Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 375 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

W/ t-e

!t*

Kraków 15. Lutego - Sobota.

Rok 1851.

Wyeltodzl w Krakowie

codziennie, wyjąwszy Niedziele i Święta.

Cena:

wKrakowie miesięczna 6złp.

—

kwartalna 16 złp. polską monetą,

w kraju kwartalna razem z przesyłką pocztową 5 złr. 20 kr. m. k.

Przedpla t]a

przyjmuje się wKsięgamiF.Baumgardtena przyGłównymRynkuNr458

Pieniądzeprzesyłająsiębezpłatniepocztą wprost do bióra expedycyi czasu

wyraziwszy na kopercie: ,,prenumeracyjne pieniądze.11

CZAS

Przyjmują alę

OGŁOSZENIA, rozprawy, odezwy wszelkiego rodzaju.

DONIESIENIA literackie, ksi;garskie, handlowe, przemysłowe, rolnicze itp.

UWIADOMIENIA tyczące się sprzedaży, kupna, dzierżaw itp.

Za op!alą

od wiersza petytowego za jednorazowe umieszczenie po 8 groszy, następne po

S grosze — z dopłatą 10 krajcarów za każdą publikacva na stępel rządowy

Ł!aty

niefrankoicane nieprzyjmują się, wyjąwszy od stałych lub znanych korespondentów.

Numer pojedyóezy kosztuje 10 groszy.

K.raków 14 Lutego.

Donosiliśmy w przeszłym miesiącu o ru

chu w świecie finansowym zachodnim, jaki

wywołała kwestya niecenności złota, przy

bierająca w końcu roku zbiegłego coraz

większej wagi. Wiadomo, iż we Francyi,

na rozkaz rządu, wysadzoną została w tej

mierze komissya, pod prezydencyą pana

Foulda, ówczesnego ministra finansów. K o

missya ta po należytem zgłębieniu kwest .i

o monecie złotej, zważywszy:

iż ów świeży spadek ceny złota spro

wadzonym był głównie z przyczyn przy

padko w y ch , których działanie zwolniac za

czyna,

iż wpływ,jaki przyczyny trwałe na ow;ą

niecenność wywierac-by mogły, dziś dosta

tecznie oznaczyc się nieda;

iż w takim stanie rzeczy konieczną jest

rzeczą zebrać pierw dokładne informacye o

produkcyi drogich metali, zw łaszcza w Kali

fornii i Rosyi;

orzekła, iż w skutek tego przekonania

nieznajduje wcale potrzeby zaprowadzenia

żadnej zmiany w systemie monet;irnym.

Jeżeli komissya przez wyrażenie zu d n rj

z m ia n y rozumieć chciała, iż niema potrzeby

demonetyzowania złota, to z gadzamy się na

jej zdanie w zupełności. Wyznajemy, iż nie

mało nam to pochlebia, że w konkluzyach na

szego artykułu (^Ner7) znajdujemy te z w a ż y

wszy, na których sąd swój opiera. Ale wła

śnie to spotkanie się z tak światłą opinii],

ośmiela nas do oświadczenia, iż jeżeli po

wyższe wyrażenie ma być absolutnein orze

czeniem , że zasada stosunku mone.ty złotej

do srebrnej, czyli systemat monetarny, jaki

dziś w niektórych krajach istnieje, na przy

szłość żadnej już zmianie uledz nie powi

nien, że do tego dążyć nie należy, czyli że

jest doskonały, natedy właśnie powody, któ

re 1komissya słusznie przytacza, do innej

doprowadzają konsekw-encyi.

Konkluzya przecząca komissyi, zdaje się

wykluczać w-szelką modyfikacyą co do mo

nety złotej. Zdaje nam się jednak, iż jak

kolwiek dzisiaj posiadacze monety złotej lub

złota, nie są żadnem zagrożeni niebezpie

czeństwem, jakkolwiek złoto jest zawsze

drogim kruszcem, którego dzisiaj mała ilość

wymienia się za wielką ilość towarów, to

jednak spuszczać z uwagi nie wypada, że

stosunek wartości tych dwóch drogich kru

szców złota i srebra, w bliskiej przyszłości

zmienić się może, i to w sposób, który dz.iś

odgadnąć się nieda. Przykłady takich zmian

w historyi nie są rzadkie; a prawodawcy

jest r zeczą, skoro przewiduje, iż takowa

nastąpić może, starać się, aby żadne ztąd

nie nastąpiło wstrząśnienie.

Moneta, mówi pan Michał Chevalier, mo

neta złota czy srebrna, jest towarem, który

w zamianie służy za wspólną miarę warto

ści, sama zaś przez się, jest wartością wy -

równywającą (equivalei:s). Jednostka monety,

jakoto, złoty, frank itd., niejest wcale rze

czą fantastyczną, idealną. Jestto pewna wa

g a , skrupulatnie i absolutnie prawem ozna

czona czystego srebra, z dodaniem pewnej

ilości miedzi, aby pieniądz był twardszym

i nie łatwo wytarciu podlegał. I tak, jeżeli

np. we Francyi korzec zboża płaci się zwy

kle 2 0 franków, znaczy to, że ilość kru

szcu czystego, zawartego w- 20to-sztukach

ldno-frankowych, jest towarem wartości tej

samej, co ilość zboża w- korcu zawarta.

Moneta nie jest to jak utrzymują niektórzy,

tylko zn a kiem wartość reprezentującym, ró

wnie jak niemożna powiedzieć, aby miała

tylko wartość umówioną; pieniądz jestto

kaw-ałek kruszcu, mający wartość rzeczy

wistą, zależącą od okoliczności takich sa

mych, jak te , które oznaczają wartość że

laza lub miedzi, produktów i materyałów,

słowem, wszelkich towarów-,

Wartość zaś

towarów wszelkiego rodzaju, złota jak in

nych, poddaną jest w każdej chwili i na

każdem miejscu rzadkości i obfitości, stoso

wnie do objawionego przez ludzi żądania.

Ale oraz krąży zawsze koło jednego punktu

stosunkowo stałego, którym jest summa ko

sztów wszelkiego rodzaju łożonych na pro

dukcyą, rachując w- to koszta przywozu na

targ, podatki, zysk słuszny producentów i

ajentów handlowych. Jeżeli w Paryżu 1000

kilog. torfu wymieniają się czyli kosztują

na targu 40 sztuk ldno-frankowych, tojest,

180 gram czystego srebra, nie dzieje się

to wcale na mocy rozporządzenia władzy

lub umowy arbitralnej, ale dzieje się d!a

tego, że tyleż kosztuje wydobycie z ziemi,

oczyszczenie i sprowadzenie 180 gram czy

stego srebra do Paryża co 1000 kilog. tor

fu. Jeżeli zaś postanowionem było przez

prawodawcę, że zamiast 40 sztuk ldno-fran

kowych, tojest, 180 gram czystego srebra,

wolno będzie dać jednę sztukę złotą 40to

,frankową, zawierającą l l bl7i0oo granów

z łota, stało się to dla tego, że trudność

dostania w Paryżu tej ilości złota była taka

sama, jak trudność dostania ilości 15*/2raza

większej 180 gramów srebra. Czyli wyra

ziwszy krócej, że wartość złota była 15 %

razy większą od srebra.

Ale ten stosunek 1 : 15 ’/j nie jest wcale

stałym. Złoto i srebro są dwa różne to

wary, jak ołów i miedź, żyto i jęczmień,

wino Madery i wino Bordeaux. Niema przy

czyny, aby 1 funt złota wyrównywał wie

cznie w wartości 15 V2 funtom srebra, tak,

jak jej niema, aby 1 korzec pszenicy wart

był zawsze l ’/ , korca żyta, albo 1 beczka

wina Madery, 2 beczki Bordeaux. Jestto

prawda, którą potwierdza historya, ciągłe

w niej widzieć można zmiany w wartościach

złota i srebra. Chcących się o tem prze

konać bliżej, odsyłamy co do starożytności

do prac pp. Letronne, Boekh, Dureau de la

Maile, co do nowyszch czasów do pp. Hum

boldta, Michała Chevalier, od którego te

uwagi głównie pożyczamy.

I tak we Francyi, którą--’ mówiąc o de

cyzyi komissyi — bierzemy naturalnie za

przykład, na początku 19 wieku stosunek

wartości złota do srebra był 1 : 1 5 ł/2. Skład

sztuk złotych dzisiejszych 20to- i 40to

frankowych wtedy został zadekretowanym.

Lecz stosunek ten już w 1807 się zmieniał,

i od złota takie było agio, f że przechodził

1:16. W roku 1811 był niżej 1:16 ale

wyżej 1 : 15y2 aż do roku 1848, gdzie

znowu złoto znacznie poszło w górę.

Wypadałoby więc ztąd, że ilekroć system

monetarny opierać się będzie na przypuszcze

niu stałego stosunku wartości złota do sre

bra, podstawa ta będzie chwiejąca i zależą

ca od wypadków. Tym sposobem, gdy pod

stawa taka dziś prawdziwa, jutro może byc

fałszyw ą, stać się ona może przyczyną

znacznych wstrząśnień w świecie finanso

wym i handlowym.

Dawniejsi prawodawcy mieli przekonanie,

lub też może tylko przeczuwali tę nie

stałość stosunku złota do srebra. Stąd na

dawniejszych monetach, począwszy od rzym

skich, hiszpańskich, a nawet na ludwikach

francuskich nieczytamy napisu ich wartości

w stosunku do srebra, to jest w sztukach

srebrnych. Napis ten bowiem uważa sto

sunek istniejący między złotem a srebrem

w chwili wydania dekretu, jako prawo na

tury; i na mocy tego prawa orzeka, że za

wsze taka ilość złota musi rzeczywiście

mieć j wartość takiej ilości sreb ra, np. że

5 M,7iooo g!’am złota, czyli napoleon, je s t

20 franków srebrnych. Jest to może błąd,

w który popadli nowożytni prawo’dawcy, nie

tylko we Francyi, ale’ w Rosyi i w’ .Sta

nach Zjednoczonych, gdzie również sztuki

złote noszą wyrytą wartość w sztukach sre

brnych. Lepiej było podobno dawniej trzy

mać się praktyki, nienaznaczać odbiciem sta

łego kursu w monecie srebrnej, ale go sta

nowić dekretami podlegającemi koniecznej

rewizyi po upływie pewnego peryodu. Nie

było innego środka, skoro tylko chciano po

łączyć oba kursa w cyrkulacyi kursem le

galnym, lubo niezawodnie i taki system nie

jest doskonały.

Błąd wytknięty jest bardzo ważnym, al

bowiem pociąga za sobą odpowiedzialność

państwa. Przy biciu monety złotej, która

nie nosi na sobie napisu, że bedzie jednem

i tem samem co tyle a tyle sztuk srebrnych,

rząd zaręcza tylko pewność wagi i stępia.

Lecz skoro ją nacechuje, że wartość jej _)’(?s?

tyle a tyle sztuk srebrnych, właściciel ta

kiej monety złotej, może od niego zażądać

w zamian oznaczoną ilość monety srebrnej,

a co najmniej to zażądać przyjęcia w podatku

monety złotej za tyle sztuk srebrnych, za

ile ją wartość cechy uznaje. *Łatwo więc

mogłoby się zdarzyć, że kraj na wielkie na

rażone zostałby straty. Zapewne niema dziś

jeszcze tej obawy, ale może być wkrótce,

a komisya sama przyznaje to, mówiąc, że

wpływ, jaki przyczyny trwałe na ową nie

cenność wywieracby mogły, d ziś dostatecznie

oznaczyć się nieda. Zdaje nam się tu wi

dzieć przypuszczenie możebności stanienia

złota, czego następstwem mniemamy być

przedsięwzięcie administracyjnych środków

przeciw skutkom, jakie stąd wypaśćby mogły.

W rzec/.y samej, niechby tylko miny zło

ta Kalifornii i Syberyi dostarczały ciągle

tańszym kosztem i obficiej niż te, które do

tąd znamy, stosunek przyjęty za stały przez

prawodawców prze.stałby być prawdziwym,

i w krótkim czasie zmiana byłaby tak do

tkliwą, że sztuka złota przestałaby mieć

wartość nacechowanej liczby sztuk srebrnych.

i;’],lyśtL1TEMCK0-MT1STIC2M.

Stanisław Otwinowski. *)

WYCIĄG Z CHRONIKI SANDOMIERSKIEJ

pisanej roku 1511

a zloźonćj w archiwum kapitulnem

KOLEGIATY KLIMUNTOWSKIEJ.

Stanislaw Otwinowski, miody i możny pan woje

wództwa Sandomierskiego, głośnym był w swoim

zasie z bezbożności i rozpusty. Przecznik wszel

;ich zasad, nie wierzył ani w niebo, ani w piekło,

otwarcie szydził z wszelkiej cnoty, nazywając ją

łabościa. Nie było okrucieństwa, któregoby się

liedopuszczał, omal że nie codziennie względem

:hrześcian i żydów zamieszkałych w jego o szer_

łych włościach. Kto tylko był jem u podwładnym

)y! istnym męczennikiem.

Jednego wieczora powracał do siebie wierzchem

s domu jakiegoś sąsiada, którego odwiedzał, przez

ńasczyste pola, blisko stawu. Noc zaczynała byc

;iemną, więc pospieszał, a wedle swojego zwyczaju

był sam jeden.

W tem głos żałosny, błagający jałmużny, obił się

o jego uszy; obraca się na ten głos. Widzi starego

żyda siedzącego na kamieniu p rz y stawie. Zbliża

się ku niem u, widzi starca oblicza uderzającego

Powiastka ta je st pióra znanego autora hr. Henryka

uskiego, wyjęta z nowowyszłego romansu: , , Ł a s k a i

cnac*enieu, którego rozbiór wkrótce podamy. P.R

szpetnością, a który wyciągał wychudłą dłoń dla

otrzymania jakiegoś datku. Otwinowski wziął się

machinalnie do kieszeni, ale jego złe przyrodzenie

zaraz przygłuszyło to słabe poruszenie dobroczyn

ności, c ofn ął rękę z kieszeni, a chcąc przydać obel

gę do nieczułości, przypuścił konia i przeskoczył

przez żyda. Ten tyle tylko źe zajęknął, bo koń tyl

nem kopytem uderzył o głowę nędzarza i zabił go

na miejscu.

Skoro Otwinowski spostrzegł źe żyd meźyje,

przeląkł sie. Tyle jeszcze pozostawało w nim ho

noru,’ że obawiał się, iżby ktoś przypadkiem nie w i

dział zabójstwa bezbronnego żebraka i rozgłosił

jego niesławę. Bojaźń była dla niego uczuciem zu

pełnie nowem, bo jakkolwiek miał serce zepsute,

był śmiałym nadzwyczajnie, rzecz nie rzadka nawet

między zbrodniarzami.

Noc coraz stawała się czarniejszą. Księżyc za

słonięty gęstemi chmurami, tylko wątpliwe światło

rzucał na trupa. W iatr przeraźliwie gwizdał między

oczeretem, a poruszając sitowie two rz ył z nich ja

koby widma przed wzrokiem zbójcy. Staw zdaw ał

się być napełnionym fantastycznemi widziadły. Utwi

nowski zrazu się zmięszał, wszakże jego przyro

dzona odwaga wz ięła górę. Zsiadł z konia, oburącz

uchwycił trupa, a że był obdarzony niepoślednią

siłą, opodal od siebie wrzucił go w staw, i uspo

koił się tą myślą, źe z nim razem zatopił ślad swo

jej zbrodni.

Zabierał się znowu siąść na koń, kiedy usłyszał

za sobą coś jakby pluskanie w stawie. Chmury za

czynały się rozpraszać, świ”atło księżyca nieco do

nośniejsze pozwalało potrosze rozpoznawać przed

mioty. Otwinowski obrócił się do stawu i ujrzał

między oczeretem głowę żyda, wychodzącą z wody.

Oczy miała otwarte, a na ustach śmierć napiętno

wała niezatarty uśmiech szyderczy. Otwinowski za

drżał, ciemno mu się zrobiło w oczach, myśli mu

się poplątały, na chwilę opuściła go przytomność.

Wkrótce odzyskał zmysły, a z nimi i przeświad

czenie bytu. Chciał odejść, ale wilgotny chłód tak

był otrętwił jego członki, źe na nogach utrzymać

się nie mógł. Poniewolnie usiadł na mokrej ziemi.

Jakież nie było jego zadziwienie, kiedy raptownie

obaczył siebie okrytym wodą i błotem , i nie mo

gącym powstać pomimo wszelkich usilności. S zukał

okiem konia, a nawet głowy żyda, jakkolwiek ta go

przeraziła, bo niespokojność niewiele jest logiczna

—

oba te przedmioty zniknęły.

Głosy kilku wieśniaków, powracających z odpustu

późną porą, wyprowadziły go z tego stanu dręczą

cego; za ich pomocą powstał, ale jego konia wy

naleść nie mogli. Poczciwi chłopi to gp wspierając,

to nawet niosąc, przybyli z nim do pobliskiej wio

ski , i tam w chałupie jednego z nich przepędził

resztę nocy w stanie trudnym do opowiedzenia.

Nazajutrz w rócił do siebie, i przez dni kilka po

nury smutek nie opuszczał jego obliczów. Jego

sumienie nie przestawało roztaczać przed nim naj

straszniejszych obrazów, i pomimo jego znakomitej

waleczności blednął ile razy dawały mu się sły

szeć wyrazy: zabójstwo i zemsta.

Po kilku miesiącach, Otwinowski zdawał się być

spokojnym, i już wracał do swoich szkaradnych na

łogów. Jednego razu chodził po swoim ogrodzie,

zatopiony w wyniosłych marzeniach snujących się

ciągle w głowie; ani się spostrzegł, że niebo okry

wało się chmuram i; aź nawalny deszcz, z orszakiem

piorunów i grzmotów, wyprowadził go z tych ma

rzeń. Nadto b ył oddalony od swojego pałacu, żeby

do niego uciekać od dżdżu; bo trzeba wiedzieć, że

ogród o ćwierć mili się rozciągał — a więc schro

n ił się pod konarzystym dębem, czekając aź przej

dzie burza: świata nie było widać. Otwinowski pa

trzał z niespokojnością na posępne chmury, które

strzały warlkością leciały nad jego głową, zdawało

mu się, źe ziemia trzęsie się pod je g o nogami, tak

straszne były gromów pociski. W tćm usłyszał

w daii hałas cichszy, bez wątpienia mnićj przera

źliwy niż burzy która go otaczała, ale który wznie

c ił w nim strach niewypowiedziany. Byłto tenlent

cwału konia, a ten coraz zdawał się być bliższym.

Otwinowskicmu serce bić zaczęło, sam nie wiedział

dla czego. Nakoniec obaczył coś poruszonego w od

daleniu, a ciągle się zbliżającego.

Ale co się z nim stało, kiedy wlepiając wzrok

w ten ruszający się przedmiot, obaczył wyraźną

postać konia; a zaledwo rozeznał tego który na nim

siedział, zlodowaciał z przestrachu i utrapienia, tak,

źe upadł straciwszy przytomność....

(Tu kilka wierszy móle wygryzły z rękopisu}.

Minęły trzy lata; w przeciągu których Otwinow

ski nie był dręczony żadnem podobnein dziwo wi

skiem. Stopniami stracił pamięć dopełnionego przez

siebie zabójstwa, oraz tajemniczych okoliczności,

jakie tej zbrodni towarzyszyły. Oddał się więcej

jeszcze niż wprzódy złym skłonnościom i wyuzda

nćj rozpuście, niemnićj rozwiniętemu nałogiem o

krucieństwu. Ale juź nadchodziła chwila kary.

Jednego poranku oznajmiono Otwinowskicmu, źe

jakiś żyd przyprowadził na dziedziniec konia, wcale

zgrabnego, ażeby go sprzedać. Otwinowski wyszedł

ze swoimi sługami, żeby się koniowi przypatrzyć.

Jakież nie było ich zadziwienie, kiedy obaczyli te-

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu