Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 654 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

N4* 358

Cihn 1(0 ful«1

Kraków, W(orek 18 Lipca 1916.

Rocznik LXiX

Strajk w Hiszpanii.

Strajk kolejarzy, który w zburzył całą Hiszpa

nię i spowodował zawieszenie konstytucyjnych

gwaranoyj, nra »woje Źródło w d ość uioporządnej

gospodarce kolei hiszpańskich, znajdujących się

w wyłąo/nem posiadaniu towarzystw pry?watnych

W czatach nni malnyc-h ruch kolejowy nie jest

w Hiszpanii zbyt intratny, ale od wybuchu w oj

ny koleje zgartują ogromne z,yski wkjrutek olbrzy -

n)iego pr?zewozu towarów do Francyi. Otóż kcy

Jejarze, a zwłaszcza robotnicy kolejowi, domagali

już daw no podwyższenia płac, na co wreszcie

po długich targach kompanie kolejowe zezwoliły;

ale podwyżka była zbyt mała i kolejarzy nie za

dowoiniła; tymczasem tow?arzystwa nie chciały

się zgodzić na dalsze ustępstwu, twierdząc, że

podwyżka cen w ęgla pochłania prawie cale ich

zyski. Istotnie Hiszpania jest zmuszona prawie

całe potrzebne jej paliwo sprowadzać z Anglii,

która, jak wiadomo, podniosła 1 0 krotnie opłaty

frachtowe za przewóz węgla. Robotnicy jednak

nie chcieli uznać argumentacji towarzystw i roz

poczęli bezrobocie, które mogło sparaliżować cały

nich kolejow?y w Hiszpanii. Głównomi siedzibami

*strajkowej agitaeyi są Barcelona i Bilbao, co do

wodzi, że w spółdziałają w niej także elementy

polityczne. Pamiętać bowiem trzeba, że oba to

miasta są glówne mi siedliskami ruchu naeyonalL

sstyczno- autonontłeznego, który już oddawna nur

tuje północno prówincye i Katalonię.

Katalończycy domagają s ię uznania odrębności

sw ego języka, który jest pośredni pom iędzy po

łudniowo-francnskim (prowansalskira) a kastylij*

uko-hiszpańekim, i polnej autonomii dla sw ojej

prowineyi. Bilbao znowu jest stolicą Bistcai, gdzie

żyje dotychczas poczucie dawnej samodzielności,

I gdzie ludność używa przeważnie języka baskij—

Rkiego. Na kongresie *uciśnionych ludów *, który

niedawno odbył się w Lozannie, Baskowie i Ka

talończyey podnieśli skargi na ucisk narodowy

któremu ulegają w Hiszpanii.

W Katalonii, gdzie przemysł rozwinął się bar

dzo silnie, i gdzie istnieje liczna i dobrze zorga

nizowana warstwa robotnie za, ruch narodowy łą

czy sio m społecznym, a robotnicy tamtejsi są

równie gwałtow nymi zwolennikami radykalnych

kjmlecznych te or yj, jak zagorzałymi naryonalista

rui. Rząd hiszpański ma z nimi dużo kłopotu,

a starcia pomiędzy ludem a policyą i wojskiem

są w Barcelonie na porządku dziennym. Tam też

organizuje się wszystkie zmowy robotniezę.

Podobne stosunki panują w Bilbao, chociaż to

miasto nie dorównywa pod żadnym względem

Barcelonie, a Baskowie nie mają wybuchowego

temperamentu Katalońezyków. Skoro jednak roz

począł się zatarg pomiędzy kolejarzami a kompa

niami kolejowemi, Katalończycy i Biskajczycy

skorzystali ze sposobności, aby także swoje spe

cyalne życzenia przeprowadzić, i dlatego strajk

kolejow y jest najogólniejszy tam, gdzie oni mają

przewagę. Inne jeszcze żywioły popierają strajk

pośrednio.

Gabinet Romanoncsa, będący u eteru władzy,

naraził się przemysłowcom i kupcom przez zamie

i/.m ig w?prowadzenie podatku od zysków wojeu

oych. Wojna jest, jak wiadomo, złotem żniwem

dla krajów neutralnych, a dla ubogiej Hiszpanii

ma pod tym względem podwójno znaczenie. Mnó

s tw o przedsiębiorców osiągnęło olbrzymie zyski

przez korzystne dostawy dla Francyi i Anglii, to

też gdy rząd wystąpił z projektem bardzo wy

sokiego podatku od tych nadzwyczajnych docho

dów, powstała w kołach interesowanych gw ałto

wna opozycya, która ma nadzieję obalić gabinet

przy pomocy strajku kolejowego. Ci opozycyjni

przedsiębiorcy nie mają żadnych wspólnych inte

resów z robotnikami, ale korzystają z w alki, roz

poczętej przez tych, aby przy ich pomocy uw ol

nić eię od fatalnego podatku. I znowu Barcelona

i Bili,.?m, jako renlra przemysłowe i pograniczne,

które najbardziej skorzystały z wojny, riajbilniej

są zagrożone przez nowe opłaty i dlatego popie

rają strajkujących kolejarz-y, chociaż same cier

pią na prze?rwie w ruchu kolejowym.

Słowem połączyły się w hą miniaturowej re

w olucyi żyw ioły bardzo rozbieżne, których jedy

nym wspólnym celera je s t wyw?ołanie ogólnego

zamieszania, aby poprzeć swoje specyalne in

teresy.

Rząd próbował zrazu pośredniczyć w konflikcie

kolejowym , a minister robót publicznych Gassed,

klory jest dość popularny w kołach robotniczych,

interweniował kilkakrotnie u pracodawców, bez

widocznego skutku. Ostatecznie nie pozostało rzą

dowi nic innego, jak użyć środków ostatecznych

» strajkujących kolejarzy zmobilizować. Tylko

w ton sposób można było przynajmniej częściowo

zażegnać katastrofę, grożącą całej Hiszpanii, weku

tek zawieszenia ruchu kolejowego.

Jakikolw?iek jednak będzie dalszy przebieg

strajku, nie dotyczy on zupełnie polityki zagra

nicznej i nie wpłynie na zmianę stanowriska

Hiszpanii w wielkiej wojnie. Z krajów neutral

nych Hiszpania może najżywiej sympatyzuje z mo

carstwami oentralnemi, które jej niczem nie gro

żą, podczas gdy Francya a zwłaszcza Anglia da

ły się jej uieraz w e znaki na polu ekonomicznem.

Francya oprócz tego odsądziła Hiszpanię od Ma

roka, które Hiszpanio uważali zawsze jako teren

swojej ekspanzyi. Być zatem może, iż przeciwni

cy mocarstw centralnych wspomagają tajnie straj

kujących, aby niejako ukarać społeczeństwo

hiszpańskie za jego niemieckie sympatye. Są to

jednak odległe przypuszczenia, których nie można

poprzeć i’afetyczneini dowodami. To t.ylko jest

pewne, że Hiszpania pozostanie uieutralną choćby

gabinet Romanoncsa miał upaść i pow odu strajku.

Dwaj kanclerze.

Książka ks. Bidowa, której ustępy niedawno po

daliśmy, wywołała pewne wrażeme i zagranicą

z tych powodów, dla których i my na nią rwró

eiliśmy uwagę, jako na pociągnięcie na szachownicy

politycznej, skierowane przeciwko obecnemu kan

clerzowi. Znany dziennik szwajcarski Journal de

Oeneve, który odbija dąść w?iernie opinie nietylko

swoich ściślejszych rodaków, poświęca książce ks.

Bólowa uwagi, w -których trafne spostrzeżenia

łączą się ze zw ykłą u Francuzów nieznajomością

stosunków. Dziennik genew ski pisze: *Dzieło to

zrobiło dużo hałasu w? Niemczech, gdzie w inem

dopatrują się manifestacyi dawnego kanclerza prze*

ciw sw emu następcy. Bethmann-Hollweg ma wie

lu przeciwników swej polityki; wie o tem ks.

Billów i pragnie na nowo wypłynąć. Jak twier

dzi w swej pracy, wojna była do uniknięcia:

*Sytuacya polityczua w momencie kryzysu bo

śniackiego w 1908 r, — pisze — była identy

czna z tą, która wywołała wojnę... Nie widzę powo

du zmieniać poglądu, wyrażonego w roku 1911 o

Btosunkacli państw obcych z cesarstwem niemiec*

kiern. Wygłosiłem w ów czas dyagnuzę przychylną

o stosunkach z Rosyą, które przeszły w roku

1008-ym próbę ciężkiego kryzyzu Nosze stosunki

z Rosyą zależały zawsze od ćwierć wieku od te

go, w jaki sposób tarcia i konflikty intereaów by

ły załatwiane przez osoby, występujące z tej / z

tamtej strony".

Ze słów tych wynikałoby, że ks Billów, gdy

by był kanclerzem w roku 1914, uniknąłby i tym

razem konfliktu z Rosyą. Jest to insynuacya bar

dzo śmiała, oparta na znanym rusofilizmie autora,

który w?ynikał z jego zapatryw?ania nn sprawę

polską. Ta polityka ks. Ruiowa zbankrutowała

jednak podwójnie w Niemczech, gdzie się od niej j

oderwało pł’awie całe społeczeństwo i w Rosyi,

gdzie jego uprzejmości i propozycye nie znalazły

żadnego oddźwięku. Dziennik genewski wnio

skuje z uwag ks.BiSow?a, że za wybuch w?ojny czym

on odpowiedzialnym hr. Bethmana-Holłwega. Czy

k«. B iilow ’miał istotnie ten zamiar, trudno stwier

dzić, ale dedukcje francuskiego dziennika najle

piej dowodzą, wiele szkody jego książka może

przynieść niemieckiej polityce.

Co do celów wojennych i w?arunków przyszłe

go pokoju Journal de G(nwe zgodnie z prawdą

zaznacza, że ks. Etllow jest zwolennikiem daleko

idących podbojów i pisze z tego powodu: *Wpra

wdzie inne żywioły mogą być nieco Bpłoszone

terni dążnościami aneksyjncmi, ale p. Btilow stn

ra się ująć jo ezem mnem. Dowodzi konieczno

ści pogodzenia się z Włorhami, a w dziedzinie

polityki wewnętrznej czym wyraźne awanse ku

lew icy, nawet ku soeyalistom. Ma ekskanelerz

i dla cesarza komplementy zręczne. Krótko mó

wiąc, każdy mą to, c ó robi. Wszyscy oświad

czają, iż są zadowoleni. P, Billów ma za sobą

w danej chwili całą prasę niemiecką, zgodną bez

różnicy odcieni*.

* Expose daw?nego kanclerza, będące kolejno

i aktem oskarżenia obecnego kanclerza i progra

mem politycznym i dyplomatycznym, bardzo zrę

cznym co do formy i treści, ma na celu odegrać

dużą rolę w życiu publicznem Niemiec aż do cbwili

pokoju. Biilow, mówiono częstokroć, czuje się

w ięcej dyplomatą niż mężem stanu, woli Rzym

niż Berlin; życzy sobi« tylko być negocjatorem

traktatu pokojowego; nie zaczynał w,ojny: pragnie

ją zakończyć. Możliw?e. A mbicje jednak jego idą

zdaje eię, wyżej i nie ntrrywa ich. Pisze — i tu

frazes, wz,ięty prawid dosłownie z prasy coilzien

nej, jest jakby motywem ,przew?odniin jego expo

se: *Niemcom potrzeba męża stanu o ręce zara

zem silnej i łagodnej". Czyż słowa tó ule ozna

czają przypadkiem, ż e *Niemcom potrzeba ręki

zarazem silnej i łagodnej ks. Błllowa?"

Twierdzenie, jakoby fas. Btilow miał za sobą

c-ałą prasę niemiecką, jest równie śmiałe jalk fał

szyw e. Przeciwnie, książkę jego pjr,zyjęła życzliwie

wyłącznie prasa nacjonalistyczna, podczas gdy

piama w?szystkich innych odcieni oceniają bardzo

krytycznie; ale aut,orowi artykułu chodziło o wy?—

kazanie, jak dalece przeważają w Niemczech ten

dencye aneksyjne i dlatego nadał broszurze ks.

Kidowa znaczenie jakby programowe, chociaż

w gruncie rzeczy jest ona raczej retrospektywnym

przeglądem polityki lat ubiegłych.

W każdym razie rozumowanie genewskiego

dziennika dowodzi, i.o w obozie bliskim entmto

śledzą pilnie w szystkie objawy niezadowolnienia

z obecnego kanclerza, wyprowadzając stąd wnio

se k, ż e umiarkowana polityka hr. Bethmanna—

Ho^wega n ie ma poparcia w niemieckiem *pole

czeństwie. Jest to dla rządu francuskiego i angiel

i)kiego pożądany argument dla uzasadnienia ko

nieczności dalszej wojny, którego potrzebują do

podtrzymania zapału ’wojennego w sw?oich kra

jach.

Wybory w Warszawie.

Korespondent J)*, mtrsx-.

donosi z Warszawy:

Prezesem Rady miejskiej ma w?edług ogólnej o

piuii zoBtaC rektor Brudziński. Szereg poważnych

informatorów podaje, ż e rueo. Dziembowski po

pierał tę kandydaturę wobec przedstawiciela jedne

go z komitetów wyborczych w tych słowach

I *Musicie mieć na alanowisku prezesa Rady miej

:skiej człowieka bezpartyjnego, popularnego, ta

kiego, któryby mógł godnie powitać króla polskie

go» gdy ten do Warszaw?y przyjadzie. Takim jest

!w łaśnie rektor Brudziński".

Na miejsce drugiego

burmistrza Warszawy wysuniętą została kandy

datura p. Zygmunta Chmielewskiego, członka Li

gi państwowości polskiej. Podobno nominacja je

go została już przez p. v . Kries’a podpisaną.

W każdym razie nie ulega ona w?ątpliw?ości, gdyż

kandydatura ta je st bardzo przychylnie widziana

popierana przez praw?icę i centrum. W Radzie

miejskiej klub Ligi państwowości polskiej liczyć

będzie 12 członków. Ze strony C. K. N . miała

bj?ć podobno w ysunięta kandydatura p. A . Śli

w?ińskiego.

Wybory do kuryi 6 ogólnej, zakończone zostały

w d. 14 b. m. wieczorem. W glosowaniu brała

udział przeważająca część upoważnionych obywa

tell. Na razie w?yniki nie s ą wiadome. Obliczauie

głosowania odbjwa się w głównym wydziale

wyborczym, w magistracie, przez dwie komisye:

pod przewodnictwem jeneralnego komisarza w y

borczego, radcy Jaraczewakiego, oraz jego zastęp

cy, rudey Dziembowskiego.

Z pobytu w?icekanclerza Rzeszy niomieeldej Hei

nricha opowiadają. Pobyt wicekanclerza IIelferi

cba w Królestwie nie dostarczył sensacji. W So

s d o w c u odbyło się zebranie z przedstawicielami

przemysłu. Z rad, udzielanych przez w icekancle

rza w? tprawie rozwijania nowych gałęzi przemy

słu wynika, iż przewiduje samodzielność gospodar

czą Królestwa i granicę celną między Królestwem

a Niemcami.

Dla inwalidów wojennyclf.

Ministerstwo spraw? wewnętrznych w?ydało w o

statnira cz asie rozporządzenie, ujednostajniające

organizację i zasady pośrednictwa pracy dla in

walidów wojennych w Austryi Wedrug wymie

nionego rozporządzenia, stręezenie pracy dla in

walidów jest funkcj?ą urzędową i rządową, wobec

czego instytucje, którym rząd powierzył pośre

dnictwo pracy dln inwalidów wojennych otrz.y

mują tytuł c. k . urzędów. Najwyżsszą instancyą

w sprawach stręczenia pracy dla inwalidów jest

mlnislensl wo spraw wew nętrznych, w?ykonywujące

naczelne kierownictw?o i uadzór nad kraj. Centra

lami pośrednictwa pracy dla inwalidów wojennych

i nad oddz-iałami pow iatow ymi pośrednictwa pra

c y dla inwalidów wojennych.

Oo zakresu działania c k. Kraj. Centra pośre

dnictwa pracy dla inwalidów w?ojennych należą,:

1 . utworzenie możliwie jak największego rezerwoaru

odpowiednich dla inwalidów posad, w z ględnie dla

nich w?yłącznic zastrzeżonych; 2 . *dręczenie tych

że posad inw alidom bezpśrednio lub za pośredni

ctwem oddziałów powiatowych; 3. inicyatywa i

przeprowadzenie akcyj. mającycłi na ce!n możlii

w ic jak najkorzystniej ukształtować ry?nek pracy

dla inwalidów, a to przez tworzenie specyalnych

warsztatów i innych przedsiębiorstw, w któryeh

by inwalidzi wyłącznie byli zajęci; 4. udzielanie

bezrobotnym inwalidom wsparć doraźnych do cza

su wynalezienia odpowiedniego zarobku; 6. utrzy

mywanie w ewidencyi wszystkich inwalidów, na

leżących do danego kraju (za należącego do da

nego kraju uważa się przynależnego do jednej

z jego gmin, względnie przez ostatnie sześć mie

sięcy przed wojną W danym kraju, przebywają

cego) ; 6. kierownictwo i nadzór c. k . oddziałów

powiatowych pośrednictwa pracy dla inwalidów

wojennych.

0. k. kraj. Centrala pośrednictwa pracy dla in

walidów wojennych składa się z biura tejże Cen

trali, którego kierow nik jest przez rząd miano

wany z kuratoryi i z osobnego c. k. kraj. insty

tutu pośrednictwa pracy dla inwalidów wojen

nych. Na biurze Centrali ciąż y wykony?wanie za

rządzeń ministerstwa Bpraw wew nętrznych, w y

konyw?anie nadzoru i instruow anie kraj. instytutu

pośrednictwa pracy i oddziałów powiatowych;

nadto wykonyw?anie uchwał kuratoryi. Kuratorya

składa się z prezydyum, mianowanego przeż rząd,

następnie z lcprezentantów? pracodawców i inwa

lidów, jako pracobiorców, w końcn z doradców

fachowych. Zadaniem kuratoryi jest: l) poucza

nie najszerszych w?arstw społecznych o konieczno

ści zatrudnienia inw alidów; utrzymywanie cią

głego kontaktu z pracodaw?cami I kierownikami

w iększych przedsiębiorstw, a to dla wyjednania

możliwie jak największej liczby posad i zajęć dla

inwalidów wojennych; 2) u ki elanie fachowej o

pinii w sprawach prawnych, zarobkowo techni

cznych, bamtamyeb itp., w yłaniających się prty

pośrednictw?ie pracy dla Inwalidów, tudzież przy

przeprowadzeniu akcyi, mającej na celu powięk

szyć wartość i popyt za pracą inwalidów wo

jennych.

C. k . krajowy instytut pośrednictwa pracy dla

inw?alidów wojennych prowadzi ewidencyę poda

ży i popytu za pracą inwalidów I stręczy bądź

to bezpośrednio, bądź pośrednio przez oddziały

powiatow?e posady i zajęcia inwalidom w?ojennym.

Do zakiesu d/Iałania oddziałów powiatowych po

średnictw?a pracy dla inwalidów w ojennych, na

leż y współdziałanie w obrębie pow?iatu łub mia

sta w wyszukiwaniu wolnych posad dla inwali

dów, st ręczenie im tych pojad, tudzież utrzymy

wanie ewidencyi wszystkich inwalidów, poszukuj

jącyck w danym okręgu pracy, i pracodawców,

ofiarujących Inw?alidom posady I zajęcia.

Powyż szo rozporządzenie ministerstwa spraw

wew nętrznych, ujednostajniające pośrednictwo pra

ł?y dla inwalidów wojennych dla Austryi, jest

dalszym szczeblem akcyi opiekuńczej nad inwali

dami, dla której w Cralicyi istnieje już kraj. ko

raisya opieki nad pow?racającymi wojownikami,

podzielona co do sw ego zakresu terytoryalnego

na trzy komisye, działające w granicach okręgów

galicyjskich c. i k . Komend wojskowych. Na czele

obecnie utworzonej kraj. Centrali pośrednictwa

pracy dla Inwalidów wojennych Rtoi, jako prze

wodniczący p. namiestnik, jako zastępca przewo

dniczącego członek wydziału krajowego Dr Sta

nisław Dąmbski. Kierownikiem biura Centrali kra

jow?ej jeat Dr Maurycy Madurowicz, naczelnik

krajowego Biura pośrednictwa pracy.

W Krakowie prezydyum miasta, utw orzyło już

przed kilku miesiącami ,,Miejski urząd opieki s o

cjalnej* mieszczący się przy pl. YVW. Świętych

Nr. l , II p. W urzędzie tym, prowadzony jest

od samego początku oddział pośrednictwa pracy

dla inwalidów wojennych, pełniący obecnie funk

cye. c. k. urzędu powiatowego pośrednictwa pra

cy dla inw?alidów wojennych dla miasta i powia

tu krakowskiego. Zebrano przez te n oddział do

świadczenia stwierdzają, że przy pomocy społe

czeństwa, nawet bez najmniejszego jego raateryał

nego obciążenia, los inwalidów dałby się złago

dzić; w dzisiejszym bowiem tak bardzo skompli

kow anym pod w zględem podziału pracy ustroju

gospodarczym, każdy człowiek, choćby nawet

w w yższym stopniu okaleczały, może pełnić od

powiadające jego warunkom fizycznym obowiąz

ki, odzyskując tem samem pełną wartość zarob

kową.

Miejski krakowski urząd opieki socyalnej n a !

inwalidami, ’ wdowami i sierotami po poległych,

prześle w najbliższych dniach wszystkim mie

szkańcom, prowadzącym przemysł, handel lub go

spodarstwo rolne osobne karty zgłoszenia wol

nych posad dla inwalidów, z prośbą o wypełnie

nie ich w razie zapotrzebowania sił roboczych l

odesłania urzędowi dla wyznaczenia odpowiednich

kandydatów. Należy żywić nadzieję, że koła oby

telstwa krakowskiego w interesie ogólnego i wła

snego dobra, współdziałać będą z usiłowaniami

urzędu opieki socyalnej, b y ?wszyscy in?walidzi

uzyskać magii odpowiednie t,rwałe zirobkowe za

|jęcia.

XX Wystawa ,,Sztuki".

Sło w a Gaugnina, poprzednio cytowane , rozumie

ruy najlepiej przed obrazami Józefa Mehof

fera, który mocne *ja" na obliczu sztuki poi

skiej wycisnął od dawna, indywidualność jego,

łączącą w sobie polot uczucia ż bezwzględnym

w ysiłkiem pracy przejawiła się obecnie najsilniej

w portretach i studyach portretowych: *Portret

chłopczyka*, Głowa kobieca*, *Portret kobiecy*.

*Portret podwójny". W pracach tych przebija się

przedewszystkiom z m ysł dekoracyjny. Mehoffer

nie oddaje bryłowatości, nie modeluje bryły; dla

niego portret jest jakby płaskim ornamentem bez

plastyki, głębi i powietrza. Główną folę odgrywa

tu linia, arabeska, uproszczenie kształtu, treści*

w ość ,w obrazie, naczęćciej głow y . Plama barwna,

utrzymana zw ykle w harmonii matowej, pokrywa

płaszczyznę w ten sposób, że otrzymujemy złu

dzenie tkaniny, gobelinu, w których przeważają

tony jasne, pogodne. Miejsce dawniej ulubionej

czerni w cieniach zastępują obecnie błękit i fiolet,

przez co osią.gnął artysta efekty miękkie i deli

katne.

Przeciwnie, w obrazie ,W dow a*, w portrecie,

zbudowanym z dokładnością i celnością nieomyl

ną, wy?kazał Mehoffer insty?nkt plastyka, budują

cego architekturę korpusu mieszczanki, siedzącej

ca krześle, z pasyą realisty. W styłizacyi i ukła

dzie, przypominających obrazy nowoflamandzkie—

Ro malarza Józefa Leempoeisa, ujawnił artysta

dążenie do skupienia kształtu w formę niemal

geometryczną, stożka lub piramidy. Korpus przy

sadzisty, flegmatyczny, ześrodkownny odtwarza

loieszczańskość portretowanej, bierność i spokój.

Barwy stroju brunatne, czarne, szare i ciemno

fcł*lone harmonizują ś wietnie z nielodwie oschłą

twarzą dobrze pozującej o wyrazie stroskanej, ze

Htoicyzmem znoszącej sw ój los wdowy.??

Osobna wzmianka należy? ełę lysunkom w ę

glem Mehoffera, który w tej dziedzinie jest mi=

-trzem, jakich niewielu w polskiej sztuce, Studya

portretowe Egona petriego, areli. Rtryjeń«kiegu

są rysunkami, oddający?mi z wielką sumiennością

i prawością artystyczną podobizny modeli, któ

rym Mehoffer poświęca swą uwagę jako rysow

nik, zaciekawiony oryginalną konstrukcją czaszki,

ale także jako przenikliwy psycholog, szukający

duchowego wyrazu. Nie są to bynajmniej zdjęcia

migawkowe, chwytające chwilowe nastroje na fi

zyognomii osobnika, a raczej do znaczenia typu

podniesioue transpozycje rzeczywistości. W stu

dyum portretoweiri ż ony zamknął artysta ruch,

gest, mimikę w syntezach linijnych razem pro

stych 5 misternych, nakreślił całą postać z po

dwójną prawdą: życia i sztuki. Z obserwacyi

pierwszego i gorącego umiłowania drugiej pocho

dzi sw oistość i ory?ginalność twórczości Mehoffera

a zarazem *Młodość s z tu kil, którą przedstawił

w symbolicznej akwatincie pod takim tytułem.

Nowość i świeżość pejzaży Juliana Fałata,

płynie za współżycia artysiy z naturą, z ustawi

cznej a sumiennej obserwacyi. Fałat to typ ar

tysty bezwzględnie szczerego, dla którego przy?—

roda, jest nie tylko źródłem twórczości, ale ce

lem. Pieści się z nią po malarsku, maluje co wi

dzi. A jak widzi i jak daleko widzi, o tem świad

czy szereg obrazów o perspektywie wydobytej

środkiem c z ysto malarskim — szeroką, wodnistą

plamą. Skala kolorystyczna Fałatowskich akwa

rel odpowiada bogatej skali nastrojów , wiec?zy

ście kołujących pór roku, które artysta odtwarza

zasadniczemi barwami, nie rozpraszając uw agi na

odcienia zr’óżniczkowani) i nie bacząc na małe

i subtelne dyferencye, które oku syntetyka bar

w y nie narzucają się z żywiołową siłą. A tej

właśnie siły, tężyzny i wiecznej młodości wjrra*

zami są *Pierwsze tchnienia wiofiBy* lub *Wcze

sna w?iosria" Fałata. Z temperamentem rpenial

gwałtownie zmysłowym odczuwa artysta budze

nie się przyrody; rzuca wzrokiem na mokre, czar

ne bruzdy zagonów, patrzy jak w gorącym od

dechu ziemi topnieją szmaty śniegu, jak niebo

słoneczne dopomaga w akcie wyzwolenia ziemi,

dyszącej ciężko pod ciężarem /m ory snu zimo

wego.

Nie mniej jednak koc!ia Fałat f’iolety zimy, pu

szystośe i miękkość śniegu, na którym *brudne*

ślady pozostawia *Myśliwy poleski", idący z psa

mi aa polowanie. Pejzaż Fałata żyje sobą, sam

dla siebie, nie zaw sze jednak. Bo oto od czasu

do czasu pojawiają się w nim ludzie, który eh ar

tysta umieszcza gwoli rozkoszy oczu — sylw ety

ludzkie mają bow?iem dla niego przedewszystkiem

wartość plam barwnych — i jeszcze w celu za

dokumentowania nierozerwalności człowieka z na

turą. W ludziach Fałata odźwierciadla się też jak

w? mikrokosmaeh przyroda, słoueczność wiosen,

melancholia jesie ni, oraz zimy. Odblaskiem dzi

siejszej rzeczywistości jest *Wędrówka Poleszu

ków*. W tym obrazie nie widzimy wprawdzie

wojny, czujemy jednak jej huragan, gnając,y lu

dność, z całym dobytkiem na wozach, zaprzężo

nych wołami i krowami, przez bagniste drogi

Polesia. 1 nie tylko ludzie ratują eię ucieczką

przed straszną nawałnicą wojenną, ale także pta

ctwo, zwierzęta, cała przyroda zda się drżeć

i uciekać. Obraź ten, utrzymany w jednej memal

barwie, akordami ultramaryny, fałszyw ego a zi

mnego błękitu tłumi w sobie, przez tę jednoataj

ność kolorystyczną, grozę, beznadziejność, przera

źliw e, metaliczne zgrzyty paciepnej pory je

siennej.

Podobnie inne akwarele Fałata *Pątnicy z Chełm

skiego* lub *Zbieranie drzewa w lasach beskidz

kich* Bą dowodami zrozumienia zgodności i odpo*

wiedniości dwóch światów i dwóch pierwiastków

w izyi: człowieczego 1 roślinego. Pomimo, że Fa

łat nie odchodzi nigdy od natury i nie odryw a1

s lę-od realnego żyoia, przecie* prozę uBńo?prze

te?tnteić tja poezją, ’pewłźedińość? na ćftrńŻT:(jn’=

sztow ny. A w? tej interpretacji nie traci natura

nic ze sw?ej świeżości, zapachu i mowy, zyskuje

natomiast czar tajemny, a zmysłow y przez to,

że mistrz akwareli, z e zdumiewającą umiejętno»

ściij syntetyzowania, kombinacjom barw i kształ

tów dał podkład uczuciowy.

W twórczości p, Olgi Boznańskiej, zaw sze

subtelnej malarki- poetki wnętrz d uszy ludzkiej,

nie zaszły żadne zmianj?. Jak dawniej, kocha się

p. Boznańska w zielono - szarych, albo brązowo

zielonych harmoniach barwnych. Z pod tej po

zornej monochromii, ożyw ionej wibracj?ami świetl*

ncmi, w ydobywa eię przez otoczynę mglistą ta

jemnica duszy człowieczej. W portretach kobie

cych, z których najbardziej interesującym pani

trzymająca dziecko na kolanach, wyczuw amy bez

pośredniość dotknięcia się czegoś nieuchwytnego,

czegoś, co nigdy nie jest ani pewnem ani stałem,

może płynnem i rozpierzchłem. Stąd tn wewnętrz

na konieczność techniki: subtelne dotknięcia pen

dzla, zaznaczającego nikłomi plamkami zaledwie

narysowaną sy lw e t ę portretowanej, stąd szukanie

w?yrazu, w?ypowiedzi duszy w oczach i ustach.

Tem ciągiem poszukiwaniem duszy i wyjaśnia

niem jej tajemnicy — w e wspomnianym portrc=

cie macie rzyństw a - sposobem malarskim, środka

mi technicznymi, na pozór prostym — a jednak

bardzo skomplikowanym i - zbliża eię artystka do

dnego z najprzenikliwszyok malarzy psychologów

Eugeniusza Carriere?a.

Tytuły pasteli Teodora "Axentowicza

*Wiosna*, *Jesień* wydają się nam przypadko

we, niczem nieumotywowane. Napis obrazu po

w inien być nietylko wynikiem namysłu, ale także

określeniem wewnętrznej niejako wartości uczu

ciowo-myślowej przedmiotu - w tym wypadku

modela — który taki a nie inny nastrój w por

tretującym wywołał.

Poza tem dzieło sztuki musi mieścić określenie

samo w sobie i narzucić, je widzowi, zanim on

jeszcze pozna jego temat. Czyż upudrowana i u

ffimlil!idwaua laleczka, «= taką bowiem przed

stawia Asentowiez w swej »Wiośnie" — czyż

subtelne i wytw orne ukolorowania i zbyt tanie

efekty świetlne mogą wy?razić istotę, a choćby

jeno moment wiosny?! Szczerość nawet *uajkuu»

tztowniejsza* nie odda ani świeżości, ani woni,

ani czasu wiosennego, tak samo jak *szarobrunatna

guńka hucułki, biednej raczej niż smutnej, nie

uosobi jesieni. Bezkrwistość postaci, malowany?ch

przez Axentowłeza, występuje jeszcze w *Popio

łach*, które w pejzażu zwłaszcza s ą chyba prze

kreśleniem stuletniego co najmniej dorobku ple

nery zmu.

Chyba (Ua podtrzymania presfige’u

,Sztu

ki* w ystaw iono Leona Wyczółkowskie?—

go dwa *Portrety*, pani Idąiii Pawlikowskiej

i jej córki. Chociaż pastele te pochodzą z da

w niejszego a dziś zamkniętego okresu twórc?zości

artysty, to jednak budzą one i budzić będą za

wsze żywy interes, w pierwszym rzędzie przez

siłę charakterystyki przez subtelność i powagę

w dzięku, przez rozmach temperamentu malarskie

go» żyjącego w ścisłości form, nadewszystko z a ś

w barwie, której bezwzględnym cmieielem byt

i pozostał Wyczółkowski do dnia dzisiejszego. Je

go zachłanność kolorystyczną obserwujemy w nie

pozornym, a tak brawurowym pod względem te

chniki akwarelowej *pejzażu* górskim, z unoszą«

cemi się mgłami nad lcsi.- temi przepaściami.

Na tem miejscu należy wspomnieć o premii (za

rok 19l4) Towarzystwa przyjaciół sztuk pięknych.

W mistrzowskim rysunku odtworzył Wyczółkow

ski pomniki Zygmunta Starego i Zygmunta Au

gusta w katedrze waw elskiej; dzieło rzeźbiarskie

przelransDortował na graficzne, nie uroniwszy nie

z groteskowego charakteru ornameatacyi, na którą

składają aię najrozmaitsze pierwiastki, jak meda

liony, hełmy, zbroje, zwierzęta, ptaki, kandelabry,

skrzydlate głow?y aniołków, pomieszane i organi

cznie ?wiążą?ce z kwiatami, owocatii, liśćmi —

pn:euea?ssy etkiem zaś niezrównanie wprost

,odry*3« a l* figury śpiących królów.

(S B.)

/« st Rcrrttrt

******

4ł****7W«*Ią«*Uutitai egedableg«*«| «goddni«Ipt)ł%Mk

Humir e!iczorny 10 ha!, ranny10hal.ta«iK ^2l?Sr3ui

Wit IHUrtEHAi* WYNOS!I

«*«ńf

* * * n rtW matmlaatąa

WKiilłwli*nli]m

,»».*.».. i » »fi Itru

Ikar.—

I Itr.-=

tettm Z a«łr«

* 9 **** * ....................... « S t o r «

JOkor. 60

!tor.t«

* S i " ) l ....................... ........................... aa

tor« 10kor,DOK 3kor.S«

............................

*» koro* 13tor.-k

4tor.-k%

" kl**

* * * * ............................. « t o r «

12tor.—

4to».-k2

W to e y e h p « * t w a c h ............................................................................ W k o r o e

lSk«r.—

*k«

pr*X^u^ą?AimMatraeyaC nta w Krakowieiersędy pocitawe. Miejscowąpre.

*iim eraiąk*lfg. » A. Kr.ytanow.kiega, band!ę: SL Karlińskriege,trafika wSukiennicach,Biur« dsie*

Bopcaaa i S*loinon«w*j, Łfupciy« ulica Jagialleńak., Oi. Trafika, Braci* IMdowie ul. Kaarmelieka,

,Mł 1* Mfc»c,a« ł|,r*^ i««». * . Stktłmkfiie. « . Bl.zrwiHe,i,K.Otthilaba, sa (tacyacl

iafcjtw;ch w T.ratmi«, Rmiawla, Jałlc, Rowy« S%ers sa paranie wktjasaral kt(s|s«rsj, M zlti aa U*yA

lw !^ « S»if!ac,*e

i kf9.r ,»,ł6 * kalajtwyc», Iti%iarnU ftihalik tka Zikipint, kil%Barala Cba«ikirukte!i

laaeamiifi, Oliwna e, k. trafika Lit!in, t(ówna «. I . trafika (Mew, Agiacji «ilitmiidw Mary. Kl(hihezy Kitka.

kti((irnia J. Haiłiwik!tk M iiika,

Ceny Cfilo«*eflied wlerise ;aUUnsaplenraa; ras 30haL,sa katdyusłepny p*!Skal.:uW ał taka.

Utytej, ayfrewy,*torupiJju,waey, ulerwity ras40kal, następnypo16bał.Nedeałane l Nekrolog;«

to raiajaea* iuiu druki**pal!t.SOh*L safcaidyrat,Głosypublicznościpo2kor. tBauBikatynandlo*.

pekranieei pedaudaetosoaiUMa;%t:aeaaifcri)pf;waUe,*luby,t4i«es;iiy iip.p* ltot.ed Ai*)aea wImsm.

Ogłoszenia I prenum eratą pny]n:nJ%: v a Lwowie biura «.lenników St. Setotowaldeg», a .

Bktawakiege, K. BiłcbaUba; w leroetew hi B:ure dx.ebulk6w-w P odgórzu Puturaiakl; w P « « .

w,yliu A, J u.t;a.k J toiygunie I jS. buiat; w Rzeczowi* M. Weintraub; w Stanisławowie Ja*l*i

ald i Bp-; w Tarnowie b, Hockach, O. Eaut; w Tarnopolu Kosuidewakl; w Paryżu e;tąesao

f.W

. RaaskdwcU, 14 Citd de Tr«vU«; w Wiedniu H.u .m taln « Vogler, K. U cnt (taki* we wtsytW

H«k filiach): H. Schalek. U, Dukt», R Braun, J. ilannahcrg, Beck A Herasfeld, H, FrleJl ftyito pr«

enastrata H, OoldacbMiedt ACotap.),M. Perlea; w Frankfu rcie a hi. u . L. Dauba A Couip, w Predjta

H e sk ie) Fi. Heysrka. I t s iy s picai%dsmi i pr/ekvzypiaiiifł.B« ftapr«nuui»rat§ i esfe«4 .al» pr.yj*

*»bJ* IdjsujUwłtya Cesie w Kratowi*. Mśklamatya fui*pl*txiie»a*4uia p.Uiegij%epl.ciepeaateweji

luttm siaaplatangth ale ftayjiaaje d ; MfkopM» rudayluyak sie iwmaa eig.

| f Zekii«« m!iii adrMt Itjlm ii« 41 la). *%H

»DKfci KFDAKCYli uL tw. T«kuue KvMk- Teltt!ea Rt Ok

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction