Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 418 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

M5.

Kraków 6 Stycznia -f: Niedziela.

Rok i856

o dzień rano wyjąwszy poniedziałki i dni następujące po

*h)dzi z ostatnim dniem każdego miesiąca,

dplata na Dziennik »Czas"

pr-,

tlryackiem (poczta)

złr. 20

»10

Uoilati

Cr.

w Krakowie

rocznie

iTr. 16

półrocznie

kwartalnie

miesięcznie

130 kr.

u»

,,,.

Przedpłata na Dziennik »Czas

z »Dodatkiem

w Krakowie

» P aństwie A ustryackiem (pocztą),

rocznie

złr. 26

z^r- ^

półrocznie

»13

kw-artalnie

»7

.«

”,

»Dodatek* prenumerować niemożna.

CZAS

Przyjmąją sigdo umieszczania w Inseratach:

OGŁOSZENIA, ODEZWY, UWIADOMIENIA, DONIESIENIA w s ze lkiego rodzaju, t y -

ozące się przem ysłu, handlu, r olnictwa, sprzedaży, kupna, dzierżaw itp, za

opłatą:

od wiersza drobnego za jednorazowe umieszczenie po 4 kr., za następne po 2 kr

Do każdego inserału załączone być winno lOkr. na opłatę steplową za każ

dorazowe umieszczenie.

L is t y z pieniędzmi prenumeracyjnemi i inseratowemi przesyłane być winny

franko do Bióra Expedyoyi Cza su

L is t y reklamacyjne nieopieozetowane nieulegają frankowaniu.

L is t y niefrankowane nieprzyjmują się.

Numer pojedynczy dziennika kosztuje 5 kr.

Kraków 5 stycznia.

O Konkordacie.

VI.

W’ przeszłym artykule staraliśmy się wy

kazać jak fałszywem jest stanowisko i myl

ny sposób widzenia tych którzy w konkor

dacie upatrują koncesye zbyt wielkie i dla

państwa niebezpieczne. Niemniej wszakże

bł^dz^, zdaniem naszem ci co przyznając

prawdziwość zasady konkordatu, widzą, w nim

tylko teoretyczną wartość bez wielkiego na

praktykę wpływu. Gdyby tak by ł o , to akt

który przywraca należące się Kościołowi pra

wa i swobody, występuje wprost przeciw

istniejącemu długo systematowi a zastoso

wać się nie daje, nie miałby żadnego znacze

nia. Kościół nie żyje w jakiejś wyłącznie

idealnej sferze: przeciwnie, bierze on czło

wieka od kolebki, prowadzi go i towarzyszy

mu aż do grobu. Nie ma jednej chwili w ży

ciu ludzkiem, w którejby Kościół nie b r ał u

działu , nie masz jednej sprawy w społe

czeństwie, w którejby u zgląd na religię był

obojętny. Cywilizacya nasza jest chrześciań

ską i jest nią we wszystkich swoich g ałę

ziach. Tego dowodzić nie potrzeba. To też

konkordat nie jest wcale dziełem teoryi;

zastosowania i zmiany płynące z jego roz

porządzeń są widoczne. Mówiąc o zniesie

niu p la c e t u wytknęliśmy niektóre z nieb: zda

nie nasze poprzemy jednym jeszcze przy

kładem tyczącym się władzy biskupiej.

W art. I V konkordatu znajdujemy szcze

grułuwn w vm iauionye.h

- pięć alrybnoj-j tria

dzy biskupiej:

Zastępców, radzców i pomocników

sweyo zarządu ustanawiać z grona tych du

chownych, których tylko do rzeczonych u

rzędów za zdolnych uznają. Biskup jako

naczelnik duchowny swojej dyecezyi potrze

buje do jej zarządu zdolnych mężów któ

rych najwła,ściwiej ze stanu kapłańskiego

wybiera, poruczając im urzędy, jakich do

prowadzenia spraw kościelnych swego du

chownego powiatu okazuje się potrzeba. Ztąd

powstaje dykasteryum duchowne pod prze

w’odnictwem Biskupa w każdej dyecezyi czyli

tak zwany konsystorz. Jak rozmaite są po

łożenia i warunki dyecezyi co do kraju i lu

dności w niej objętej, tak rozmaite są po

trzeby każdej z osobna dyecezyi, z czego

wynika odmienność składu urzędów konsy

storskich. Z tego więc wypływa, że każdy

Biskup powinien mieć wolność urządzenia

sobie konsystorza w taki sposób, jaki dobro

i dogodność dyecezyi wymaga i przybrania

sobie do pomocy w urzędowaniu kapłanów

azdolnic.iych, jakich mu tylko dyecezya do

starczyć jest w stanie. W szelkie w tym

względzie przeszkody lub trudności od w ła

dzy świeckiej stawiane, muszą wypaść na

niekorzyść dyecezyi.

Podług upowszechnionej w wielu krajach

Europy praktyki, Biskup osobiście zajmuje

się tylko głównemi sprawami ogółu dyece

zyi i szczególniej ważnemi jej stosunkami,

a polecenia tak bezpośrednio wydane podpi

suje sa.n : ab Ordinariatu Episcopali. Ca

łą zaś rutynę administracyjną dyecezyi pro

wadzi na czele konsystorza pod nadzorem

i kontrolą Biskupa wybrany na to od niego

kapłan, zwany Wikaryuszemjeneralnym, i

on w zastępstwie Biskupa zarządza konsysto

rzem iwydaje reskryptu: e Consistorio Epi

sc o p ali. Konsystorz składa się naprzód

z sędziów, kapłanów zwanych judices su r

r o g a t i , którzy zastępują Biskupa w sądze

niu spra v i przewinień duchownych tak księ

ży jak i ludu, oraz spraw małżeńskich w

przedmiocie separacyi od łoża i stołu itp.

Po za nimi idą referenci, którzy jak z isto

ty rzeczy wynika, są oraz assesorami przy

sesyach konsystorskich. Ich obowiązkiem jest

zajmować się wypracowaniem danych sobie

przedmiotów według orzeczenia Biskupa lub

Wikaryusza jeneralnego i w edług wyroku

sęti:dóir juTrogatćw. Nareszcie protokół keu

systorza i pieczęć jego wraz z całą mani

pulacyą i aktami należy do rządzcy kance

!aryi czyli do kanclerza.

Odmienny stan rzeczy, zaprowadzony je

szcze w Cesarstwie niemieckiem, wyrobił

także odmienny skład konsystorzy. Konsy’

storz stał się dykasteryum rządjwem, pod

porządkowanem porównie z wład zą obwo

dową czyli cyrkułem naczelnemu dykasteryum

prowincyi czyli gubernium. Biskup był pier

wszym urzędnikiem w tem dykasteryum i

prowadził prezydyum tej kancelaryi. Kano

nicy kapitułami jako referenci e x officio o

bowiązani byli wypracowywać przedmioty,

których potrzeba w ymagała. Gdy niewystar

czali w pracy, wolno było Biskupowi za po

rozumieniem się z rządem przybrać jeszcze

parę referentów. Nakoniec gdy Biskup dla

nadwątlonego zdrowia lub podeszłego wieku

potrzebował pomocy Inb wyręczenia, mógł

podać prośbę do R,ządu, by mu wolno było

przybrać Wikaryusza jeneralnego, którego

oraz wskazać był obowiązany. Rząd uzna

wszy potrzebę W ikaryusza, udzielał potwier

dzenia mianowanemu na ten urząd ;.rzez Bi

skupa. Sędziów surrogatów wcale nie było,

gdyż sądownictwo duchowne zupełnie było 1

zniesione, a dyscyplinarne przewinienia księ

ży orzekały mięszane cywilno-duchowne ko

missye, w lżejszych tylko razach Biskup

swoją własną powagą i wład zą karcił zdro

żnego kapłana.

Taki stan rzeczy, nie mówiąc jnż że nad

werężał prawa, że ścieśniał wolność Ko

ścioła i o słabiał powagę biskupią, musiał

mieć wielkie niedogodności, Biskup za nadto

b ył obarczony jako szef bióra szczegółami

administracyjnej rutyny w swej dyecezyi

i za nadto jako urzędnik zarzucony aktami

i korespondencyami, iżby znalazł czas i myśl

swobodną, zwłaszcza przy podeszłym wie

ku , zajmować się istotnemi obowiąz: ami swe

go hierarchicznego stanowiska. Różnica mię

dzy Ordynaryatem a Konsystorzem znikła

na niekorzyść Ordynaryatu, który już nie

był w stanie drogą łaski to złagodzić, co

konsystorz jego drogą prawa i sprawiedli

wości przeciw kapłanowi musiał zawyroko

wać, gdyż sam był tego wyroku prezyden

tem. Ani była podobna po orzeczeniu kon

storza apelacya do Ordynaryatu, chociażby wi

doczna okazywała się potrzeb, rewizyi ja

kiego oraccaenia. Ape!lów»no wi»;rJo jyihpr

nium. Teraz stosownie do orzeczenia kon

kordatu, wszystko to ustanie i odmienną po

stać przybierze, to jest zapewne powróci do

praktyki równie racyonalnej jak tradycyo

nalnej powszechnego Kościoła.

b) T)o stanu duchownego przyjmować i

według kanonów wyświęcać tych, których

uznają za potrzebnych lub za pożytecznych

swym dyecezyom, a przeciwnie, których

osądzą być niegodnymi, nieprzypuszczać

do święceń. Jednym z najpierwszych i naj

istotniejszych obowiązków każdego Biskupa,

jest przysposobienie dla swej dyecezyi g o

dnych i światłych kapłanów. W pierwszych

wiekach Kościoła czynili to Biskupi przez

,,powołanie", wyszukując czy to sami, czy

przez swych księży mężów pobożnych i zdol

nych do nauki i nauczania, i wzywając o

nych do stanu kapłańskiego; a zaszczyt to

był niemały dla powołanego i jego rodziny,

iż znalezion jest tak czcigodnym w społe

czeństwie, by mu taki urząd powierzono. N a

’stępnie, gdy całe narody dzikie i barba

rzyńskie od razu przystępowały do chrztu i

staw ały się chrześciańskiemi, Biskupi potrze

bując mnóstwa współpracowników do admi

nistrowania Sakramentów, musieli zbierać

zewsząd młódź choć trochę poduczoną i wy

święcać na księży. W drugiej połowie ze

szłego wieku, w zamiarze jakoby podźwi

gnienia nauk i oświaty w stanie duchownym,

przepisano w Cesarstwie Niemieckiem ścisłe

Biskupom warunki przyjmowania i wyświę

cania na księży. Najgłówniejszy z nich był,

by młodzieniec pragnący zostać księdzem

przeszedł oznaczone kursa nauk czyli po

kończył pewną ilość klas i pozdawał pe

wną ilość egzaminów. Atoli w biegu czasu

wykazało się, że ta praktyka miała także

wielkie niedogodności, a największe r. nich,

że stawiała po części zaporę prawdziwemu

powołaniu, że tym sposobem zamknięty zo

s tał przystęp do stanu kapłańskiego wszyst

kim ludziom więcej dojrzałym, wytrawnym,

doświadczonym i w innych posługach oby

watelskich zasłużonym, a jedynie stał otwo

rem młodzieży wprost z ław ek szkolnych,

do tak wielce wzniosłych i poważnych obo

wiązków w świat rzuconej. W s zak nie o

to idzie, jakich kto słuch ał w szkołach przed

miotów, ale co kto rzeczywiście umie? R a -

cyonalnem jest przeto co w całym Kościele

przyjęto, że Biskup ustanawia grono księży

jako egzaminatorów, których obow’iązkiem

jest wybadać każdego kto się do stanu ka

płańskiego zgłasza, jakie jego usposobienie

pod względem nauk i umiejętności. Co się

zaś okaże niedostatecznern, powinno być

przez czas pobytu w Seminaryum uzupełnio

ne. Dla tego też czas pobytu w Seminaryum

niepowinien być z góry oktrojowany, ale po

zostawiony roztropnej rozwadze Biskupa.

Dziś gdy z jednej strony oświata coraz sta

je się powszechniejszą, a z drugiej strony

z różnych przyczyn mniejsza ilość młodzie

ży zgłasza się do stanu duchownego, tak

że w wielu dyecezyach dotkliwy brak księ

ży czuć się daje, pożądaną jest rzeczą by

Biskupi wolne mieli ręce do wkładania je

na głowy tych których im sprowadza łaska

Chrystusowa. To też konkordat o żadnych

nie wspomina warunkach przez władzę świec

CZĘŚĆ LimACKO-lETISTlCm.

Z KRAKOWA.

Zwyczaj to . z końcem roku, oglądnąć się raz je

szcze za tym niepowrotnym gościem, co przyczynia je

dynkę do długiego szeregu swoich poprzedników cią

gnących się od stworzenia świata; chociaż najczęściąj

tak by wa , że niema zaczern oglądać się, i czego ż a

łować, że się ju ż pogrążył w przeszłości.

Jednakże miłośnicy kancelaryjnego porządku nieswa

żając czy warto lub niewarto sumować to, co minęło,

zareje strowąją najskrupulatniej wszystkie zdarzenia, ma

się rozumieć te tylko , o których sami pisali, i o któ

rych mniej więcej gadały gazety, podąjącje sobie z ko

lumn do kolumn jak piłkę studenci. Co zaś do zd a

rzeń i pojawów po zagranicami tak zwanej publiki bę

dących , o tych bynajmniej niema m owy— chociaż czę

stok roć, a nawet po większej części, w nich może

mieści się tajemne ź ródło, i węzeł tego co się na po

wierzchnię społeczeństwa wychyla.

Takim zdaje się, że piszą histo ryą, a przynajmniej,

że gotu(ją do historyi ź ró dła — tymczasem znoszą tylko

kupę ogołoconych z ciała kości; o duchu bowiem już i mo

wy niem a; gdyby go i potrafili schwycić , niewiedzieliby

w jaką zaciągnąć go rubrykę, czy do nowo-narodzo

nych, czy zmarłych? czy między produkt roli, czy wy

rób przemysłu i sztuki? — a jednak pod tem , co na

wierzchu leży, grubym dotykalne z mysłom , rozpościera

się świat drugi, odgrywają się ciche d ramata , w zn o

sz ą hymny wypowiedziane w tajnikach serc a, działają

magnetyczne pociągi, i odepchnięcia, zdradzające się to

jakiem zdarzeniem, n a które wszyscy otwierąją wielkie

oczy i dziwią się zkąd się to wzięło, to wykrzykiem

równie niewytłumaczonym.

Na boku stojący jaki dostr zegacz, mądry i czuły, po

chwyci to w pieśń, lub zamknie w głębokiem słowie

prawdy, choćby w postaci bajki lub niewinnąj powiastki

a po latach dopiero jeśli zjawi się badacz przeszłości

umiąjący patrzeć i rozumieć grę świ at a, wynąjdzie to

sob ie, i będzie ju ż miał klucz do epoki, otwierający

ją lepiej, niż wszystkie wytrychy zebrane z rocznych i

nierocznych sprawozdań podobnych bardzo do owych

mów przy zagąjeniach parlamentu, w których bywa

w sz ystko, krom tego, co mówca niechciał powiedzieć.

Przypominam sobie Anglika spotkanego w katedrze

kolońskiej, którą w szerz i dłuż przemierzał i pilnie

zapisywał liczbę kroków w pularesie; -

zagabany o

przyczynę tego wymia ru, odpowiedział z pewną dumą,

iż zmierzył już długość i szerokość wszystkich Katedr

W. Brytanii, Flandryi i Francyi- a teraz przyszła ko

lej na Niemcy... — A wysokości pan niemierzysz, a styl

architektury, a...? zagadłem. —

Nie mierzę — odrzekł,

przerywąjąc — jam sobie wyłącznie obrał długość i

szerokość...

Podobnie ma się i z takiemi sprawozdaniami; poda

ją zazwyczaj to, co wszyscy ju ż raz słyszeli, jak przy

słowie lub bąjeczkę pana Jowialskiego; a jeżeli postrze

żenie jakieś d ołączą , to także tak głębokie, jak pomysł

wyspiarza - dziwaka.

Ten wiersz z sonetu Mickiewicza:

»Zboże tanie deszcz pada, w Grecyi rozboje*

tak dobrze malujący przedmiot pogadanki nudnego go

ścia, najlepiej daje się stósować do tych gawęd spra

wozdawczych - mdłych, jak k asza bez soli.

Na szczęście Kraków nasz nie je st tak wymagają

cym, aby koniecznie pisać to , co się w nim dzieje

bo to co się dzieje, je st tak powszednie, jak chleb po

wszedni.

Ktoś powiedział, że najszczęśliwszy ten naród, co

ma nąjnudniejszą historyę; to bardzo być może; lubo

z drugićj strony nie całkiem mi się chce wierzyć, aby

Wenecya za świetnych swoich epok miała być konie

cznie nieszczęśliwą, dla teg o, że Byron historyę jej na

zw ał najbardziąj ząjmi(jącym romansem.

Z resztą kto wie, może to, co nam się wydaje zwy

czajne i nudne, nabierze w oddaleniu , gdy się przed

miot uleży, pewnej przyjemną)’ woni, jak wino wy

trawne lub tytoń.

Na tej zasadzie nie możnażby przypuścić , że wy

staw a obrazów, ten pierwszy krok organizującego się

artystostwa u nas będzie kiedyś uważ any za kolebkę

sztuki,

Że z tego to mi asta, jak z rzymskiąj wilczycy

Wyjdzie Kięjstut i Olgierd iOlgierdowicy...

Wystawa j est to fakt; a że świat przed faktami b(je

pokłony, więc i nam czołem!.... Więc i nam wyglądać

przyszłych Michelangelów, Rafałów, Rubensow, Wer

netów, ale prawdziwych nie zaś chrzczonych epitetami

dziennikarskiemi które o wiele bywąj’ą łatwiejsze do

znalezienia, niż wypowiedzenie wrażenia jakie obraz

sprawia na widzu , niż scharakteryzowanie trafńe stylu,

kolorytu, kompozycyi.

Zobaczymy jak też popisze się tegoroczna ekspo

z ycya, i czy będzie p ostęp? Można pójść o zakład,

że to słowo: j e s t postęp, lub niema postępu— wymó- (

wią wszystkie korespondencye po dziennikach i na nich

położą całą wagę swojego sądu. Bo iluż to takich co

sobie myślą że główną zas adą w osądzeniu jakiąjbądź

rzeczy, jest macanie pulsów postępu. Dla nich to j e

żeliby n ajakiej wystawie pokazał się jeden obraz, przy

puśćmy jenialny, powiedzą: wystawa niedopisała; wy

stawiąjących było zbyt mało, tylko obraz pana N. N.

zasługiwał na większą uwagę znawców;— ale niechże na

drugi rok pokaże się piędziesiąt miernych płócien, nie

zawodnie krzykną: sztuka u nas rozwija się olbrzy

mim krokiem, postęp widoczny]

Otóż to ten widoczny postęp co tak zaw raca głowy;

zasto sowują go co moment i patrząc na skalę cieszą

się nieskończenie gdy się o jakie pół cala posunął.

Czy za czasów Rafała i jego następców gadano o

postępie? Wiek szesnasty miał co innego do roboty

niż rachować pulsa tąj olbrzymiąj czynności rodu l udz

kiego która z gruntu wywróciła świat wyobrażeń i fa

któw-on tworzył!

Dzisiąj bez skrupułu możnaby twierdzić, że naj

większą tych czasów potęgą jest mierność; ona włada,

wyżąj i niżej i w środku i wszędzi e, tak w literatu

rze jak w sztukach, jak i gdzie indziej. Mierność zdo

bywa sobie honory i dochody, kiedy jeniusz lub wyż

szy talent z trudem pcha taczkę swoją, jak mówi

śpiewka zapomnianej j uż opery. Dla tego za dni na

szych znaleziono na zręczną mierność miarę, a tą mia

r ą : postęp.

Ale dąjmy ju ż pokój i miarze i miernikom, a przejdź

my do drugiąj zeszłorocznej wystawy, tą drugą, n a

zwałbym to żebractwo które miłosierne dusze nie

wieście pozbierały z ulic i rynsztoków, i organizując

w grupy, czyli domy przytułku, ogrzewały i karmiły.

Kilka takich ochron, przytem czujność policyi, sprawiły

tę dobrą zn ranę że ju ż w te tęgie mrozy, mimo dość

głodnego r ok u , nie widać ani czwartej części tyle że

bractwa co upłynronej zimy.

Cholera zapewne wiele przyczyniła się do zabezpie*

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction