Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 648 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

r 175.

Kraków 2 Sierpnia - Piątek.

Rok 1867.

CZAS

Vremuner«t^ pnyjuiają:

W Krakowie: Bióro Administracyi ,C z ab d 11 przy ulicy Różanej w domu pod L. 4 *3 ,

tudzież wszystkie Urzęda pocztowe austryackie.

*M.«-.i(r, (inseraty) wszelkiego rodzajn, przyjmują się za opłatą: od wiersza drobnego (petit) z*

jednorazowe umieszczenie po 8 centów, za następne po 5 centów, oraz za opłatą należytości stęp!owej

po 30 oentów od każdorazowego ogłoszenia,

rren »m eratf l «*«*o»*enla przyjmują: we Lwowie w Ajencyi »Czasu1* p. Aleksander

Piątkow ski p rzy placu Katedralnym Nr. 31 , w domu p. Majewskiego.— W

Wiedniu p. A. O ppelik,

Wollzeile 22. -

Na Francy§ i Anglię w P aryżu W ny pułkownik Wincenty Raczkowski, Rue du pont

de Lodi N. 1 - Zaś ty!ko ogłoszenia: we Lwowie pp. Hercok i Arnold ulica Halicka Nr. »40 -

w Wiedniu, w Hamburgu i w Frankfurcie nad Menem pp. Haasenst,ein i Vogler — w Berlinie p. A,

Hetemeyer — w Frank rcit nad Menem p. G. L . Daube A Cotnp.—

w Lipsku p. Henryk Engler —

w Wrooławiu p. Jenke, Bial et Freund.

H ę h n iiU m a nadsyłane Redakcyi, nie zwracają się i niszczone będą.

SCraków 1 sierpnia.

Dzienniki wiedeńskie doniosły o podróży

pp. Herbsta i Kaiserfelda do Pragi. Nie

chcemy zbytniej przywiązywać wagi do tej

podróży, zawsze jednak sama ta okoliczność,

że owa podróż właśnie przed zebraniem się

deputacyi przedlitawskiej z zalitawską przed

sięwziętą została, a oraz, że deputowani są

uznani za przywódzców niemieckiej większo

ści w Radzie państwa, każe wnosić, że przy

szłe układy z Węgrami co do spraw wspól

nych nie są jej obce. Stronnictwo niemie

ckie, którego imieniem deputowani ci zape

wn e przemawiać będą, przyszło może do

przekonania, że wartoby się jeżeli nie o zupeł

ne porozum ienie się, te przynajmniej o pewne

zbliżenie się w tej chwili z Czechami pokusić.

I zaprawdę, spróbować warto; a powiemy

więcej opłaciłaby się i niejaka ofiara, gdy

by się dla deputacyi przedlitawskiej taką

siłę pozyskać udało. Stanowisko bowiem

Czechów i Morawian z jednej strony, Kroa

tów i Serbów z drugiej, stanowi smutną ró

wnorzędność między deputacyami układać

się mającemi. Porozumienie z Czechami da

łoby niezawodnie Przedlitawii moralną w tej

sprawie przewagę, przeciw której Węgrzy

na podstawie Parität nie mogliby prote

stować.

Nie mamy atoli wiele otuchy, aby usiło

wania te, których się zresztą tylko domy

ślamy, zostały jakimkolwiek uwieńczone skut

kiem . T o cośmy niedawno o porozumieniu

się większości niemieckiej z Polakami po

wiedzieli, odnosi się także do Czechów, ale

jeszcze w spotęgowanym stopniu. W czoraj

sza Presse wiedeńska dziwi się, żeśmy więk

szość niemiecką .,centralistyczną" nazwali,

kiedy przecie większa jej połowa jest ,,dua

listyczną." W iemy o tem, ale spytamy Pres

sy czy dla tego ,,centralistyczną" być prze

stała? Chciała dawniej centralizacyi dla ca

łej monarchii, dziś chce jej dla tej części,

którą Przedlitawią nazywa; przeciwną była

autonomii w całej monarchii, odrzuca ją

dziś w krajach przedstawionych w Reichs*

racie. Otóż i cała różnica, dla nas zaś nie

ma żadnej, bośmy nigdy nie uważali duali

zmu inaczej, jak za systemat centralizacyi

rozdzielonej na dwoje; większość zaś nie

m iecka, odpychając wszelkie usiłowania stron

nictwa autonomicznego w Izbie deputowa

nych, czyni co może, abyśmy się w naszem

zapatrywaniu na dualizm nie omylili.

Lecz dualistyczna nawet większość nie

miecka nie może liczyć na powodzenie w Pra

dze. W szak Czesi nigdy dualizmu nie przy

jęli i potępiają go z zasady. Na układ z W ę

grami, o ile wiemy, zgodziliby się tylko na

podstawie federalizmu. N ie wchodzimy tu

obecnie w tę kwestyą, trudność tylko w po

rozumieniu się nas uderza. Aby zbliżenie

nastąpić mogło, większość niemiecka zmie

nićby się musiała, i to co do swojej istoty.

Uznaćby jej wypadło to właśnie, czego ni

gdy uznać nie]chce, to jest słuszności, tojest

prawa do istnienia autonomicznego innych na

rodowości, innych ludów monarchię składa

jących. Większość niemiecka wtedy tylko

uznaje Parität, kiedy się jej ona narzuci si

łą jak węgierska, kiedy nie może nic in

nego zrobić jak przyjąć ją. Przyjąć ją ato

li moralnie, uznać prawa drugich na podsta

wie słuszności, i szanować jak należy: do

tego nie okazała się jeszcze zdolną.

A jednakowoż byłby już czas wielki po

miarkować się i zmienić zaślepioną w rze

czywistćj może kiedyś ale dziś urojonej su

premacyi politykę. Byłby czas nietylko przez

wzgląd na układy węgierskie, ale i z wyż

szych nierównie względów państwowych, dla

całości i utrzymania monarchii. Napróżno

bowiem o smutnem położeniu monarchii roz

prawiać, niebezpieczeństwa w najczarniej

szych przedstawiać kolorach, napróżno roz

wodzić się we wszystkich dziennikach i

wskazywać ciągle agitacye rosyjskie. Win

niśmy to śmiało wypowiedzieć, jako nasze

najgłębsze przekonanie, źe znaczną część

tych niebezpieczeństw, że bardzo wiele tego

smutnego położenia zawdzięcza Austrya po

lityce większości niemieckićj. Agitacye ro

syjskie nie miałyby żadnego znaczenia, a

nawet niebyłoby ich wcale, gdyby narodo

wości w monarchii znalazły dla siebie uzna

nie. Uprzedzamy zarzuty: pod naszem pió

rem narodowość nie jest jakąś przesadzoną

zasadą, lecz faktem, z którego płynące pra

wa uznać należy, jeżeli państwo ma być

silnem, jeżeli ma wyjść z rozstroju w ja

kiem się dzisiaj znajduje. Nie rządu w tem

wina, ale większości niemieckiej, bo polity

kę swoją narzuca w konstytucyjnej formie

Odrzucając wszędzie i zawsze autonomię,

najsłuszniejsze ludów żądanie, zaprzecza na

rodowości. Oto grunt agitacyj moskiewskich.

I nie dość na tem , że pcha ona Słowian

w objęcia Rosyi, ale wywołuje opór, zwąt

pienie, luórc L:nów sprawia, ze w przewi

dywaniu groźnych niebezpieczeństw, oglądać

się sama musi za schronieniem na przypa

dek katastrofy. Nie bez przyczyny też z a

rzucają większości niemieckiej, że zwraca

wzrok ku wielkiej swej ojczyźnie) jak mó

wić zwykła, a po prostu ku Prusom. I do

kądże prowadzić może ten dwojaki ruch od

środkowy w monarchii, gdy właśnie dla

jej całości dośrodkowego ruchu jak najwię

cej potrzeba? Dokądże wiedzie owa nie

szczęsna polityka większości niemieckiej j e

żeli nie do coraz większego rozkładu, z któ

rego tylko nieprzyjaciele monarchii korzy

stać mogą i korzystają? Czegóż jej jeszcze

potrzeba, aby się przekonać, że swemi teo

ryami, zawsze na centralizacyi opartemi, do

prowadzić może do rozbicia monarchii ale

nigdy do harmonii i potęgi? Czyż nie wie,

źe w dziejach następstwa nieraz d!ugo na

siebie czekać dają, ale są nieuchronne jak

fatalność, która w końcn wyrzec może:

Quousque tandem - ale już .tedy— za późno.

KORESPONDENCIA CZASO.

Lwów 29 lipca.

-+- Przywykliśmy tak do zwłoki, do wiecznego

ad cale ndas graecas odkładania, żo nawet tam gdzie

uie ina żadnćj przeszkody, gdzie od nas wycho

dzi działanie i inicyatywa, choćby o najważniej

sze i najspieszniejsze rzeczy chodziło, nie spieszy

my się wcale z ich załatwieniem. Świeży przy

kład tego w naznaczeniu i wyborze przyszłej ra

dy edukacyjnćj. Sprawa tak długo wyglądana, od

którćj tak wiele zawisło, rozwiązana i oddana

wreszcie w nasze ręce przez władzę, ociąga się

znów przez nieprzystąpienie odrazowe do wyborów

w odpowiednich kulach, i nominacyi ze strony

rządn.

Słusznie przypomina jeden z tutejszych dzieu*

ników, że pośpiech w wyborach do rady eduka

cyjnćj, tem już powiuien być powodowany, aby

nowy rok szkolny rozpoczął się pod kierunkiem

nowćj władzy. Dodam, że i czas wakacyj jest za

krótkim do odpowiedniego ukonstytuowania się

rady edukacyjnćj. Wiemy ile to potrzeba u uas

tych ostatnich formalności, zar.im nową machinę

pchnie się w ruch. Najodpowiedniejsza i naj wię

cćj kompetentna zn ijomość, teoretyczna przedmio

tu nie nadaje jeszcze całćj tćj do drobnostek zstę

pującćj rutyny, jak najbieglejszy maszynista co

kreśli plany i wynajduje nowe przyrządy, znajdzie

wtem jeszcze pewną trudność, kiedy mu przyjdzie

zaciosać ten ostatni kołek, i dopasować ostatnią

śrubkę. Całe to probiercze działauie, powinuoby

według naszego widzenia rzeczy, poprzedzić roz

poczęcie nowego roku szkolnego, abyśmy rzeczy

wiście mogli już widzieć, jako kouduktora tego

pociągu naukowego od stacyi jedoój klasy do na

stępnój stacyi nowych wakacy, tego swojskiego

maszynistę, tę nową władzę, która ma nadać no

wy kierunek i ująć w rękę ster pociągu.

Rady miejskie Lwowa i Kratov x, zarówno jak

Wydział krajowy jako autonomiczne ciała, winny

by tutaj dać przykład rządow i, i przykro, że z

pierwszćj nieskorzystały shwili, aby okazać jak

wysoko sobie cenią nadany wyborczy ndział do

złożenia tyle ważnego ciała.

Nie będziemy w ślad tutejszych dzienników do

cierać aż do wskazywania osobistości tak tym ko

łom wyborczym jak i nominującemu rządowi. Acz

liczba tak szczap!a wymagałaby nader starauue

go wyborn, nieodważylibyśmy się albo walczyć

przeciwko proponowanym, albo stawiać swoich

Kandydatów, bo na cóż rzucać imionami, których

może nie podejmą. Skoro władzy w skazuje się

osobistości, t) jak wiemy, częścićj ma znaczenie

poufnego porozumienia i niejako przygotowania

opinii niżli objaśniania samejże władzy. Nie ma

my też pod tym względem pretensyi współubie

gać się o podobne pośrednictwo między opinią a

rządem; nie w ątpimy, że rząd nadając nową in

stytacyą, zechce stosowny zrobić wybór; wiemy

że kraj ten wybór przyjąć będzie musiał, bo tak

ustawa orzeka.

Zdaje nam się, że nawet kwestyą osobistości

możua sprowadzić na pole kwestyi zasad, żc nie

wskazując imion, kraj ma prawo do wskazania

warunków, jakieby pragnął znaleść w ludziach

powołanych do tak wielkiego zadania. A najpierw

to ma być nowa droga, nowy system, nie ten co

przez długie lata zawisł uciskiem nmysłowym nad

całem młodem pokoleniem, przeto lepićj nieuży

wanych na tem polu powołać ludzi. Trzebaby tu

taj postawić powagę, przeto j ą nieopierać na prze

miennćj i fantastycznej grze popnlarności, co raz

przytłacza niewinuie, drugi raz zbytecznie podno

si. Trzebaby tntaj nadać pewną gwarancyą kra

jowi, a bezpieczny i poważuy kierowniczy zastęp

młodzieży. Nie mamy takiego Tade usza Czackie

go, księcia Adama Czartoryskiego, ale waruuki

te, jakie ci ladzie nauki i powagi z sobą przy

nieśli, zbiorowo tutaj należałoby dobrać. Bo skład

ten, to nie jest jedn a tylko funkcya biórokratycz

na i administracyjna, ale to kierownictwo dacho

we. Aby wypiastować nowe pokolenie, coby do

rosło miary tamtemu, które z pod owego kurator*

stwa wyszło, trzeba wszystkich warunków morał

nych i socyalnych odpowiednich. Trze ba powagi

nankowćj, powagi społeczaćj obok miłości młode

go pokolenia, obok fachowości pedagogicznćj, trze

ba wprowadzić i takie osobistości, coby z całą sie

cią myśli narodowćj i piśmiennictwa narodowego

je wiązały.

Jeżeli jako dobrą wróżbę można podać czytel

nikom wiadomość, że Wydział krajowy nader od

powiedniego dopełnił wyboru w osobach pr. Ma

łeckiego tak zaszczytnie znanego na polu piśmien

nictwa, jak i profesorskiego zawodu, którego ka

tedra stanowiła dotychczas jedno ognisko mło

dzieży polskiej na uuiwersytecie lw ow skim; tak

znów znanego i wprawnego dydaktyka i pedago

ga, zarówno jak i na poln politycznem jak i dzieu

nikarskiem nieobcego krajowi p. Zygmnnta Saw

ezyńskiego. Natomiast Ra da miejska o ile dzień

niki tutejsze donoszą, pragnie koniecznie jednego

z swoich członków wprowadzić w nowe ciało, lub

też zabawić się w jakiś popularny wybór. Acz

Rada miasta Lwowa przedstawićby mogła nie je

dnego zdolnego kandyda ta, bo przecież nie chce

my przypuszczać, aby się kierowała tą niewłaści

wą miłością w ła sną , żeby koniecznie kogoś z po

między siebie wysłać. Dziwnie zawsze w kasty

i koterye się dzielimy, ambicye pewnych kółek

każą zapominać o wyższem powołauiu, R ada miej

ska nie jest ciałem od ręb n em , aui przedstawiciel

ką wyłącznej mnnieypalności jedngo miasta, ale

jest przedstawicielką zbiegowiska interesów całe

go kraju; jak miasto tylko ogniskiem, a kraj jest

podstawą rozrostu i skupienia wszystkich tycb

żywiołów napływających z całego kraju, tak też

miasto mając przywileje z samego prądu centra

lizacyi w kraju ma i obowiązki do całego kraju.

Rada miejska w myśli uchwały dana jako ciało

wyborcze przedstawia właśnie tylko pośrednio

kraj, jest arteryą główną ale w ciągłej zależno*

ści do całego organizmu.

Niech przeto nie potrzebę lub opinią miasta ale

opinią i potrzebę kraju zechce przedstawić; niech

dwa w ybierające grody postawią w nowej Radzie

dwie powagi, któreby mogły skupić w koło siebie

całe ciało.

Wiedeń 30 lipca.

—

r, Pomimo wszelakich usiłowań ze strony

tak duńskiej ja k i francuskiej, aby pobudzić Au

stryę do inicyatywy w spra w ie północnego Szle

zwiku, uchylają się zawsze w Wiedniu od udzia

łu. Bar. Beust daje zawsze tę samą odpowiedź,

że rząd tutejszy nie zrzeka się bynajmniej prawa

sobie służącego w tem wszystkiem, co się tyczy

pokoju prażskiego, j ak również co ułożonem zo

stało ze względu na księstwa zaelbiańskie; na te

raz jednak rząd austryacki niema przyczyny wda

wania się, i gdyby dopiero interesa jego były za

grożone albo pra w a zaprzeczano, uznałby za stó

sowne działać; wszelako jemu samemu mnsi być

pozostawione ocenienie, czy i kiedy to nastąpić

może. To zapatrywanie się na sprawę szlezwicką

i to miarkowanie się, tudzież wyczekiwanie daje po

wód dziennikom półnrzędowym berlińskim do ogło

szenia, iż stosunki Prus z Austryą są jak najle

psze i niema8z żadnej obawy, aby dla Szlezwikn

m iały być narażone. Tym czasem sprawa ta za

czyna wyrastać w sprawę europejską, a te rozmia

ry swe winna wystąpieniu Francy!, gdyż skutkiem

takowego zeszła ona z pola traktatn prażskiego a

przeszła na pole europejskich kwestyj międzyna

rodowych. Bar. Beust nie tai się z tem wcale, że

Austrya pod względem Szlezwiku takie samo pra

gnie zachować stanowisko pośredniczące, jakie so

bie była obrała ze względu na Luxemburg; p ra

gnie on i teraz stanąć po środka i łagodzić obie

strony, ajw ogóle rad usunąć się od wszelkiego

w tej sprawie bezpośredniego działania. Utrzy

mują, że bar. Benst mówił, iż system jeg» na

zewnątrz jest ten, aby nie mieć żadnego planu, któ

ryby go na przyszłość wiązał lecz rządzić się oko

licznościami. Austrya potrzebuje na dłngie lata

pokoju, a wszelka wojna mogłaby joj byt narazić

i zachwiać głównemi posadami jej. Jedyny tylko

przypadek dałby się przewidzieć, gdzieby Austrya

wyszła z tej neutralności a tym jest: gdyby się

utworzyła koalicya dla jej osłabienia albo rozbio

ru; przeciw tej koałicyi musiałaby Austrya szukać

ścisłych przymierzy, toje st utworzyłaby przeciw*

koalicyę. Prawdziwem jednak lekarstwem dla wzmo

cnienia sił Austryi jest pokój i tylko pokój. Bar.

Beust tak miał się wyrazić, a ten jego system bez

względnego pokoju, może chwilowemi okoliczno

ściami wymuszony, utrudnia kroki innych państw ,

gdy z przeciwnikami Austryi przyjdzie im spór

rozpoczynać. Dla tego nic może Francya liczyć

na Austryę.

Paryż 28 lipca.

Wczorajszy Monitor zaprzeczył doniooioniom o

wysłania noty do B erlin a . Tylko hr. DautO’-ac,

pełnomocnik francuski w K openhadze, odebrał

polecenie w spraw ie szlezwickiej. P an Beuedetti

bawi na Korsyce, a jego zastępca Lefevre ma się

wstrzymać odwszelkich kroków podczas układów

prowadzonych między Prusami a Danią. Pan Mou

stier przywołał p. B enedettego telegrafem do P a

ryża, i ma on tu przybyć jutro dla odebrania k a

tegorycznych instrukcyj, poczem udaje się do

Berlioa.

Wczoraj admirał Bouet Willaumez wylnszczy

wszy w Senacie ważność położenia Kielu, w yra

ził zdziwienie, że w tym porcie Franc ya ma wice

konsnla a nie konsula jeneralnego. Pan Heibet,

dyrektor handln, odpowiedział, że F ra ncya może

posłać konsula jeneralnego gdy będzie chciała.

Tak jednak nie jest. Francya trzyma w Kiciu te—

Gzęść literacko-artystycina.

POSTĘP

Listy z wystawy powszechnej w Paryżu

przez

Stefana Buszczyńskiego.

(Dokończenie listu VIII - patrz Nr 174 Czasu).

Rzeczywiście więc Japonia jest konfederacyą

państw monarchicznych, których zwierzchnicy gru

pują się w koło Mikada, uznając nominalnie jego

w ładzę, lecz rządząc prowinoyami arbitralnie. Zro

z umienie tej politycznej organizacyi jest bardzo

wa żnem przy zbliżonych dzisiaj stosunkach z Azyą;

rozpowszechnione zaś dotąd pojęcia o rządzie

japońskim były mylne. Również błędnie przypi

sywano jeden tytnł kilku monarchom japońskim.

Oprócz Kokuszów, to jest namiestników cesar

skich rządzących prowincyami, są jeszcze Tuza

masy, w liczbie osiemdziesięciu dnu. Ci nie znają

żadnego indywidualnego znaczenia, lecz mają roz

ległe posiadłości i należą zw ykle do rodziny Ko

kuszów z młodszej linii. Tw orzą więc rodową

arystokracyę państwa i składają honorową straż

Kokaszów a niekiedy samego Mikada. Magnaci

japońscy czyli grandowie nazywają się ogólnem

mianem dajmios. Jest to tytuł służący ogólnie do

oznaczenia tak zwanej przez Japończyków w yż

szej szlachty. Są to rodowi książęta, hrabiowie

it.d.

’*

’

Z pomiędzy wielkich księstw Japonii, najpotę

żniejsze s ą : Kwanto, Kaga i Satsum a. Stolicą pier

wszego jest Jedo; drugiego: Kanasawa, trzeciego:

Kagozima. Państwo Satsuma jest najsilniejszem

i wśród japońskich Indów główne zajmuje miej

sce na powszechnej Wystawie. Monarchowie tego

państw a ma ją odrębne położenie w Japonii od

XVI wiekn, albowiem należą do konfederacyi ja

pońskiej przez część kraju składającą się z wy

spy Kiuszju, a razem są niezależnymi od tej kon

federacyi, jako królowie archipelagu Liu-kiu, któ

rego oddzielnym w ładz cą został w 1587 r., jeden

z przodków pannjącej dynastyi, prawem zdo

byczy.

W Państwie Kwanto czyli Jedo panuje rząd

feodalny. Kraj składa się z udziałów , czyli fend

należących do kilkuset wasalów mniejszych i

z kilkn posiadłości większych. T e ziemie przecho

dzą dziedzicznie z ojca na syna; powstały zaś

wskutek nagrody jednego ze zdobywców tego księ

stw a w 1600 rokn, który tym sposobem naczelai

ków wojskowych i stronników swoich opłacił ko

sztem zawojowanego krajn, dając im przytem nie

ograniczoną władzę. Znpełnie podobną organiza

cyę widzimy dotąd w państw ach niemieckich, któ

re początkiem swym sięgają czasów średniowie

cznego feudaliztnu.

Istnienie wielkich wasalstw w księstwie Kwan

to i tytuł Szioguna udzielany przez Mikada temu

panującemu, dały powód Europejczykom do mnie

mania, że w szyscy monarchowie japońscy są do

tąd w asalami rzecz) wistymi jednego monarchy.

Dziś zaś przekonano się, że szjogun ma w a sa

lów niejako szjognn, lecz jako kokusz księstwa

Kwanto. Stąd więc traktaty zawierane z tym pa

nującym mają wartość nie z powoda tytału jego

szjoguna, lecz dla tego, że on jest najwyższym

rzeczywistym zwierzchnikiem księstwa Kwanto.

Również trzeba pamiętać, że jego władza nie roz

ciąga się bynajmniej na innych kokuszów jap oń

skich, z których każdy, jak powiedziałem, jest nie

zależnym i nieograniczonym panem w swej pro

w incyi, lub mówiąc właściwie w swej monarchii.

Wyższa szlachta czyli Dajmiosy składają w Ja

ponii pepinje rę, z której wychodzą mężowie stanu,

przeznaczeni do urzędów wyższych. Książe Kwa n

to w ybiera spomiędzy nich swoich ministrów, na

czelników fortec, dowódzców przybocznej straży,

czyli Oshosia. Ci zaś przechodząc przez stopnie

hierarchiczne mogą dojść do zaszczytu Kioto- Szjo

szidaja, toje st ambasadora reprezentującego to

państwo przy najwyższym dworze Mikada. Za

szczególne zasługi może być mianowany W ak a

daszjorem, czyli dyrektorem najwyższych urzę

dników. Stamtąd krok tylko do ministeryalnego

dostojeństwa. Rzeczą arcyciekawą byłoby zbada

nie: czy Japończycy od Europejczyków, czy Eu

ropejczycy od Japonów nauczyli się organizować

społeczeństwo.

Oprócz feudalnych panów, w s kład mieszkań

ców tego księstwa wchodzi kilkadziesiąt tysięcy |

rycerzy, potomków dawnych rycerskich rodzin

Hattam otów . Wszyscy jednak mają możność wy

niesienia się przez zasługi osobiste i dochodzą do

najwyższych urzędów. Hierarchia spółeczna skła

da się z trzech kłas: gokaninów, hattamotów i daj

miosów. Pomimo tak arystokratyczną organizaeyę

narodn, obok tych przywilejów istuieje żywioł de

mokratyczny, gdyż najniższy nawet obywatel ma

otwartą drogę do najwyższych szczeblów.

Jest więc pewna równość pod tym względem;

a rozwojowi zasług i zdolności rząd żadnych prze

szkód nie stawia. W skutek takiego skojarzenia

żywiołu arystokratycznego z demokratycznym nie

ma tam kast, chociaż istnieją wyraźnie odznaczo

ne klasy. Działalność, praca, chęć wyniesienia się

ze stanu niższego do wysokich godności i przy

wilejów, są głównemi czynnikami tego społeczeń

swa. Życie publiczne nie jest stłnmionem; a na

byte szlachectwo zostając w ciągiem spółzawo

dnictwie z czynnością ładzi nowych zachowuje to

głębokie uszanowanie dl3 każdej jednostki, j a

kiem odznaczają się Japończycy. Wolność indy

widualna ma tym sposobem kierunek i ramy. Każ

dy ma prawo zostać szlachcicem i zasługami swe

mi \o ten zaszczytny tytnł dopominać się.

Lud używa także wielkiej indywidualoej wulao

ści. Municypalna władza, która nim rządzi, zasa

dza się na organizacyi demokratycznej. Rodzina

posiada pod każdym względem wszelką swobodę.

Pozostaje więc pytanie: czegóż trzeba więcej? To

Eldorado, raj ziemski nowo odkryty! I arystokraci

i demokraci mogą być zadowolaieni!.. .

Wszystko rozbija się o zmieszanie władz rz ą

dzących i brak związku w ogólnych stosunkach

pomiędzy niemi, słowem o arbitralność. Krajem

rządzą nie prawa, lecz osoby. Te zaś ustawy,

które służą do rządzenia są owocem arbitralnej

woli. Pomimo żywioły liberalizmu, pomimo po

zorną równość w obliczu prawa, największą klęską

Japończyków jest forma administracyi. We wszy

stkich krajach tej państwowej konfederacyi, tak

namiestnicy najwyższego chociaż nominalnego

zwierzchnika, jak o też urzędnicy przez nich wy

znaczeni kierują sprawami krajn według upodo

bania. Podatki są nadzwyczaj uciążliwe. Obywa

tele muszą połowę, a nawet dwie trzecie swojego

dochodu oddawać rządowi pod rozmaitemi pozo

rami. Urzędnicy często opuszczają powinności swoje

i rodziny dla staw ienia się u dworu i pełnienia

ceremonialnych obowiązków. Jeden drugiego strze

że i ma prawo skarżyć do władz administra

cyjnych w razie przekroczenia mniemanych praw

i przepisów. Każdy przeto obywatel powinien skła

dać świadectwa otaczających go o swojem pro

wadzenia się: Ta k a urzędowa kontrola obyczajów

daje powód do denuncyacyi i nadużyć wszelkiego

rodzaju. Mały urzędniczek cznjc się panem poło

żenia każdego mieszkańca, będąc pewnym popur

ia u góry. Najlżejsze przestępstwo podciągniętein

jest pod kategorye zbrodni politycznej, a takowa

karana jest śmiercią lnb wygnaniem na wyspę

Xatschio. Za cięższe przewinienia, nie tylko ro

dzina cała, ale mieszkanie przestępcy a nawet nli

ca nieraz, na której mieszkał pokutować muszą.

Urzędnicy wojenni i cywilni w razie przewinienia,

na rozkaz K uba obowiązani są brzuch sobie roz

płatać. Taka śmierć nie jest za hańbę poczytaną;

owszem człowiek, który odbiera sobie życie nie

ściąga ua potomków plamy, zostawia im prze_i

wnie pamięć o swej odwadze i godności. Ta!.i

czyn wchodzi w sferę pojęcia o honorze, który u

Japończyków bardzo rozwinięty i ważną gra rolę

w stosnnkach spólecznych.

Jakkolwiekbądż, król archipelagu L iu - kiu pier

wszy objawił swą wolę oswobodzoną od wszelkich

politycznych wpływów i chęć wmieszania się do

cywilizacyi zachodniej stwierdził wysłaniem do

Londynu i Paryża młodych ludzi na wychowanie.

Za przykładem monarchy Satsum y idą inni Ko

kuszowie japońscy. Znajdujący się obecnie w Pa

ryża 7okugawa-Mimbutaju jest 21-em dzieckiem

wielkiego wassala Gosangke , przeznaczonem do

otrzymania europejskiej cywilizacyi. Otoczony

wszelkiemi honorami jako brat Tajknna Jedo to

jest księstwa K wanto, zajmnje poważne miejsce

w gronie panujących.

Znając stosnnki Japonii z Europą, tudzież w e

wnętrzne urządzenie tego państwa, z tem wię

kszem zajęciem wzrok zatrzymujemy na przedmio

tach ta zwiezionych na wystawę z tego odległego

krajn o którym dotąd tak mało mieliśmy szcze

gółów. Wszystko też uderza w tym oddziale i

nosi cechę odrębną, wyrażającą cywilizacyę roz

winiętą poza obrębem powszechnej oświaty Indów.

Oprócz sprzętów i różnych drobiazgów do wygo

dy lnb zbytku służących widzimy stroje, broń,

siodła ze strzemionami daleko praktyczniejszcmi

i wygodniejszemi od naszych ; widzimy słonia z bu

dą wytworną na wicrzchn, drom adera z podobnem

siedzeniem, powozy, wózki na dwóch kołach, rz ę

dy na konie przy których bogate jedwabne fręzle

spadające do kolan wokoło, nie dają przystępu

muchom. Nareszcie stoją rycerze uzbrojeni na ma

łych konikach, podobni raczej do potworów lub

strachów na dzieci, niż do wojowników; w szy

szakach z królikami uciekającemi u przyłbicy,

w maskach z przyprawnemi brodami i wąsami,

w pancerzach; okropni i śmieszni zarazem. Jest

to jednak ultim a ratio japońskich monarchów.

UWAGI

NAD NAUCZANIEM U NAS HISTORYI

z powodu wydawanych przez pana Z arańskieyo

DZIEJÓW POWSZECHNYCH.

Piśmiennictwo nasze przedstawia godne uwagi

zjawisko, dlatego, że mimo przeszkód z polity

cznego upadku kraju płynących, je st wymownćm

żywotności ducha narodowego świadectwem. Gdzie

indziej wszystkie stosunki sprzyjają literaturze.

U nas kraj zubożony, a szkoły obcym wpływem

urządzone, oddaw ua na reformę lepszą czekają.

Rzec można, lite ratura polska stoi raczej łaską

bożą, niż pomocą, której zewsząd doznają obce

piśmiennictwa. Wśród tych nieprzyjaznych dla

nas okoliczności najtrudniejszy jest los książek ele

mentarnych.

Prawie sto lat ubiega, gdy na sejmie Warszaw

skim, na wniosek Joachima Chreptowicza, zawią

zała się pamiętna Komisya Edukacyjna. Z jej ło

na wyszło Towarzystw o do ksiąg Elementarnych,

którego duszą był uczony ksiądz Grzegorz Pira

mowicz. Widać to z ceunego po dziś dzień dzieł

ka tego zacnego kapłana pod tytułem vPow inno

ści nauczyciela," które od innych tego rodzaju pra c

różni się korzystnie tem, że prócz określenia szla

chetnego powołania tego stanu, dajs jeszcze nau

czycielowi rolę obowiązków obywatelskich. P ira

mowicz bowiem umiał harmonijnie połączyć wy

(C«m wychodzi codziennie wieozór (wyjąwszy niedziele i dnie świątecznej.

Numer pojeyndozy w Krakowie i we Lwowie kosztuje 10 oentów.

Prenumerata wynosi:

«ieja«»w» w Krakowie . . .

rocznie złr. 20 - kwartalnie

złr. 5

miesięczniezłr. 2

we Lwowie . .

*Jl

5o. 25

S’»»*t*! w państwie Austryackióm »,24

]]2o25

do Prus ......

:—

tal- 17 sgr. 2

tal. 4 sgr. 8

’

tał. 1 st. 16

Rzeszy niemieckiej .

21,10,

5B10

n1.25

B Fraceyi «Anglii * -

» ,fran. 108

frank. 27

r frank. 10

Turcyi, Włoch i Szwajcaryi ,116

!,10

» B«1» » ......................

*80

* *»ty z pieniędzmi przesyłane być winny franco do Administracyi ,C z a s u .»

Ł U ty reklamacyjne

niezapieezętowane, nna ulegają frankowaniu.

—

!.( s t ó w niefraukuwanych nie przyjmuje się.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu