Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 652 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

N" 402

ra*** w

m i,)

Kraków, Piątek 31 Sierpnia 1917

«łoeznilr 1 XX.

Trzy błędy,

W położeniu, w jakiem znajduje się nasz na

ród, każdy krok polityczny odpowiedzialnych

czynników wymaga podwójnej rozwagi. Inne na

rody europejskie, biorące udział w obecnej woj

nie, nawet w razie przegranej swojej dużo mniej

ryzykują, aniżeli naród polski. Dla nich stawką

jest kwestya granic, w pływów, korzyści handlo

wych; żaden z nich - nawet Belgia, Serbia czy

Rumunia - nie gra o swoją niepodległość, sko

ro niema mowy o tem, aby wojna skończyła się

aneksya;ni państw, dotąd niezawisłych. Ale dla

nas gra prowadzi się właśnie o tę największą i

najtrudniejszą do pozyskania zdobycz: o niepo

dległość, bez której wstąpiliśmy we wojnę, i któ

rej dlatego z końcem wojny, wbrew wszelkim

dzisiejszym obietnicom m ożem y nie uzyskać. Z tego

to powodu podwójnej ostrożności w prowadzeniu

polityki nam potrzeba.

Naczelnym w arunkiem stworzenia korzystnej

dla nas koniunktury jest zbudowanie podwa

lin państwa polskiego już podczas toczącej się

wojny, choćby n aw et na jakiemś ograniczonem

na razie terytoryum. Kongres, regulujący w osta

tecznej instaneyi spraw y europejskie, liczyć się

będzie w pierwszym rzędzie z dokonanymi fakta

mi. S ytua cya jest tego rodzaju, że żadna ze stron

wojująsych nie będzie z pewnością w stanie,

wbrew opinii swoich poddanych, wbrew nacisko

wi strony przeciwnej, wbrew urokowi hasła nie

podległości polskiej, odebrać nam tego, co pod

czas kongresu będzie już istnieć jako ćzyn — i siłę

swego życia na zewnątrz okazywać. Im więcej

stworzymy instytucyj własnych, im składniej i

szerzej potrafią one się rozwinąć, tem mniejszem

jest niebezpieczeństwo, aby przyszły kongres po

szedł śladam i kongresu wiedeńskiego i niepodle

głość Królestw a u żył za przedmiot targu dla ła

twiejszego zaspokojenia innych spornych spraw

europejskich. Im mniej własnych urządzeń wy

tworzymy, przedstawiając na polu oświaty, spra

wiedliwości, ądministracyi gospodarczej, wojska,

stan zupełnej bierności, czekającej na uporządko

w anie przez obce ręce, tem mniej możemy liczyć

na korzystne rozwiązanie sprawy polskiej, przez

kongres europejski.

Przystąpienie więc jak najszybsze do pozyty

wnej i realnej pracy nad porządkowaniem w ła

snych stosunków byłoby dla Królestwa Polskiego

najlepszą gwarancyą niezawisłości, znacznie pe

wniejszą i cenniejszą od wszystkich obietnic

»zjednoczenia« »Polski piastowskiej«, głoszonych

przez koalicyę, pod warunkiem, że budowy pań

stwa z naszej strony zaniechamy. Budować zaś

państwo zapomocą pozytywnej pracy możemy

podczas wojny jedynie tylko w porozumieniu

z mocarstwami centralnemi, które ziemie polskie

dzierżą w sw ojem ręku.

Nie da się jednak zaprzeczyć, że Rozpatry

wana pod tym kątem widzenia historya ostatnich

m iesięcy wykazuje raczej pogorszenie, aniżeli po

prawienie naszych stosunków z m ocarstwami oku

pacyjnemu, a w następstwie tego jest, pod wzglę

dem państwowo-twórczym dużo więcej jałową,

aniżeliby b yć m ogła. Urastają stąd szkody, nie

wąt,pliwie obustronne; ale trzeźwo sądząc, s zko

da i niebezpieczeństwo są wielokrotnie większe

po naszej stronie, niż po stronie prznciwnej.

Przyczyny tego pogorszenia szukać należy nie

wątpliwie w dwóch kierunkach: raz w błędach

mocarstw centralnych, drugi raz po naszej stro

nie. Interes mocarstw centralnych utworzeniu pań

stw a polskiego, stwierdzony aktem 5 listopada,

powinien był, teoretycznie biorąc, nakazać im

energiczne i konsekwentne popieranie akcyi pań

stwotwórczej. Ale w praktyce poparcie takie na

trafiało u nich na opór ze strony licznych i po

tężnych czynników, które akt 5 listopada u w a

żały za przedwczesny lub nawet za zgubny i je

go realizacyę rade były opóźnić. Stąd wynikały

nietylko pewne niezgrabne zarządzenia, zwłaszcza

niższych organów, ale także pełna niejasności i

wahań linia postępowania nieraz nawet u góry.

My zaś z naszej strony przez niektóre nie dość

ostrożne i przezorne kroki w zmacnialiśmy argu

menta i znaczenie tych wszystkich czynników,

które w państwach centralnych, a zwłaszcza w

Niemczech, uw ażały za swe główne zadanie ta

m ować szybszy postęp budowy państwa polskie

go i opóźniać, o ile się da, utworzenie armii i

rządu własnego w Polsce.

Z oddalenia kilku miesięcy czy tygodni można

już dzisiaj wskazać trzy takie nasze kroki, które

charakteryzuje niedostateczna ostrożność, za małe

liczenie się z przeciwnikami budowy państwa i w

Niemczech i w Austryi.

W chwili obecnej, gdy Koło polskie znalazło

się w położeniu niesłychanie przykrem, straciwszy

dawny w pływ na rząd, utrudniwszy kontakt z dy

nastyą, zagrożone poruszeniem sprawy ruskiej i

zm uszone w skutek tego do bezinteresownego po

parcia gabinetu biurokratycznego, jako najlepszej

jeszcze stosunkowo dla siebie kombinaeyi, jest rze

czą jasną, podniesioną już przez nas kilkakrotnie

w całym szeregu poprzednich artykułów, że pier

wszym takim fałszywym krokiem była błędna po

lika Koła z ostatnich kilku miesięcy, która przy

czyniła się niewątpliwie znacznie do pogorszenia

naszej sytuacyi w sto.sunku do państw central

nych. Nie tylko same uchwały majowe nie prze

znaczone, aby były podstawą dla praktycznego

działania, ale jeszcze więcej jaskrawy nacisk roz

winięty w stosunku do członków Koła, zaprzecza

jących praktycznego znaczenia tym uchwałom,

okazały się szkod!iwemi. U chwały te zrozumiano

mylnie w niektórych s!erach, jako akces do pro

gramu koalieyi tj. jako chęć »zjednoczenia« etno

graficznych ziem polskich (z dostępem do morza),

choćby nawet przy równoczesnej rezygnacyi z

dzielnic ruske-litewskich, z któremi tylko zw y

cięstwo mocarstw centralnych mogłoby nas na

nowo złączyć. Dodany do tych uchwał ustęp o

liczeniu przytem na pomoc monarchy, odsunięto

w państwach centralnych na bok, jako oczy

wiście sprzeczny z ideą »zjednoczenia«, które je

dynie kosztem sprzymierzeńców mogłoby się do

konać. Takie tłómaczenie uchwał krakowskich, nie

liczące się z !aktem, źe były one owocem pod

nieconego nastroju a nie chłodnej logiki, nie od

powiadało istotnym poglądom większości Koła,

ale znajdowało swe poparcie w nieostrożnych mo

wach niektórych posłów, o których wiadomość

rozchodziła się natychmiast szeroko, a także w

lekkomyślnych komentarzach niektórych organów

prasy. Tak je zresztą tłómaczyła narodowa de

rnokracya za granicami kraju; dość przytoczyć

wczoraj podane uchwały zjazdu politycznego w

Moskwie. Stronnictwa hakastyczne i inno czynniki

Wydanie wieczorne.

niemieckie, nie przychylne idei państwa polskiego,

znalazły leż w tych uchwałach broń przedziwnie

dla siebie dogodną i wyzyskać ich nie omie

szkały.

W parę tygodni po uchwałach Koła polskiego,

w dniu 14 lipca, w yszła ze strony warszawskiej

Rady Stanu odezwa *do narodu* w sprawie woj

ska, która, jak już dzisiaj z całą pewnością wie

my, stała się również poważnym argumentem w

ręku tych samych czynników. Zagrożona przez agi

tacyę lewicy, chwytającą się tekstu przysięgi, ale

w gruncie rzeczy dążącą do uniemożliwienia wal

ki z rewolucyjną Rosyą, lic-ząc się także z roz

powszechnieniem oryentacyi koalicyjnej, pragnęła

Rada Stanu — jak się zdaje —- pozyskać dla spra

wy wojska lewicę i pasy wistów deklaracyą ew e n

tualnej neutralności.

Używamy zwrotu »jak się zdaje«, bo trudno

dokładniej powiedzieć, jakie istotne znaczenie miał

niejasny ustęp, zawarty w tej odezwie o chęci

»stania się czynnikiem pokojowym, współdziała

jącym zakończeniu krwawych zapasów«; został

on jednak zrozumiany i przez naszą i przez obcą

prasę, jako zapowiedź, że armia polska za zgodą

Rady Stanu na front rosyjski nie pójdzie. Takiej

interpretacyi nie odparto, a rąimo to lewicy nio

przebłagano i działania jej na szkodę wojska nio

powstrzymano. Dostarczono zaś nowej broni ży

wiołom nam nieprzychylnym.

Destrukcyjne działanie lew icy , uwieńczone

w dniach ostatnich takim smutnym sukcesem, jak

zdezorganizowanie przeważnej części l,egionów,

wycofanie ich z Królestwa i dobrowolne przenie

sienie się znacznej liczby oficerów do c. i k. ar

mii, a więc osłabienie l,egionów oraz odroczenie

użycia ich za kadry — jest niewątpliwie trze

cim błędem politycznym,

za pomocą któ

rego poszliśmy na rękę bakatystom i mililary

stom niemieckim. O ile odpowiedzialność za P.

O. W,, ’za tę konspiracyjną i niewątpliwie szko

dliwą organizacyę, nie ciążyła na całein społe

czeństwie, o tyle niekarność szeregu oddziałów le

gionów zapisano na rachunek ogólny. Wprawdzie

w społeczeństwie naszem przeważyło potępienie

dla jaskrawych !aktów rozluźniania dyscypliny i

politykomanii wojskowej, nie mniej były też obja

wy, które świadczyły, że nawet ciała poważne

nie oryentują się dostatecznie, gdzie kończy się

współczucie dla uwięzionych, a gdzie zaczyna się

sympatya dla objawów wprost anarchicznych.

Był to niewątpliwie trzeci, najfałszywszy krok

polityczny, jaki postawiliśmy, zeszedłszy z jedy

nej drogi prowadzącej do budowy rządu i armii

polskiej. Był to zarazem trzeci silny argument,

jakim posłużono się przeciwko narn, uderzając

w Niemczech w dniach ostatnich na samą ideę

spiesznej rcalizacyi państwa polskiego.

Sprawa nasza mimo wszystko dotychczas prze

graną nie jest. Jak donoszą wiadomości, mające

wszelkie cec-hy wiarygodności, jest jeszcze zawsze

rzeczą możliwą ,podjąć na nowo pracę nad budo

wą wojska i rządu* choć warunki są mniej ko

rzystne, bo wycofanie Legionów usunęło je na

czas pewien jako kadry wojska polskiego z Kró

lestwa , a na miejscu zburzonej Rady Stanu

istnieje’ — chociaż tylko chwilowo — pustka.

Tak samo w naszej dzielnicy nie zdołano

dotąd nchwał majowych, wbrew różnym za

powiedziom,

—

uczynić podstawą praktycz

nej polityki, do czego nie są przydatne; jest też

Ceny ogłoszeAt od iri«r*za petitsru it. pierwszy riu 20 hat., ta każdy następuj po 16 hal.,

układ

tabelaryczny, cyfrowy, *komplikowany, pierwszy raz 40 hal,, następny po 16 bai. N a d o x ła n e I N e k r o

logia od miejsca wiersza drukiem petitowym 80 hak, za kaZiiy raz. Glosy publiczność( po 2 kor.

konunikat! handlowe po kronice i po dziale ekonomicznym, komunikaty prywatne, riluby, zaręczyny i t. p.

po 1 koronie od miejsca wiersza.

Ogłoszenia I prenumeratę przyjmują: we Lwowie biura dzienników 8L Sokołowskiego A. Ol

szewskiego, K. Buchstaba; w Jarosławiu Biuro dzienników; w Podgórza Poturałski; w Przemyślu

A. Juszyński księgarnia i E. Bi!let; w Rzeszowie M. Weintraub; w Stanisławowie Jasielski i Sp.

w Tarnowie M. Rockach, O Haut; w Tarnopola Komaniewski; w Paryża wyłącznie p. W. Racz

kowski, 14 Gtó de Trense; w W ied n iu Haasenstein A Vogler, R. Mosse (takie we wszystkich filiach);

H. Schalek, M. Dukes, E. Braun, J. Danneberg, Bock A Herzfeld, H. Friedl (tylko prenumeratę H. Gold

schmiedt A Comp.), M. Perles; w Frankfurcie u. M, G. L. Daube A Comp.; w Pradze czeskie]

Fr. HoYorka. L isty z pieniądzmi i p r z e k a z y pienięine na prenumeratę i ogłoszenia przyjmuje Admi

oiitracya »Czasu« w Krakowie. Reklamacye nieopieczętowane nie podlegają opłacie pocztowej.

Listów nieopłaconych uie przyjmuje si«. Rękopisów nadsyłanych nie zwraca się.

Za każdą zmianą adresu dopłaca slą 40 bal.

ADRES REDAKCYI: ul. św. Tomasza Nr. 32. -

TelefoA Nr. 50 .

moim

IKKSsBsg

wszelka nadzieja, źe Koło polskie uzna wcześniej

czy później ich idealny i uczuciowy charakter i

nawróci do swych dawnych tradycyj polityki

realnej. Wobec zamarcia na razie życia politycz

nego w Królestwie (wskutek dymisyi Rady Sta

nu), punkt ciężkości polityki narodowej przenosi

się chwilowo do Krakowa, gdzie pojutrze zbiera

się Koło sejmowe, aby zajął 9tanowisko wobec jednej

z najdonioślejszych spraw politycznych. Dyskusyą,

jaka się rozwinie, ogarnie niewątjdiwie całość

spraw narodowych i będzie zarówno ą|ilansem na

szych sukcesów, uzyskanych w najtrudniejszych

okolicznościach, jak także rewizyą naszych błę

dów, popełnionych w ostatnich miesiącach. Bo

nie wystarczą same rekryminacye, choćby nawet

słuszne i umotywowane, odwołujące się na błędy

obcych nam czynników w sprawie polskiej!

Chcąc sprawę polską na należytych torach utrzy

mać, z których zejście chwilowe jej zagroziło,

trzeba położyć główny nacisk na rozpatrzeniu

takich okoliczności, które od naszej a nie cudzej

woli zależą.

Sądy kroiewsko-polskie.

P. Tadeusz Kraushar podaje następujący histo

ryczny rzut oka na rozwój sądownictwa w Kró

lestwie :

W przededniu przejścia całokształtu sądownic

twa w ręce polskie, nie obojętnem będzie colnąć

się do roku 1870 i chociaż w krótkich słowach

przedstawić nasz ustrój sądowy w chwili, gdy

władze rosyjskie urządziły nań zamach i prze

kształciły sądownictwo na rosyjskie, rugując prze

dewsaystkiem ze świątyni sprawiedliwości skarb

nasz wielki — język rodzinny. Sporo rozpraw

o polskim dawnym ustroju sądowym zawiera na

sza literatura prawnicza. Najlepiej charakteryzuje

ostatnią epokę sądownictwa naszego przed refor

mą z 1876 r. wybitny prawnik i działacz społe

czny, Adolf Suligowski, w pracy swojej *O re

farmie sądowej w Królestwie Polskiem«, skonfi

skowanej w 1875 r. Słusznie pisze Suligowski,

iż ów czesny ustrój sądowy nie stanowi organicz

nej całości. Oddzielne urządzenia nie hołdują je

dnej przewodniej idei, związek pomiędzy niemi

jest sztuczny. Brak jednolitej myśli i inne niedo

statki oczywiście w’ywołane były warunkami, w ja

kich kraj się znajdował.

W epoce Księstwa Warszawskiego najznamien

szym momentem było zaprowadzenie prawa cy

wilnego francuskiego, procedury cywilnej francu

skiej. oraz organiżacyi sądów. Podług tej organi

zacyi, oddzielono sądownictwo cywilne od sądo

wnictwa karnego. W każdym powiecie ustano

wiono sąd pokoju, w każdym departamencie try

bunał I. instaneyi, na całe zaś Księstwo jeden

sąd apelacyjny. W 1810 roku ustanowiono w War

szawie sąd kasacyjny, który w wyjątkowych przy

padkach kasował ostateczne wyroki. Po wcieleniu

do Księstwa w r. 1809 dzisiejszej południowej

części Królestwa, nowe departamenty otrzymały

również prawo cywilne francuskie i nową organi

zacyę sądów. Podstawę organiżacyi sądowej przed

reformą z 1816 r. stanowi ustrój, wprowadzony

za czasów Księstwa. Poczyniono w następnych

epokach niektóre zmiany, np. w 1813 roku usu

nięto sąd kasacyjny, a w 1815 r., zamiast da

wnego sądu kasacyjnego, ustanowiono w Warsza

wie dla spraw cywilnych sąd najwyższej instan

cji, który był jednocześnie instancyą kasac.yjną i in

stancyą sądową, gdyż w razie kasacyi wyroku

sam sprawę ostatecznie rozsądzał.

W 1834 r. rozszerzono działalność sądu ape

lacyjnego, przez powierzenie mu rozpoznawania

w drugiej instaneyi wszystkich ważniejszych spraw

karnych, które poprzednio sąd kryminalny w pierw

szej i ostatniej instaneyi rozstrzygał. Prawo kar

ne i procedura karna nie uległy w epoce Księ

stwa Warszawskiego reorganizacyi. W południo

wej części Królestwa prawo i procedura austrya

cka, w północnej prawo i procedura pruska za

chowały moc obowiązującą, chociaż prawodaw

stwa te nie zostawały w zgodzie z opartem na

nowszych pojęciach prawem Irancuskiem.

W 1818 r. wprowadzono jeden na cały kraj

kodeks karny, procedury zaś pozostały różne.

W 1847 r. wprowadzono nowe prawo karne pod

nazwą kodeksu kar głównych i poprawczych,

identycznego prawie z kodeksem karnym rosyj

skim z 1845 r. Co się tyczy prawa cywilnego,

to kodeks Napoleona i kodeks handlowy francu

ski, wprowadzone za czasów Księstwa, zmienia

no i uzupełniano w drodze oddzielnych praw i

postanowień, gdy niektóre jego przepisy nie od

powiadały potrzebom kraju. Tym sposobem po

w stały dwie ustawy hipoteczne: jedna z 1818 r.,

druga z 1825 r.! kodeks cywilny Królestwa Pol

skiego z 1825 r. i prawo o małżeństwie z 1836

r. Ustawy hipoteczne zniosły tytuł XVIII księgi

III, dwa zaś ostatnie prawa zastąpiły całą księ

gę I kodeksu Napoleona.

W 1876 r.’ nastąpiła smutnej pamięci »refor

ma«, wprowadzająca nową organizacyę sądów i no

we procedury, oraz przewód w języku rosyjskim.

Prawo materyalne, tak cywilne, jak i karne, nie

uległo zmianom prawników polskich.

D. 27 b. m. odbył się w departamencie spra

wiedliwości ostatni zjazd delegatów organizacyj

nych polskiego sądownictwa. Obradom przewodni

czył dyrektor departamentu, w obecności wice

dyrektora, naczelników poszczególnych sekcyj de

partamentu, oraz zaproszonych delegatów organi

zacyjnych, którzy przybyli na zjazd w liczbie o

koło 40. Kulminacyjnym punktem porządku dzien

nego było podpisanie uroczystych przyrzeczeń

przez obecnych na sali kandydatów na prezesów

i prokuratorów sądów królewsko-polskich. P rzy

rzeczenie sędziowskie odczytał pierwszy prezes

sądu najwyższego p. Srzednicki, przyrzeczenie dla

prokuratorów wicedyrektor Makowski. Od tej

chwili zjazd delegatów organizacyjnych zamienił

się w zjazd prezesów i prokuratorów sądów kró

lewsko-polskich. Porządek dzienny zjazdu obej

mował szereg spraw organizacyjno-gospodarczej

strony sądownictwa królewsko-polskiego, rozpo

czynającego 9wą działalność w d. 1 września.

Zatwierdzona przez departament nota naczel

ników sądów przedstawia się jak następuje :

Warszawa. Sąd najwyższy: Stanisław Sr/,e

duicki. Sąd apelacyjny: prezes: Stanisław Stani

szewski ; wiceprezesi: Leon Papieski i Leon S.i

piński : prokurator: Bronisław Sobolewski. Sąd

okręgowy: prezes: Leon Błaszkowski; wicepre

zesi: Jan Baszkiewicz i Jan Nieznański; proku

rator: Jerzy Skokowski.

Lublin; Sąd apelacyjny: prezes: Józel Hi

gersberger; wiceprezes: Ignacy Staliński; proku

rator: Feliks Boniński. Sąd okręgowy: prezes:

W acław Falkowski; prokurator: Antoni Żychliń

ski.

Zatwierdzona przez departament lista naczolni

ków sądów przedstawia się, jak następuje:

Częstochowa. Sąd okręgowy: prezes: Mie

czysław Kokowski; prokurator: Antoni Goldman

Paprocki.

Łomżh. Sąd okręgowy: prezes: Tomasz Filo

chowski; prokurator: Bolesław Urbanowicz.

Mława. Sąd okręgowy: prezes, Stanisław Su

lej; prokurator: Czesław Żyliński.

Piotrków. Sąd okręgowy: prezes: Leonard

Cybulski; prokurator: Kazimierz Rudnicki.

Siedlce. Sąd okręgowy: prezes: Karol Ko

złowski; prokurator: Maryan Terpilowski.

Włocławek. Sąd okręgowy: prezes: W ład y

sław Nowca; prokurator: Karol Łepkowski.

Radom. Sąd okręgowy: prezes: Maciej Glo

gier; wiceprezes: Marcin Kaliszczak; prokurator:

Zygmunt Huebner.

Kielce. Sąd okręgowy: prezes: Zygmunt No—

JERZY DUHAMEL.

LASKA»

Powiadają, że wszyscy ludzie równi są wobec

cierpienia, lecz ja przekonałem się, że to nie

prawda.

Kimże jesteś, Auger; skromny koszykarzu z

Charente, że nie zdajesz się czuć nieszczęśliwym,

mimo że cierpisz? Dlaczego ty tknięty jesteś ła

ską, a Gregoire nie ? Czemu księciem jesteś pra

wdziwie w Krainie bólu, w której Gregoire jest

zaledwie paryasem.

Litościwe panie, które nawiedzacie szpitale, za

pełnione rannymi z wielkiej wojny i rozdajecie

im papierosy i cukierki, chodźcie ze mną.

Skoro przechodzić będziemy razem wzdłuż wiel

kiej sali, gdzie do okiem zaglądają kasztany, nie

pokażę w am łóżka, które zajmuje Auger, bo od

najdziecie je same i oddacie mu z pewnością

większą część papierosów waszych i cukierków.

Lecz jeśli w am nie pokażę biednego Gregoire,

odejdziecie nie dostrzegłszy go, skutkiem czego

nie dostanie on cukierków i nie będzie miał co

palić.

Nie dlatego wszakże m ówię, iż Gregoire jest

paryasem, lecz dla znacznie głębszej i smutniej

szej przyczyny: Gregoire niema odwagi, Gregoire

nie jest tem, cośmy zwykli nazywać w szpitalu

»dobrym rannym«. Cały dzień leży na lewym bo

ku z powodu swej rany i patrzy na ścianę. Mó

wiłem mu już w pierwszych dniach po jego przy

byciu :

—

Każę cię przenieść na łóżko z przeciwnej

strony, abyś mógł patrzyć na kolegów.

Odrzekł głucho i mrukliwie:

—

Nie warto. Dobrze jest i tak.

—

Wszak nie widzisz tu nic, prócz ściany.

—

To wystarcza.

Został w ięc w sw oim kącie, gdzie przychodzą

po niego codziennie dwaj sanitaryusze. Zaledwie

jednak dotkną jągo łóżka, Gregoire krzyczeć za

czyna żałośnie i gniewnie.

—

Nie ruszajcie mnie, nie dotykajcie.

P osy łam tych samych codziennie sanitaryuszy,

ludzi bardzo łagodnych. Jeden z nich, otyły ją

kała, był »w cywilu» szew cem ; drugim jest pan

Bonin, profesor matematyki w okularach, ze szpa

kowatą brodą, o nieśmiałych i trwożliwych ru

chach.

Obaj podnoszą rannego z największą ostrożno

ścią, by go złożyć na noszach. Gregoire Kryty

kuje surowo ich robotę.

—

Nie szarpcie mnie tak, trzymajcie lepiej

moją nogę.

Paffin, szewc, poci się tymczasem na potęgę,

pan Bonin gubi okulary; ostatecznie jednak obaj

wynoszą rannego.

Skoro go tylko wniosą do sali opatrunkowej,

Gregoire blednie nieco, obfity pot perli mu czoło,

a każdy prawie w łosek jego płowej brody po

cz)’ną drżeć.

Widząc to, próbuję go uspokoić paru s!owami

i dodać mu otuchy.

—

Załatwimy się z tobą dziś w parę minut,

Gregoire. Nie zdążysz nawet powiedzieć: uf!

Odpowiada na to grobowem milczeniem i w y

gląda na skazańca, który czeka na egzekucyę.

Jest tak zajęty sobą, że nie zważa nawet na

sarkastyczne docinki sierżanta, który mówi prze

chodząc :

—

Już jest nasz płaksa.

Kładą go wreszcie na stole operacyjnym, prze

zwanym przez rannych bilardem.

Wtedy rzecz staje się naprawdę przykrą. Bo

wiem doskonale, że bez względu na to, co uczy

nię, Gregoire będzie cierpieć.

Odkrywam jak najostrożniej jego ranę, on krzy

czy; obmywam ją, krzyczy; sonduję ją dolikatnie,

dobywając z niej małe szczątki kości, wydawać

zaczyna przeraźliwe jęki.

Widzę, jak mu język drży między wargami, jak

trzęsą się ręce jego, trzymane przez sanitaryuszy,

a choć byłem z góry na to przygotowany, nie

mogę przecież pozbyć się przykrego uzucia i czu

ję, że wkrótce sam drżeć zacznę.

Mówię mu wtedy.

—

Trochę cierpliwości, mój biedny Gre

goire.

Na co d’opowiada mi głosem wynaturzonym

z holu:

—

Nie mogę, to silniejszo odenmie.

Dodaję, byle coś powiedzieć :

—

Trzeba mieć trochę odwagi.

Nie odpowiada nawet, a i ja sam zresztą do

skonale rozumiem, że żądać od niego odwagi jest

to samo, co wymagać, by miał oczy czarne za

miast blado - niebieskich, jakie posiada.

Opatrunek kończy się wśród powszechnego za

kłopotania. Nie mogę obronić się przykrej myśli,

że Gregoire nie cierpi mnie i zapytuję siebie

z goryczą, dlaczego ten człowiek, nie obdarzony

zo stał łaską cierpienia, dlaczegb nie umie cier

pieć ?

Wynoszą go, a sierżant, zmywając stół gąbką,

mówi:

—

On robi to przez złą wolę.

Lecz sierżant myli się, utrzymując to, bo Gre

goire niema złej woli. Dostrzegam niekiedy i odga

duję u niego pewnem ściągnięciu brwi, skur

czu ust, próbę i w ysiłek wytrzymania bolu

z większem męstwem i pogodą. Lecz nie potrafi,

nie zdoła tego dokazać. Gdyby zaproponowano

komu podniesienie lokomotywy, to ten ktoś zro

bił by zapewne taką samą próbę i wysiłek bez

wiary i powodzenia, jaką czyni Gregoire, usiłując

znieść ból.

Skoro mówię, że nie umie cierpieć, to rozu

miem przez to. że cierpi on znacznie więcej od

innych. Znam dobrze pewne oznaki, któro zdra

dzają cierpienie ciała i nie mogę b yć w błąd

wprowadzony.

Gregoire nie umie się wziąść do rzeczy i po

dobny jest do tych dzieci, które się tak boją

psów, że skazane są z góry na ukąszenie. Gre

goire drży przed bólem i dla tego ból rzuca się

na niego tem zajadlej i pokonywa go.

W ielkie brzemię cierpienia za ciężkie jest dla

jednego człowieka i musi być podzielone. Na

nieszczęście Gregoire nie ma przyjaciół i nie chce

ich mieć. Nie jest wszelako szorstkim, brutalnym

arti wyuzdanym w mowie, jak taki Groult, który

bawi nieraz całą salę. Jest poprostu zamknięty

w sobie i ponury. Nie mówi »dziękuję*, jeśli mu

ktoś co ofiaruje, a są drażliwi ludzie, którzy się

o to urażają. Gdy przechodząc, siądę na chwilę

przy jego łóżku, nie zdradza niczem, by wizyta

ta sprawiała mu przyjemność.

Co robiłeś w cywilu? — pytam go.

Zwleka z odpowiedzią, a wreszcie m ówi.

Robiłem chomonta, harowałem na prawo i

lewo.

—

Czy jesteś żonaty ?

Tak.

—

Masz dzieci ?

Tak.

—

I)użo?

Troje.

Tu rozmowa urywa się z braku tematu.

—

Do jutra, mój Gregoire.

—

Będzie mnie pan znowu męczył.

Upewniam go, że nie, a, by nie zostawić się

pod złem wrażeniem, zapytuję go jeszcze:

—

Jak zostałeś ranny?

Zdaje się zbierać wspomnienia i odpowiada la

koniec.znie:

—

Tam, na polu, jak drudzy.

To wszystko. Gdy odchodzę, odprowadza mnie

wzrokiem przez jaką sekundę, lecz nie m am po

jęcia, czy był rad czy nierad mej wizycie.

—

Bądź zdrów mój biedny Gregoire.

Odchodzę przez salę i siadam tam, gdzie leży

Auger.

Auger zajęty jest przeglądaniem swego notat

nika. Jest to gruby zeszyt, który mu ktoś daro

wał, a do którego zapisuje on ważniejsze w y

padki swego życia. Pismo jego duże, okrągłe,

prawdziwe pismo uczniaka, wystarcza mu aż

nadto dla osobistego jego użytku, a raczej dla

własnej jego przyjemności.

—

Chce pan przejrzeć mój zeszyt? — pyta

mnie, podając mi swój notatnik gestem człow ie

ka, który nie ma tajemnic.

Auger dostaje bardzo w iele listów i kopiuje jo

starannie, te zwłaszcza , które zawierają piękne,

szlachetne myśli. Taki właśnie napisał do niego

niedawno z pola jego porucznik. Wpisuje także

do swego pamiętnika listy, które sam pisze do

żony i córeczki. Prócz tego notuje kronikę co

dziennych wypadków.

*O dziesiątej godzinie był opatrunek, w mojej

ranie jest już mniej ropy. Po zupie w izyta księ

żnej Moreau, która rozdała nam wszystkim gry

w polo. Moja jest zielona. Mały żołnierz, który

m iał wielkie bole w żołądku, umarł dziś o drit

giej«.

Auger zamyka swój pamiętnik i kładzie go pod

poduszką.

Ma on twarz, a a którą niepodobna spojrzeć bez

,,C ZA S« wychodź. dw* ta ty dziennie, a miznowicie o godzinie 6 rano i o godzinie 8 popołudniu

fiuiiiB? wieczorny 10 hal.,

ranny 10 halI

* przesyłką pocztową

dn*nttu

««««f

,,eSSM wieczorny la hal., ranny ta haL

PRENUMBH AT A WYwn^i*

w Krakowie w miejscu . .

WYNOSI.

mi cały rok n« kwarta? na 1 miesiąc

z odnoszeniem do domu.......................................... 2 l0r*80 " 8 kor" 20

L""’ 40?

Pocztą w Austro-Węgrzech .

«12kor.—

» 4kor. -

Pocztą z dwukrotną w y s y ł k a ................................................. * * * - ?

.*ZZ..

12 kor* "

*kor- _

w państwie Niemieekiem

**«

?n!?’:? * 80 * 4kor’60n—

W innych państwach

**’5»60h.12 » 90 » 4kor.30h,

............................... *

...................................63 » 60 h. 16 » 90 . 6kor.30h.

namerate

Krakowie i urzędy pocztowe. Miejscową pre—

Hopcasa i Salomonowej HiJL** f g?’ ?1» .

8k Kalińskiego, trafika w Sukiennicach, Biuro dzień.

We Lwowie Cm?ieitd’nŁ

J i*.

JŁag!e lońska’ «łńwua Trafika, Bracia Hildowie, ul. Karmelicka

kolejowych w T a r * oJle R , « , ’l ° ! V ! " ? dlienJ S’ Sokołowskiego, A. Olszewskiego, K. Buchstaba, na itacyacb

główniejszych stacyach’ u oortw!rnń !n !lo !!!? k ° l ?6* * na peronle w kaUflarH koleiowej, tudzież na innych

*lodomcrz Główna c k H a lik » l m M iI ?/a k,iW.arnla Podhalańska Zakopane, księgarnia Chodakowskich

.locome ri,

łowna c. k. tra!.ka Lub!in, Główna c. k. trafika Radom, Agencya dzionków Maryl Klebabciy

K.olce, księgarnia J. Masłowskich Miechów.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction