok na kwartałjjna1mietięe

W Krakowie w *mjmi.

.....................................

31 keree 7ker. S«k.fl ker. UW.

r,.,t.»*..,i,t.i,iiT*

i o w a ............................

36 koron 9 kor.

13kor. -

Mtrywskiem...............................................

36 koron 9 kor. -

3kor. -

^ P ° " t ° . * * .....................................................

42 koron 10 kor. 50h. 3 kor. 50 ha1.

Niemieckie»

..........................................

42 koron 10 kor. 50 h. 3 kor. 50 hal.

»* y etkieh panatw, należących do związku pocztowego .

48 koron 12 kor. -

j4 kor.

Prwnumwratę przyjmnje ii; tylko od 1 do oatatniogo dnia w miesiąca.

" **do* t ° wykazunar. 1908pis» zagranicznych, mających debit w państwie rosylskiem ,

y v .7, " *** P+?t*1* ««* prenumeraty *Czasu1*wraz a przesyłką pocztową s rocznie16rb

30 k., Półrocznie 8 rb. 10 k.; za 3 miesiące 4 rb. 05 k.; za 2 miesiące 2 rb. 75 k.; miesięcznic 1 rfe. 45 k.

Abonament Ctat% przyjmują urządy pocztowo w głównych miastach pańatwa rosyjskim*

|Q, a «Manowicif: w Petersburgu, Warszawie, Kijowie, Wilnie, Moskwie i Odesie.

* " f * ***** » war można prenumerować Czat, posyłająe pocztą należytoid do nrzedi?poestowece

najbliższego s powyżej wymienio nych w iększych miast .

Prenumeratą preylmeją sAdaunietreeyaCatuuw Krakowie i urzędy poosiowe. Miejseewą pre

n e n a e r a t ą k sijg . S. A. Krzyżanowskiego, ha ndle: St. Ka rlińskieg o, H. Kretschmera, Binro dzień. Hopeaoa

i 8alomonowej, O ł. tr a fik a . Ws Lwi wis ,,Czas" jest i i nabycia w blaracb dzian. A. Blaztwakiaia, 8 . StkaławsMeae.

Ł M e t a l s , aa atacyacb kalajawycb w Tarnawie, Rzeszawłt, lail a , Nowym Sącza aa parania w kaiąaand Mo

i*wsi, tadzlai aa laayck |liwalajtz|Cb stacyach a partyarćw kalajawycb.

Ceny egyłeaaeń i od wiersza petitem za pierwszy raz 20 hal,, za każdy następny po 10 hal.; układ tabe

laryezny, syfrowy, skomplikowany, pierwszy rat 40 hal., n astępny po 10 hal. N adesłane i Nekrologie

od aiefaes wiersza drukiem petitowym 60halerzy za każdy raz. Głosy publiczności po 2 kor.; waeel

kie prywstae komunikaty po kronice i po dziale ekonomicznym i t. p. po 1 kor. od nuejsca wierna

Ogłoszenia i prenumeratą przyjmują: we Lwowie biura dzienników L. Plohna, A. Olszewskiego,

St. Sokołowskiego, K.

Buchstaba; w Jarosławiu Biuro dzienników; w Podgórzu Potnralski;w Prze

myślu A.

Jnszyński

księgarnia,D. Heszeles; w Rzeszowie M. Weintraub; w StanisławowieJasiel

ski i Sp.; w Tarnowie M. Rockach, O. Haut; w Tarnopolu Komaniewski; w Paryżu wyłącznie

p, W. Kaczkowski, 14 Citć de TreYise; w Wiedniu Haasenstein A Yogier, R. Messe (takie we waayet

ktofc filiaeh); H. Sehalek, M. Dukes, E. Braun, J . Danneberg, H. Friedl (tylko prennmeraCę H. Goto

aakasMi A Cemp.); w Frankfurcie n. U . 6

L.DaubeAComp., w Pradze czeskiej Pr. Hworka

Listy z pieaiądzmi i przekazy pieniężne na prenumeratę i ogłoszenia przyjmuje Adami

d w yt C asnt w Krakowi«. Reklamacyt nitopitczętowant aio podlegają opłacie pecetowej. LitHm wm

apiaiaoyak a » przyjmnje się. R^kointów nadsyłanych nie zwraca się.

J S T Za ksidą ulaną airata depłaca H% 43 kal.

"Mt

ADNSSREDAKCYIe uL św. Tomasza Nr 32.

Telefon Nr 10.

JPierwszeposiedzenie.

O pierwszem posiedzeniu Sejmu otrzymujemy

następujące korespondencye:

Lwów 15 września.

(AZ.) Jesteśmy pod wrażeniem dzisiejszyeb

mów, otwierających Sejm. Jest jedno zdanie:

były niepospolite. Postawiły też ten Sejm odrazu

na wysokim poziomie: postępu, reformy a prze

dewszystkiem zgody między narodami i stronni

ctwami. Czy Sejm pójdzie tymi szlaki? Pragną

tego z pewnością wszyscy, miłujący ten kraj,

pragnie najbardziej prawica sejmowa.

Powstała, a raczej przybrała tylko inną formę,

jako związek pokojowy. Wyciąga rękę do wszy

stkich, mających dobrą wolę i chęć pracy. Praca

i reformy — oto hasło, pod którem oby ten

Sejm rozwinął swą działalność. Nigdzie też wię

cej, jak na prawicy, niema ochoty unikania wszy

stkiego, coby drażniło, coby osiągnięcie pozyty

wn ych rezultatów utrudniało.

Muszę jednak wrócić do dzisiejszych mów. Po

winny być jak najszerzej rozpowszechnione. To,

co rozum, doświadczenie i miłość kraju mogą

wskazać działaniu politycznemu, to one zawierają.

Jest to zdanie ogólne. Głęboki nastrój wywołała

nadto mowa marszałka, przywodząc na pamięć

tak świeży, tak żywy ból społeczeństwa.

Oddaję wrażenia słuchaczów, muszę więc pod

nieść pełne niezwykłego uznania zdziwienie wszyst

kich, którzy z ust namiestnika dowiedzieli się, jak

wiele i w jak krótkim czasie zdziałał, poruszył i

zaczął.

—

Najlepszy to prognostyk ua przysz\ość

i najtrwalsza podstawa zaufania, o którem mówił

marszałek, witając naczelnika rządu krajowego.

Program pracy naszego Sejmu rysuje się wyraźnie

na tle tych dwóch mów. Należałoby je w całości

powtórzyć, gdybyśmy chcieli spisywać katalog

zamierzonych prac. Od corocznie się powtarzają

cych do najważniejszych, dni naszego życia pu

blicznego sięgających reform znajdziemy tam

wszystko. Czy Sejm pokona ten nawał pracy?

Mógłby, gdyby stronnictwa naprawdę za cel swój

w zięły reformatorską pracę, a nie jałowe, a szko

dliwe zapasy. Praca, na seryo pojęta, wyklucza

licytacyę dla popularności. Chcemy też wierzyć,

że w dzisiejszym składzie Sejmu wszystkie stron

nictwa poczuwać się będą do odpowiedzialności.

Z naciskiem powtarzają różne pisma, że konser

watyści nie mają już większości w Sejmie. Po

wtarzać to będziemy i my bezustannie, ale z tą

konsekweneyą, że to nakłada na inne stronnictwa

większe obowiązki i więkBzą odpowiedzialność.

Lwów 15 września.

(§) Gdyby nastrój, w którym zagajono posiedzenie

dzisiejsze, nazwać uroczystym, byłby to może

bląd psychologiczny. Powaga panowała w calem

tego słowa znaczeniu, ale zamiast spokojnej świa

domości, bez której niemasz nastroju uroczystego,

przelatywał jakiś dreszcz niepewności, niepokoju.

Posłowie szukali się oczyma i, spotykając wzrok

nieznajomy, cofali się, nie mogąc się przywitać,

a nie chcąc się zasadniczo unikać. Tylu nowych

posłów, tyle twarzy nieznajomych! Tylko gdzie

niegdzie starzy koledzy witali się i rozmawiali

ze sobą żywo, z pewną nawet fanaberyą, jak

gdyby uczuwali, że w tej atmosferze, przepełnio

nej pytajnikami, należy także umieścić wesoły

wykrzyknik.

Zresztą znaczna ilość posłów jest w koryta

rzach i oczekuje tam chwili zagajenia posiedze

nia. Powoli tylko zbierają się posłowie w sali,

przedstawiającej wid ok dosyć barwny. Na czar

nem tle surdutów stroje narodowe i kilka sier

mięg włościańskich robią barwne plamy. Te ko

lory żywe na sali, kolory kontuszów i pasów,

tworzą spójnię między Izbą a galeryą, na której

wyborców— tak atakowanych przez obecną w Sej

mie pannę Dulębiankę — usuwają z pierwszego

piana kostyumy kobiece razem, ale nie pojedyń

czo, tworzące tęczę: symbol panowania pokoju

na ziemi, przez mężczyzn rządzonej.

Ale posiedzenie się zaczyna Ku zdziwieniu rze

komo wtajemniczonych w porządek obrad zabiera

głos namiestnik kraju. Idzie tymczasem o ode

branie przysięgi od marszałka krajowego. Jest to

,,formalność", ale w tej formalności uderza po

waga, z jaką Dr M. Bobrzyński odczytuje rotę

przysięgi. Powoli płyną słowa przysięgi wypowie

dziane donośnym i przekonywującym głosem

I z głosem namiestnika zlewa się niejako odpo

wiedź hr. Badeniego: nPrzyrzekam**. Tu ,,formal

ność" z przekonaniem wielkiem wypowiedziana,

kazała na chwilę zapomnieć o Lwowie. Przywo

dziła na pamięć obyczaj coraz rzadszy w ciałach

prawodawczych, obyczaj zachowany w Anglii,

gdzie ,,formalności" podobne są zawsze - i słusz

nie — niezwykle poważnie traktowane. Tam ro

dzi to tylowiekowa tradycya ; w Sejmie dziś dy

ktowało ją głębokie wewnętrzne poczucie obo

wiązku. Pod względem moralnym, sceua miała

rzeczywistą powagę. Czy we Lwowie oddziaływa

ona tak na otoczenie, jak sceny podobne oddzia

ływują nad Tamizą, gdzie tradycya łączy osoby

działające i widzów w jedną całość pod w zglę

dem odczuwania ? Miejmy nadzieję, że i u nas

się wytworzy z czasem odpowiednie zrozumienie

i odczucie.

Za chwilę marszałek hr. Badeni jest już w to

ku swych wywodów. O znaczeniu deklaracji

marszałka kraju nie potrzebujemy tu mówić. Za

równo ona, jak i mowa namiestnika pozostaną

w kronikach naszego Sejmu dokumentami histo

rycznymi. Ale jak przyjmował Sejm te oświad

czenia ?

Ktoby po raz pierwszy przysłuchiwał się wczo

raj obradom Sejmu, p owiedziałby, że Sejm nasz

jest złym słuchaczem, nieprzynoszącym mówcy

wiele pomocy, nie stwarzającym dlań atmosfery.

Trzeba znać lepiej lwowską salę. sejmową, aby

wyrozumieć przyczynę tej pozornej dla mówców

obojętności. Pozornej - bo w istocie rzeczy

posłowie byli pod bardzo silnem wrażeniem. Już

podczas mowy marszałka, poruszającej tak ważne

zagadnienia polityczno - społeczne, od czasu do

czasu rozlegało się dyskretne i ciche, niemal jais

by szeptem wypowiadane słowo ,,brawo1*. Czasa

mi szept ten przechodził przez całą salę, czasami

zamierał na jednem miejscu. Najczęściej ludowcy

potakiwali głowami lub szeptem wypowiadali za

dowolenie. I nie dziw: nowi posłowie, gorzej

uprzedzeni, raczej spodziewali się tego, że na po

litykę reform inna strona Izby taki nacisk poło

ży. Zresztą sala była pod wrażeniem słów, po

święconych pamięci zmarłego namiestnika. Słowa

te marszałek krajowy wypowiedział głosem peł

nym wzruszenia, które przytłumiał, ale którego

stłumić nie był w stanie. Szczególnie we wspo

mnieniu, które na końcu posiedzenia poświęcił

wszystkim stratom, jakie Sejm w pracownikach

poniósł, marszałek kraju, oddając cześć pamięci

Andrzeja hr. Potockiego, mówił raczej zwyciężo*

nem siłą woli łkaniem, aniżeli słowami. I gdy

wzrok skierowywał się ku silnej postaci marszał

ka, usuwającego wstydliwie łzę, staczającą się

po twarzy, mimowoli cofały się oczy, by ten ból

KORDECKI.

W ostatniej książce H. Sienkiewicza D m ie

ł y k i (nakład G. Gebethnera w Krakowie), znaj

duje się między innemi charakterystyka obrońcy

Jasnej Góry, Kordeckiego, którą podajemy po

niżej. Przywodzi ona na pamięć wspaniałe kar

ty opisu bohaterskiej obrony Częstochowy z P o

topu..

,,Mimo dość tępej głowy , spostrzegł w końcu

szwedzki jenerał, o co księdzu Kordeckiemu cho

dziło, że więc nie o owo gniazdo skaliste, nie t

Jasną Górę, nie o skarby, nagromadzone w za

konie, nie o bezpieczeństwo zgromadzenia, ale

0 losy całej Rzeczypospolitej. Spostrzegł Mtiller

że ów cichy ksiądz wiedział, co czynił, że miai

świadomość swojej misyi, że powstał, jak prorok,

aby zaświecić krajowi przykładem, by potężnym

głosem zawołać na wschód i zachód, n a północ

1 południe: Sursum corda! — by, czy to zwy

cięstwem, czy śmiercią i ofiarą ob udzić śpiących

mności

grzesznych, uczynić światło w cie

pisałem ongi w Potopie. Przedtem jeszcze

iiiówH Mickiewicz, że Kordecki był jednym z ta

kich ludzi, których Opatrzność zsyła co czas ja

kiś, na wzór dla przyszłych pokoleń. Ale wielu

czytelnikom nasuwały się może wątpliwości: czy

było tak istotnie? Ta biała postać, z krzyżem

w ręku, na murach, spowitych w dymy, stała się

z czasem jedną z takich cudownych legend naro

dowych wykwitających, jak róże, na niwie hi

storyi. Gdy jedn ak zimna i niemiłosierna dłoń

krytyki pocznie obrywać płatki takich róż, trafia

się często, że nie zostaje z nich nic, prócz mar

nych, szarych łodyg.

Jakże więc było z Kordeckim ? Czy istotnie ter

nieznany nikomu zakonnik miał świadomość swe

go posłannictwa, czy powiedział sobie wyraźnie,

że chce ratować cały naród i że może to uczynić

zarówno, gdy zwycięży, jak i gdy zginie? Aby

odpowiedzieć na te pytania, należy rzucić okiem

na tę tragedyę dziejową, w której rok 1655 był

zarazem i szczytem i przełomem.

Trudno zaiste obronić się uczuciu wstydu i u

pokorzenia, gdy się wspomni, że prawie nie ma

1 w historyi przykłada, aby nieprzyjaciel zewnętrz

ny, obcy krwią i wiarą, napadłszy jakiś kraj są

siedni, zawojował go rękoma jego własnych sy

nów. Tak jednak stało się za Jana Kazimierza

" w Polsce. Pod Ujściem Wielkopolska przeszła do

Szwedów; Radziwiłłowie birżańscy poddali Karo

łowi Gustawowi Litwę. Wkrótce potem wojewó

i dztwa: krakowskie, sandomierskie, ruskie, lubel

skie, wołyńskie, bełskie i kijowskie podpisały akt

i poddańczy. Opuścili ojczyznę i własnego króla

magnaci; pokłoniła się zdobywcy większa część

: dygnitarzy koronnych, zaprzysięgli mu wierność

, hetmani, przeszło na jego stronę wojsko i prawie

I wszystka szlachta.

Niewola była dobrowolna, hańba również. Nie

i mogę się oprzeć chęci przytoczenia jeszcze słów,

i które w ,,Potopie" włożyłem w usta Weyharda

Wrzeszczowica, a które wówczas mogły się wy

i dawać wszystkim postronnym straszliwą prawdą:

,,Że ten naród ginie, nie warto się oto troszczyć

więcej od niego samego... Co tu za_rząd? Król

i nie rządzi, bo mu nie dają. Sejmy nie rządzą, bo

je rwą. Nie masz wojska, bo podatków płacić me

chcą; nie masz posłuchu, bo posłuch wolności się

przeciwi; nie masz sprawiedliwości, bo wyroków

nie ma komu egzekwować; nie ma w tym naro

dzie wierności, bo oto wszyscy pana swego opu:

ścili. Nie masz miłości ojczyzny, bo ją oddali

Szwedowi za obietnicę, że im w jawnej swawol,

żyć nie przeszkodzi. Co om mają?... Niechże mi

kto choć jedną cnotę wymieni: czy stateczność?

. czy rozum? czy wytrwałość? czy wstrzemięźli

wość? Kto ich chce ratować, ten tyl^o czas pró

żno traci, bo oni się sami nie chcą ratować. Jeno

i szaleni, źli i przedajni tę ziemię zamieszkują!

Co oni mają ? Mieli jeszcze coś rmwet i w tej

, epoce upadku, o czem nie wiedział Wrzeszczowic,

i a wiedział ksiądz Kordecki. Ale tymczasem mieli

1 of 6 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Завантажити файл

Завантажити файл

Видалення коментаря

Розширений пошук

Повідомити про помилку