Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 630 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Kraków, 27 Maja-Czwartek.

Kok 1875.

CZAS

)SZEHIE PRZEDPŁATY.

W Krakowie: na miesiąc Czerwiec złr. 2 c . __

Z przesyłką pocztową w Państwie

Austryackiem na miesi%ć Czer

nie c ..............................................

od Igo Czerwca do końca Września M 8 c.

Kraków 26 maja.

Od lat tylu zajmująca opinię publiczną i

Bejm sprawa propinacyi wreszcie została roz

strzygniętą; sejm uchwalił ustawę, mocą któ

rej propinaęyjua wyłączność wyrobu ustaje

natychmiast, a wyłączność wyszynku za lat

kilkadziesiąt, W każdym razie kwestyą zo

stała już zasadniczo rozstrzygniętą — propi

nacya ma ustać, poszkodowani przez to będą

wynagrodzeni. W ażna ta uchwała przyczyni

się w znacznej części do wzmocnienia powagi

naszej krajowej władzy autonomicznej, gdyż

nie wchodzimy jnż wcale czy słusznie czy

niesłusznie, ale to pewna, że u ludu naszego

panowało przekonanie, iż propinacya jest re

sztką pańszczyzny, jest rodzajem niewoli; o

rzeczenie przeto sejmu o jej zniesienia wska

zuje sposób zapatrywania się reprezentacji krajn

na kwestye spółeczne i zdaniem naszem po

winno przyczynić się do uśmierzenia trwają

cych nieporozumień. W następstwie tego kro

ku zatem powinno nastąpić większe zbliżenie

si§ warstw społecznych, większe ich pojedna

nie w pracy nad wspólnem dobrem.

Według trafnego powiedzenia jednego z po

słów sejm pogrzebał ciało propinacyi, szczę

śliwie ocaliwszy jej ducha: i zaiste każdy

nieuprzedzony podzieli bez wątpienia to twier

dzenie; ale też nie bierzemy ustawy obecnej

w tem znaczeniu, aby miała ona ostatecznie

uregulować sprawę. Sam sprawozdawca komi

syi propinacyjnej, a autor wniosku, który u

trzym ał si§ w Izbie, stając w obronie swego

projektu wyraził się, że doświadczenie dopie

ro wskaże, jakie zmiany lub uzupełnienia wy

dadzą się potrzebne. Ustawa więc uchwalona

nie jest stanowczem usunięciem sprawy z po

rządku dziennego, i dla tego nie mamy po

trzeby bliższego rozpatrywania zasad na ja

kich ona opiera się. Można w nich znaleść

wiele niedostatków , można być zasadniczym

ich przeciwnikiem, ale trzeba przyznać, że

niniejsza nstawa posnwa sprawę naprzód, że

stanowi pierwszy, a zatem najtrudniejszy krok

na drodze uregulowania szynkarstwa w krajn.

Pierwszy to raz sejm zadecydował, że w

przeciągn lat 26, które urosDą może do 28,

a najwyżej 30 przez opróżnienie likwidacyi,

wyłączność propinacyjna ustaje i oznaczył za

razem wartość tego prawa. Wprawdzie do

kładnie nie obliczono ile uprawnieni za utratę

wyłączności otrzym ać m ają, ale projekt p.

Krzeczunowicza, w edłng jego własnych zape

wnień w izbie uczynionych nadawał propi

nacyi wartość dziesięciokrotnego dochodu ro

cznego. Po przeprowadzeniu więc likwidacyi i

po paroletniej praktyce okaże się, jaka jest i

stotna kapitałowa wartość prawa i jakie za

soby dadzą się osiągnąć z opłat na fnndnsz

propinacyjny wpływających, a wówczas można

będzie na podstawie pewnych danych przy

stąpić do regnlacyi ostatetecznej prawa wy

szynku.

To jednak co jnż dziś osiągnięto, niemałej

jes t wagi. Dozwolona wolność wyrobu pozwoli

rozwijać się przemysłowi dotychczas krępowa

nemu przez przywilej, a jeśli wyrób wódki i

okowity tak ścjśle związany z większemi go

spodarstwami, że ua tem poła nie można o

czebiwać postępu w produkcyi; to wyrób pi

wa i napojó v słodzonych powinien się u nas

rozwinąć, a wraz z pierwszem spodziewać

się można rozszerzenia używania napoju będą

cego o wiele zdrowszym i pożywniejszym od

wódki, i mniej szkodliwie oddziaływującego na

moralność ludu, obok rozszerzenia skal; wy

wozu tego ważnego produktu handlowego.

Daleko ważniejszego wpływn oczekujemy

pod względem moralnym. J n ż wyżej wzmian

kowaliśmy o polepszenia stosunków wzajem

nych całej ludności wiejskiej, a bądź co bądź

z naszego stanowiska wychodząc, widzimy w

tem jedyną podstawę rozwojn naszego auto

nomicznego i narodowego życia. P r z e z Orze

czenie jednak o zniesieniu propinacyi powstaje

(Jopiero możność uregulowania szynkarstwa,

co jeśli w tej ustawie uie nastąpiło, w przy

szłości musi być uczynionem, ale bez dzisiej

szego kroka sejmu wlokłoby się bez końca, z

wielką szkodą dla moralności publicznej. T e

raz jnż w znacznej części ustąpiły trudności,

które stawały na zawadzie temn przedmioto

wi, był on dotychczas drażliwym, że tak po

wiemy; gdyż mógł dotykać interesów prywa

tnych i przez to przybierał charakter spora

spółecznego. Usunięcie tej przeszkody należy

aważać za jedno z najpomyślniejszych na

stępstw załatwienia dłngo wlokącej się sprawy.

Projekt p. Krzecznnowioza dla tego może

zyskał tak silne zewsząd poparcie, że był

ogólnikowym i nie przesądzał wielu spraw,

w danej chwili pozostawiał wszystko in ztatu

quo. To zachowanie na lat tyle staną obe

cnego, i dalsze przedłożenie go po za peryod

wykupu, m usiało uzyskać stronników w izbie

!tak zawsze trwożliwfej, gdy idzie o zaprowa

dzenie czegoś nowego, o reformę bardziej ra

dykalną. Na podstawie więc utrzymania sta

nu tymczasowego nastąpił kompromis, który

pozwolił na załatwienie w danej chwili tej wa

żnej sprawy. Tymczasowość ustawy jest je

dnak jej najbardziej charakterystyczną ce

chą, wytpimy zaś bardzo, aby niektóre jej

przepisy były w ogóle możebne do wykona

nia ; a zarazem widzimy niebezpiecieństwo

dla kraju w dozwoleniu sprzedaży praw za

strzeżonych dla uprawnionych, w ten bo

wiem sposób wyszynk, a wraz z nim i szynk

zapewniony w przyszłości może przejść w rę

ce ludzi kie rujących się jedynie względami

na własny często interes. Przyszłemu zatem

sejmowi pozostanie do spełnienia ważne zada

nie uregulowania sprawy ze względu na do

bro publiczne, kiedy tegoroczny sejm zajął się

jedynie oznaczeniem wynagrodzenia dla upra

wnionych, ustawa jednak uchwalona będzie tu

wielką pomocą, gdyż usuwa względy prywatne

dotychczas utrudniające głębszy pogląd na po

trzeby kraju. Z tego punktu widzenia uchwała

sejmu naszego ma wielką doniosłość praktyczną

i jest zadatkiem oa przyszłość.

Uniwersalna walka liberalizmu z obozem

chrześciańskim, wyznacza zwykle ostatniemu

tylko obronne stanowisko, stanowisko protestu

lub też jedynie zatwierdzenia zasad, stanowi

sko to bierne zachowują katolicy nawet tam,

gdzie ten obóz chrześciański jak w Austryi

ma za sobą olbrzymią więaszość katolickiej

i wierząeej ludności, gdzie wyższe warstwy

zachowały z tradycyą wiarę, gdzie w reszcie

pośrednio tylko dwa prądy przeciwne obja

wiają się w działaniu polityczoem, wywołują

forpocztowe utarczki i szeregowanie stronnictw.

Zjednoczeniu żywiołów katolickich i zacho

wawczych w Austryi, stał długo, przyznajemy

to, na przeszkodzie podział polityczny stron

nictw według narodowych i konstytucyjnych

różnic. Była to główna przyczyna sztucznego

utworzenia większości liberalnej i bezwyzna

niowej, opanowania najważniejszych stanowisk

strategicznych, i jeśli nie rozbicia to zamor

tyzowania, że się tak wyrazimy, przeważnych

liczbą i wpływem żywiołów katolickich.

Im dalej jednak posuwa się owa kosmopo

lityczna walka w Europie na zagładę podstaw

chrześciańskich obliczona, im więcej uśmierza

ją się spory konstytucyjne w A ustryi, tem

więcej dostrzegać można objawów budzącego

się życia katolickiego. Kwestye religijne od

dzielają się stopniowo od przejściowych zaga

dnień konstytucyjnych, a natomiast sięgają

głębiej do zagadnień socyalnych, przybierają

tem samem szersze rozmiary wysokiej na przy

szłość doniosłości.

Wielkie rozdrażnienie organów liberalnych

wiedeńskich wywołało ostatnie zebranie sto

warzyszenia patryotyczno-katolickiego w W ie

dniu. W śród 2 ,000 członków z wszystkich

warstw spółecznych zasiadał tam kwiat ary

stokracji anstryackiej i hierarchii kościelnej.

Obok sprawozdań z pielgrzymki do Rzymu,

odbytej’ w kwietniu, a w której deputacya

austryacka ptae-waiuo zajęła zfctoowisko wśród

katolików z całego świata, pominięto w obra

dach zebrania spory konstytucyjne austrya ckie,

a natomiast rozbierano gruntownie te właśnie

kwestye socyalne, które liberalizm zwykł po

mijać. Ważną pod tym względem była mowa

ks. Ludw(ika AJoizego Liechtensteina, mogąca

służyć za program at dla katolików w walce

spółecznej. Oczywiście podniósł się jeden o

krzyk w dziennikach liberalnych, parafrazują

cy owe słowa ks. Bismarka o sojuszu czarne

go z czerwonym Interaacionału z dodanem

oskarżeniem, że arystokracya austryacka przy

mila się komunizmowi i jest najbardziej re

wolucyjnym żywiołem. Zaiste, to śmiechu godne.

Oburzenie liberalizmu łatwe do zrozumie

nia. On to bowiem powiększając pod wzglę

dem ekonomicznym exploatacyę pracy przez

kapitał, a pod względem moralnym zbawiając

proletaryat opieki, pomocy i hamulca, jaki

wkłada religia — popycha spółeczność w bez

deń, niepytając nawet o drogi wyjścia z gro

żącego kataklizmu. Wskazuje je jedynie ten

obóz ultramontański, który cbcianoby pogrze

bać jako widmo przeszłości, on jeden ma od

powiedzi na zagadnienia, które nietylko ruiną

materyalną, ale także i moralnym zagrażają

rozkładem.

Już w rokn przeszłym zjazd katolików w

Moguncyi zawotował szereg rezolucyj w tym

kierunku, których doniosłość była tem wię

kszą , że sieć katolickich stowarzyszeń rze

mieślniczych w Niemczech ba rdzo rozszerzona,

nadaw ała podstawę mogącą równoważyć wpływ

socyalizmu. W tenczas to bez uchwały par

lamentu zniesiono wszystkie stowarzyszenia

rzemieślnicze katolickie w Prnsiech, używając

do tego pozoru w zamachu Kullmanua. Te

same zasady co w moguuckich rezolucyach,

znajdujemy na końca znakomitej mowy ks

Lichtensteina, niemniej jak w jego broszurze:

* 0 reprezentacyi interesów w państwie ze

względy szczególnie na A ustryą" ,, Ueber Inte

ressenvertretung in Staate m it besonderer Be

ziehung a u f Oesterreich). Zanim n atłok przed

miotów dozwoli powrócić nam do rozbioru

pomienionęj broszury, opracowanej zarówno

pod względem ekonomicznym, j a k odznaczają

cej się wyższym poglądem, przytoczymy tutaj

konklnzye mowy ks. Lichtensteina, które zgro

madzenie zamieniło w rezolucye:

Austrya wspólnie z innemi państwami Europy

jest ciężko zagrożoną, wzmagającem się niezadowo

leniem ludności roboozej.

Zaaadnicza przyczyna tego stanu leży w racyo

nabzmia i materyalizmń*, który stopniowo niszcząc

obrześciańskie nczucia i obyczaje, i Btawiająo B-ę

ua ich miejsce, zdobywa panowanie nad polity

oznem życiem ta k indywiduów jak pańatw do tegi

. topole, że wBzeltie sprawy tak wewnętrznej j»k

zewnętrznej polityki rozwiązują Bię na drodze

przemocy czy to indywiduów, warstw społecznych,

Ozy pojedynczych państw.

Niezadowól ienia tego bezpośrednim następ

stwem, znów z racjonalizmu i materyalizmn wy

pływającemu, stoję się :

1) stopniowy rozkład Bcółeczeństwa;

2) idąoy z nim w parze wzroBt przewagi kapi

tału na politycznem i ekonomicznem polu;

3) polityka zaboroza chciwych mocarzy, a ztąd

wzrastający ciężar służby wojskowej i podatków,

na którem cierpią nawet najbardziej pokojowe pań

stwa, prz,gnębienie rękodzieł, przeciążenie rolnic

twa, boisk wód robotnikami fabrycznemi, rozpasa*

nie pieniężnych Bpeknlacyl.

Jakie ś r oiki zaradcze przeciw złemu prowadzą

ce do prjednania po waśnionych warstw społecznych

przedstawiają się:

1) Wskrzeszenie chrzęści* ńikich pojęć, które łą

oząo WB’yatkich ludzi wspólną m iłością, ograni

czają tem Barnem egoizm indywiduów, warstw spo

łecznych, ozy całych państw, i dla tego jedynie są

w stanie wywołać zbawienne odrodzenie zarówno

w zakresie stosunków prywatnych, ekonomicznych,

jak i politycznych.

2) Uznanie warstw Bpółecznycb jako czynników

pracy, i zapewnienie im poszczegółowo odpowie

dniej reprezentacyi w państwie.

Ustanowienie dla tych roboczych i rolniczych

warstw, spółecznych organów autonomicznych, od

powiadających izbom handlowym i przemysłowym.

Każda z pomienionych mocyj wym agałaby

szczegółowego rozbiorą, o ile i w jaki sposób

do jej urzeczywistnienia dążyćby można. Ten

właśnie znajduje się w mowie i broBznrze księ

cia. Ta tylko jeszcze powiemy, że jeśli ów

sojusz czarnego z czerwonym Iuternatioualem ,

o czem mówił kiedyś bB. Bismark, jest po

strachem, w który nikt uie wierzy,_ to znów

rzeczą niewątpliwą, że jedynie katolicy i kon

serwatyści na zasadach chrześciańskich _się

wspierający, mogą podnieść sztandar pojedna

nia warstw społecznych, sztandar, coby odwró

cić zdołał krwawą chorągiew socyalizmu a

poskromił liberalizm i idącą z nim w zgodne

niewolę moralną i materyalną, nałożoną przea

kapitał i siłę.

KORESPONDENCYA ,,CZASU*4.

Lwów24maja.

26U Poiiedtenie Sejmowi, wiectome.

(Dokończenie).

§§ 38 i 39 projekta ustawy o propinacyi tra

ktują o prawach miast. Mianowicie § 38 stanowi,

że w miastach mających spólne prawo propinaoyi

z trzeci« mi osobami, prawo to będzie zniesione

według niniejszej ustawy. § 39 stanowi, że w mia

stach posiadających w całości prawo propinacyi,

będzie to prawo osobnemi ustawami w ciąga pe

ryodu 26-letniego zniesione.

Tu zabiera głoB najpierw p. Męci ńakL Te

dwa paregrtfy nie zwracają zdaniem jego należy

tej nwsgi na niektóre znpełnie odrębne stosunki

Uiiast. I tak np. w Tarnowie dochód_ z prawa pro

oiuacyi je s t Bpólny m iasta i właścicielowi po po

łowie. Połowę doobodn bowiem płaci gmina wła

ścicielowi tytułem kupna. Nadto płaci jemu także

połowę dochodu z opłat konBumcyjnycb. Gdy mó

woa zapytał jednego z członków kcmiByi propina

cyjnej, co będzie wedłng tej nstawy w takim przy

sadka, członek ten odpowiedział, że może być bar

dzo ładny proces. Mówoa przypuszcza, że pro

ces może być bardzo L dny, lecz to go bynajmniej

nie uspokaja. Gdy zaś tBkie tosnnki mogą zacho

dzić także i w innych gminach miejskich, przeto

wnosi, aby §§ 38 i 39 odesłać do komisyi dla roz

patrzenia się w tej sprawie.

P. Waygart przyłączając Bię do wywodów po

przedniego mówcy, czyi i w niosek, który zdaniem

]ego zaspokoi p. Męcińskiego, ażeby także i prawo

propinacyi, które posiadają miasta spólnie z trze

ciemi osobami w oiągu peryodn 26-letniego za wy

nagrodzeniem było zniesione. Ustawy t e wydać

się mające zarazem orzekną, jakie opłaty od szyn

karzy i cd wprowadzanych do miasta lnb w jego

obrębie wyrabianych napojów m ają być pobierane

dla zastąpienia dochodn ubywającego.

P. Tetmajer nadmienia, że w powiecie Nowo

tarskim także gminy wiejskie mają spólne prawo

oropim cyi z osobami trzeciemi i przyłączająo się

do wniosku p. Męcińskiego, czyni ewentnalną po

prawkę, aby także gminy wiejskie tego rodzaju

^pcdciągnąć pod } 38.

P. Kotowski nspokaja obawy p. Mędńtkicgo

co do Tarnowa. Tarnów bowiem obecnie nie ma

spólnej propinaoyi z ks. Sanguszką — jeBt owszem

jnż od dawna wyłącznym właśoioielem propinacyi,

a tylko cenę kupna Bpłaoa w ten sposób, iż poło

wę dochcdu oddaje właścicielowi.

P. Frnohtman nadmienia, że już przy ogólnej

dysknsyi żądał wyłączenia miast z pod tej nstawy,

ażeby była im daną możność nrt ,alow ania swoich

odrębnych otoBnnków. § 39 bowiem nie daje z a

spokojenia, aby te stosunki mogły być uwzględnio

ne. Z tęga powodu czyni mówoa dłuższą popraw

kę do s 39, która dąży do tego, aby w ciągu pe

ryodn 26-letniego miasta były zmnszone przedło

żyć za pośrednictwem Wydziału krajowego wnioski

do nstBW, odpowiadających odrębnym ioh Btosnn

kom pod surowością, że gdyby tego nie uczyniły,

pozostanie przy dotychczasowych stosunkach.

Komisarz rządowy ze stanowiska rządu

obstaje przytem, że propinacya mnsi być *B zędzie

zniesioną. Poprawka p. Frnohtmanna odejmuje

Ozfśó llteraoko - artystjotna.

UZARNY CHARAKTER.

W pierwszych latach naszej romantycznej ery,

niejeden z ciszących byłby wiele d ał, żeby mn do

poematu lnb romansn wyszperać się udało jaki te

mat okropnego zamkowego tyrana, któryby napadał

pc gośoińoaeh, łupił kupców, dziewczęta porywał,

i oporne w ięził w wieżach lub lochach — potrzeba

b»ło brzęku kajdan, tortnr zadawanych ofiarom,

i t mnycfa korytarzy i jakiego widme, które j Btra

ezyło .. O wynalezienie podobnych ingredyenęyj

niebyło trudno, byle mieć cokolwiek wyobraźni, a

zwłaszcza naczytać się romauBÓw, mianowicie panny

Badkl,ff, *Wrą miała najbogatszy arsenał w tym

rodzaju. Gdy jednak romauB czy poemat musiał się

opierać bądź na fakcie historycznym, bądź na n

trzymnjąeem się między gminem podania, b o je

dno i o drogie było bardzo trudno, więc i niema

ły kłopot w wyBzukiwaciu i znalezieniu odpowie

dniego tematu.

Nasi nożnowładzcy, jak Bię łatwo przekonano,

grzeszyli często WBroholstwem politycznem, ale w ży

cia prywstnem lubo zachowywali rygor w rodzicie

i na swoich dworach, rzadko dopuszczę się gwał

«ńw i nadużyć w rodzaju wyżej wymienionych ro

mantycznych ingredyencyj. Nie pochodziło to bynaj*

mi lej z )skonalszej natury, nmiejącej zawsze pa

nować nad namiętnościami; lecz, jak meieiuam za

pewne z UBtroju teg j spółeczeństwa szlacheckiego,

ł e ’b ,j.go znosić żadnej tyranii. ZjBzdy, Bejmiki,

trybunały, °we ogniska opinii, zawrzałyby okropną

burzą, gdyby jaki potentat na swoim zamku pod

osłoną nurów i nadwornej mil:cyi, ważył Bię był

więzić kogo, lub grabić. Zawsze znaleźli się tacy

00 B*S °jęli krzywdy; rzeoz ta praktykowała aię

nieraz, widzieliśmy jak Marcin Zborowski puści)

się za Dymitrem Sanguszką i odebrał mn porwaną

pannę samego zabiwszy; sąd gardłem karae W ołod

kowicza za popełnione gwałty, a choć Radziwiłł

Panie Kochanku mści się śmierci przyjaciela, wy

roki korfederacji litewskiej robią go banitą i od

sądzają od niezmiernej fortuny. KrzywdB podda

nych, znajduje opiekę w duchowieństwie, które po

wstrzymuje grozę możnych, a w pauegirykach _po

śmiertnych WBzędzie sławi miłońerdzio chrześcuń

skie, na nankę i przestrogę dla tyoh, co tej cnoty

nie pełnią. Była więo pewna równowaga moralna

utrzymująca się w Bpółeczeństwie niemającem ró

wnowagi Btanów. Zresztą możnowładzca choćby naj

gorszych usposobień, potwór natury, piemógł się

obejść bez braci szlachty, bez dobrej u niej opinii.

Cóżby bez niej znBceył? Rozumieli to wszyscy, ro

zumiał Radziwiłł Panie Kochanku, kiedy pisał w

swoim manifeście: »Bóg to widzi, Rzeoapospolitę,

»za której prawa, wolności, swobody_ krew ueo

»szczędnie ofiarować pragnę, świętobliwie upewniam,

nNajjaśniejszym potencjom oświadczam, oraz bta

ncię moją, z któremi mię prawa i krew szla

,,checka równa, przeciwko której nciemiężeniom,

no ich prerogatywy i bezpieczeństwo ostatnie

»siły moje z nimi spólnie łąozyc c_hcę,

»najsolenniej upewniam." W takim organizmie to

warzyskim, pomimo najlepszych chęci i Bkłonnoici,

oiesposób było zostać tyranem melodr a

romantycznym; bo taki był ustrój_ Bpó eczen, twa,

jaki był charakter narodu, a ten niemiał raoh za

chodniego faudnlizmu, lecz był czyBto patryarchal

ny; powaga możnowladzcy względem i

stw niż

szych była mniej więcej tem , czem_ powsga ojca

względem rodziny. Stosunek ten rozciągał Bię nie

tylko do drobnej Bzlaohty, która przechodziła przez

dwór pański, aby Bię dobić mienia i znaczenia, le :z

również do prostego Indu, niemająoego dostatecznej

obrony w prawie, za to miał on ją w kościele i

dcmowym obyczaju. Jeżeli zdarzało Bię, że niemie

ckie barony zziębnąwszy na łowach grzali sobie

nogi we wnętrznościach chłopa z rozprutym brzu

ohom — to podobna przyjemność byłaby zindygco

wsła całą Rzeczpospolitą, gdyby jej ktoś chciał

zażyć.

Trafiały Bię u nas ekacesa, jak zwyczajnie mię

dzy ludźmi: napadano na siebie, zabijano i rabo

wano — ale nikt, choćby najudziekiejszy pan nie

śmiał Bwoicb okrucieństw i nadużyć w syitamat

zamienić, ani też tak stłnmió Bumienie publiczne,

aby to nie cdważyło się każdej chwili głośno

protestować, lub nawet stawić czynny opór. Przez

zapatrywanie aię na obyczaj cudzoziemski_, w po

dróżach po obcych krajach, usiłowali ni_ektórzy

możnowładzcy, przenieść go na grunt _rodzinny

ale wnet okrzyknięci za dziwaków i znienawidzeni,

mnsieli prędzej później kapitulować _z panującym

zwyczajem. Widzimy to w pamiętnikach Pu.’ a

jaka tam pannje między szlachtą nienawiść do sfran

onziałyoh dworaków, że patrząo na widowisko

sceniczne, porwali się do łnków i rnż pnszczać

strzały w aktorów. Jeżeli zabawa obrażała oozy, to

cóż powiedzieć o rzeczach większej wagi! H isto

rya, a nawet domowe pamiętniki skąpe są w po

dobne ryBy — a jeszoze więcej podania. Prz_ykła

dów takich nadążyć wyrozumowanego tyraństwa

nie spotyka Bię n nas, osobliwie w czasach czer

stwego zdrowia Rzeczypospolitej, a tylko na sa

mym jej schyłku, kiedy przestała coś znaczyć w

świecie, bo w polityce wysnwBzy się z wszelkiej

czynnej roli, gnuiniała w głuchym pokojn i tylko

miewała sny niezdrowe. Po wBtrrąśneniach we

wnętrznych ze starcia się dwóch stronnictw saskie

go i Bzwedzkiego, osłabiony organizm, niezdoli

już się podźwignąć do wielkiej narodowej akoyi,

zwinął skrzydła i zakopał się w domn. Wielcy

panowie uwierzywszy w swoją wielkość, zaozęli

bsdować dla siebie pyszne rezydencje, otaczać s ę

o C ja . TjfUC.iTTaiOpOibKd. f

mnóstwem pochlebiających im dworaków i zastę

pami zbrojnych hajduków, Węgrów, janczarów, ko

zaków, którzy paradnjąc przy pańskiej karocy, n -

żywBui bywali do poskromienia buntów chłopstwa,

któremu najczęściej rie umieli dać rady i do pa

rad przy koronacyacb cudownych obrazów, a zwy

kle do wjazdów r a sejmiki lub trybunały. Nadwor

ne te milicye, niegdyś wyprowadzane przeoiw nie

arzyjaciołom krajn, zdegenerowały się, ja k wszyst

kie inBtytncye. Oligarcha ta ki patrząc na te, czę

sto źle ubrane i źle żywione zastępy, wyobrażał

sobie, że je st ndzielnym panem, jak który z dro

bnych książąt Rzeszy. Znaczenie jego i przewaga

w województwie i w dobrach swoich, hołdy, jakie

odbierał — a nadewszystko ogromna niezależność

od władzy, bo nikt mn nie śmiał rozkazywać —

wszystko to mcgło wbijać w dumę, i_jaki taki wi

dział się w swoich państwach królikiem.

Czasy Augusta I I I go najwięoej wydały podobnych

oryginałów, którzy czując się wyniesieni nad zwy

kłyob śmiertelników, uroili sobie odgrywać rolę pa

nujących, ais nie tyranów ; zachcianki ioh miały

więcej stronę komiczną, niż traic zną... Taki np.

wojewoda nowogrodzki, Jabłonowski kazał sobie

zrobić tron; dawał audyencye; przyjmował posłów;

oficjalistami odbywał ministeryalne n arady; »

jeśli kogo chciał ukarać , zakazywał m a oglądać

;o o je pańskie oblicze. Dziwak Marohocki popoBta

riał słupy graniczne dokoła swych włości i wy

prawiał uroczystości pogańskie, ubie rał się jsk

arcykapłan i śkładał nieznajomemu BóbŁwu ofiary

z płodów ziemi; a podczas wojny ogłosił państwo

swcje za neutralne. W podobnym rcdrąju na wię

kszą lnb m riejszą skalę bawiono Bię w królewBkość,

przepisując pewną etykietę na Bwoiob dworach.

Wtenczas to zaprowadzono, czego dawniej nie by

wało, że tylko wyBokim dostojnikom wolno było

wjeżdżać przez wielką bramę, dla innych służyła

boczna, lnb fórtka, podobnież u słupa przy któ

rym wiązano konie, każdy Btan m iał przeznaczone

dlt siebie kółko. T akąż etykietę zachowywano w

przyjęciu gościa z interesem przybyłego, który po

trz bował przechodzić przea marszałków, sekreta

rzów, rezydentów, zanim eię doczekał szczęścia o

glądania oblicza pana lnb paai. Objawy te nie

szczęsnej dnmy, grasującej, kiedy nie było z czegc

być durn-ym, kończyły się na ceremoniaoh, a w

grancie naprowadziły do gwałtów i nadużyć, i ni*

dziw, że w ostatnich latach panowania Sasa namno

żyło aię głośnyoh dziwaków, którzy zabezpieczeni

bezkarnością, a nfoi w swoją potęgę, stali się s ła

wnymi z ezcesów. Takim był Czapski Btarosta Kny

szyński, takim Mikołaj Potocki sta ro sta kaniowski,

którzy odznaczali Bię dzikością charakteru, lab(

teu_ ostatni nabroiwszy dużo pokutował pod konie«

życia. W chwili samego upadku oznaczonego roz

biorem Rzeczypospolitej, dwa oburzające wypadki

rzuciły plamę na naszych oligarchów i przedstaw i

ły ich w najgorszem świetle w oczach oboyob, któ

rzy mieli w tem intereB, żeby opinię świata prze

konać o niemożności istnienia t a k barbarzyńskieg(

narodu, buz wzięcia go w kuratelę. Dwa te wy.

oadki, to je s t : utopienie Komorowskiej, i ścięci«

głowy szlachcicowi przez Radziwiłłową żonę

cia Panie Kochanku, jak raz przypadły w chwil

gdy rozbierano Polskę i wznieciły ogromny bałag

Pierwsza ta zbrodnia dokonana z wzystkiemi pc

zorami nrzędowemi, bo szlachcica ścięto w *kute!

wyroku sędziów sprowadzonych z krzemienieckie«*

grodn, ale jakich sędziów! Druga była jak wiadc

mo dziełem dworzan zbyt skwapliwych w dogo

dżemu zagniewanemu Panu; obie użyto we w nu i

ozeBnych pismach z a wymowny argument do pc

tępienia _całego narodu, pcgrążonego w anarchii

barbarzyństwie; a dodając do tego ekacesa popal

mone przez starostę Kaniowskiego, przedBtawion

obraz społeczeństwa w nienajpochlebniejszych k(

W M M .W 1.. Aaminirtrae,a .CZASU.» Węg P-l i

*TTopUt^W «

m«howiki*go tadilet uzędy poestow*. 0*Io«»»m Łe» (inzeraty) P" *3*””"

_ ,t r?pfnlrr*

wierna drukiem drobny» (pehtowym) u pi«rwwy rai 10, *a każdynaztjjpzf ,, w JL,

ltalw rtU

(na I itronniey diirnniia) od mieiica Wi«raza drukiem drobnym po *0 e n t a

eeeempL dii

(prozpekU, cyrkularne, ogłow.nia i t p.) przyjmie/i« » « ”« * » - odJ

zamlejaeowyoh, a 50 ent od 100 egz. dla miejłeowyen prenumeratorów. Pnypa^a]ąca lwtyK»^ (W !»

*i« aapfM nadetłażprzekazcinpoectowym.Fr.»«*-«r»*C *»**»*’f

teiw p.A .Oppelik,Wollzeile29iwP radi* FerdinanditraaieNr. 0

" ł_ nć!j.?w.iHkiibwi»

"w Pary’" p. W . Baeckjrriri, Faubourg Poir niire Nr.83. OfloeaeBl» *ais jr w

Haaaenitefa

Kr. 10, W Hamburgu, trmnkfurci* n. M., B t Unit, Liptbu, BcuyUt (SzWW°arra) i WketeW"W * p lmjr- jg

I?ogier; w Wittom F.L5b, ReichiratłuplatzN.2iŁ Moeae Seilentatte N. S, Botter A Com.^m Ł

Hamburgu, Jfo thńm i Nc-,mbtrdst p. F UocMj Wfra*k/uM6 n. M .p . L . Wannę » w

OUMnSn ,etan" , n,

,! *”1 *’" ł 1*«*»*

«*f"n -m

P-!U ,*tata, » ..

Q «owa w Krakowi«.........................

”f_r°J?

na kwartał na S mlełiąee na 1 miMiae

^ 7 P*d»twio Auitryeokiem

.............

*Łc* R

*łr. 41

ktr. J

do Nmmieo i Wiooń............... ..........

»*f

,2*60

J. . Francyi i Anglii

»32

« Belgii, Szwajcaryii Turoyi’ ’

.’

...........

»S?

»16

.10

*rummorata przyjmuje lig tylko od niarwwaoń ’ " " ,

-1

»8

ilemgżnona prenumeratę i ogłoizenia (iueer?trl

dr*iłf ml««iąen.- Ł !aty z pieniędzmiiprwkcu,

owM. - Luty rekUmatyjne we«tot*eL«n-«2

?pruza «ię nadzyłaófranto do Adminiitracyi .Czart» w Kra

przyjmnjo zig.

h*ł

m epodlegają opiaoie poorfowej.

Lutóu nU/ranbowanyth ni«

naazyłano Bedakoji niezwracają lig, ieez bywaj« nuzozona.

1 of 8 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction