Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 627 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

N" 177

Kraków, Czwartek 6 Sierpnia 1903.

Rocznik LV1.

(Wydanie wieczorne).

Prenumeratę przyjmuję: Administraoya Czasu w K rakowie i urzędypocztowe.

n iejsco wę prenum eratę księgarniaS.A.Krzyżanowskiego, handle:StKarlińskiego wSukiennicach

H. Kretschmera, Rynek 10, Biuro dziennik-ów Hopcasa i Salomonowej, (Rów na trafika w Rynku głównym

O (IO R ce nla przyjmuje się za opłatą od wiersza petitem za pierwszy raz 20 bal., za każdy następny

po 10 bal.; układ tabelaryczny, cyfrowy, skomplikowany, pierwszy raz po 40 hal., następny po 10 hal.

Nadesłane (na trzeciej stronie) od miejsca wiersza drukiem petitowym 60 halerzy za każdy raz.

Ogłoszenia i prenum eratę przyjmują: we Lwowie biura dzienników L. Plohna, A. Olszew

skiego, 8t. Sokołowskiego, K. B uchstaba; w Jarosła w ia Biuro dzienników; w Podg;órza Poturalski,

Rynek; w Przemyśla A. Juszyński księgarnia kolej., D. Heszeles; w Rzeszowie M. Weintraub,

w Stanisławowie Jasielski i Sp.; w Tarnowie M. Rockach; w Tarnopola C. Haliczer,

w Paryżu wyłącznie p. Adam rue ae Varenne 38, (prenumeratę p. W . Raczkowski, Conrbeyoi pod

Paryżem rue de Chemin de fer 44); w Wiednia Haasenstein A Vogler (takie w Hamburgu, Frank

furcie n. M., Berlinie, Lipska, Bazylei i Wrocławiu), A. Oppelik, R. Mosse (takżo w Berlinie, Hamburgu,

Monachium i Norymberdze), H. Sohalek, M. Dukes, J. Danneberg. H. Friodl (tylko prenumeratę H.

Goldsohmidt A Comp.); w Frankfurcie n. 9

G.L. Danbe mComp.

SĘ?’ Za k aidą zmianę aAresn dopłaca się 40 hal.

Adres R edakeyi: nL *w. TomaszaNr82.

—

Telefon Nr 60.

§IŁ

,,Jeżeli w czasie, gdy Rada państwa nie jest ze

braną, okaże się nagląca konieczność takich za

r ządzeń, do których potrzebnem je st wedle kon

stytucyi przyzwolenie Rady państwa, natenczas

m ogą być te zarządzenia wydane przez cesarskie

rozporządzeni e pod odpowiedzialnością całego mi

nisteryum, o ile nie dążą do zmiany ustawy za

sadni czej i o ile nie odnoszą się do st ałego ob

ciążenia sk arb u państwa lub do spr zedaży dobra

państwowego . Rozporządzenia t aki e m ają prowi

zor yczną moc ustawy, j eżeli są podpisane przez

wszystkich ministrów i jeżeli je ogłoszono z wy

rażnem powołaniem się na to postanowienie usta

wy zasadniczej.

Moc p r aw n a tych rozporządzeń gaśnie, jeżeli

rząd zani ech ał przedłożyć j e do zatw ierdzenia

najbliższej po ich ogłoszeniu zbier ającej się Ra

dzie państwa, i to najpierw Izbie posłów w ciągu

czterech tygodni po jej zebr aniu się, lub jeżeli

nie otrzymały zatwierdzenia jednej z dwóch Izb

Rady państwa.

Całe mi nisteryum j e st odpowiedzialne za to, aby

takie rozporządzenia natychmiast przestały być

stosowane, gdy tylko stracą swą prowizoryczną

moc prawną."

Oto tekst osławionego postanowienia austrya*

ckiej konstytueyi, które z jednej strony czyni

parlamentaryzm, dany przez tę konstytucyę, i!lu

zorycznym, z drugiej zaś ratuje, utrzymuje, ocala

państwo, dla którego przecież istnieje ta konsty*

fncya.

Dzisiaj, gdy uchwalona przez obie Izby Rady

państwa tak zw. ustawa cukrowa została właśnie

zniesioną na mocy powyższego postanowienia,

nasuwa ono na myśl cały szereg uwag, redeksyj

i wspomnień. Przypomina się przedewszystkiem

niebywale postępowanie rządu, który przeprowa

dził przez Radę państwa ustawę, nie zapewniwszy

się, jak ona będzie przyjętą przez konferencyę

brukselską i przez to w niesłychany sposób za

chwiał powagę państwa na zewnątrz. Przypomina

się dalej niezrozumiała niezręczność jednego z naj

zręczniejszych w takich sprawach rządu. Nie spo

strzegł on, że czescy posłowie, aby uzyskać znie

sienie ustawy cukrowej, nietylko zapewne zgo

dziliby się na parlam entarne zniesienie tej usta

wy, ale musieliby dać i znajdujące się na po

przedniem miejscu prowizoryum budżetowe.

Takie są wspomnienia. Teraźniejszość nasuwa

jednak inne jeszcze myśli, bardzo zasadniczej

natury. Uderza wszystkich, że rozporządze

nie rządu może w Austryi znieść ustawę,

uchwaloną przez parlament. Rodzą się różne

obawy, których wyrazem np. słowa jednego

z dzienników :

Rozporządzenie tworzy precedens niebezpieczny,

bardzo niebezpieczny. Je st to bowiem zniesienie

w drodze adm ini str acyjnej, w drodze samowol

ny ch o rdonansów ustawy, która się zrodziła w spo

sób legalny, z mocy uchwały obu Izb Rady pań

stw a, zaopatrzonej sankcyą monarszą. Kto nam

zar ęczy, czy w przyszłości gabi net D ra Koerbera

lub inny nie zechce znieść ustawy, którą parla

m ent uchwali z własnej inicyatywy. Zrazu prezes

ministrów, nie chcąc drażnić większości, p r zed

stawi t ę ustawę do sankcyi monarszej. Ale potem,

korzystając z feryj parlamentarnych, ten albo in

ny mini ster bądż z własnej inicyatywy, bądż z in

nych pobudek, bądż celem zjednania opozycyi,

wyjedna u monarchy rozporządzenie, które z po

mocą § 14 zniesie ustawę niewygodną. Wprawdzie

ów parag r af grozi ministrom solidar ną odpowie

dzialnością. Ba! toć wiemy, j a k trudno zastosować

w praktyce przepisy o odpowiedzialności ministrów...

Nie wchodzimy na razie w to, czy obawy

te są uzasadnione, czy nie. Ze stanowiska pra

wnego jednak należy stwierdzić, że punkt wyj

ścia tego rodzaju rozumowań jest ż!e obrany.

Przedmiot rozporządzeń cesarskich, wydawanych

na podstawie § 14, jest ograniczonym tylko przez

to, te nie mogą one zmieniać ustawy zasadni

czej, obciążać stale skarbu państwa, lub wre

szcie zarządzać sprzedaży dóbr państwowych. Po

za temi ograniczeniami obojętnem jest, do czego

odnosi się takie rozporządzenie cesarskie, a zgoła

już nie jest w tym dziwnym tworze konstytucyj

nym, jakim jest austryacki § 14, dziwnem, że

życie ustawy znajduje swój kres w drodze roz

porządzenia. Praw nik zalatwićby się musiał

przedewszystkiem z kw estyą, czy ,,rozporządze

nie, mające prowizoryczną moc ustawy", a takie

mi są rozporządzenia cesarskie, wychodzące z mo

cy § 14, są rozporządzeniami ,,administracyjne*

mi", czy też są surogatem ustawy. Dopiero po

rozstrzygnięciu tego zagadnienia, możnaby snuć

dalsze wnioski. Natomiast bez finezyj prawniczych

uderza w tej sprawie inny punkt, z którego nale

ży patrzeć i oceniać sytuacyę.

Wedle § 14 rozporządzenia cesarskie można

wydaw ać tylko wtedy, gdy zachodzi ,,nagląca

konieczność" i gdy ,,Rada państwa nie jest ze

braną".

Zgodzić się można, że prowizoryum bu

dżetowe, że nawet w danych warunkach

zniesienie ustawy cukrowej, jest ,,naglącą konie

cznością" .

Ale jawnem i jaskrawem nadużyciem

postanowienia konstytucyjnego jest to, że te nna

glące konieczności" załatwia się właśnie wtedy,

gdy Rada państwa nie jest zebraną, że sprawami

kieruje się tak, aby Rady państwa właśnie wte

dy nie było, gdy te ,,konieczności" przyjdzie za

łatwić. W tem i w tem tylko tkwi nienormalność,

choroba i upadek naszego życia publicznego —

w tem należy aznkać niebezpieczeństwa, z tego ro

dzić się muszą obawy na przyszłość.

Ale teraz przypatrzmy się odwrotnej stronie ca

łej tej kwestyi. Nie mamy na myśli konkretnego

przypadku, to jest zniesienia ustawy cukrowej.

Patrząc jednak na całość stosunków, rozwijają

cych się w Austryi od kilku łat, zadajemy sobie

pytanie: do czegobyśmy doszii, gdyby konstytn

cya austryacka nie zawierała podobnego postano

wienia, jak § 14 ? Wobec anarchii i rozstroju

w parlamencie, wobec jego subjektywnej niezdoł

ności do pracy, wobec wreszcie objektywnycb da

nych, nmożliwiających każdej grupie warchołów

wstrzymanie wszelkiej twórczości i postępu —

do czego jnż doszłoby to państwo, podminowane

z tylu naraz stron?

Fałszywe to więc żale i fałszywe łzy, gdy

skarży się na upadek konstytucyonalizmu w Au

stryi, a równocześnie nie czyni się nic, aby go

uczynić naprawdę żywotnym. O zniesieniu para

grafu 14 można mówić i poważnie myśleć tylko

wówczas, gdy się ma zdrowy i prawidłowo funk

cyonujący parlament, gdy jego obrady zagwaran

towane są rozumnym regulaminem, gdy wyklu

czoną jest możliwość wstrzymania całej maszyny

państwowej przez lada garstkę krzykaczy.

Dopóki parlament niema tych gwarancyj, do

póki nie będzie prawdziwym i rzeczywistym par

lamentem , dopóty podobne żale nad npadkiem

konstytucyonalizmu będą perfidyą łub śmieszno

ścią. Poważnie myśli o ratowaniu konstytueyi,

o sauacyi parlamentaryzmu, kto dąży do spara

liżowania raz na zawsze wszelkich anarcbij w nim,

kto pr agnie zabezpieczyć zwycięstwo zasadzie

większości. Kto gdzieindziej widzi przyczynę u

padku konstytucyonalizmu, ten łudzi siebie i in

nych — lub tylko innych.

PIUS X.

Zajmującą charakterystykę nowego Papieża po

dał j ed en z osobistych podobno j eg o przyjaciół

w rozmowie z korespondentem: ,,Szczęściem Sar

ty — oświadczył on — jest to, że nie był gło

śnym człowiekiem. Dlatego panowanie jego nie

wywoła żadnego rozczarowania; przeciwnie nowy

Papież zdziała bez porównania więcej, niż się o

becnie po nim spodziewają. Główną cechą jegro

charakteru jest skromność; nie przejawia się ona je

dnak w schylaniu czoła, lecz płynie wprost i na

turalnie z jego szczerej, otwartej myśli i działa

nia. Długoletnia praca nad uszlachetnieniem dasz

ludzkich odk ryła mn wszystkie tajniki ludzkiej

natury, wpoiła weń umiarkowanie, rozwagę i po

błażliwość. Sarto nie jest mówcą we właściwcm

tego słow a znaczeniu. To, co m ówi, nie porywa

oratorskim polotem, choć nigdy nie brak poezyi

jego przemowom, lecz zniewala przedewszystkiem

jasną i zdrową treścią. Jeżeli przez wykształcenie

rozumieć będziemy uczoność książkow ą, to uowy

Papież nie należy do ludzi książkowych. N ato

miast ma otwarte oko i otwarte serce dla życia

i cie rpień ludzkich, żywe uczucie, pr zej m ujące się

wszystkiem, co dobre i piękne.

W działaniu społecznem odznaczył się tak nie

pospolicie przez organizowanie ka s robotniczych,

zaliczkowych i oszczędności w W enecyi, że na

ostatnim kongresie dla studyów społecznych w Pa

dwie jednogłośnie w ybrano go honorowym prze

wodnic zącym . W tej ak cyi społecznej st ał wierni e

u j eg o b aku D on Luigi Cerruti, proboszcz z Mnrano.

Nowy Papież był zaw sze wielkim miłośniki em

sztuk. Na polu m uzyki kościelnej podjął akcyę

reformatorską. Z wielkiem staraniem zajmował się

Sarto losami Wawrzyńca Perosiego, mianował go

kierownikiem chóru katedralnego, interesował się

żywo rozwojem jego twórczości i bolał, gdy Pe

rosiego powołano do Rzymu, aby zajął się tam pod

niesieniem upadającego chóru kaplicy sykstyńskiej

Czy będzie Papieżem ,,politykiem ", czy też po

święci się głównie religijnej dzi ałalności, n a to

pytanie trudno dać odpowiedź w rozstrzygającej

formie. Bądź co bądź będzie dobrym Papieżem.

Nie będzie m ożna powiedzieć o ni m : T o zrobił

ze względu na Francyę, to ze względu na Niem

cy. Pod tym względem potrafi się ustrzedz nawet

cienia politycznej stronniczości; tego można być

zupełnie pew nym. Będzie on dobrym, łagodnym,

dobroczynnym Papieżem .

Jak o biskup Mantni pozostawił S arto po sobie

niewygasłą pamięć. Cieszył się tam niezmierną

popularnością w skutek ujmującego obejścia, które

pozwalało każdemu zbliżać się do niego. Głośną

też była jego niewyczerpana dobroczynność dla

ubogich, oddawał im wszystkie swoje dochody,

tak, że nieraz znajdował się w kłopotach pienię

żnych. I najbardziej bolało go w tedy to, że nie

miał czem wesprzeć zgłaszających się nędzarzy.

Opowiadają np., że Sarto posiadał bardzo koszto

wny pierścień, który jed n ak prawie ciągle znaj

dował się w zakładzie zastawniczym, bo kardy

nał zaraz na drugi dzień po wykupieniu zasta

wiał go znowu, gdy nadeszli biedacy, a w kasie

nie było pieniędzy.

O dobroci nowego Papieża, o głębokiej pobo

żności, współczuciu dl a cierpiących, słyszy się

w Mantui tylko jednogłośne pochwały. Ducho

wieństwo podnosi z wielkiem uznaniem jego za

dziwiającą energię w pracy i talent organizacyj

ny. Co dotyczy ogólnego wykształcenia, twierdzą

wszyscy, którzy mieli sposobność się z nim ze

tknąć, że jest znakomitym lacinnikiem, porywają

cym mówcą i znawcą muzyki. Zaprzeczają też

pogło.skom, r oz szer zany m przez niektóre dzie nniki,

jakoby nie znał żadnego innego języka prócz

włoskiego. Przeciwnie nowy Papież mówi po fran

cusku i bardzo biegle po niemiecku.

Sarto, p odobnie j a k Gotti, pochodzi z ubogiej

rodziny. Dziś jeszcze część jego rodzeństwa żyje

w bardzo skromnych stosunkach. Ma sześć sióstr

i brata. Dwie siostry mieszkają w Salzano, w ma

lej mieścinie niedaleko Mestre: jedna z nich An

tonią jest żoną niejakiego Fracesko De’ Bei i :-a

rabia krawieczyzną na utrzymanie; druga, Łu

cya, jest żoną zakrystyana, zajmującego się też

kraui ar stwem , nazwiski em Lnigi Boschin. W Riese,

w miejscu urodzenia obecnego Papieża, żyje

w starym domu rodzicielskim trzecia siostra, Te

resa; mężem jej jest niejaki Parołin, handlarz

wina, soli i tytoniu. Sędziwa m atka Papieża i

trzy niezamężne siostry mieszkały do niedawna

w Wenecyi przy patryarsze, zajmując się gorli

wie oszczędnem prowadzeniem gospodarstwa. Jó

zef Sarto jest najstarszym wśród rodzeństwa.

Brat Papieża, Angelo, jest funkcyonaryuszem

pocztowym w wiosce Grazie pod Mantuą. Gdy

rozeszła się wiadomość o wyborze, wiele osób

pospieszyło tam, aby go odwiedzić. Angelo, w y

buchając rzewnemi łzami, pokazał im ostatni list,

jaki otrzymał od brata przed samem rozpoczę

ciem conclaue. K ardynał donosił, że w porówna

niu z szalejącym w W enecyi sirocco, upały w R zy

mie nie są tak wielkie; prosił też, aby Angelo

pozdrowił od niego w szystkie znajome rodziny

we wsi.

Nowy Papież prowadził zawsze żywot niezmier

nie skromny, potrzeby swoje starał się ograniczyć

do najmniejszych rozmiarów. Niezbyt wielką do

tację patryarchy weneckiego obracał prawie wy

łącznic na wsparcie ubogich. Przed dwoma laty

przyjaciele zapytywali go, czy nie mógłby także

więcej dopom agać r odzinie? Sarto odpowiedział

na to: ,,Co otrzymuję z tytułu patryarchatu, nie

jest przeznaczone ani dla mnie ani dla mojej ro

dziny, lecz dla dyecezyan; wśród nich panuje

straszna nędza".

Dopiero na usilne namowy zdecydował się o

becny Papież ubezpieczyć życie w pewnem t ow a

rzystwie ubezpieczeniowem na korzyść swych u

bogich krewnych. Od dwóch lat ubezpieczył się

na sumę 20.000 lirów, które otrzyma kiedyś jego

rodzina; roczną premię asekuracyjną opłaca z wła

sny ch funduszów.

Skoro wiadomość o wyborze nadeszła do Riese,

miejsca urodzenia Piusa X, syndyk miasta wysto

sował telegram do konklawisty nowo-obranego Pa

pieża Msgr. Bressan. W telegramie tym dał wy

raz radości z powodu wyboru, złożył hołd imie

niem obywat eli mi ast a i prosił o błogosławieństwo

Papieża d]a jego miasta rodzinnego. Dzisiaj ma

się odbyć uroczyste posi edzenie r ady mi ejski ej,

a by obmyślić sposób uczczeni a P apieża.

Koln. Volksztg przypomina ostatnie publiczne

wystąpienie kardynała Sarto, mianowicie położe

nie kamienia węgielnego pod nową Kampauilę św.

Marka w Weuecyi. Kardynał-patryarcba wraz

klerem w ziął ud ział w całej uroczystości;

w zastępstwie króla włoskiego pojawił się hrabia

Turynu. Stosunki między władzą duchowną a

świecką ukształtowały się z natury rzeczy w tym

w ypadku bardzo przyjaźnie, bo w szystkich łączyło

wspólne ogniwo wielkich wspomnień daw nej, świe

tnej władczyni morza. P atryarcba pobłogosławił

kamień węgielny; natychmiast po dokonaniu tego

aktu stanął obok niego hrabia Turynu z orsza

kiem. Patryarcba po ułożeniu kamienia, mimo, że je

mu wedle ceremonii należało się pierw szeństwo,

podał hr. Turynu srebrną kielnię, zdjął ornat i

wygłosił przemowę, w której w yraził radość, że pu

bliczny akt religijny poprzedził odbudowę dzwonni

cy. ,,Wenecya — mówił patryarcha — od początku

wiernie stała przy Kościele Chrystusowym. W o

bronie religii dokonywali nasi przodkowie chwa

lebnych czynów, religia była im doradczynią przy

naradach, ona była myślą przewodnią ich prawo

dawstw i dlatego wznosili jej tyle świątyń i ołta

rzy. Obywatele Wenecyi chcą, odbudowując Kam

pani!ę, pozostawić swym potomkom z n ak swej

wiary, wspomnienie swej praw dziwej miłości d)a

ojczyzny".

Jedynym rozdżwiękiem podczas uroczystości

było w ystąpienie włoskiego ministra oświaty, Nes

siego. Gdy bowiem orkiestra wojskowa zagrała

m arsyliankę na cześć obecnego u a uroczystości

francuskiego ministra Cbauinió, Nessi, objawiają

cy zawsze wrogie uczucia dla Kościoła, zabrał

glos i zrobił aluzyę do epoki, kiedy jed en z do

żów na wezwanie Papieża odpowiedział, że ,chce

być pierwej Wenecyanincm, a dopiero potem

chrześcianinem".

Patryarcha wysłuchał spokojnie

przemowy, odpowiedział n a nią wyżej podanemi

słowy, które wywarły tak wielkie wrażenie, że

br. Turynu z rozrzewnieniem uściskał rękę kar

dynał a.

0 nowo obranym Papieżu krążą już w Rzymie

liczne opowieści. Dwie z nich zwłaszcza są bar

dzo charakterystyczne Jedna omawia znaczenie

liczby ,,dziewięć" w życiu Józefa Sarty. Kiedy

obrano go patryarchą weneckim, miał powiedzieć

żartobliwie swym ulubionym dyalektem weneckim:

,,Dziewięć lat seminarzystą, dziewięć lat probo

szczem, dziewięć lat kanonikiem, dziewięć lat bi

skupem, dziewięć lat pozostanę w Wenecyi. Po

tem jeśli się Bogu spodoba, może Papieżem i mo

że znowu lat dziewięć, bo liczba ta jest jakoś

dziwnie związana z mojem życiem".

Druga anegdota obiegała w Rzymie jeszcze

przed wyborem. Tłum stojący na placu św. Piotra,

powtarzał z ust do ust: ,,Rząd nas Włochów ro

zebrał aż do koszuli, potrzeba nam koniecznie

krawca" .

(Sarto — znaczy po włosku: krawiec).

Niedługo później zn alazł się ów upr ag nio ny

sarto.

WYSTAWA OBRAZÓW DAWNYCH MALARZY.

(Dokończenie).

Bliskim drezdeńskiemu portreciście, Antoniemu

Graffowi, choć o całe niebo odeń wyższym

w swych zwłaszcza potężnych portretowych krea

cyacb był wielki rewolucyonista w sztuce końca

XVIII wieku, Jakób Ludwik David (1748 -1825).

Nie tu miejsce, by się rozwodzić nad jego

wielkim wpływem na całe przejście między

stuleciem XVIII a XIX-em w malarstwie. Przy

całym swym zimnym, płasko-rzeźbionym history

cznym nienaturalnym klassycyzmie, jest Darid

przedewszystkiem wielkim twórcą w swej praw

dzie, aż niekiedy brutalnego nowoczesnego por

tretu. Takim jest też jego przepyszny własny por

tret z paletą w ręku, dziś jedna z ozdób Luwru.

Temu wcale bliskim jest wyborny portret Dari

da na naszej Wystawie, własnosć hr. Szczepano

wej Tarnowskiej w N acpolsku Płocki_em. Prz_ed

stawiony tylko do pasa, a zatem nieco mniej

szy od paryskiego arcydzieła, jest on zresztą nie

mal identyczną repliką tamtego. Ubrany jnż

w prosty mieszczański strój po r. 1790, w bruna

tny sukienny surdut o kołnierzu w kształcie pe

lerynki, w czerwoną (może jakobińską?) kamizel

kę z białą prostą płócienną kraw atą pod szyją,

patrzy artysta rozwartemi przenikliwemi oczyma

wprost na widza. Oczy te, jasne, błyszczące, świ

drująco niemal działają, zmęczone też, zapa mę e

nieco w orbitach, około których widne już pierw^

sze zmarszczki 45-letniego człowieka, o włosac

już trochę siwiejących. Tw arz i cały 3eJ wyra_z

pełne życia i zaciętości, widnej zw łaszcza w zaci

śniętych, naprzód nieco wydętych wargach,

dzo silny, prawie brutalny realizm znamionuje ten

wyborny portret, którego bezpośrednie zestawienie

* paryskim oryginałem byłoby bardzo zajm uj li

cem. Kto go malował? W każdym razie jakiś

bardzo niepośledni artysta, naśladow ca D avida i

jemu bardzo bliski. Ż e to nie jest dosłowna z je

go własnego portretu kopia, znacznie inne szcze

góły różne tego dowodzą. Czy sam Dayid rękę

doń przykładał? Czy może utwór któregoś ze

swych najzdolniejszych uczniów sam poprawiał ?

Nie śmiem tego twierdzić, ale rzecz w każdym

razie ciekawą byłaby do wyjaśnienia. W Polsce

bowiem autentyczne utwory wielkiego malarza

Rewolucyi są bardzo rzadkie — j a przynajmniej

znam ich tylko dwa zupełnie pewne, jeden w Wil

!anowie, drugi u hr. Henryka Steckiego w Roma

nowie.

Przypomnieniem w całem tego słowa znaczeniu

wielkiego, a tak ogromnie poetycznego i samo

rodnego m alarstwa Anglii w wieku XVIII, jest na

Wystawie bardzo ładna kopia współczesna jedne

go z uroczych arcydzieł najpotężniejszego może

malarza portretów tego portretowego par excellence

stulecia, jakim był Sir Josuab Reynolds (1723 -

1792). W jednej z niezrównanych sal oddziału

angielskiego w National Ga!lery w Londynie znaj

duje się uroczy obraz, przedstawiający siedzącą

na ziemi w cieniu krzewa dziewczynkę złotowło

są która się bawi z ptaszkiem , siedzącym^ jej

na ramieniu; to gil i stąd jej nazwa Robi

n etta; lewą rączkę oparła na otwartej klatce, o

czyma ogromnemi figlarnie patrzy na widza, a

dziecinny wdzięk jej ust czaruje raz na zawsze

swą prostą prawdą, o tyle więcej uroczą od nieco

affektowanycb wdzięczeń się współczesnych dziew

czątek Greuze’a. Ubrana jest w przeźroczystą

białą sukienkę, opasaną różową materyą; ślizgają

się po nich świetliste błyski, chyba z rembrandtow

skiei palety wykradzione, widne również na zło

cisto-miedzianych, trochę rozburzonych włosach.

Nasza kopia tego niezrównanego arcydzieła wla

sność p. Marcel!ego Dobrowolskiego w Krakowie,

bardzo dobrze przypomina oryginał a tem cie

kawsza jest do widzenia u nas, że w Polsce, o ile

d wiadomo, żadnego nie ma obrazu pendzla

^W ś°ród^kilkn obrazów, jakiemi uzupełniłem pod

koniec lipca I-szą Seryę Wystawy, znajdowały

się dwa zwłaszcza, które tu jeszcze przypomnieć

należy. Nie wiele jest n nas portretów głośnej,

a t ak wdzięcznej niemieckiej malarki X I III stu

lecia, jaką była Angelika Kauffmann (l 741 -1807).

Ryw alka o tyle od niej głośniejszej pani Vigće—

Lebrun, pędziła ona zrazu przedewszystkiem, na

wzór R o saiby Carri ery, życie niem al koczownicze.

Między r. 1766 a 1781 baw iła głównie w Anglii,

w r. 1781 poślubiła włoskiego m ala r za A ntoniego

Zucchi i z nim ostatecznie osiadła w Rzymie,

gdzie umarła w r. 1807. Miły, prawdziwie kobie

cy wdzięk i słodycz charakteryzują jej mitologicz

ne czy heroiczne kompozycye, o raz bardzo w y

tworne portrety. Męskie nawet oblewa ona zawsze

jakąś melancholijną słodyczą, zmieniając przez to

z pewnością nieraz charakter portretowanej po

staci, jak np. w owym cudownym portrecie mło

dego Goethego, w jego domu w Weimarze. W s«em

życiu wędrownem, a zwłaszcza jnż po r. 1780

we Włoszech, zawiera Angelica stosunki artystycz

ne także i z Polakami. Ciekawą byłaby praca,

wyświetlająca, jakich polskich osobistości portrety

wykonała we Włoszech głośna artystka. Znam

z ryciny wielki taki portret jej pendzla, kancle

rzyny Andrzejowej Zamoyskiej z dwojgiem doro

słych dzieci; we Lwowie w posiadania ks. An

drzeja Lnbomirskiego znajdaje się śliczny portret

młodziutkiego, na poduszce klęczącego, znown

całkiem nagiego ks. Henryka Lnbomirskiego, malo

wany dla księżnej Marszałkow ej ni em al współcześnie

ze znanym podobnym jego portretem pendzla pani

Vigće Lebrun. Gdy w r. 1803 przybyli do Rzymu

na dłuższy pobyt hr. Janowie Tarnowscy z Dzi

kowa, młoda pani Walerya Tarnowska poznała

się w’krótce i zaprzyjaźniła ze starą jnż artystką,

która jej nieraz pomagała w wyborze i w kupnie

wielu obrazów dzikowskiej galeryi i z Canovą

zapo znała. Niemal równocześnie bawili także

w Rzymie hr. W ojcie chowie Męcińscy z Dukli,

kupując również całe mnóstwo pięknych, w d u

kielskim zamku do dziś dnia przechowanych o

brązów. I wtedy to Angelica w latach 1802-1804

maluje tam przepyszny owalny portret w popier

siu młodego, nadzwyczaj pięknego, o praw dziwie

napol eoń ski m profiln, W oj cie cha Męcińskiego, or az

wielkich rozmiarów naturalnej wielkości i w całej

postaci portret jego żony. Młodziutka, drobna

Helena z Stadnickich Męcińska, niby jakaś poe

tyczna rzymska Westalka wychodzi kn widzowi

na ścieżkę ogrodu z widnej n a lewo kłassyc znej

świątyni. Z prawej strony wysokie drzewa połu

dniowe, oraz klomb kwiatów różowych, na dal

szym płanie znowu neoklassyczna świątynia, w od

dali błękitnieją cudnie malowane Sabińskie góry

Młoda Polka ubrana jest w powiewną powłóczy

stą rzymską szatę, biały gazowy welon upięty ma

na jasnych włosach; rysy drobnintkie, nie piękne,

duże tylko wyraziste oczy patrzą przed siebie,

rączki delikatne i bardzo wytworne. Cały ten por

tret nosi na sobie w szy stkie cechy współczesnej

epoki styla empire i ma też w sobie wszelkie

strony dodatnie oraz ujemne pełnego wdzięku,

ale i znacznej niekiedy affektacyi nie pozbawio

nego talentu artystki. Oba te portrety, dopiero po

wyjeżdzie państwa Męcińskich z Rzymu wykoń

czone, odesłała im nieco później Angelica Kanff

m ann do Dukli, gdzie dziś w posiadaniu icb wnu

ka, Adama hr. Męcińskiego, w raz z oryginalnym

listem malarki, autentyczność ich jeszcze stwier

dzający m , są przech owane.

Drugi polski port ret, również jeszcze w końcu

lipca na W yst aw ie umieszczony, przenosił nas znów

w nieco późniejsze czasy Królestwa Kongresowe

go. Uchodził on dotąd niesłusznie za utwór Jana

Lampiego ojca, gdy tymczasem malował go z pe

wnością naśladujący niekiedy bardzo dobrze ba

wiącego tylko lat trzy w Warszawie od r. 1788

wiedeńskiego artystę, polski malarz, Krakowianin

rodem, Bacciar ell ego i Si nuglewicza uczeń, Józef

Peszk a (1767— 1831). Sądzę, że pochodzi on

z lat 1815—1820, a przedstawia na dużem płó

tnie do kolan widną, poważną postać sędziwego

Marcina Badeniego, ministra sprawiedliwości

Kongresowego Królestwa. Ubrany jeszcze modą

epoki Sejmu Czteroletniego w strój narodow y,

w czerw o ny żup an i ciem no-zielony, futr em obł o

żony kontn sz, t ak sł uszni e przez współczesnych

,Arystydesem polskim" zwany, znakomity mąż

stanu stoi niemal naw prost przy stole, na którym

rozłożone są książki i papiery. T warz poważna,

pełna dobroci, r ysy piękne, dnży nos kościsty —

wszystko razem wziąwszy, portret pełen charakte

rn i bardzo dobrze malowany. Według niego też

wykonane były nader popularne współczesne li

tografie zmarłego w r. 1824 ministra, portret

zaś ten przeszedł na własność jego córki, matki

niezapomnianego Paw ła Popiela. Znajdował się on

też do niedawna w Kurozwękach i dopiero ś. p.

Marcin Popiel darował go prawnukowi brata Mar

cina Badeniego, Kazimierzowi hr. BadeniemH,

w którego posiadania w Busku dziś się znajduje.

Nieliczne są w Pol sce obrazy, pow stał e w po

tężnym okresie m alarstwa francuskiego drugiej

i trzeciej ćwierci minionego wieku. Trafi się

eszcze czasem jaka poetyczna kreacj’a przyja

ciela Zj’gmuuta Krasińskieg), Ary Scheffera, albo

portrety jego peadzla, znamy kilka portretów pol

skich osobistości przez P aw ł a D elarosche, Ricarda,

Edwarda Dubufe, dosyć liczne Winterhaltera, jest

wreszcie kilka scen wojennych pendzla Horacego

Verneta. Ale wielka szkoła peizażystów francu

skich między r. 1830 a 1870, przez żadne

a nas dzieło reprezentowaną nie jest. I oto jedno

z nich znalazło się w II Seryi naszej Wystawy

nieledwie przypadkiem . Kamil Corot (1796 —1875)

był, jeżeli nie największym, to może najpoetycz

niejszym z całej tej plejady artystów szkoły, zn a

nej pod nazwą z Barbizon. Poeta brzasków i zmro

ków, oparów rannych i wieczornych, wznoszących

się nad cicbemi wodami, okolonemi przez pogięte,

siwe wierzby, jest on jednym z najwierniejszych na

śladowców przyrody w sztuce. Niewielkich rozmiarów

jego pendzla Krajobraz z okolicy A rras na naszej

Wystawie, powstał, jak sądzę, w pierwszym jeszcze

okresie nieco późnego artystycznego rozwoju mistrza

około r. 1850. Należy ou niezawodnie do tak zw.

maniery ,,mlecznej" Corota, przez swój blady, nie

ledwie mleczny, ogólny ton. Przedstawia brzeg

cichego w porannym brzasku jeziora, po którem

».!

S ..*»» I.« I,

SmU

»e

,,., ,

Prenumerata

wynosi;

W Krakowie w miejscu

na cały rok na kwartał na 1miesiąc

Pocztą w państwie Austryackiem. . ! i

...............................

koron 10 koron 3 kor. 60 hal.

Niemfeckiem. . ! ! !!

.....................

S koron J? koron 5 kor. -

i inVch n j f c h’ ^ ? 0yi’ A?glii- Bel^ Szwajoaryi, Turcyi

°"

14 k°ron 5 kor’ 60 hal

i mnych państw, należących do związku pooztoweeo . .

1C.

Osobna prenumerata na wydanie poranne wynosi miesięcznie z urceayfka nocrtow* i t

Oddzielnv Nr nr ń -

"*L, w miejscu i z odniesieniemdo cfomu1korono

»ronę

Po» f e " %yłkąpocztową24ha,.

»k

,”-"

iS ’i

tprur:;ru,fc/ŁT.

1 of 4 • Strona 1

Czas.

➔

Description

Structure

Struktura

Bolesławskie Prezentacje :

Boleslawskie_Prezentacje

Bolesławskie Prezentacje :

Kronika_Powiatu_Olkuskiego

Similar

Similar publications

Bolesławskie Prezentacje : Informacyjny Miesięcznik Samorządowy. R. 8 (2006), [Nr 3] (marzec) ꞊ Nr 63.

Przeczytaj

Bolesławskie Prezentacje : Informacyjny Miesięcznik Samorządowy. R. 7 (2005), [Nr 9] (październik) ꞊ Nr 57 [sic!].

Przeczytaj

Bolesławskie Prezentacje : Informacyjny Miesięcznik Samorządowy. R. 13 (2011), Nr 7 (lipiec/sierpień) ꞊ Nr 120.

Przeczytaj

Bolesławskie Prezentacje : Informacyjny Miesięcznik Samorządowy. R. 19 (2017), Nr 2 ꞊ Nr 183.

Przeczytaj

Bolesławskie Prezentacje : Informacyjny Miesięcznik Samorządowy. R. 19 (2017), Nr 1 (styczeń) ꞊ Nr 182.

Przeczytaj

Bolesławskie Prezentacje : Informacyjny Miesięcznik Samorządowy. R. 15 (2013), Nr 10 (październik) ꞊ Nr 146 [sic!].

Przeczytaj

Bolesławskie Prezentacje : Informacyjny Miesięcznik Samorządowy. R. 7 (2005), [Nr 10] (listopad) ꞊ Nr 59.

Przeczytaj

Bolesławskie Prezentacje : Informacyjny Miesięcznik Samorządowy. R. 16 (2014), Nr 2 (luty) ꞊ Nr 150.

Przeczytaj

Bolesławskie Prezentacje : Informacyjny Miesięcznik Samorządowy. R. 15 (2013), Nr 10 (październik) ꞊ Nr 146.

Przeczytaj

Bolesławskie Prezentacje : Informacyjny Miesięcznik Samorządowy. R. 13 (2011), Nr 1 (styczeń) ꞊ Nr 114.

Przeczytaj

Bolesławskie Prezentacje : Informacyjny Miesięcznik Samorządowy. R. 19 (2017), Nr 5 ꞊ Nr 186.

Przeczytaj

Bolesławskie Prezentacje : Informacyjny Miesięcznik Samorządowy. R. 15 (2013), Nr 12 (grudzień) ꞊ Nr 148.

Przeczytaj

Bolesławskie Prezentacje : Informacyjny Miesięcznik Samorządowy. R. 16 (2014), Nr 1 (styczeń) ꞊ Nr 149.

Przeczytaj

Bolesławskie Prezentacje : Informacyjny Miesięcznik Samorządowy. R. 16 (2014), Nr 3 (marzec) ꞊ Nr 151.

Przeczytaj

Bolesławskie Prezentacje : Informacyjny Miesięcznik Samorządowy. R. 19 (2017), Nr 10 ꞊ Nr 191.

Przeczytaj

Bolesławskie Prezentacje : Informacyjny Miesięcznik Samorządowy. R. 13 (2011), Nr 6 (czerwiec) ꞊ Nr 119.

Ocenianie publikacji możliwe jest wyłącznie dla użytkowników zalogowanych. Zaloguj się

0 ocen

Details

Przynależność do kolekcji

Komentarze (0)

Pobieranie metadanych

Pobieranie plików zdigitalizowanych

VIAF/NUKAT

Mirador viewer