Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 654 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

N" 179.

Kraków, 6 Sierpnia— Środa

C u » wychodzi cod ziennie (wyjąwszy niedziele i dnie świąteczne).

Numer pojedynczy w Krakowie kosztuje 10 centów.

Prenumerata wynos!i

r ąjeeowa wKrakowie ,

rocznie złr. 20 ct. - kwartalniezłr. 5 et.

mierięcmi* *Ir, 5 et _

’eLwowieiwAjencyi»CZASU"

6.—

P o e a t ą w państwiei austryackiem

\24*

’*

do całych Niemiec.

tal 16sgr. *0

tal. 4 sgr. 5

tal. 1iw. IR

do Francji lAnglii

frank. 108

frank, 27

frank. W

do B elgu , Włoch i Szwajcaryi

n7 Asn-mi P!?°^nwacyjnemi i na ogłoszenia ( m e r at|) srresyiauj byd winny franco do Admi

w Krakowie, przy nlicy Mikołajskiej pod 1. 444. -

)LBiity reklamacyjne nietap!6czo

towane me ulegają frankowaniu. -

tA m w y r mefrankowanych nie pmjmoje sie

R ęlŁ opfism * nadsyłane Bcdakoyi me zwracaj% się i bywają niiwou*.

Rok

U»

lilatg z

’ istracyi

CZAS

Kraków 5 sierpnia.

Nowy manewr stronnictwa wiernokonstytu

cyjnego, w celu wywarcia nacisku na gabinet

ukrywa się w napaściach dziennikarskich na

p. Ziemiałkowskiego. Dzienniki pomienione u

dają, że zapomniały o genezie nominacyLmi

nistra dla Galicyi, zastrzeżonej w liście odrę

cznym Cesarza potwierdzającym skład gabine

tu ks. Auersperga; zapominają o wyraźnym

ustępie w mowie tronowej odnoszącym się do

załatwienia ugody galicyjskiej, i to wszystko

z umysłu pomijając, traktują stanowisko p.

Ziemiałkowskiego, jakoby przybrauego ajenta

centralistycznego dla Galicyi, który się z swe

go zadania wobec wyborów nie wywiązuje na

leżycie.

Mianowanie p. Ziemiałkowskiego ministrem,

aczkolwiek nastąpiło w chwili wyjścia dele

gacyi polskiej z Rady państw a, było wykona

niem warunku przez N. Pana nałożonego w

nominacyi ks. Auersperga, było ,zadatkiem u

gody, która mimo i wbrew bezpośrednich wy

borów wyraźnie w programie gabinetu co do

Galicyi zastrzeżoną została; było zatem ob

sadzeniem posady wakującej od czasu dymi

syi p. Grocholskiego, którą za wolą Monar

chy rząd obowiązał się utrzymać, a izba bez

rozpraw dotacyę jej uchwaliła.

Minister galicyjski nie jest przeto ajentem

wyborczym klubu centralistów, ale zakładni

kiem zamierzonego kompromisu z Galicyą,

stróżem autonomii kraju naszego, przedstawi

cielem tej ostatniej myśli ugodnej i pojednaw

czej, jaka utrzymała się w programie mini

sterstwa; co więcej, m inister galicyjski, to o

statni szaniec i ostatnia rękojmia niezawisło

ści gabinetu od stronnictwa, wiernego wyko

nania warunków programu w mowie tronowej

zawartego. Kwestya p. Ziemiałkowskiego, je

śli tendencyjne i bezpodstawne pogłoski dzien

ników można kwestyą nazywać, nie jest spra

wą osobistości. jak np. kwestya p. Stre

mayera, ale sprawą zasadniczą, bardziej nawet

dotyczącą podstaw obecnego gabinetu, niż in

teresów naszego kraju.

Legalna bowiem reprezentacya kraju, dele

gacya, opuszczając Rad§ państwa nie mogła

się zsolid.s,i-yz,yWać z powołanym z po za jej

grona ministrem dla Galicyi, lecz rząd tą wła

śnie nominacyą rzucił reprezentantom galicyj

skim pom ost do polityki czynnej, choćby przez

przepaść bezpośrednich.wyborów.

Jakoż krok ten rządu odniósł swój skutek

i p. Ziemiałkowski pośrednio wywiązał się ze

swego zadania, nominacya jego bowiem wstrzy

m ała Galicy§ od opozycyi biernej, nawiązała

rwiącą się ostatnią nić kompromisu z Galicyą.

Minister galicyjski nie sprowadzi ani jedne

go centralisty do Wiednia, i tego nikt nie

miał prawa

od niego się domagać,

ale

wpływowi jego nominacyi przypisać należy

uchwałę zebrania posłów sejmowych rozstrzy

gającą z góry pytanie udziału w Radzie pań

stwa.

Jeśli przeto chodzi o przyjęcie bezpośre

dnich wyborów, o zwycięstwo konstytucyi, to

skutek nominacyi jest zupełny, p. Ziemiał

kowski bowiem sprowadzi do Rady państwa

63 posłów z G alicyi, których *udział byłby

mniej *niż wątpliwym, gdyby miejsce w Radzie

korony przez Monarchę dla Polaka naznaczo

ne, było opróżnionein.

właśnie wiernokonstylucyjai uskarżając

się, że p. Ziemiałkowski nie stworzył stron

nictwa centralistycznego w Galicyi i grożąc

mu dymisyą, zdają się mówić: Timeo Danoos,

niech przepadnie konstytucyonalizm w Galicyi,

jak w Czechach, niech bezpośrednie wybory

będą wszędzie odepchnięte przez opozycyę au

tonomiczną — byle stronnictwo wygrało.

Przed dwoma z górą laty uczynił radca miejski

Muczkowski podczas obrad nad budżetem w

krakowskiej Radzie miejskiej wniosek względem

podwyższenia płac Urzędnikom Magistratu i Uregulo

wania niektórych posad nieodpowiednio uposażonych.

Odesłano wówczas wniosek ton do sekcyi skarbowej,

która przez sprawozdawcę swego Dr Bochenka ma

na czwartkowem posiedzeniu Rady m iasta przedłożyć

sprawozdanie z wniosku p. Muczkowskiego. Zda

wałoby się, źe skóro Sekcya skarbowa potrzebowa

ła dwóch lat do tej pracy, przynajmniej przedłoży

wnioski, któreby wyczerpując rżecz ca łą, nie do

puszcźały, iżby R ada ponownie do tej sprawy po

wracać m usiała. Przyjrzawszy się atoli bliżej «pro

jektowi etatu pensyi dla urzędników Magistratu i

wyższej służby zdrowia11, który sekcya skarbowa

przedłożyć ma pod obrady, trudąo się dopatrzeć

owych przymiotów spodziewanych, lecz owszem spo

strzedz łatwo, że jest to elaborat połowiczny, nie

wyczerpujący, słowem półśrodek. Jak przed dwo

ma czy trzema iaty przy organizacyi magistfatu

ograniczono się tylko na tem, że prawie wszystkich

tych samych mianowano napowrót urzędników, co

wcale nie było pożądanem i zaraz okazała się po

trzeba reorganizacyi budownictwa m iejskiego, tak

regulując płace trzymano się znów tej samej źe

tak_ powiemy zasady, t. j . powrócono w większej

części do dawnych płac; cała główna różnica w

tem, ze zastąpiono t. z. dodatek na drożyznę, do

datkami służbowem i, które podobnie jak pierwszy

nie będą wliczane do em erytury, oraz że wpro

wadzono z ustawy rządowej t. z. pięciolecie. W o

bec atoli przyjętej na ostatniem posiedzeniu ustawy,

według której urzędnicy m agistratu sami składać

się będą na fundusz emerytalny, tak owo niewli

czanie dodatków służbowych jak wliczanie pięcio

lecia do emerytury tracą prawie zupełnie donio

słość.

Regulując płace urzędników Magistratu, Sekcya

skarbowa popadła w ten sam błąd, jaki zarzucano

w swoim czasie regułacyi płac urzędników rządo

wych t. j., że najlepiej przy tej zmianie wyszli u

rzędnicy wyżsi, najgorzej najniżsi. Tymczasem ci

ostatni częstokroć są w łaściwym i pracownikami, na

których niera,z spada cały ciężar pracy. Sekcya

proponuje dla kancelistów starszych 600 zł., dla

młodszych, dla sekwestratorów i dla aplikantów

500 zł. rocznie, czyli z dodatkami służbowemi 750

zł. a względnie 625 zł. Ostatnia ta płaca jest za

nizką Chcąc m ieć dobrego pracownika, trzeba go

dobrze zapłacić; stara to zasada, ale dobra. Przy

znajemy, że ze względu na fundusze miasta pozy

cya ta m oże byłaby uspraw iedliwioną, lecz zda

niem naszem zaradzić w tym względzie bardzo ła

two. Organizując magistrat, organizowano go co do

osób; niechajże teraz Rada zorganizuje wszystkie

biura, a okaże się niezawodnie, że czynność tych

że jest rozwlekłą, z powodu pisania mnóstwa ra

portów nawet jednego wydziału do drugiego, absor

bującego pracę wielkiej liczby urzędników, a to sa

mo dałoby się zrobić mniej szemi siłami, gdyby

zmienić manipulacyę. Zaprowadziwszy np. z ałatw ia

nie wielu spraw między samemi wydziałami a na

wet stronami ustnie, albo odręcznie, połączywszy

ze sobą niektóre wyd zia ły, możnaby zmniejszyć

liczbę urzędników nieetatowych, a tem samem pod

wyższyć płace innych. Wiadomo przecież, że stro

ny czekają na swe należytóM nieraz miesiącami,

a nawet po uchwaleniu już w?ydatku przez Sekcyę

lub Radę pełną, strony nierA dopiero po kilku ty

godniach otrzymują pieniądza, jedynie ż powodu

rozwlekłej manipulacyi wydziału rachunkowego i

kasy, stanowiących dwa osobne wydziały całkiem

bezpotrzebnie i prowadzących wszystkie książki po

dwójnie. Już nawet w tym względzie uczynił był

przed trzema laty Radca m. Redyk wniosek odpo

wiedni, lecz co sekcya skarbowa z nim zrobiła nie

wiemy. Do takiej manipulacyi jak teraźniejsza, w ię

cej potrzeba sił roboczych; zmieniwszy ją zaś bę

dzie można blizko o połowę zmniejszyć liczbę u

rzędników, a inne posady lepiej uposażyć. Słysze

liśmy, iż nawet w łon ie semej sekcyi dały się sły

szeć zdania, iż najniższe pła«o w magistracie po

winny wynosić 800 zł.; życzyćby sobie należało,

aby zapatrywanie to znalazło większość w Radzie

pełnej.

Między przytoczonemi w projekcie płacami dwie

jeszc ze głównie uderzają niewłaściwości. P ozosta

wiono płacę Prezydenta 4,000 zł. która z przyzna

nym dodatkiem służbowym dojdzie do 6,000 zł.:

czyż nie właściwiej byłoby wprost powiedzieć, iż

płaca Prezydenta ma wynosić 6,000 zł. rocznie,

skoro dodatek, ze względu na emeryturę żadaego

niema znaczenia.

Drugą, mówiąc najoględniej, niewłaściwością, jest

ustanowienie płac służby zdrowia. Od fizyka i le

karzy miejskich wymaga się pracy takiej, że nie

podobna im nieraz myśleć o prywatnej praktyce

i organiczyć się muszą na samej płacy. Gmina

stawia wielkie wymagania, a nieodpowiednio płaci.

D otychczas pobierał fizyk 800 zł., lekarze po 400

zł.; według projektu fizyk pobierać ma 800 zł. i

260 zł. dodatku służbowego, lekarze po 600 zł. i

150 zł. dodatku służbowego. Płace te są tak ńizkie

że trzeba dopiero widzieć i słyszeć, że są zapro

jaktowanemi, aby uwierzyć. Fizyk m iejski, doktor

medycyny, chirurgii i t. d. ma pobierać płacę tę

sam ą co adjunkci młodzi, komisarz targowy,

adjunkt biura rchuby; lekarze zaś miejscy, także

doktorowie med. chir. i t. d. tę samą co dziennikarz,

pisarz kasy, sekwestrator ł V:?.*«list* starszy. Fi

zyka należałoby co najmniej zrównać pod wzglę

dem płacy z drugim radcą magistratu i naczelni

kiem biura rachuby (1,400), a lekarzy obwodowych

z komisarzami obwodowymi (1,200 zł.) chociaż i

tym ze względu na ich ogromne zajęcie zbyt nizką

wyznaczono płacę. Lekarze zasiadający w Radzie

powinniby wziąść w obronę swych kolegów. Ależ

u nas jakoś lekarze m iejscy nie mają szczęścia, co

wcale nie zachęca do pracy i do starania się o te

posady; nie mówiąc już o płacy, wystawieni są je

szcze na żądania, którym podołać trudno, szcze

gólniej np. w czasie epidem ii; dość powiedzieć, źe

z początkiem kwietnia, kiedy pojawiły się pierw

sze wypadki epidemii, udzielono lekarzom po 10

zł. na dorożki, w lipcu kazano im przedłożyć ra

chunek szczegółowy z tych 10 zł.; Z podaniem n a

zwisk chorych, do których jeździli i tylko pod wa

runkiem składania takich rachunków dano czy o

biocano dać im znowu po 10 zł. Jest to albo szy

kana albo śmieszność. Kiedy taka uchwała zapa

dała, nie m usiał być obecnym żaden lekarz z

radców, gdyż byłby z pewnością czegoś podobnego

nie dopuścił.

Dotychczas mówiliśmy o tem co w projekcie

jes t; wypada nam jeszc ze kilku słowami dotknąć,

czego w projekcie niema. Otóż najprzód niema

mowy o urzędnikach budownictwa ; wytłumaczyć

się to da zapewne, iż budownictwo ma być na no

wo zorganizowanem; niema także mowy o urzę

dnikach straży pożarnej, lecz to znów dlatego za

pewne, że straż ta dopiero co została zorganizo

waną i wówczas podany był etat jej urzędników -

nicby to jed ia k uie szkodziło, aby ,,projekt11 da

wał dokładny obraz etatu płac.

Najgorzej jednak i do prawdy nie do przeba

czenia, że ,,w projekcie11 nie ma mewy o nauczy

cielach i nauczycielkach szkół miejskich. Czyż

przez dwa lata nie bylo czasu wciągnąć do tej

regułacyi i tej kategoryi urzędników? Zupełnie to

samo robi sekcya skarbowa, co rząd zrobił, szczęś

ciem tylko dla nauczycieli szkół rządowych było,

że się za nimi ujęła Rada Państwa; daj Boże, aby tą

samą rolę odegrała Rada miejska Nauczyciele i

nauczycielki są płatui jak najgorzej, pobierają bo

wiem po 400 i 300 złr.; a płace nauczycieli dy

rygujących dochodzą z dodatkami zaledwie do 600

złr. Z takiego dochodu wyżyć wraz z rodziną prze

cież niepodobna. N a mocy uitawy szkolnej z d

2 maja 1873 r. Rada m iejska przystąpić powinna

do uregulowania płac nauczycieli w szkołach miej

skich; żałować zaś wypada, że Sekcyi skarbowej

nie starczyło już czasu, aby i w tej sprawie przed

łożyła wnioski, żałować zaś wypada tem mocniej,

że sądząc po tych dwóch latach, nauczyciele d !u

go jeszcze czekać będą, zanim wymierzoną im zo

stanie sprawiedliwość. R ada miejska we Lwowie

uprzedziła w tym względzie krakowską. Odnośna

jej komisya uchw aliła już wnioski, jakie przedłoży

w tym względzie Radzie pełnej, a mianowicie: pła

ce nauczycieli szkół miejskich mają wynosić po

700 złr. i po 200 złr. dodatku służbowego, dyre

ktor za kierownictwo otrzyma prócz tego 100 złr;

nauczycielki pobierać mają po 500 złr. płacy i

i 2 00 dodatku służbowego. Prócz tego przyznała

taż komisya jednym i drugim pięciolecie i prawo

do emerytury. Jak Radzie miejskiej we Lwowie

leży na sercu dobro nauczycieli, dowodem pośpiech,

z jakim wzięto się do przeprowadzenia ustawy

szkolnej z d. 2 maja b. r . , oraz wniosek mniej

szości Wspomnianej komisyi, w myśl którego po

bieraliby nauczyciele w szkołach miejskich 800 złr.

płacy i 2 40 złr. dodStku, nauczyciele 6 00 złr. i

także 240 złr. dodatku służbowego. Gdyby Rada

miasta Krakowa uchwaliła dla nauczycieli tutej

szych te same płace, jakie proponuje komisya

lwowska, staliby oni m ateryalnie jeszc ze niżej od

tamtych, a to z uwagi na stosunki drożyzny i in

ne, nad któremi się tutaj zastanawiać nie możemy.

Tak więc znów wyrazić trzeba życzenie, aby Rada

krakowska /«ch ciała polecić sw«im sck-cynm jak

najrychlejsze wygotowanie wniosków co do regula

cyi płac nauczycieli i nauczycielek w szkołach

miejskich.

Pojedyncze usterki ,,projektu1* dadzą się napra

wić podczas rozpraw; braki te jednak, które za

rzucamy, trzeba będzie dopiero dopełniać. To też

jak z jednej strony pożądaną byłoby rzeczą, aby

regulacya płac urzędników załatwioną z ostała na

posiedzeniu czwartkowem i projekt sekcyi nie z o

stał do niej odesłanym, tak z drugiej strony nie

mniej jest pożądanem, iżby Rada jak najrychlej

przystąpiła do regułacyi płac nauczycieli, którzy

już dawno na to czekają, a że z upragnieniem,

zbyteczna dodawać.

KORESPONDENCYA ,,CZASU*

Poznań 2sierpnia.

Według dzienników półoficyalnych reskrypt m i

nisteryalny, wprowadzający wyłączność języka nie

mieckiego do Szkoły elem entarnej, m iał uzyskać

sankcyę. Jeśli to takt prawdziwy, a zdaje się że

tak jest, natenczas ten produkt cywilizacyi, jakiej

się mieni piastunem obecne cesarstwo niemieckie,

cofnie cywilizacyę o kilka pokoleń w kraju naszym,

bo rozkaz podobny niczemby innem nie był, jak

zawieszeniem wszelkiej nauki, nie wynagradzając

nawet dzieci wyuczeniem języka niemieckiego. W i

dzimy to bowiem w gimnazyach, a cóż bęłzie d o

piero w szkołach wiejskich! Jest to więc środek

barbarzyński, dziki a nie mogący przynieść sk u t

ku, przez prześladowcę zamierzonego, ale odpo

wiedni najzupołniej rozporządzeniom rosyjskim,

tak iż porozumienie w działaniu jest tu oczy*

wistem.

Co do zgromadzeń przedwyborczych, uie spraw

dza się obecnie przysłowie, że Polak rozsądny z

osobna, traci głowę w liczaiejszem zebraniu; ow

szem dziś u nas, czem liczniejsze zebrania, tem

wynik obrad więcej zadowalniający, a c zom szc zu

plejsze, co nie mówi na korzyść tak się zwiącej

iatelligencyi, tem rezultaty dziwniejsze, mniej o d

powiednie obecnej chwili. Znaczna część kandyda

tur duchownych podana przez zgromadzenia p rzed

wyborcze świadczy jednak o ogólnem poczuciu, że

kwestye religijne dominują dziś wszelkie inne. C o

raz w iększą liczbę redaktorów pism katolickich

przed wyborami pod klucz, to jest do kozy zamy

kają. Siedzą już ze znanych, Miarka redaktor

Katolika na Szląsku, Majunko redaktor Germanii,

i wielu innych w Niemczech, a o naszych słychać,

że lada dzień to sam o ich spotka, a przed wszyst*

kiemi redaktor O rędownika, Dr. Szymański jako

najniebezpieczniejszy, bo najbardziej wpływowy.

Już to nowo-nismiecka wolność nie ponętaa, bo o

tyle tylko jest wolnością, o ile niewolniczą wobec

wszechwładzy państwa i wszelkich zachcianek —

kierowników państwowego liberalizmu. Mimo tego

w Niemczeh, choć zdarzają się wypadki zaprza*

nia, zwątpienia, złam ania w sferach katolickich

nie widać.

Kryzys finansowa pochłonęła temi dniami jeden

z nowo utworzonych banków, i co gorsza, stała

się powodem rozpaczliwego zgonu prawnika Ma

łeckiego, który należał do założycieli firmy Banku

tego. Oby ten sm utny wypadek był nauką dla ua

szego społeczeństwa, ża praca a nie gra i bazar

downe spekulacye winny być podstawą życia. P e

wne sfery miejskie poznańskie wielkie poniosły

straty w ostatnich katastrofach finansowych, która

jednak mogłyby się stać zbawiennemi, gdyby były

nauką i przestrogą dla całego społeczeństwa.

Co do zebrania przedwyborczego w Kościanie

dowiaduję się obecnie, że chodziło tam o przepro

wadzenie nie jednego tylko mandatu, ale całej li

sty skrajnych kandydatur, co gdyby się było uda

ło v G--n powiecie, wielkiem byłoby zwycięztwcm

radykalizmu. L ista jednak skrajnych kandydatów

powstała w drobnej m niejszości.

X. Prym as rozporządził trzydaiowa nabożeństwo

w dniach 12, 13 i 14 sierpnia za uciśniony ko

ściół i Ojca św . Prasa niemiecka zaczyna hałaso

wać z tego względu, złego humoru będąc, że ko

ściół mimo tylu ciosów, znaki życia daje — nie

jest martwym i umarłym, kiedy liberały sądziły,

źe go już zabiły. Urząd zaczyna aplikować swe

piękne nowe prawodawstwo, nakładając grzywny

na duchownych. G łoszą też, że nie uznając sem i

naryum, zaczną bezw zględnie, nawet wyświęconych

księży, brać do wojska? wszystko to możliwem,

ale na jak długo?

Zbór Izraelicki w Bursztynie przesiał Gaze

cie Narodowej następujące oświadczenie:

Na otrzymane wezwanie tak zwanego Central

wahlcomite der Juden fiir Galizien, do przyjęcia

jego programu względem przeprowadzenia w du

chu centralistycznym bezpośrednich wyborów do

Rady państwa, oświadczamy niniejszem otwarcie,

że trzymając się ściśle zasady Zboru izraelickiego

krakowskiego, wspólnie z naszymi współobyw atela

mi chrześciańskim i dla ogólnego dobra naszej oj

czyzny będziemy działać, i do żadnego przeciwne

go stronnictwa nie przystąpimy.

Zbór Izraelicki w Bursztynie d. 1 lipca 1873.

Hersz Hamer, przełożony gminy.

Szejwach Klarberg.

csaęśó Uteraoko-ariFgtyozaft

Z KRAKOWA.

Nieprzyjemny to i natrętny gość— ta cholera!

AAybrał się do nas z wizytą, właśnie w porę kiedy

zaczęliśmy używać lata, jakiego od dawna niebyło...

co _sprawi, że ludzie gotowi teraz wyrzekać na sło ń

ce i ciepło, z obawy nieproszonego gościa...

_ Ten i ów co sobie_ układał plany wycieczek w

gory, lub gdzie na wieś, aby tam użyć swobody i

spokoju pod pięknem niebem, orzeźwić piersi świe

żem_aromatycznem powietrzem; wytchnąć przy idylli

wieśniaczych prac i zabaw -z w inął swójżagiel1

i powiada: wolę ja zostać w mieście, bo tam iak

piszą gazety, wszędzie cholera... tu przynajmniej

mówią o mej rozm aicie, jedni że jest, drudzy że

jej nie ma; zresztą mam apteki i lekarzy - a je

żeli prawda, że ta plaga dostała się i tutaj, to za

biera rzadkie tylko ofiary po przedmieściach’, a naj

więcej takie co s ię sta ły ofiarami niewstrzemięźb

wości...

N iewidząc liczniejszych pogrzebów, niż w zwy

kłym czasie, niesłysząc o żadnej znajomej _osob_ie,

którąby zmiotła cholera — umysły uspokoiły się,

i Kraków niezm ieniał trybu sw ego życia: spacero

wał — modlił się — chodził do teatru.

Powiadają, że byle niebać się cholery— to nie

g d z i e . Dla tego to spokojność umysłu zalecają

Zdarzyło mi się w pewuem towarzystwie bardzo

Wymownie dowodzić tej tezy, i w łaśnie kiedy wpa

dłem w najżywszy zapał, przynoszą odezwę magi

stratu ...

—

Chwała Bogu! zawołał ktoś, że się odezwała

nasza władza autonomiczna: ona zapewne obawy

publiczności uspokoi. ..

—

Czytajmy!

—

Jeden z obecnych, obdarzony donośnym gło

em, orator ua ludowych wiecach, odchrząknął i za

czął czytać; tonem nastrojonym do powagi przed

miotu :

,,Sroga klęska pomoru nawiedziła nasze m iasto

i liczne od kilkunastu dni porywa ofiary!..

—

Co pan czytasz! — zawołała jedna z pań —

to pewnie pański koncept; z cholerą się nieżartuje. . .

I kilka osób w niedowierzaniu przysunęło się do

plakatu, aby się naocznie przekonać... Niestety

tak stało co do słowa, i to wielkiemi literami —

na pomyłkę druku niepodobna było złożyć.

Naraz, w wesołem towarzystwie stało się głuche

milczenie. Orator chciał czytać dalej — ale jedna

z dam w wielkiej alteracyi zaw ołała: Nieczytaj pan!

Jeżeli tski początek, jakiż m usi być koniec. Jedni

pobledli, drudzy poczerwienieli, a wszyscy jak sie

dzieli przy herbacie, zaczęli patrzyć ze wstrętem

na poziomki nęcące aromatyczną wonią; a kto d o

lał sobie śmietanki do herbaty, odsuwał ją i pro

sił o czystą. Zgoła, odezwa ta sprawiła piorunują

cy efekt. —

Co za szkoda, źe autor jej niebył

świadkiem tej sceny, a niezawodnie uwierzyłby w

potęgę krasomówczą.

—

Czy uważaliście państwo — odezwał się ktoś

po chwili, gdy przeszło pierwsze osłupienie - był to

blady jegomość, mający sławę głęboko myślącego: czy

uważacie państwo, że tu jest coś więcej niż chole

ra... Plakat mówi o ,,pomorku.** Cóż jest pomo

rek? Oto zdrobniały wyraz morowego powietrza.

Zdawałoby się, sądząc z tego wyrażenia, że mia

sto nasze nawiedziła ta sama plaga, o jakiej czę

sto bywa wzmianka w historyi, plaga, która zmia

tała nie na _setki lecz tysiące.. . Na morowe po

wietrze ludzie padają jak muchy... kto niewierzy

niech czyta: Powietrze w Barcellonie, czyli listy

dwojga kochanków...

—

Dobijasz nas pan swojem tłumaczeniem i tą

Barcelloną... Zmiłuj się przestań... zawołało kil

ka głosów.

Powietrze w Barcellonie to przecież fakt —

jednakowoż oficyalne wyrażenie plakatu musi mieć

swoją doniosłość. .. inaczej bowiem, trzebaby przy

puścić, że to figura retoryczna...

I tak jest w samej rzeczy — mówił ów je

gomość, który trzymał plakat i czytał go do koń

ca - je st to figura retoryczna, rodzaj wydętego

balonu, który potem schodzi do bardzo małej obję

tości.

Odkrycie to uierozpędziło jednak skutków pier

wszego wrażenia. . .

Niedziwiłbym się wcale, żeby niejedna_ z tych

pań, które pobladły i zac zęły się skarżyć to na

ból głowy to na jakiś wewnętrzny niepokój, nie

przypłaciła choćby migreną, tej figury retorycznej_.. .

Ja sam, chociaż się cholery nieboję — ale wróci

wszy do siebie, ciągle tylko o niej myślałem , a

chociaż odpędzałem te czarne m yśli, wracały na

trętnie . . . Że zaś m am zwyczaj przed zaśnięciem

brać pierwszą lepszą książkę jaka pod rękę pod

padnie, trafiło się, że na stoliczku_ moim z_nalazł

się tomik księdza Baki: Uwagi o śmierci nieochy

bnej.

Pomorek, cholera i Uwagi_ o śmierci nieochy*

bnej — jakiż to zbieg okoliczności!

Dzięki ci kochany B ak o , byłeś dla mn_ie pra

wdziwym kordyałem, tak wesoło wydrwiłeś wszy

stkie marności i nędze tego świata, że wcale go

nie żal, bo i za co go żałować.

Że tu dobra mało wiele

Chyba świadczy mądre ciele.

A zresztą:

Z pisma wiecie:

Źle na świecie!

Życie wojna

Niespokojna.

Ciało kat —

Świat - psu brat.

Świata okrąg krętna cyga

Nędzna, szczupła, jako figa.

Dla tego też nie ma tu co robić:

D o nieba

Potrzeba.

Tam pokoje

Słodkie zdroje

Obłoki

W potoki

Obfite

Zakryte...

Wprawdzie na opis rozkoszy niebiańskich nie

wysadza się poczciwy i jowialny poeta, kiedy tam

obiecuje tylko ,,Obłoki i potoki,** ale to nic nie

szkodzi, wyobraźnią można sobie resztę dopra

wić.... W każdym razie, jeżeli jeszcze was czytel

nicy moi i to nieprzekonało, że świat niewiele wart,

to tam znajdziesz jeszcze potężniejsze dowody:

Świat bałamut i fiut, fiut

Nic po nim nie gut, gut, gut.

Dwór niebieski to dwór, dwór, dwór,

Świat plew pełen wór, wór, wór.

Jego też śmierć Diebardzo strasznemi kolorami

odmalowana.

Śmierć babula

Jak cybula

Ł zy wyciska

Gdy przyciska...

Uwija się czasem z kosą lub pałką... zresztą

wcale ujmująca, choć chytra

Śmierć m atula

Nas przytula

Głaszcze, wabi

Nim zadławi...

Słowem, wiersze księdza Baki wprawiając w do

bry humor, mogą być tem samem daleko zbawien

niejszym środkiem przeciw cholerze, niż wszystkie

najbujniejsze figury retoryczne... Postrzegłem je

dnak, że choć wszystkie stany i kondycye przecho

dzi i ostrzega o tym nieuniknionym gościu z kle

psydrą i kosą - nic nie mówi o tych, co sami

idą na jego spotkanie, nieczekając aż do nich przyj

dzie... Pokazuje się z tego, że były to inne jakieś

czasy, kiedy ksiądz B aka kwitnął... O sam obójcach

poeta nic niewiedział.

Cóż się to sta ło, że teraz prawie dzień nieprzej*

dzie, aby niedonoszono o jakim samobójcy... Ten

się topi, ów truje, inny w łeb sobie strzela, ów

rzuca się pod lokomotywę, inny z wieży skacze....

Co za rozmaitość!

Niektórzy utrzymują, że samobójstwo jest modą,

tak, jak noszenie fałszywych włosów , krynolin, trze

wików na korkach. B yć może, z temwszystkiem

tłumaczenie to wygląda na dowcipny paradox, a

rzeczy nietłumaczy. Źródłem mody jest próżność

lub chęć podobania się, a przecież ani próżność

ani kokieterya nie może być źródłem samobójstwa.

Moda jest słabostką obyczajową, kiedy w sam o

bójstwie widać chorobę duszy; straszniejszą niż

cholera, dżuma i żółta gorączka. Jedni utrzymują,

że auri sacrafames główną jej przyczyną, a_le i na

to się nie piszę, bo ludzie zawsze chorowali na żą

dzę zbiorów. Baka znał ich dobrze i o nich mówi:

Złota siatka

Ta im matka,

Trzos bratem

Z Eufratem

Pieniążek

To bożek.

A chociaż mi wbił nielada sęk tym «Eufratem**,

jednakowoż suponuję, że to rym piękny tego wy

magał, tak samo jak odezwa o desinfekcyi i roz

dawaniu zupy rumfordzkiej wym agała n a w stępie

pięknej figury retory_cznej.

Otóż ja sądzę, ani moda, ani auri sacra fames,

chłód, ani gorąco, ani głód, ani trud, jest g!ównem

źródłem tej epidemii sam obójczej... Prawdziwem

jej źródłem jest wypróżnienie duszy przez bezwy

rr*B8»erat? jprsjjaająi

W KRAKOWIE: Bióro Adminietracyi ,CZABO* przy uUct Mikołajskiej, w domu pod 1. 444 j Księgarnia

pp. 8. A. Krzyżanowzkiego w Rynku głównyn , Juliusza Wildta przy ulicy Groazkiej, handel Maryane

Dworskiego w kamienicy księcia Jabłonowskiego i handel papieru Z. J. Wywiałkowsłriego w Rynku g l to r f r

wnym, tudzież wszystkie nrzędy pocztowe aua(ryackie. -

O c ł e s z e n i a (Inacraty) wszelkiego rodEwigj;

przyjmują się za opłatą: za miojsoe wiersza drobnogo (petit) za jednorazowe umieszczenie 8 centów/zaKgl

następne po i cnt., oraz za opłatą na!eż)tości stemplowej po 30 cnt. od każdorazowego ogłoszenia.

płata w Krakowie. F rn nM frate i Olllosseni» przyjmują: we LWOWIEwAjencyi .CZABO^A1

p. Anioai Piątkowski, przy placu Katedrslnyiu pod 1. 31. W WIEDNIU p. A. OpptHi, Wollzeile 29 i w PiW e.

dze Ferdinands-8tra*se Nr. 38. Na FRAN( łTj i ANGLIĘ w Paryżu Wny pułkownik Win* Raetb,u tki, "

Faubourg Poissonitrł Nr. 33. -

Zaś tylko Ogloissnia: w Wiedniu Wallflschgus* Nr. 10, w Ham

burgu, Frankfurcie n. IL, Berlinie, Lipsku, Bazylei (Szwajcarya) i Wrocławiu pp. B aatruM m

I Pepłsr - w Wiedniu t . LU, WcllzeUe Nr. 3, i R Mont, SeilerstStte 2. -

w Berlinie, Hamburgu, Mo

nachium i Norymberdze p. HwLif M a tt - w Frankfnreis nad Menem p. Q. L. D a * U et Ort*p,

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction