Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 621 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Ner 69.

Kraków, Piątek 2 4 Marca 1893.

Rocznik XLVI.

CZAS

Prenumeratę

przyjmują:

Administracya Czasu w Krakowie i urzędy pocztowe. Miejscową prenumeratę księgarnia

S. A . K rzyżanowskiego, handel Smidowicza w Sukiennicach, biuro dzienników H erza plac M aryacki

1. 9, handel Bajsra ulica Grodzka, główna trafika róg Rynku i ulicy sw. Jana, handel Kretschmera

w Rynku gł.

—

O głoszenia (inseraty) przyjmuje sif za opłat§ od miejsca wiersza drobnym dru

kiem (petitem) za pierwszy raz 10 cnt. , za każdy następny po 5 cnt.

—

Kadesłune (na3 stronie)

od miejsca wiersza drukiem drobnym po 30 cnt. za każdy raz.

—

O(jłomcnlB i prenumeratę

przyjmuj§: w e L w ow ie biuro dzienników ulica K arola Ludwika 1. 9, centralne biuro ogłoszeń ulica

Kopernika 1. li ; w ł*uryiu wyłącznie p. Adam rue du l’our 52, (prenumeratę p. W. Raczkowski

Oourbevoi pod Paryżem rue du Chemin de fer 44); w W ied niu pp. Raasenstein fe Vogler (także

w Hamburgu, Frankfurcie n. M., Berlinie, Lipsku, Bazylei i Wrocławiu), A. Oppelik, R. Mosse (także

w Berlinie, Hamburgu, Monachium i Norymberdze), H. Schalek , M. Dukcs, J . D anneberg, II. Friedl,

(tylko prenum eratę pp. H. Goldschmidt Śz Comp.)-,

w Frankfurcie n. M. G.L.DaubefeComp.;

w W a r s z a w ie przyjmuj§ ogłoszenia pp. Reicbman i Frendler, biuro ogłoszeń przy ul. Senatorskiej

Czas odnowić przedpłatę,

która wynosi z przesyłką pocztową w państwie

anstryackiem: na cały rok 24 złr., na pół roku

12 złr., na kwartał 6 złr., na 1 miesiąc 2 złr.

50 ct.; z przesyłką pocztową do Niemiec:

ua cały rok 56 mr., na pół roku 28 mr., na

kwartał 14 mr., na 1 miesiąc 6 marek.

W miejscu wynosi prenumerata: rocznie

20 złr., półrocznie 10 złr., kwartalnie 5 złr..

miesięcznie 1 złr. 8 0 ct.

JMT" Na żądanie odsyłany będzie miejscowym

preuumeratorom dziennik do do’mu za odpowiednią

dopłatą.

Uprasza się o wczesne zamawianie i wyraźne

wypisanie nazw iska i miejsca odbioru, albo nade

słanie dawnej opaski drukowanej z adresem.

Prenumeratę, którą przyjmuje Administracya

Czasu w Krakowie i wszystkie urzędy poeztowe,

najdogodniej i najtaniej przesyłać przekazem

pocztowym.

Cena Czasu zagranicą ogłoszona jest w tytule

każdego numeru.

Miejscową prenumeratę przyjmnje Adinini

stracya Czasu, tudzież ajencye pp. Ignacego

Herza, biuro dzienników i ogłoszeń przy placu

Maryackim 1. 9, handel Smidowicza w Su

kiennicach pod 1. 27, księgarnia St. A. Krzy

żanowskiego w Rynku głównym, handel Ba

jera przy ul. G-rodzkiej, ltingera przy ul.

Grodzkiej, handel Kretschmera i główna tra

fika w Rynku głównym.

PP. Prenumeratorowie Czasu we

Lwowie zechcą składać przedpłatę na miej

scu w biurze dzienników przy ulicy Karola

Ludwika 1. 9 .

Kraków 23marca.

Niepodobna się obronić wrażeniu, że w y

rok, jaki zapadł w procesie o przekupstwa

panamskie, je st symptomatem pewnej obo

jętności i zi)użenia, pewnego zniecierpliwie

nia i wstydu, które ogarnęły całe społe

czeństwo francuskie i znalazły tjlko dobi

tny wyraz w werdykcie, uwalniającym prze

kupnych członków parlamentu. Że werdykt

ten nie stoi w harmonijnej zgodzie z za

sadami surowej sprawiedliwości i moralno

ści bezwzględnej, o tem w głębi przeko

nani być musieli nawet ci, którzy go wy

dawali; wypada jednak przypuszczać, że

sądzili oni, iż wyrządzają praw dziwą i wielką

krajowi przysługę, zamazując o ile możno

ści jego hańbę i w jakikolwiek najmniej

przykry dla Francyi sposób, kończąc tę

sprawę, która się przewlekała zbyt długo,

zatamowaw-szy prawidłow-y bieg spraw po

litycznych i parlamentarnego życia. Przy

sięgli, którym kazano wyrokować w dru

gim procesie panamskim, napraw-dę w tru

dnem znaleźli się położeniu: jako obywatele

i jako patryoci mieli orzec potępienie nad

reprezentantami ludu w najwyższeni ciele

prawodawczem, mieli swoim głosem za

twierdzić, że ciało to uległo korupcyi i po

niżeniu i nie zasługuje na to zaufanie, ja

kie. w niem pokładał kraj ; jako republika

nie, mieli nieprzyjaciołom Rzeczypospolitej

dostarczyć do rąk dowodu, że ta Rzecz

pospolita upada wśród hańby i zgnilizny,

mieli wobec świata ogłaszać jej ostateczne

bankructw-o. Trudno się dziwić, jeżeli do

tych uczuć dołączyło się patryotyczne obu

rzenie na inicyatorów tego skandalu, który

okrył pogardą Francyę, na inicyatorów- lek

komyślnych i zbrodniczych, dążących nie

do uleczenia odkrytych ran społecznych,

ale do ich obnażenia, rozjątrzenia i powię

kszenia, spełniających nie dzieło obowiązku

i sumienia, ale rzucających dla ukrytych

celów osobistej ambicyi, jaskrawy polity

czny fajerwerk.

Nie było prawdy w tem, co utrzymywał

rząd francuski zaraz z początkiem pierw

szych rewelacyj panamskicli, że są one

ciosem wymierzonym Rzeczypospolitej przez

stronnictwa reakcyi, ciosem przygotowywa

nym przez nie oddawna a rozw-ażnie. D ziś

jest zdaje się już rzeczą dosyć jasną, że

nie stronnictwa ale jednostki w-szczęły ten

pożar, który oczyści wprawdzie moralną

atmosferę politycznego francuskiego świata,

ale pochłonął w sobie wiele imion i wiele

sław y R,epubliki; przeciwko jednostkom tym

budzi się teraz łatwa do pojęcia nienawiść,

zwłaszcza, że same dały się ogarnąć pło

mieniom ow-ego pożaru i stanęły wreszcie

w szeregu tych, którycli rzekomo w inte

resie publicznym zdemaskować usiłowały.

Andrieux przegrywa przez drugi proces pa

naniski już trzecią swoją sprawę wobec są

dów- francuskich; obawa przed try urafem

tego człow-ieka, była i tym razem jednym

z motyw-ów łagodności sędziów, którzy

uwolnili deputowanego Sans-Leroy i jego

tow-arzyszy, w przekonaniu, że uwalniają

winnych w-prawdzie, ale znajdujących ro

dzaj usprawiedliwienia w tem ogólnem ze

psuciu, jakie się stało jedną z nierozdziel

nych cech oportimistycznego systemu rzą

dzenia. W epoce, w której bezkarnie mi

nistrowie Floąuet i Freycinet mogli być

pośrednikami Korneliusza Herza w w yłu

dzaniu olbrzymich sum od bankrutującego

przedsiębiorstwa, może ujść także bez kary

kilku deputowanym wspomaganie zawikła

nych swoieli interesów prywatnych, fundu

szami z tego samego źródła pochodzącemi;

rozumow-anie to jakkolwiek nie moralne,

ma za sobą tak dużo siły przekonywującej,

że musiało niepoślednio wpłynąć na chw-iejną

decyzye przysięgłych i zadecydować o lo

sie wspólników7 mniej szczęśliwego od nich

Balhauta, który czując przelatującą nad

swoją głową burzę, przekonany, że to spra

w nje się nad Francyą sąd prawa i spra

wiedliw-ości, nieroztropnie przyznał swoją

w inę i zawiódł się w miłosierdziu.

Prasa oportunistyczna obsypuje wyrok

litanią gorących pochwał i wyraża wdzię

czność przysięgłym za uwolnienie Rzeczy

pospolitej z zawikłań panamskicli. R zeczy

wiście byłby już ostateęzny czas po temu,

aby powrócić do spokojnej codziennej pracy

uspokoić rozdrażnienie umysłów, przecho

dzące w niepokojący stan chorobliw-ego zde

nerwowania we w-szystkich objawach publi

cznego i społecznego życia ; ale nie wydaje

się dobrą ta droga, której chwycono się

teraz we Francyi, a która polega na zata

janiu praw’dy, utrudnianiu dochodzeń, uw al

nianiu naprzód w toku śledztwa przeku

pnycłi ministrów, a następnie po dokonaniu

nad wszelki wyraz ostrożnej rozprawy także

sprzedaj nych deputow-anych. Nie usunie sic

w ten sposób podejrzeń, nie wzbudzi się

zaufania, nie odwróci się wyobraźni od tej

wiecznie tajemniczej, wiecznie niejasnej i

wiecznie brudnej sprawy; wybranie takiego

sposobu bardzo łatwo pociągnąć za sobą

może odwrotny, niż ten, do którego dążono,

skutek: podejrzenia padną na niewinnych

i czystycli. nieufność stanie na drodze lu

dziom dobrej i uczciw-ej w-oli, a podrażnio

na fantazya wytw orzy sobie taką otchłań wy

stępków7 i zbrodni, źe do niej zepchnie naj

pierwsze i najlepsze w kraju imiona. Depu

towani i senatorow-ie, którzy onegdaj zeszli

z ławy oskarżonych, na której ich posa

dzono jako ofiary, przeznaczone na całopa

lenie za winy nietylko własne, nie odzy

sk ają dobrej sław-y, bezpow-rotnie w s z an

tażach panamskicli straconej; mniejsza więc

o to, że nie odsiedzieli kary więziennej,

któraby ani nie w płynęła na icłi umoralnie

nie, ani nie była satysfakcyą za to wielkie

poniżenie, jakie im Franeya zawdzięcza.

Nie o icb los tu chodzi, gdzie w grze jest

przyszłość i honor Frar yi, narażone i ska

lane przez tych, których ręka bojaźliwej

sprawiedliw-ości nie odważa się dotknąć;

ale właśnie to, że ta sprawiedliwość jest

tak bezsilna i miękka, właśnie to, że są

nazw-iska i stanowiska, przed któremi na

w-et ona schyla ostrożnie głowę, i że są

sprawy, od których oczy w imię fałszywe

go patryotyzmu nawet ona trwożliwie od

w-raca, to już najgorszy i najsmutniejszy

w ynik zakończonego we w-torek procesu.

Nic dziwnego, że czerpią w nim otuchę

inieyatorowic haniebnego skandalu i że spra

wy swojej nie uważają za przegraną.

Przegląd polityczny.

Po zaciętej walce, zwyciężył redaktor Fusangel

oficyalnego kaudyd ata ceutrum Boesego, w da

wuym okręgu wyborczym Piotra Reichenspergera,

znakomitą większością głosów. Znaczenie tego wybo

ru podnosi ta okoliczność, iż przeciwko Fusauglowi

wystąpiło ceutrum nietylko z proklamacyą, podpisaną

przez całe przełożeństwo stronnictwa, ale wysłało do

okręgu wyborczego Arusberg-Olpe-Meschede swoicb

lajlepszych mówców, którzy na licznych zgromadze

niach wyborczych zalecali kandydaturę Boesego.

Okręg arusbergski należy do najpewniejszych ka

tolickich okręgów i wybierał dotychczas Reicbeus

pergera prawie jednomyślnie. Fusangel jeet re

daktorem katolickiego czasopisma, wychodzącego

w Bochum, i pozyskał pewien rozgłos wskutek

wytoczonego mn przez wielkiego przemysłowca

i uarodowo-liberalnego polityka, Baarego, procesu

o oszczerstwo. Fusangel twierdził, że Baare sprze

dawał kolejom ze swoich fabryk szyny żłe odlane,

które pękały po krótkiem użyciu i były niejedno

krotnie przyczyną nieszczęśliwych wypadków ;

prócz tego poduiósł Fusangel zarzut fałszywego

stemplowania szyn przez Baarego przy współu

dziale władz przemysłowych. Proces zakończył

się zasądzeniem bochumskiego redaktora ua krót

kie więzienie, ale opinia pnbliczna stanęła po jego

stronie i od tego czasu uważano go niejako za

męezeuuika. Dla centrum był Fusangel uiepożą

danym nabytkiem, z powodu demagogicznych za

sad i zbyt hałaśliwych agitaeyj. Jednakże popu

laruość jego w masach ludności katolickiej była

tak wielka, że wszelkie wysiłki stronnictwa były

uadaremue. Wbrew woli swoich dawnych i wy

próbowauych przywódców, wysłał lud do parla

mentu stauowczego przeciwnika ustawy wojsko

wej, a wybór ten jest wyborną wskazówką uspo

bienia, jakie paiiuje w Niemczech, a zarazem

przy kładem tego, czem będą najbliższe powszechne

wybory, jeżeli kanclerz zdecyduje się na rozwią

zanie parlamentu. Ceutrum tą względną porażką

nie będzie osłabione, ale opozycya jego przeciwko

rządowym przedłożeuiom nabędzie nowej siły.

Włochy będą zatem miały swoją parlamentarną

an kietę, przeciwko której tak długo się bronił

prezes gabinetu. Wprawdzie ,,komisya śledcza11

uie będzie w ybraua przez parlament, ale członków

jej zamianuje prezes Izby poselskiej; zawsze j e

duak zwolennicy ankiety przeprowadzili swoją

wolę, choć w cokolwiek łagodniejszej formie.

Ogólne pragnienie oczyszczenia atmosfery było

tak wielkie, że i Giolitti zgodził się ua utworze

nie komisyi śledczej, uczynił to jed uak z zastrze

żeniami, które świadczą, że prezes włoskiego ga

binetu daleko jaśuiej pojmuje obowiązki rządu,

niżeli ministrowie francuskiej rzeczypospolitej.

,,Aby unikuąć wszelkich nieporozumień — po

wiedział Giolitti — oświadczam wyrażuie, że uie

zezwolę w żadnym razie, aby komisya śledcza

przeglądała akta sądowego śledztwa, gdyż byłoby

to sprzeczue z zasadami państwowemi i porząd

kiem prawnym. Stawiam komisyi tylko tę granicę,

ale przy niej obstawać muszę, jako stróż ustawy.

Gdy postępowanie sądowe będzie ukończone, wtedy

dopiero będzie Izba miała prawo wydać orzecze

nie polityczne; ale drogi parlamentu i sądów mu

szą być do końca rozdzielone.11 Komisya będzie

miała wogóle zadanie ściśle określone. Ma ona

zbadać, czy i w jaki sposób członkowie parla

mentu brali udział w operacyacb banków emisyj

nych i jakiej natury były ich stosunki z temi

iustytucyami. Materyału do śledztwa dostarczą do

kumeuta, dołączone do rządowego sprawozdania |

o bankach, pozostające dotychczas w rękach mi

uistra skarbu.

,,Nie chodzi o to — pisze Popolo

Romano — aby wiedzieć, czy deputowani mają

długi, ale aby dojść, dlaczego niektóre weksle,

wystawione na olbrzymie sumy, były odnawiane

z matematyczną ścisłością, jakkolwiek stan ma

jątkowy icb wystawców nie wyjaśnia tycb regu

larnych opłat.11 Iuue dzienniki ogłaszają wyciąg

sprawozdania senatora Finali o położeniu banków

emisyjnych, w którem znajdują się ogólnikowe

napomknieuia o pożyczkach, udzielanych człon

kom parlamentu w wysokości, nieodpowiadającej

majątkowi dłużuików.

Wspominaliśmy o projekcie przeniesienia uni

wersytetu dorpackiego i rygskiej politechniki do

Tuły i Woroneża, podniesiouym w prasie rosyj

skiej. Polemika w tej sprawie toczy się jeszcze

ciągle, a uiepraktyczność i kosztowność projektu

zrobiły mu liczuych przeciwników. Natomiast wy

nurzyła się inna propozycya; mianowicie, aby

przenieść teologiczny protestancki wydział z Dor

patu do Moskwy. Duchowieństwo protestanckie,

zarówno niemieckie, jak estońskie i łotewskie,

tworzy silną, choć tylko bierną opozycyę, skiero

waną przeciwko prawosławnym i rusyfikacyjnym

dążnościom rządowym. Usposobienie to pastorów

przypisują Itosyanie wpływom dorpackiego uni

wersytetu i mają nadzieję, że pobyt w Moskwie

zmieni ich polityczne poglądy, dając im poznać

,,serce Rosyi i jej potęgę."

Przy tej sposobności

spostrzeżouo w Petersburgu, że językiem wykła

dowym politechniki rygskiej jest zawsze jeszcze

język niemiecki. Dzienniki rosyjskie domagają

się, aby to ,,nadużycie" zostało jaknajprędzej

usnuięte.

Ostateczny wynik wyborów serbskich, o ile

można wierzyć stanowczym już doniesieniom z Bel

gradu, zapewnił rządowi liberalnemu uiezuaczuą

wprawdzie, ale w każdym razie rzeczywistą wię

kszość. Ze 134 maudatów liberalni zdobyli sobie

66, radykalni 57, a postępowcy 4 mandaty.

W obwodzie rudnickim, który wybiera 7 posłów,

nowe wybory odbędą się dopiero po zebraniu się

skupczyny. Absolntua większość rządowa wynosi

zatem tylko 5 głosów. Ponieważ jednak 5 rady

kalnych deputowanych uzyskało równocześnie man

daty z dwóch okręgów wyborczych, czterech zaś

innych w dniu wyborów odsiadywało karę wię

zienia i dlatego w dniu otwarcia obrad skupczyny

nie będą obecui ua posiedzeniu, liberalne stron

nictwo podczas sprawdzania mandatów poselskich

będzie rozporządzało niewątpliwą większością 14

głosów Gdyby się jednakowoż opozycyi radykal

nej udało pozyskać współdziałanie posłów postę

powych ’, rząd zaraz na pierwszem posiedzeniu

mógłby dozuać nieprzyjemuej niespodzianki. We

dług artykułu 110 konstytucyi serbskiej, skupczyua

wówczas tylko jest zdolua do powzięcia uchwał,

jeżeli w obradach bierze udział więcej, niż połowa

koustytucyjuie oznaczonej ogólnej liczby posłów,

a więc najmniej 68 deputowauych. Gdyby zatem

zarówno radykalni, jak postępowcy uie zjawili się

na posiedzeniu, uie mógłby rząd powziąć żaduej

pozytywnej uchwały. Nie zdaje się jed u ak , żeby

przywódca postępowców Milutin Garaszanin miał

jakąkolwiek ochotę do zawierania tego rodzaju

sojnszu z radyk alny mi, którzy mu się krwawo

dali swojego czasu we znaki. Powodzenie przeto

gabinetu Awakumowicza chwilowo przyuajmuiej

wydaje się być zapewnioue.

I Akademii Francuskiej.

Święto, obchodzone w pałacu Mazariua w dniu

16 b. m,, osobne miało dla nas znaczenie, osobną

budziło ciekawość. W nowym nieśmiertelnym, za

liczouym do grona wybranych czterdziestu, uie

tylko upatrywać bowiem nawykliśmy krytyka d zie

jo w ego, reformatora uau k, wymownego profesora

i przyjaciela młodzieży. Odgadujemy nadto w nim

pod rzew ną osłoną znaczącego pseudonimu Jan a

Heimweh, niezmordowanego autora mnóstwa liro

szur i pism politycznych, odnoszących się wyłą

cznie do zaboru Alzacyi, o której zapomnieć uie

daje , opisując, co się dzieje w duszy Alzatczyka,

co grozi Europie skutkiem krwawiącej się ua za

chodzie rany, jak nie należy owej kwestyi wy

puszczać z myśli ni rozmowy-, z ser ca ni pamięci.

Z drugiej zaś strony niepodobna uam zapomnieć,

iż p. Lavisse stał się w ostatnich latach wyłą

cznym historykiem najsroższych nieprzyjaciół na

szvcb; że "pracuje w tej chwili nad ukończeniem

wizerunku tego Fryderyka II, który był niewąt

pliwie wielkim Prusakiem , ałe do którego t.ytuł

wielkiego człowieka bynajmniej się nie nadaje; że

z patryotyzmu, świeżą rozbolałego klęską, zabrał

się do studyowania wad i warunków siły wroga,

w uiepłonuej nadziei, iż lepszem ich poznaniem

zwiększy odporność własnego narodu i zgotnje po

żądany odwet.

Syu to kmiecy, który daleko zaszedł i wysoko

się poduiósł, uietylko za pomocą wielkich zdolności

i uiemuiejszych znojów, lecz nadto z powodu nie

opisanego wdzięku obejścia, słow a, całej osoby.

Urok ten w znacznej części się przyczynia do j e

dnania mu serc, do zapewnienia mu przewagi i

wpływu nad młodzieżą, do zdobywania mu p rzy

jaciół w kraju i zagranicą.

Wyjątkowe, a nie zawsze idące w parze dary,

łączyć on umie, a mianowicie wykwintną i nie

wolącą uprzejmość z wielką energią ducha i woli.

Trzyma się on zdała od waru wypadków i ludzi,

przynajmniej o ile chodzi o osobiste zstępowanie

w arenę. Daleki atoli od naukowego odosobnienia

dawnych mędrców, nowy akademik, jak mu to

trafnie powiedział witający go w progach nie-!

śmiertelności dawny jego profesor z liceum Karola

Wielkiego, p. Gastou Boissier, zawsze ma ucho

i oko otwarte na bieżące dzieje, nawet kiedy

przeszłości suuje odgłosy i obrazy.

,,Nie oddzielasz się nigdy od współczesnych,

uasłuchując uważnie tętna chwili, wiecznie szu

kając i dobierając w przeszłości skutecznych dla

teraźniejszości kordyałów. Lubisz war sporów, o

liotnie zstępujesz w szranki, gdzie się rozstrzy

gają zasadnicze walki, a słowo twe jasne, żwa

w e, gromkie, wybornie do orężnego przystaje spot

kania."

P. Boissier podkreślił w swej mowie powitalnej,

iż Lavisse nigdy nie przyjął wysokich urzędowych

stanow isk, w różnych porach mu ofiarowanych,

a jed u ak , bez oficyalnego charakteru i tytułu, nie

raz wywierał wpływ znaczący na rząd Francyi.

Za czasów drugiego cesarstw a był ou rzeczywi

stym . acz uie nrzędowym szefem gabinetu Duruy-.

Jego to zasięgano rady, gdy wypadło rozpocząć

wychowanie i nauki cesarzewicza; z jego też po

lecenia odznaczający się w tej chwili współpraco

wnik Revue des deux mondes, tego przedsionka

Akademii, p. Augustyn Filou, przydanym był za

meutora nieszczęśliwemu następcy tronu. Sam La

visse po kilka razy w tygodniu udzielał cesar

skiemu pacholęciu lekcyj filozofii historyi, przy

stosowanej do użytku tych, którym przeznaczono

historyę oryeutować i robić. Po Sedauie i upadku

cesarstwa, Lavisse nieraz jeździł do Areueuberga,

aby dalej kształcić ukochanego ucznia, który się

wywzajemuiał nauczycielowi zaufaniem i wdzię

cznością.

Po katastrofie w krainie Zulusów, p. Lavisse

szczerze odbolał stratę młodego księcia, a zwąt

piwszy o przyszłości bouapartyzmu, szczerze się

zwrócił ku Republice, nie przestając jednych i tych

samych powtarzać baseł, iż należy siłami umysłu i

dncba powetować materyalue uszczerbki, i w tej

myśli działając na garnące się dokoła niego mło

de pokolenia. Wpływ ten, z wielu względów do

datni, nie posiada niestety podstawy ściśle okre

ślonych religijnych przekonań, owszem, niepokoi

dusze, troszczące się o chrześciańską przy szłość

Francyi, zupełnym chłodem i obojętnością, wytrą

cającą czynnik wiary i religii z wychowania mło

dzieży. Rozpoczął też p. Lavisse swą wstępną

mowę od hołdu, oddanego pamięci Renana, ud

wyrazów żalu po tak znacznej — zdaniem jego —

dla Francyi, dla Akademii stracie.

Zwy kłą losu ironią, igraszką przeznaczenia po

wierzającego uajczęściej pochwałę zmarłych człon

ków dostojuego groua uajskrajuiej różnym od

poprzedników następcom, wypadło p. Lavisse na

kreślić wizeruuek wielkiego chrześciauina, dziel

nego marynarza, zuanego na morzach i lądzie,

z czyuuej służby żeglarskiej i mnóstwa prac spe

cyaluyeh’ admirała Jurieu de la Grayićre. Wizeru

uek wypadł prześliczuie, świadcząc o znakomitym

talencie historyka, biegłego w uwydatnieniu po

staci i charakterów, w korzystaniu z materyału,

aby wyrzeźbić marmurowe bohatera podobieństwo.

Nie truduem było to zadaniem wobec męża, któ

rego życie uderza obcą naszemu stuleciu jedno

litością i ciągiem. A jednolitość ta — zdaniem

mówcy — tem większą była zasługą, iż zmien

ność wieku we wszystkich kierunkach opornie

prześladować miała dzielnego marynarza. Strzegł

on zasad zachowawczych w epoce, która nic za

chować uie raczy i nie pragnie. Klasyk z wycho

cbowauia, posługujący się do końca zwietrzałemi

zwrotami mitologiczuemi, o gniewie Neptuna, kło

sach Cerery, ponurych Styxu wodach, mądrości

Nestora, porywczości Achillesa, doczekać miał

ewolucyi romautyzmn, a następnie i naturalizmu

w literaturze i smaku. Czcicielowi formy rządu

mouarchiczuej, przedewszystkiem zwolennikowi

cesarstwa, jako dziedzictwa napoleońskiego geniu

szu , pięciokrotuie zmieniać mu przyszło flagę i

banderę, a uaostatek dosyć miał nawet rdzennego

przewrotu we własuem rzemiośle, gdy żegluga p a

rowa zastąpiła żeglową, a równocześnie rozpoczęła

się uporua walka między pancernikiem a działem,

która trwa dotąd nieroztrzygnięta!

,,Jakim sposobem, pyta p. Lavisse, człowiek do

tyła z własnej niezadowolon epoki, umiał jej się

spodobać, acz wiele mówił i wiele pisał, a zawsze

szczerze się odzywał? Musiał posiadać i zdobyć

sobie poważne ku temu prawa, i więcej niż pra

w a, bo przywilej osobistego uroku i wdzięku. A

przedewszystkiem zachowawczość jego nie znała

dąsającej się absteucyi, umiał się godzić z i

stuiejącym rzeczy porządkiem, uie sprzeuiewie

rzając się nigdy ślubowanej znikającym rzeczom

wieruoścr! Z dzielnym optymizmem, właściwym

wyborowym tylko charakterom, a częstszym niż

gdziekolwiek we Francyi, powtarzał, iż jeśli prze

szłość obfituje w nauki, przyszłość nie mniej bo

gatą jest w obietnice. Posiadał on równy zasób

dobrej woli, j ak dobrego humoru." Do tycb słów

p. Lavisse dodać można świadectwo drugiego

z kolei mówcy p. Boissier, który tłómaczy nam

pogodę życia i oblicza starego marynarza rzadkim

przywilejem, iż mu danem było z powołania zg o- 1

dzić się ua przezuaczeuie i umiłować zawód, któ

ry miał być jego rzemiosłem. Jakież większe wy

marzyć możua szczęście, jeśli nie w harmonii

skłonuości własnych z obowiązkami?

Spodziewaliśmy się profesorskiego wykładu i

historycznej konferencyi, aż tu nowy akademik

zgotował uam prawdziwą niespodziankę, czerpiąc

z przedmiotu samego pełne nieopisanej poezyi

obrazy. Nieskończoność morza nierównie piękniej

go natchnęła od samegoż specyalisty rodzaju, Lo

ti’ego, który u a tem miejscu nie dawno własną

próbował sporządzić apoteozę. Zaledwie raz jeden

profesor zgłuszył poetę, ażeby coś z własnych

doświadczeń przypomnieć. Określiwszy bowiem

wstręt swego poprzednika do machin parowych,

odmieniający ch warunki marynarki, p. Lavisse do

d ał, iż młody Jurieu de la Gravifere poddał się

ostatecznie konieczności, i nowe rozpoczął studya,

powtarzając tylko, iż morze zostanie zawsze głó

wną nauczycielką żeglarzy, że uie należy zacie

rać w marynarce indywidualności marynarza, że

zwłaszcza żle jest wymagać nadto przedwczesnej

uczouości od przyszłych oficerów morskich. ,,Któż

lepiej odemnie znać może układanie programów

egzaminacyjnych ? Zbiera się grono specyalistów

nauki, każdy swój dział popiera i rozszerzyć go

pragnie kosztem działu sąsiada. Toczą się spory,

bodaj kłótnie, zgodnie zakończone, jak przystoi

wśród ludzi dobrze wychowanych, którym zwła

szcza pilno rzecz zakończyć. Nareszcie eucyklope

dyczny układa się program, a wnet krocie ka n

dydatów pochylają się nad olbrzymiem zadaniem.

Boć wypada zwiększyć trudności wobec ciągłego

kandydatów przyrostu. Złe to rozumowanie, zaiste!

Twórcy programów, sędziowie egzaminów, zapo

minamy, iż po odbytych stndyach jest jeszcze ży

cie całe, aby się uczyć i nauczyć. Nie bierzemy

w rachubę życia! A ci, co patrzą dorocznie na

wi(;dniejące oblicza, n a młodości, upływające bez

swobody i słońca, na wiosny, zmuszone wydawać

owoce jesieni, słuszuie się ob aw iają, iż wyczer

pujemy soki i siły żywotne, których przecież do

życia potrzeba,"

Nie chwalił też dzieluy admirał uciążliwych

egzaminacyjnych prób, tw ierdząc, iż niejeduejby

sam nie przetrzymał, mimo zasobów doświadcze

nia i uauki. A poddawszy się konieczności, długo

pokonać nie mógł wstrętu do machiny, tęsknoty

za żaglem. nZanim te uczucia potępicie w żegla

rzach - ciąguie dalej p. Lavisse — powiedzcie,

ażali wam się podoba pług parowy, parowa młoc

karnia, ua kształt wysokiej zbudowana szafy,

w której szuflady Sypie się zboże z bezmyślnym

hukiem, czy też wolicie patrzeć na uciszonej roli,

jak podjarzemue woly ciągną pług starożytny lub

gdy kosiarze, ustawieni rzędem, kładą dojrzałe na

zagonie kłosy, albo jeszcze na siewcę, rzucającego

ziarno w ziemię ruchem, pełnym majestatu, lub

młócących na boisku stodoły robotników, uderza

jących w snopy cepami, których miarowy odgłos

zda się być skargą i jękiem trudu i pracy ludz

kiej. I na lądzie i na morzu, ileż to poezyi zabi

tej machiną! Ginie bo ta p oezya, która płynie

z zetknięcia się bezpośredniego człowieka z przy

rodą, z ucierania się osobistego z wichrem, falą

i glebą, z wiary mocnej i starodawnej, iż wedle

Bożego rozkazu musi ludzki pot użyźniać pracę

rąk człowieka. Darujcie tedy młodemu Jurien de

la Graviere, jeśli niechętnie patrzał n a komin fa

bryczuy, który miał wnet zastąpić skrzydlate ża

glowe statki.

,,A nie sanie estetyczne względy ów żal w nim

budziły. W dawnej maryuarce indywidualność ma

rynarza nierównie więcej zuaczyła, a samże okręt

osobną bywał obleczon indywidualnością. Ztąd

stosunek wzajemny kapitana i statku zamieniał

się w przyjaźń, skoro się tylko zobopólnie z sobą

poznali. W walce z orkanem czy flotą nieprzyja

cielską, ster, maszty i żagle słaniały się na głos

przywódcy. Dusza żeglarza i dusza okrętu zlewały

się w jed uę wspólność, w jeden heroizm niezwy

ciężony !"

F...

(Dokończenie nastąpi).

,,C *»*** w ychodzi codziennie wieczór, w yjąwszy niedziele i dni świąteczne.

Oddzielne Nra Czasu, o ile zapas starczy, w Krakowie po ;O cnt., z przesyłką pocztową 12 centów

we Lwowie po 10 centów do nabycia w biurze diie nitów, przy ulicy Karola Ludwika T. 9.

I*rciiuiiiera(a

wynosi:

na cały rok

na kwartał na 1mie,siąc

Wmiejsen

... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..

20 złr.

5 złr.

1złr. 80 ct.

Pocztą w państwie a u s t r y a c k i e m .........................................

24 złr.

6 złr

2złr 50 ct

,,ł’,

n ie m i e ck ie m ................................................

28 złr.

7 złr

3 złr.

do Włoch, r rancyi, Anglii, Belgii, Szwajcaryi, Tur

cyi i innych państw, należących do związku pocztowego

32 złr.

8 złr.

3 złr.

Prenuineratę przyjmuje się tylko od 1 do ostatniegu dni» w miesiącu. - Cisty z pie

niędzmi i prze k a zy pieniężne na prenumeratę i ogłoszenia (inseraty) uprasza się nadByłać fr a n c o

do Administracyi Czasu w Krakowie. - Listy reklam acyjne nieopieczętowane nie podlegają opłacie

ocztowep—Listów niefrankowanych nie przyjmuje się.- liękopismow nadsyłanych nie zwraca się.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction