Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 631 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

N* 82.

Kraków, 12 Kwietnia - Czwartek.

Rok 1883.

CZAS

Kraków 11kwietnia.

Przegląd Polityczny.

Już po zamknięciu dziennika otrzymaliśmy wczo

raj telegram, donoszący nam o wyborze p. Za

charjewicza posłem do Rady państwa. Wy

borowi temu poświęcamy poniżej kilka uwag.

Pan Tadeusz Romanowicz przeałał Dzien

nikowi Polsk. następujący telegram: ,,Proszę spro

stować doniesienie, jakobym udawał się do D ra

Smolki z prośbą o polecenie mojej kandydatu

ry. Wprawdzie prezydent mówił ze mną *o wy

borze i o szansach tegoż, lecz ja ani słowem nie

prosiłem o poparcie1*

Z Drezna piszą do Pol. Cór,, że Król saski ma

przybyć do Wiednia na jubileuszową uroczystość

oswobodzenia Wiednia.

Główną a nawet wyłączną uwagę zwraca na

siebi_e

w tej chwli nowellą szkolna, która dziś

przyjdzie p_od obrady Izby deputowanych. Obie

strony, lewica i prawica, wyznaczyły już mówców,

pierwsza jak wiadomo w znacznej liczbie, a i ta

jeszcze prawdopodobnie wzrośnie podczas dysku

sji, jeżeli lewica nie zaniecha zapowiedzianej przez

siebie_ taktyk_i. Rozprawy nad nowellą szkolną

przeciągną się prawdopodobnie co najmniej do

20b.m.

_ Według zapewnienia dzienników czeskich sesya

wiosenna Rady państwa zostanie zamkniętą 11maja,

t.j._w piątek przed Zielonemi Świątkami. Do tej pory

mają być załatwione: sprawa czesko-morawskiej

kolei transwersalnej, nowellą szkolna, nowellą o

należytościach, ustawa o utrzymywaniu ewidencyi

katastru podatku gruntowego, przedłożenie o kolei

Stryj-Munkacz i ustawa o uregulowaniu na

leżytości portowych. Natomiast rzeczą jest wątpli

wą, ezy Izba będzie mogła załatwić ustawę woj

skową i przedłożenie o uregulowaniu galicyjskie

go funduszu indemnizacyjnego. Rząd pragnąc

umożliwić deputowanym należyte rozpatrzenie się

w tym przedmiocie, rozdał im referat zredago

wany i przedłożony w swoim czasie sejmowi ga

licyjskiemu przez Dr Grocholskiego. Pokrok do

wiaduje się, że p. minister Prażak jeszcze w sesyi

bieżącej przedłożony Izbie projekt ustawy o prze

prowadzeniu równouprawnienia języka kroackiego

z dałmatyńskim. Trybunał najwyższy, jak wiado

mo, w swojem orzeczeniu wypowiedział zasadę,

że jedynie język włoski ma być używany w są

dach i urzędach.

Na porządku dziennym dyskusyi dziennikarskiej

stoi obecnie od pewnego czasu sprawa potrój

nego przymierza między Austryą, Niemcami

a Włochami. Półurzędowe dzienniki, tak austrya

ekie jak i niemieckie, wyraźnie zaprzeezyły istnie

niu piśmiennego między temi trzema mocarstwami

traktatu, zwłaszcza takiego, któryby był zwrócony

przeciw Francyi; ale równocześnie skonstatowały

najzupełniejsze między niemi porozumienie opar

tem na. tym samym celu polityki, którym jeBt

zachowanie pokoju. Znaczącym i zajmującym był

artykuł Norddeutsche Allg. Ztg. Organ kancle

rza dał najwyraźniej do poznania Francyi, że nie

potrzebuje się ona niczego obawiać ze strony Eu

ropy, dopóki sama prowadzić będzie lojalną poli

tykę pokojową. Obecnie wiedeński Tayblatt przy

nosi wiadomość o tajnych układach, prowadzonych

między dworami berlińskim a rzymskim, których

przedmiotem jest podróż króla llumberta do sto

licy Niemiec. W układach tycb m a również brać

udział i Austryą. Dziennik wiedeński dodaje, że

wkrótce także Cesarz austryacki oddać ma wizytę

Królowi włoskiemu, czego bardzo eobie życzą

w Berlinie. Jakkolwiek wiadomości Tagblatlu na

leży przyjmować z pewnem zastrzeżeniem, tym

razem m ają one jednak cechy autentyczności i

prawdopodobieństwa!

Republiyue francaise równocześnie podaje tę

samą, co i’aęblatt, wiadomość. Korespondent ber

liński tego dziennika telegrafował do Paryża, że

wkrótce nastąpi zjazd Króla włoskiego z Cesa

rzem niemieckim. Ks. Bismark m a być przychylny

temu planowi.

Obie Izby parlamentu angielskiego przyjęły

przedwczoraj bill Ilarcourta o materyach*eks

plodujących bez żadnej zmiany. Bil ten przedło

żono też natychmiast do sankcyi Królowej. Go

rączkowy pośpiech, z jakim załatwiono tę ustawę,

jest wymownym dowodem obawy, wywołanej gro

źbami Fenianów. Każdy bowiem wie, jak wielkie

niebezpieczeństwo grozi nietylko Londynowi, ale

i wszystkim innym większym miastom angielskim.

Bardzo wiele dzienników przemawia za tem, aby

bilowi temu nadać moc wstecznie obowiązującą.

Tymczasem Fenianie w Ameryce cieszą się nie

pokojami wywołanemi w Anglii, a datki na rzecz

funduszu dynamitowego napływają coraz obficiej.

I tak w ostatnieh dniach przesłał do funduszu tego

jakiś Irlandczyk 10 dolarów z prośbą ,,o trochę

więcej światła elektrycznego w Londynie".; inny

znów złożył 15 dolarów dla zasilenia źródła *ey

wilizacyi."

nMojem motto jest — powiedział w o

statnich czasach 0’Donovan Rossa —- bijcie,

aż Anglia upadnie na kolana."

A Irich World,

organ _skrajnych fenjstów, nie przestaje uważać

d.ynamitu za jedyny polityczny środek agitacyi!

Wobec tych groźnych objawów rosnącego terory

zmu, nie można się dziwić, że Anglia chwyta się

najenergiczniejszych środków celem własnej o

brony.

Korespondent berliński Schles. Ztg donosi, że

w najwyższych kołach berlińskich zajmują się

znów dawnym planem zamianowania ks. Bismar

ka księciem Lauenburgskim. W sprawie tej nie

zdecydowaną tylko dotąd jeszcze ma być kwe

stya, jaki stopień udzielności ma być w takim

razie przyznanym wspomnianemu księstwu. O ile

źródło,, z którego czerpał korespondent pomienio

nego dziennika jest wiarogodnem, trudno w tej

chwili osądzić.

W parlamencie niemieckim znajdują się w tej

chwili stronnictwa liberalne w zupełnym komple

cie, w szeregach zaś stronnictw konserwatywnych

braknie dużo członków, którzy dotąd się nio sta

wili. Cierpią na tem obrady nad ustawą przemy

słową, w której kilka już paragrafów uchwalono

w duchu dotychczasowogo laister aller.

Wczoraj po 7ej wieczór odebraliśmy na

stępujący telegram:

» Ł w ó w 10 marca. Zacharjewicz wy

brany 157 głosami większości. Głosowało

3600 wyborców.**

Poważna opinia publiczna z zadowoleniem

przyjmie ten wynik wyborów w stolicy kraju,

z zadowoleniem które podzielamy nie dlatego,

aby był on zwycięstwem tego lub owego stron

nictwa, tem mniej ze względu na upadek

lub tryumf współzawodników, ale dlatego,

że j e st on potwierdzeniem, wzmocnieniem i

ustaleniem systemu politycznego, przyjętego

przez kraj i społeczeństwo polskie od dwu

dziestu lat nietylko w stosunku naszym do

państwa, ale zwłaszcza w naszych wewnę

trznych, domowych stosunkach - w naszej

narodowej higienie. Walka wyborcza i w y

nik jej we Lwowie, jest potępieniem i karą

za lekkomyślne wznawianie szkodliwych dla

sprawy narodowej haseł, które pod pła

szczykiem pseudo - patryotyzmu prowadziły

ją do zguby i coraz większych klęsk, za

pewniając chwilową popularność tym, co j e

wywieszali. Potępienie to nadaje doniosłe

znaczenie dokonanemu wczoraj wyborowi

ściślejszem u, bo je st dowodem dojrzałości

społeczeństwa; świadectwem, że wyraz: nie

poprawny, już do niego stosować się nie

może.

Walka wyborcza w e Lwowie wywołana

nietyle kandydaturami, jak raczej znaną

mową p. Romanowicza, toczyła się istotnie

między dawnemi narowami, a od niedawna

nabytemi przymiotami narodowemi w życiu

publicznem. Upadek p. Romanowicza świad

czy, że poważna część społeczeństwa na

szego nie chce zmarnować tego, co przez

dwadzieścia lat zdobyła nietylko na polu

politycznem, ale przedewszystkiem psychi

czn em, nietylko w stosunku do państwa,

ale zwłaszcza w stosunku do własnego cha

rakteru narodowego, n id którym przez ten

czas zdołała ona nie jedno wywalczyć.

Z tego powodu wynik wczorajszych wybo

rów, ma ogólno-p olskie znaczenie. Wobec

zaś tego maleje i blednieje kwestya osób.

P. Romanowicz chwycił się metody potę

pionej przez historyę, naukę i doświad

czenie i próbował wywiesić odpowiednie

jej hasła, mające dziś już tylko retory

czną wartość; upad! z niemi, a wynik wy

borów lwowskich jest dowodem, że społe

czeństwo nasze przyswajać sobie poczyna

głębsze poglądy i poważniejsze zapatrywa

nia, które najlepszą są dla sprawy narodowej

i jej przyszłości rękojmią.

Wynik wyborów lwowskich dowodzi, że

minął n nas czas pięknych słów, a nastała

epoka użytecznych działań. Nie ze w zglę

du zatem na osoby kandydatów jest on

zadawalającym, tem więcej|, że ten, któ

ry upadł — je st niez«przeczenie zdolnym

publicystą — wymownym i pracowitym

na polu dzialalnośji publicznej obywate

lem, ale jako objaw pewnej męskiej sta

nowczości kraju i opinii publicznej, w y

trwania na obranej od dwudziestu lat dro

dze — tak co się tyczy ogólnej sprawy

polskiej, jak zwłaszcza polityki austryacko

polakiej. Niezmiernie i nadewszystko cenimy

ten skutek wyborczej walki we Lwowie ze

względów wewnętrznych, i jako objaw

zdrowia, ale niepodobna zaprzeczyć, że i

na zewnątrz, a zwłaszcza w Wiedniu, bę

dzie on świadectwem dojrzałości politycz

nej, dowodem — że na polskie spoleczeń*

czeństwo licz yć można, że się wyrobiła

w niem pewna stałość przekonań co do

własnego dobra, własnych korzyści i inte

resów, a że na jego wady i narowy zbyte

cznie już liczyć nie mogą wrogi nasze !cen

tralistyczne a wiernokonstytucyjne nadzieje.

Plagiat niepraktycznych a zbyt często

zgubnych haseł nie powiódł się, a dzi

wić się tylko można, iż p. Romanowicz,

chcąc prowadzić politykę opozycyjną, na nic

lepszego i skuteczniejszego zdobyć się nie

potrafił. Wielkie to jednak szczęście, źe wy

bory lwowskie odsłoniły płytkość środków

i celów tej rodzącej się opozycyi. Jeżeli

bowiem kraj skutecznie rozwijać się może

i coraz nowe zdobywać korzyści, jeśli —

co nader jest pożądanem — położenie może

być należycie i w nieco większej mierze

wyzyskanem na naszą rzecz, to jedynie na

podstawie poważnej, dającej wspólną, isto

tną rękojmię, tak monarsze i państwu, jak

krajowi, — rękojmię, którą owa opozycya,

jak się pokazało, chciała zniweczyć w imie

niu jakichś niejasnych, wywietrzałych, bez

silnych a niestety srogo już opłaconych

formułek patryotycznych, w których zawar

ty był cały jej rozum polityczny.

Wzmocnienie reformy wewnętrznej społe

czeństwa polskiego, ustalenie w tym kraju

systemu, który nam zapewnia byt narodowy,

ustalenie wiary w naszą wytrawność poli

tyczną, a zatem w naszą przyszłość, oto są

dząc bez złudzeń i optymizmu pomyślna

strona upadku p. Romanowicza we Lwowie.

Upadek ten, to porażka pseudo-patryotyzmu

na rzecz prawdziwej myśli stanu polskiej

i bardzo to pocieszający a zarazem naucza

jący dla wszystkich wstęp do wyborów

sejmowych.

-- ------------------- »

« l O P I " «--------------------

KORESPONDENCYA ,,CZASU.1*

Wiedeń 10 kwietnia.

(292-gie posiedzenie Izby poselskiej).

Prezes Sm olka zagaja posiedzenie o porze

niezwykle późnej, bo dopiero około trzech kwa

draney na 12 tą. Wiadomość podana w niektó

rych tutejszych dziennikach wydania popołudnio

wego, jakoby przyczyn* zwłoki w zagajeniu po

siedzenia Izby było zebranie się Koła poselskie

go na swojo posiedzonie, jeBt zupcłnio zmyślona.

Przyczyna jest ta, ie p. Smolka byl na konfercn*

cyi z ministrami w salce ininisteryalnoj.

W ciągu ostatnich dwu dni zjechało wielu po

słów z prawicy do W’iednia, takie naszych; mi

mo to ławy prawicy nie są jeszcze tak szczelnie

zapełnione, jak lewicy.

Pos. hr. Roman Potocki bierzo urlop na pięć

tygodni.

Wniesiony na ostatniem posiedzeniu od rządu

projekt umowy z korutańską reprczentacyą kra

jową w sprawie korutańskiego funduszu inderani

zacyjncgo, dziś rozdano w druku. Rząd projektuje

właściwie nie umowę, czy ugodę w jakiejś spornej

kwestyi prawnej, jaka zachodzi co do Galicyi, lecz

po prostu uczynienie zadość prośbie sejmu koru

tańskicgo. W edle projektu ma skarb państwa wy

płacać korutańskiemn funduszowi indemnizacyj

nemu rocznie 130.000 złr. zaliczki nieoproccn*

towanej ai do r. 1895, którą to zaliczkę fundusz

ten ma spłacać ai do r. 1895 ewentualnemi prze

wyikami z dodatku indemnizacyjnego do podatków,

ustanawianego w takiej wysokości, aby dawał ro

oznie 211.000 zlr.; resztę zaś pozostałą po ta

kiem cwentualnem cząstkowem spłacaniu zaliczki,

raa kraj spłacić w dziesięciu ratach rocznych.

Między . petyeyami mnożą się świętojurskie o

odrzucenie uchwalonych przez Izbę wyższą po

prawek do nowelli szkolnej, dających Galicyi od

rębne poniekąd stanowisko.

Z porządku dziennego uchwalono bez dysku

syi w drugiem i trzeciem czytaniu nstawę Quła

twieniach fiskalnych w konwertowaniu obligt?Byj

kolejowych z prawem pierwszeństwa (jprloritetów).

Następują obrady nad ustawą o zbudowaniu

kosztem skarbu czesko-morawskiej kolei transwer

salnej. Komisya kolejowa wnosi przyjąć projekt

rządowy z nioktóremi zmianami, między któremi

najważniejsza ta, ie komisya chce pozbawić rząd

prawa oddania budowli przedsiębiorstwu geno

ralnemu.

Dyskusya nad tą sprawą, nas bliżej nie ob

chodzącą jest bardzo Bpokojna; mówcy przema

wiają krótko i bez dygresyj, a mianowicie zabie

rają głos w dyskusyi ogólnej pp. Wieder

sperg,Furth, Nad hc m y , minister handlu Pi

no, pp. Herbst i Gudenus, wszyscy za pro

jektom. Poczem posiedzenie trwa daloj, aby aziś

jeszcze przystąpić do dysknsyi szczegółowoj i ile

możności uchwalić całą ustawę.

Warszawa w latach 1809-1812.

(10)

(Ciąg dalszy).

Z tych kilku wierBzy widzimy, że ten straszli

wy w_ historyi Gliński od podniesienia zasłony już

na główną osobę w tragedyi wcale się nadaje. — -

Wszystkie namiętności, które się burzyły w jego

łonie, już wygasły. Wszystkie walki,’j’akie sta

czać musiał z sobą samym, nim został mordercą

całej rodziny Zabrzezińskich, a następnie zdrajcą

kraju, już skończone; został zbrodniarz ścigany

wyrzutami sumienia, a nie zdolny wrócić z ofiarą

życia na drogę uczciwą, nie wzbudzający już ani

zgrozy, ani litości. Córka jego Helena, którą au

tor pojął snać jakoby Antygonę chrześciańską,

ograniczona do bladej roli pocicszycielki, zale

dwie domyśleć się tej jego intencyi pozwala. U -

twór cały, porównany z historyą, wygląda jakby

piąty akt tragedyi, której cztery poprzednie stra

cone zostały dla sceny. Długie opowiadanie Gliń

skiego nie zastępuje ich bynajmniej.

Interes sztuki podtrzymuje rzeczywiście tylko

rola Trepki, narzeczonego Heleny, który się prze

krada z obozu polskiego pod Smoleńskiem do

wnętrza twierdzy, ażeby Glińskiego do stóp króla

polskiego sprowadzić lub go przebić sztyletem

i pada ofiarą swojego bohaterstwa. Scena jego

z carem Wasilem jest po Kornelowsku napisana.

Wężyk w niei utrafił na prawdziwy język drama

tyczny, bez metafor, energiczny, urywany, stre

szczający w kilku słowach, czasem w jednem tyl

ko, najpotężniejsze uczucia. Piękna jest jeszcze

scena tegoż Trepki z Heleną, lecz dwie te sceny

nie wystarczyłyby na wytłumaczenie wielkiego roz

głosu sztuki, gdyby nie to, że cała przejęta jest

najgorętszym patryotyzmem, który ntrzymywał pu

bliczność w przychylnem ciągle dla niej usposobie

niu, nie zakrywając wszakże wadliwego jej planu.

Glińskiego poprzedziła już była na scenie war

szawskiej sztuka okolicznościowa Rzym oswobo

dzony, od której Wężyk rozpoczął swój zawód

dramatyczny, jak to już nadmieniliśmy wyżej. Po

budkę *do napisania jej nastręczył mu przypadek.

Bogusławski, m ając zamiar uczcie wracające z Kra

kowa”wojsko sztuką okolicznościową na przedsta

wieniu bezpłatnem, prosił Osińskiego, ażeby mu ta

kową ułożył. Osiński eię lenił, natchnienie mu

nie przychodziło, i nakłonił Wężyka, ażeby go

zastąpił. Ten się chętnie tego podjął i w ciągu

kilku tygodni, które zostawały do dnia naznaczo

nego, sztuka była napisana, aktorowie się wyu

czyli i została odegrana.

Publiczność nie była wcale literacką. Waleczni

wiarusi nasi, w większej części przynajmniej, ni

gdy zapewne nie słyszeli ani o Rzeczypospolitej

rzymskiej, ani o pallach i Brennusie, ani o Ka

mi!lu, jednak teatr trząsł się od krzyków i okla

sków, bo ci widzowie prostoduszni widzieli na

scenie naród uczciwy, broniący swoich ognisk do

mowych przed napadem barbarzyńskich wrogów

i to im przypominało ciężkie próby naszej Oj

czyzny. Słyszeli zuchwałego wodza najezdników,

wyrzekającego te słowa straszliwe ,,biada zwycię

żonym!", które się tylokrotnie obiły o nasze u

szy.* Widzieli ojców narodu gotowych umrzeć na

swoich krzesłach kurulnycb, jak nasz Rejtan,

na koniec widzieli dzielne rycerstwo przybywające

na pomoc swoim i odpędzające najezdników, wśród

okrzyków radości oswobodzonego ludu, i odgło

sach trąb i kotłów, oznajmujących tryumf dobrej

sprawy. Nasza publiczność żołnierska połączyła

swoje’ okrzyki z okrzykami oswobodzonych, nie

pytając, kto oni są, alo tego dobrze zrozumieć

nie mogła, dlaczego cała ta sprawa nie toczyła

się na ulicach i placach napadniętego miasta, tyl

ko w jednem ciasncm miejscu, to jest w świątyni

Marsa. Krytyka czyniła uwagi dosyć złośliwe, że

w tej świątyni senat ustępuje miejsca ludowi, a

lud z kolei senatowi, jakby na przechodnim pla

cu. Autor zwalał winę w gazetach na Bogusław

skiego, że nie zmieniał dekoraeyj, jak to powi

nien był uczynić, a Bogusławski się tłumaczył,

że mu tego autor bynajmniej nie wskazał; Wę

żyk odpowiedział, że trzeba mu było tego się do

myśleć — a rzeczywiście winne_ temu było pra

widło Horacego o jedności miejsca w sztukach

dramatycznych, którego autor 8am przekroczyć

nie śmiał, ale radby był, gdyby _go był p_rzekro

czył przedsiębiorca teatru na swoją odpowiedzial

ność.

To pierwsze doświadczenie zachwiało prawdo

podobnie wiarę W’ężyka w doskonałość przepisów

Horacego i Boala.

Po przedstawieniu Glińskiego, pomi_mo w szel

kiego wrażenia, jakie ta sztuka zrobiła na pu

bliczności i powinszować, jakie autor od _wszy

stkich przyjaciół swoich odbierał, on sam nie był

ze swojego dzieła zadowolony. W

swoim pa

miętniku pisze on: ,,Ktoś mi zarzucał brak celu

w trajedyi pod napisem Gliński°. Że tojest pra

ca młodzieńcza, pełna wad wielu, nie będę temu

przeczył, lecz znano godło rzymskiego poety Vir

tutem nideant intabesca.dgue relicta j a s n o w y

kłada myśl dzieła. Być może wszakże, żc jej nie

podołały mdłe siły."

Dla czegóż tak powątpie

wał o wartości swojej sztuki? Bo od wystawie

nia jej na scenie wczytywał się w Szekspira

widział jego arcydzieła przedstawione w naszym

teatrze i poznał, jak ogromne efckta wydobywać

umiał tou wielki geniusz samorodny, z wybrane

go przez siebie przedmiotu, nie trzym ając się in

nych reguł jak tych, które uważał za potrzebne

do rozwinięcia w pełni swoich pomysłów. Była

chwila, że Wężvk się zaparł Horacego i Boala,

chcąc wejść na tory niezrównanego tragodio-pi -

sarza Albionu. Z temi nowemi pojęciami o sztu

ce wystąpił on w następujący sposób, jak to sam

opowiada: ,,Towarzystwo przyjaciół nauk powie

rzyło mi w roku 1811 napisanie rozprawy o dra

matycznej poezyi, lec? gdy moje pojęcia o tej

poezyi różniły się od przyjętych powszechnie, dłu

go się wymawiałem od spełnienia narzuconego

mi zadania. M usiałem przecież ustąpić. Gdy uczy

niłem zadosyć żądaniu Towarzystwa, to, com

przewidział ziściło się. Sąd złożony z Osińskiego,

Niemcewicza, Koźmiana iJana Tarnowskiego, nie

przyjął mojej rozprawy dlatego, że zamiast ze

brać w jedno istniejące dla sztuki dramatycznej

przepisy, poszedłem samoistnie przeciw takowym,

i żc wbrew |dobremu smakowi zalecałem Szeks

pira młodzieży. ł)

Nie długo jednak wytrwał Mężyk w nowych

swoich pojęciach o sztuce; poddał się wnet pod

wyrok Areopagu Aryatarchow tem łatwiej, że

w nowej sztuce, którą w tymże samym roku 1811

dał był na scenę tj. w Barbarze Radziwiłłównie,

nie miał był odwagi wprowadzić w życie owych

że nowych pojęć o sztuce dramatycznej, jakie za

błysły ’w jego umyśle. —

Zamknął Barbarę w

trzech jednościach jak Glińskiego. —

Sztuka upa

dła, lubo grana była na benefis Ledóchowskiej.

Smutny ten dla autora wypadek tłómaczy on w na

stępujący aposób: ,;Pod nieszczęśliwą gwiazdą

zjawił się ten utwór. Matka Ledóchowskiej (P.

Truskolaw ska) chciała wystąpić na benefis córki.

Była to wysoko niegdyś ceniona artystka, ale już

stara, zapomniała dawnej Bwej szt’uki i pamięć

odstępowała ją co chwila... I inne role nie były

należycie oddane. Bogusławski zinnąd znakomi

ty artysta, grał rolę Maciejowskiego, jak włoski

intrygant.... Nie można było powtórzyć przedsta*

;—if*

ł) Fiimą Frąnpizłyi Wę?yjką, tom II str. 333,

wienia, bo nio było komu grać Bony, gdyż Tru

skolawska nie występowała więcej na scenie.... i

publiczność też nie pojęła ani dążności autora,

ani celu, w jakim sztuka była napisana-" aj Do

dajmy, że Barbarę Wężyka zaćmiła pięknością

stylu i gładkością rymów Barbara Felińskiego.

Inne sztuki Wężyka za Księstwa Warszawskiego

grane nie były i do obrębu niniejszego tomu na

szych ,,Obrazów** nie należą.

To tylko powiemy jeszcze o Wężyku, ie w r.

182J był napowrót klasycyzmowi zupcłnio odda

ny. Przy wydaniu Glińskiego w owym roku,

dodaje na końcu książki: Uwagi nad sztuką dra

matyczną, w których już nie arcydzieła Szekspira

podaje młodzieży za przedmiot Jo nauki i z wielu

iniar do naśladowania; ale wracając do staroży

tności, powiada: ,,Szukajmy dniem i nocą wzo

rów dla nas w starożytnych poetach (tragicznych).

Jakże proste ich osnowy, jak niowyszukane przed

mioty, a obok tego jak wyborne dzieła."

—

Nie

wyjaśnia jednak, jakby można tc wyborne dzioła

naśladować, np. trylogię Edypa, nie uciekając się

do starożytnego fatum.

Wahał się tak Wężyk całe życie między zasa

dami starej sztuki i ciasncmi granicami, w jakich

się zamykała, a swobodnem polem sztuki nowej

Nie śmiał jednak nigdy puścić się na to pole, i

właściwej dla siebie drogi nie znalazł, ale też

nigdy zadowolonym nie był ani z publiczności,

ani z arystarchów, ani nawet ze swoich sztuk,

jak to świadczą własne jego wyznanip.

Z *nnych naszych tragedyo-pisarzy z epoki Księ

stwa Warszawskiego, która w dziejach literatury

europejskiej była epoką przejściową, jeden Niem

cewicz wszedł raz z własnego instynktu na nową

ńrog§, jak to podniósł Mickiewicz *’). Gdy bowiem

na uczczenie pierwszej rocznicy ogłoszenia kon

stytucyi 3go maja podjął się napisać sztukę, za

stosowaną do okoliczności, i wybrał sobie za przed

miot Kazimierza Wielkiego, obchodzącego z ca

łym narodem rocznicę nadania Polakom statutu

Wiślickiego, to miał tylko na myśli, aż, y wy

stawić największego z naszych monarch w w pc

nej,ehJe,J.to-tfgfgS%

reguły Horacego i B oala, aby go mc krępowały.

Każdy akt tej sztuki odbywa się w inncm miej

2) Wężyk, tom II. 337.

sy \y swojej słynnej przedm owie do

scu, w ostatnim zaś aą dwie odsłony. Przedmiot

nawet jest rozdwojony; autor bowiem nie chciał

dla udramatyzowania go, z wielkiego króla, i już

niemłodego, zrobić kochanka przechodzącego przez

romansowe jakieś przygody, uwikłał przeto w o

snowę sztuki epizod miłosny giermka królewskic*

o z piękną panną z wielkiego rodu, bawiącą na

worze. Król zaś wszystkie trudności nagroma

dzone w tej miłostce, jakby ziemska Opatrzność,

rozwiązuje.

Znalazł si§ więc Niemcewicz w tym utworze

na równoległej drodze z tą, jaką sobie obrał

współczesny mu Szyler; alo zdarzyło mu się to

raz jeden tylko i wnet powrócił na tory klasy

czne. Za Księstwa Warszawskiego dał na scenę

jednę tylko tragedyę Władysław pod Warną.

Młody ten król, który zginął śmiercią bohaterską,

walcząc w obronie wiary i cywilizacyi europej

skiej , jest zapewne nader sympatyczną postacią,

ale śmierć jego nic podaje żadnego wątku do tra

gedyi, zwłaszcza zamkniętej w trzech jednościach.

Autor zmuszonym się widział uciec się do swojej

wyobraźni, ażeby zapełnić cztery akty, odbyć się

mające w obozie pod Warną. Wprowadza _do

Bztuki swojej Elżbietę, wdowę pó cesarzu i królu

w ęgierskim Albercie, która wystąpiła przeciw W ła

dysławowi zbrojnie w imieniu praw swojego syna,

i *wzięta w niewolę, przyprowadzoną została do

namiotu króla. Władysław na pierwsze wejrzenie

zakochuje się w swojej brance. Ta odpycha przez

cztery akty najgorętsze jego uczucia i naj8zalen

sze obietnice, bo oddała już sorce swojemu na

rzeczonemu Hunyadowi. Sytuacya mc jest wcale

zajmującą i czyni ujmę charakterowi młodego

króla. Dopiero w końcu czwartego aktu dowia

duje się Elżbieta, że llunyad, chciwy korony wę

gierskiej, spiskuje na życie Władysława. Przejęta

oburzeniem, zrywa z nim nagle i oskarża go przed

królem jako zdrajcę. Zwrot ten, bardzo nacią

gnięty, nie czyni żadnogo w rażenia, równic jak

i cały epizod, bo nie wpływa na rozwiązanie

sztuki, z góry wiadome widzom, a autorowi fa

talnie narzucone przez historyę. Sztuka została

zinmo przyjętą. Niemcewicz nie miał za to urazy

do publiczności, spostrzegł i sam to przyznał, że

źle wybrał swój przedmiot, lecz postanowił sobie

to powetować w następnej tragedyi.

Juliusz Falkowski.

(Dokończenie nastąpi.)

---------------

o-C»OOggOOO-o ----------------—

Oddzielne

ci edzielp * d *i świąteczne.

y) w Krakowie po 10 c,, we Lwowie lub z przesyłką pocztową 12 c.

Prenumerata

wynosi:

Pocztą w państwie Austryactiom

na c,ały rok na kwartał na 1 miesiąc

a ,,t."

Niemieckiem

..................................................

24’/ł r

6 złr

2 złT-50 c

do Włoch, Francyi Anp-)ii" p" i

* o ....................................

28złr.

7 złr.

3 złr.

innych państw należucJU

Belgu, Szwajcaryi, Turcyi

Prennme,at. ««2

i ZWI*zkuPłowego

32 złr.

8 złr.

3 złr.

z pieniędzmii przekazy Dienip?np"*,^ ! J l k ° ° ?

do ?8t?tn ,*"ff° dnia w miesiącu. - l,isty

do Administracyi Czasu w K raW .J; prenumeratę i ogłoszenia (inseraty) nprasza się nadsyłać franco

nocztowpi

r’-,,

y reklamacyjne nieopieczętowane nie p odlegają opłacie

a* i Listów niefrankowanych nic przyjmnje się.

”*ę«opisniółv nadsyłanych nie zwraca się.

Prenumeratę pfzyjinują:

Administracja ,CZASU" w Krakowie, tudzież urzędy pocztowe. Miejscową prenumeratę

;,i

księgarnia 8. A. Krzyiano..,k iego. handel Nowakowskiej w Sukiennicach obok filu pocztowej. O g ło - .

asenia (inseraty) przyjmuje sio za oplata od miejsca wiersza d rukńm drobnym (petitowym) za pierw- y

szy raz 10 cnt., za każdy następny raz po 5 cnt. —

Wndenłniie (na 3 stronnicy dziennika) od miej-v(J j I

sca wiersza drukiem drobnym po 30 cnt. za każdy raz. —

Uołatzcnla do , t ’zaNu (prospekta, cyr

kularze, ogłoszenia i t. p .; przyjmuje Bię za cenę 1 złr. od 100 egzem, dla zamiejscowych, a 50 cent.

od 100 egzem, dla mieiBcowych prenumeratorów. - N ależytość nprasza się nnprzńd nadesłać prze

kazem pocztowym .-Ógłonrnla I prrnumrralę przyjmują: " c Lwowie Aiency_a ,tAASU

w głównym składzie tytoniu Nr. II przy ulicy T rybunalskiej L *4; w l’aryiii wyłącznie p. Adam,

Rue Clóment 4; (prenumeratę p. Wincenty Raczkowski, Fanbonrg Poissonićre 33); w Wiedniu pp.

Haaaenstein A Vogler (takie w Hamburgu, Frankfurcie n. M,, Berlinie, Lipsku, Bazylei i Wrocławiu),

A. Oppelik, Stubenbastei N r2, R. Mosse (takie w Berlinie, Hamburgu, Monachium i !Norymberdze),

H. Schalek. M. Dukes, M. Storn, w Frankfurcie n. M. G . L . Daube A Comp.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

An error occurred