Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 691 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Kraków, Piątek 17 Października !§!’S.

,CZAS" wychodzi i wyjątkiem dni po niedzielii świętach uroczystych dwa razy dziennie, a mianowiata:

o godzinie 6 rano i o godzinie 3 popołudnia.

Numer wieczorny 10 hal,, ranny 4 hal.}

PRENUMERATA WYNOSI:

n a cały rok na kwartał IIna 1 miesiąc

W Krakowie w miejscu .

.................................................. j 30 koron

i 7kor.50h.12kor.50hal.

z odnoszeniem do domu

......

36 koron I 9kor. —

I3kor.

—

Pocztą w p ań s tw ie A u s tr y a c k ie m .........................................................i 36 koron

9kor. -

3 kor.

Z dw ukrotną w ysyłką p o c z t o w ą ............................................

koron

110kor. 50 h. 3kor. 50 haL

Pocztą w państw ie N ie m i e c k i e m ............................................

koron

10kor. 50 n.3 kor. 50 haL

Do wszystkich państw, należących do związku pocztowego 48 koron

12kor. —

j4 kor.

—

W państwie rosyjskiem (abonament przez urzędy pocztowe)

16rb.20k. 4rb. 05k. |1rb. 45kop.

Według urzędowego wykazu pism zagranicznych, mających debit w państwie rosyjskiem,

abonam ent Czasuprzyjmują urzędy pocztowe: w Petersburgu, Warszawie, Kijowie, Wilnie,

Moskwie i Odesie. Linnych miast i wsi można prenumerować Czas, posyłając pocztą należytość

do urzędu pocztowego najbliższego z powyżej wymienionych większych miast.

Prenumeratę i ogłoszenia przyjmują: w Warszawie biuro ogłoszeń Ungra, L. i E. Metzl i Syn,

Międzynarodowe Biuro ogłoszeń — w Kijowie księgarnia L. Idzikowskiego — w Wilnie biuro

dzienników K. Taubera.

mm,.... »u

ł___MIIIII- IWII lim» i mumii m i........a

Prenumeratę przyjmują: Administracja C*«« w Krakowie i urzędy pocztowa. Miejscową pre

numeratę księg. a A. Krzyżanowskiego, handle: St.Kariińskiego, trafika w Sukiennicach, Biuro dćien.

Hopc asa i S alo m on ow ej, Gł. Trafika. We Lwowie ,’Czat" jest de nabycia w biurach dzień. A. 0lezewikle|(,

S. Sokołowikiego, K. Buchetaba, *a itacyach kolejowych w Tarnowii, Rzeszowie, Jaśle, Nowym Sącza na perinle

w księgarni kolejowej, tudzież na innych główniejszych stacyach u portyerAw kolejowych.

Ceny ogłoszeń: od wiersza petitem za pierwszy raz 20 hal,, za każdy następny po 15hal.: układ tabe

laryczny, cyfrowy, skomplikowany, pierwszy raz 40haL, następny po 15haL Nade słan e i Nekrologia

od miejsca wierszadrukiem petit. 60 haL zakażdy raz. G łosy publiczności po 2kor.;komunikatyhandlowe

pokronicei podziale ekoaesjucznym; komunikatyprywatne, śluby, zaręczynyitp.p oi kor. od miejscawiersza.

Ogłoszenia i prenum eratę przyjmują: we Lwowie biura dzienników L. Plohna, A. Olszewskiego,

St.Sokołowskiego, K.Buchstaba; w Jarosławiu Biuro dzienników; w Podgórzu Poturalski; w Prze

myślu A. Juszyński księgarnia i E. Billet; w Rzeszowie M. Weintraub; w Stanisławowie Jasiel

ski i Sp.; w Tarnowie M. Rockach, O. Haut; w Tarnopolu Komaniewski; w Paryżu wyłącznie

p. W . Raczkowski, 14 Cite de Trevise; w W ied niu Haasenstein fi Vogler, R. Mosse (także we wszyst

kich filiach): H. Schalek, M. Dukes, E. Braun, J. Danneberg, Bock fi Herzfeld, H. Friedl (tylko pre

numeratę H. Goldschmidt fi Comp.); w Frankfurcie n. M. G. L.Daube fi Comp., w Pradze cze

skiej Fr. Hovorka. Listy z pieniądzmi i przekazy pieniężne na prenumeratę i ogłoszeuia przyj

muje Administracya Czasuw Krakowie. Reklamacyenieopieczęłowanenie podlegają opłacie pocztowej*

Listów nieopłaconych nie przyjmuje się. Rękopisów nadsyłanych nie zwraca się.

gST* Zn każdą zmianę adresu dopłaca się »0 hal.

ADRES REDAKCYI: ul. św. Tomasza Nr 32.

Telefon Nr 5L

Autonomia narodowa.

Gaz. nar . pisze:

Niema niebezpieczniejszej idei, jak autonomia n a

rodowa, dla państwa, którego wszystkie narody, w je

go skład wchodzące, mają zoaczuą większość swych

współziomków poza granicami państwa, a we wiel

kich pań itr ach dziś istniejących i z Austryą sąsia

dujących, tak, że stosunkowo mała część każdej na

rodowości do państwa austryackiego należy. Jedyny

wyjątek tworzą Czesi, ale ci zato dążą także, co zu

pełnie rozumiemy i uznajemy, do odtworzenia w o

brębie monarchii swego dawnego, prawno-państwo

wego stanowiska, nie zadawalniając się bynajmniej

sRromną» rolą kraju koronnego. Poza t8m żyją w Prze

dlitawii tylko fragm enty: Niemców, Polaków, Rusi

nów (jeśli przyjmiemy teoryę ukraińską, którą rząd

przyjmować *ię zdaje), Włochów, Rumunów, Serbów,

Cht rwatów, Słow’eńców’. Czy nie oryeatują się w Wie

d liu jat, dalece rozs idzająco może podziałać na Au

strye wywieszenie sztandaru autonomii narodowościo

wej ? Polacy stsją na stanowisku prawno-państwo

wem: uważając Galicyę za część dawnej Rzeczypo

spolitej polskiej, żądają dia siebie uznania praw na

rodowych i ich rozwoju z zachowaniem grenie Gali

cyi, jako historyczno-poLtycznej i autonomicznej in

dywidualności. Ale do czego prowadziłyby żądania

Niemców, Włochów, Rumunów, Rusinów, w kierunku

autonomii narodowej, każdy łatwo odgadnie.

Na innern miejscu stwierdza ten sam dziennik,

że dążeniem Rusinów jest zdobycie autonomii

narodowej, aby z niej przejść do utworzenia o

sobaej narodowo-ruskiej prowincyi na obszurze

dzisiejszej Galicyi, począw szy od Jarosławia na

wschód.

Pogląd Gaz. nar . podzielamy. Istota polityki

polskiej w państwie i kraju opierała się też i

opiera na programie autonomii krajów, na usu

w’aniu wszystkiego, coby mieściło w sobie choć

by zarodek autonomii narodowej, prowadzącej,

jak to ponad wszelką wątpliwość wykazuje Gaz.

nar., do podziału kraju. Zdawałoby się , że de

mokracya narodowa, która podział kraju z całą

słusznością uważa za klęskę narodową, stać bę

dzie w życiu, w rzeczywistości, przedewszyst*

kiem na straży autonomii kraju, a zwalczać au

tonomię narodową. Niestety, historya jej dzia

łalności wykazuje co innego, a zachowanie się

jej w sprawie Rady kultury krajowej jest do

wodem, jak stronnictwo (o dla celów partyjnych

poświęcić jest gotowe najistotniejszą treść naro

dowej polityki.

Za Radą kultury krajowej, instylucyą pojętą

w duchu programu autonomii kraju, mającą zje

dnoczyć Polaków i Rusinów, jak to ma miejsce

w Radzie szkolnej krajowej, oświadczyły się

wszystkie polskie stronnictwa z wyjątkiem wszech

polskiej demokracyi, oświadczyła się w szcze

gólności cała starsza generacya ziemiaństwa

wschodniej Galicyi, godzili się na nią także Ru

sini. Wówczas to Sł. poi. uderzyło na alarm,

a kuluary Sejmu stały się widownią jedynego

w swoim rodzaju wypadku: nacisku na Sejm

młodych ziemian Galicyi wschodniej, zmobilizo

wanych przez Słowo poi. Projekt Rady kultury

krajowej (spadł. Natomiast z Wiednia nadszedł

sposób rozdziału subwencyj traktatow’ych, apro

bowany przez rządzącą wówczas w Kole demo

krację narodową, Bposób, będący antytezą do

tychczasowej polityki, sposób, w edle którego

Rusini, zorganizowani pod względem agraroym

w osobne sio warzy szenie, otrzym ują sami, wprost,

trzecią część subweneyi, sposób wreszcie, który

stał się precedensem wszystkich dalszych sub

wencyj, w szczególności obecnych przyznanych

z powod u klę%k.

Tak wygląda polityka demokraeyi narodowej

w słowach a w praktyce, Na łamach pism i na

wiecach głosi się to stronnictwo strażnikiem pro

gramu jeduości kraju. W praktyce, dia w zglę

dów opozycyi przeciwko rządowi, obala projekty

dążące do utrzymania tej jeduości, a kiedy sa

mo jest rządem lub wpływa na niego, przyzwala

na to, co tę jedność niweczy.

Tę samą metodę widzimy teraz przy reformie

wyborczej. Gdy szło o obalenie poprzedniego

projektu, występowało to stronnictwo, z listem

pasterskim w ręku, przeciwko katastrowi naro

dowemu. Gdy projekt upadł, stawia we własnym

projekcie kataster, jako zasadę. Przy zwalcza

niu poprzedniego projektu argumentem była ra

dykalizacya sejmu, ale własny jej projekt jest

tej radykalizacyi najjaskrawszą próbą. W walce

przeciwko projektowi kompromisowemu przyzna

ne Rusinom prawo wybielania osobno członków

wydziału krajowego było ,,zbrodnią narodową"

i ,,początkiem rozdziału kraju", ale nie było tej

zbrodni i nie groził podział kraju, gdy w swoim

czasie projekt ówczesnej mniejszości wnosił:

§ 12. Jednego członka wydziału krsjowego wybie

rają posłowie c-brani przez klasę wyborczą wielkich

posiadłości ziemskich (§ 3, I), jednego posłowie o

brari przez klasę w’yborczą większych miast i Izb

handlowych i przemysłowych, oraz Izb rękodzielni

czych (§ 3, II , III , IV , V), jednego posłowie obrani

przez klasę wyborczą gmin wiejskich (§ 3, VI), z wy

łączeniem posłów narodowości ru skiej; jednego

wreszcie wybierają wszyscy posłowie

wybrani, należący do narodowości ru

» k i e j. Dalszych czterech członków wydziału krajo

wego wybiera całe zgromadzenie sejmowe, łącznie

z wiryluU mi. Wybieralnymi na członków wyd- .iiłu kra

jowego są wszyscy wybrani posłowie sejm owi; po

między wybranymi przez całe zgromadzeniu sejmowe

członkami wydziału krsjowego musi się znajdować

jeden członek narodowości ruskiaj.

Co myśleć o stronnictwie narodowej demokra

cyi, o jego metodzie działania, o jego celach ?

Nie wiemy, dokąd ono dąży, jakie ma ostateczne

zamysły, ale to widzimy, że pod wpływ swój

zagarnia to, co w naszem społeczeństwie zostało

z dawnej nieszczęsnej natury, co nie zostało wy

leezonem, zagarnia całe warcholstwo. I z tern

walczymy I Pragniemy zgody, jedności, spójni,

dowiedliśmy i dowodzimy, że gotowi jesteśmy

do ofiar. Na przeszkodzie nie stoją programy;

nie dopuszcza do tej zgody warcholstwo, ta stara

nieszczęsna wada, która naród przyprawiła o

wiak cierpień i bólów. Walcząc z tą wadą, w al

czymy o wyrobienie w społeczeństwie zmysłu

państwowości, o wytworzenie pozytywnej metody

myślenia politycznego, więc o stworzenie warun

ków, koniecznych dla lepszej przyszłości.

Bsidtetsr krajowe.

Austryackie ministerstwo skarbu już od łat

kilka przedkłada Izbie posłów wnioski o pod

w yższenie podatków , celem zasilenia nowymi do

chodami skarbu państwowego i krajów koron

nych. Projektowane podwyższenie podatku oso

bisto-dochodowego ma przypaść w udziale głów

nie państwu, podatku od wódki krajom koron

nym. Komisya skarbowa Izby posłów dopiero

w marcu b. r. przedłożyła swe sprawozdania o

projektach rządowych. Sprawozdawca poseł Steiiu

wender uzasadnia wnioski podwyższenia podat

ków na rzecz krajów koronnych cyframi, opar

teini na porównaniu budżetów krajowych z roku

1905 i 1912 Dla poparcia swego twierdzenia o

niekorzyetnym stanie finansów galicyjskieb, przy

tacza cyfrę niedoboru w budżecie krajowym na

rok 1912, zgodną z cyfrą zawartą w sejmowej

uchwale budżetowej, a opiewającą na kwotę

5’873 milionów’ koron. Wobec znacznego

przeto niedoboru państwo powinno przyjść w po

moc Galicyi i innym krajom koronnym.

Rzeczywisty niedobór okazał się znaczn;e w ię

kszym od przewidywauego. Przed kilku dniami

wydział krajowy ogłosił zamknięcie rachunków

za rok 1912, wedle którego niedobór wy

niósł przeszło 10 milionów koron.

Blisko dwa razy tyle, ile wy’nieść powinien, gdy

by wydatki nie przekroczyły dozwolonych bud

żetem, a dochody nie wyniosły mniej, niż prze

widziane w uchwale budżetowej Sejmu. Prof.

Adam Krzyżanowski, w świeżo ogłoszonej roz

prawie p. t.

,Krajow’e budżety i zamknięcia ra

chunkowe* (Odbitka z ,Przeglądu polskiego".

Kraków 1913, str. 144), jest zdania, że rzeczy

wisty niedobór za rok 1912 przewyższa metyłko

cyfrę przewidywaną budżetem, ale także w yka

zaną w zamknięciu rachuukowem. Układ krajo

wych budżetów i zamknięć rachunkowych jest

wadliwy, skutkiem czego dają obraz fiuansów

galicyjskich niezgodny z rzeczywistością. Przed

stawiają je w świetle zbyt korzystnym.

W Sejmie i w lite; aturze omawiano nieraz mate

ryalny stan skarbu. Na podstaw’ie niedokładnych

cyfr, ogłaszanych przez wydział krajowy, mó

wiono i pisano o znacznym w zroście w’ydatków ,

przew’yższającym stosunkowo powolny wztost do

chodów. Zastanawiano się głów’nie nad wynale

zieniem nowych źródeł dochodów.

Formalny

ustrój skarbowy budził mało zajęcia. Opracował

go po raz pierwszy wyczerpująco prof. Krzyża

nowski w wymienionej rozprawie. Rozpoczyna

od omówienia rozciągłości praw skarbowych Sej

mu, ich ograniczeń, wynikających z ustawodaw’

stwa państwowego, ich wygaśnięcia pod wpły

wem obstrukcyi.

Obecnie w Galicyi, do niedawna w Czechach,

wydział krajowy w zastępstwie Sejmu uchwalał

dodatki do podatków. Gdy wydział krajowy cze

ski przedłożył ministerstwu z prośbą o w yjed

nanie zatwierdzenia cesarskiego wniosek o po

bór dodatków przewyższających ostatnio przez

sejm uchwalone, rząd nie wyjednał zatwierdze

nia. Wyszedł z założenia, że wydział krajowy

ma prawo uchwalania dodatków do podatków

w zastępstwie sejmu tylko do wysokości, usta

nowionej w ostatniej uchw ale sejmowej. Wydział

krajowy czeski, nie mogąc zapobiec tymi środka

mi bankructwu, ustąpił w połowie bieżącego ro

ku. Rząd ustanowił komisyę administracyjną.

Podwyższył dodatki i nałożył samoistne podatki

krajowe bez uchwały sejmu, wymaganej konsty

tucj’ą krajową. Dopuściwszy raz do sprzecznego

z ustawami zerwania obrad sejmowych, dzięki

obstrukcyi mniejszości,° m u siał dopuścić i do dal

szego gwałcenia ustaw. Dozwolił mniejszego wy

działom krajowym, większe zastrzegł sobie. Za

sadzie autonomii odpowiadałoby bardziej, gdyby

rząd nie stawiał trudności usiłowaniom wydzia

łów krajow ych zapewnienia skarbom krajowym

nowych źródeł aobfftJdu także i w czasie bez

czynności sejmów, wywołanej obstrukcyą.

Zakres uprawnień skarbowych Sejmu jest o

graniczony ustawodawstwem państwo wem ; spo

sób uchwalania budżetu zależy li tylko od Sej

mu ; budżet obejmować winien wszystkie prze

widywane dochody i rozchody. W razie nieprze

strzegania tej zasady przestaje być wyrazem

prawdziwej sytuacyi finansowej. Sejm galicyjski

powziął niejednokrotnie pozabudżetowe uchwały

skarbowe, zezw’alające na uskutecznianie wydat

ków i zaciąganie diugów, nieprzewidzianych bu

dżetem, równocześnie uchw’alanych. Zdarzają się

nawet uchwały, upoważniające do wydatkowania

na ceł wymieniony w uchwale w miarę potrze

by, a więc bez oznaczenia wy.%ok( ści wydatku

przyzwolonego przez Sejm. Wszystkie dochody

i rozchody winny być objęte jednym rachunkiem

zarówno w budżetach, jak i w zamknięciach ra

chunkowych. Państwo przestrzega zasady jednoś

ci ; kraje, powiaty i gminy zasady fuuduszów

Jej zastosowanie w administracyi skarbowej kra

ju stanowi główną część rozprawy prof. Krzyża

now’skiego. Widzi w riiem najw ażniejsze źródle

wadliwości w układzie budżetu i zamknięć rachun

kowych. Tak zwany fundusz krajowy obejmuj«

przeważną część wydatków i dochodów krajo

wych ; to też, gdy mowa o stanie finansów kra

jow ych przytacza się stale cyfry, w ykazane v

rachunkach tego funduszu. Nie są one zgodni

z rzeczywistością, ponieważ obok funduszu kra

jowego istnieją liczne iune fundusze, w któryc

także dochody i wydatki kraju są zarachowane.

Dopiero zliczenie wszystkich funduszów, nie prze

prowadzane w rachunkach kraju, dałoby praw

dziwy obraz stosunków. Ilość funduszów z roku

na rok szybko wzrasta, a wraz z nią zamieszanie

w rachunkach krajowych, zawierających nie

przejrzaną moc szczegółów, ale żadnego zesta

wienia całości.

W tym labiryncie coraz trudniej się rozeznać.

Zamknięcia rachunkowe galicyjskie są znacznie

w iększe, niż państw a angielskiego. Angielskie

dają szereg wiarogodnych informacyj; z galicyj

skich niczego pewnego dowiedzieć się nie można,

co w znacznej mierze tłumaczy się wpisywaniem

wielu pozycyi fikcyjnych, wynikającem przeważ

nie z wadliwego przenoszenia kredytów’. Wydział

krajowy wpisuje w zamknięciach rachunkowych

jako rzeczywisty wydatek kwotę budżetem uchw a

loną, a z przypisku dowiadujemy się, że wydał

mniej, o kwotę, którą ma zamiar wydać w ła

tach następnych. Przenoszenie kredytów jest wy

raźnie zakazane inatrukcyą sejmową. Zduniem

prof. Krzyżanowskiego powinno być dozwolone, ale

przeprowadzane w sposób odmienny od dotych

czasowego, a mianowicie z wykluczeniem wpi

sów fikcyjnych. Zamknięcia rachunkowe powin

ny wyszczególniać kasow e dochody i rozchody.

Obecnie nie wykazują stanu kasy.

Niepodobna dokładnie oznaczyć ogólnej wyso

kości ani dochodów ani rozchodów krajowych z

powodu istnienia kilkuset odrębnych funduszów

(ilu, naw et tego dokładnie nie wiemy) i licznych

wpisów fikcy’jnych. Mniej byśmy odczuwali brak

tych cyfr, gdybyśmy znali rzeczywisty przyrost

długów krajowych z roku na rok. Wówczas wie

dzielibyśmy przynajmniej, ile wydatków kraj po

krywa długami. Także i ta cyfra jest — mirabi

le dicłu —nieznaną. Istnieją wprawdzie próby ze

stawień, ale nad wyraz niedokładne. Obejmują

pozycye, które długami nie są, opuszczają część

rzeczywistych długów krajowych.

Należyta kontrola rachunków krajowych praw

dopodobnie m ogłaby w części zaradzić złemu.

Państwo posiada dwa stałe specyałne organy

kontroli: obok najwyższej Izby obrachuukowej

istnieje komisya obu Izb Bady państwa dla kon

troli długów krajow ych. Sejm dolno-austryacki

w roku zeszłym stworzył krajoseą komisyę kon

troli. Przewiduje ją projekt rządowy reformy

formalnej gospodarki finansowej krajów koron

nych, wypracowany w czasie, gdy Biliński był po

raz drugi austryaekim ministrem skarbu.

Wniosek podobnej treści posłów’ Jaworakiegc

i Konopki był na wiosnę bieżącego roku przed

miotem obrad sejmowej komisyi dla reformy wy

borczej. Inne kraje koronne wyprzedziły Galicyę

nietylko w tym dziale administraeyi skaibowej;

wiele z nich podjęło pomyślnym skutkiem u

wieńczone usiłowania ograniczenia zbytniej ilo

ści funduszów.

Prof. Krzyżanowski kończy swą rozprawę po

glądem na reformy konieczne celem poprawy for

malnego ustroju skarbowego. Znaczną ich część

może przeprowadzić wydział krajowy w swoim

własnym zakresie działania. Chodzi o reformę,

która ma doniosła znaczenie także dla skarbo

wości powiatów i gmio, podlegającej nadzorowi

wydziału krajowego, której wydział krajowy po

winien przyświecać dobrym przykładem. Prze

prowadzenie reformy w układzie krajowycf

budżetów i zamknięć rachunkowych wywrze

z pewnością dodatni wpływ także i na gospodarki,

skarbową naszych gmin i powiatów — jeden po

wód więcej nastawzuia o jej przeprowadzenie

Trudno sobie pomyśleć racyonalną gospodarkę i po

htjkę finansową bez uporządkowania formalne

go ustroju skarbowego. Prof. Krzyżanowski koń

czy swą rozprawę słowami: ,,Zawdzięczamy wie

le działalności ustawodawczej i administracyjne

j Sejmu, oraz wydziału krajowego, podejmowane

3 w trudnych warunkach. Cieszyłbym się, gdyb,

udało mi się zwrócić uwagę miarodajnych czyn

r ników na piekącą potrzebę uzupełnienia tej do

datniej działalności refo rm ą formalnego ustroju

skarbowego" .

Uruchomienie Sejmu.

O konferencyach, które odbyły się w ubiegłych

dniach w Wiedniu, pisze Gaz. por.:

Konferencye wiedeńskie zakończyły się i dal

szy ich ciąg przeniesiony zostaje na grunt wła

ściwy, tj. do Lwowa. Posunęły one sprawę re

formy wyborczej a tein samem i zwołanie Sej

mu o duży krok naprzód. Udało się przede

wszystkiem skłonić ludowców i Rusinów do od

stąpienia od zasadniczego oporu przeciwko zwo

łaniu Sejmu, a Dr Lewicki wyraził zdanie, że

w razie wniesienia rządow’ego projektu reformy

wyborczej, uwzględniającego żądania ruskie, Ru

sini zgodzą się prawdopodobnie na zwołanie

Sejmu na krótką sesyę. Rząd musiałby przyjąć

gwarancyę za przeprowadzenie wniesionego pro

jektu ; w razie niepowodzenia, Rusini wrócą do

doty’chczasowej taktyki i uniemożliwią obrady

Izbj’ nad planem finansowym. W piątek i sobotę

odbędą się we Lwowie rokowania namiestnika

i marszałka z poszczegóinemi stronnictwami sej

mowemi. W piątek rano odbędzie się konferen

cya z narodowymi demokratami, po południu

z polską demokracyą, w sobotę rano z ludowca

mi a po południu z Rusinami. Obok kwestyi

reformy wyborczej, rozważaną będzie sprawa

akcyi zapomogowej i pożyczki krajowej, która,

jak wiadomo, miałaby być zaciągniętą na targu

paryskim. Pożyczka ta wyniesie o wiele więcej,

niż początkowo donoszono, a mianowicie nie 39

milionów, lecz 66 milionów, a większość poży

czki poszłaby na akcyę zapomogową i na umo

żliwienie Bankowi krajowemu cperacyj kredyto

wych celein uzyskania gotówki dla iostytucyj

finansowych krajow ych.

O projekcie rządowy’m refo rmy wyborczej do

nosi Gaz. poranna: Treść projektu oczywiście

nie jest ustalona, o ile jednak słychać, nie od

biegaie en zbytnio od projektu kompromisowe

go. O wynikach konferencyi w prezydyum m i

nistrów, poświęconej sprawie zwołania Sejmu

galicyjskiego, pisze N. W. T agbl, że rezulta

tem tych narad będzie prawdopodobnie zwołanie

Sejmu na krótką sesyę N. fr. Presse zaś pisze,

że przyjdzie bardzo prawdopodobnie do w nie

sienia projektu rządow ego reformy’ wyborczej.

Z zestawienia powyższych wiadomości widać,

że akcya celem zwołania Sejmu jest rozpoczętą,

że jednak zakończenie jej nastąpi dopiero we

Lwowie, po odbyciu konferencyi ze wszystkiemi

polskienii s(ronnictwami. Wskutek tego przed

wezeanem jest oznaczenie terminu zwołania Sej

mu, jakkolwiek nie są pozbawione logicznej pod

stawy domysły, że termin ten musiałby być jak

najbliższym, a granicą mógłby być tylko czas

potrzebny do w’ypracowania projektu rządowego,

gdyby wiadomości o zamiarze rządu wniesienia

takiego projektu się sprawdziły.

Przeciw germanizacyi.

Ukonstytuowanie się i pierwsze prace Rady

narodowej w Poznaniu nasuwają Dz. pozn. sze

reg uwag o germanizacyi przez *zkcłę pruską i

0 przeciwdziałaniu jej ze strony społeczeństw a.

Wychodząc z założenia — pisze Dz. pozn.

—

że do tego należy przyszłość, kto zdobył sobie

duszę młodzieży, urzędowa pedagogika pruska

nie przebiera w środkach, chwyta się najszy

kowniejszych eksperymentów, wypowiadających

otw artą w ojnę najkardynalniejszym

z asad om

zdrow ej i rozumnej pedagogii, aby zamienić szko

łę w inslytucyę służącą przedewszystkiem celom

polityki państw owej, czyii wyrażając się ściślej,

j aby zgerinauizować powierzoną swej pieczy mło

j dzież, należąca do obcej narodowości, aby za

y każdą cenę wpoić w tę młodzież zamiłowanie

do p ruskich ideałów , pruskich dziejów i pruskiej

kultury.

MACIEJ WIERZBIŃSKI.

WIOSNA LUDÓW.

Powieść historyczna z r. 1848.

(Ciąg dalszy),

Luty był w lód okuty, dla myśliwych wyma

rzony, więc na polowanie w Gulczewie zjechał

do państw a Ignacostwa Pinińskich liczny zastęp

osób, zwłaszcza, że nie brakło tam w lasach i

grubego zwierza, a wśród ogólnego przygnębie

nia, gdy o karnawale i hulance w Poznaniu nikt

nie myślał, polowania były niemal jedynymi gro

madniejszyn.i zjazdami, na których i płeć pięk

ną m ożna było zobaczyć i pogadać de publicis,

o drakońskich wyrokach na więźniów moabi

ckich.

Niemal każdy znaczniejszy dom wielkopolski

miał wśród nich albo bliskich krwią albo przy

jaciół i towarzyszów broni z r, 1831. Każdy był

objęty kirem ogólnej żałoby. Jeśli kto przeto

wyjeżdżał w dalszą podróż, to do Berlina, aby

odwiedzić więźniów i o ile możności kaźń im

osłodzić. Z resztą siedzieli ludzie u siebie, jakby

gromadząc zapasy sił na jutro.

Zwaliło się do Gulczewa wiele młodzieży, ale

nazajutrz po polowaniu niemal wszyscy rozje

chali się goście, krom bliższych pana Ignacego

znajomych i krewnej jego, pani Sewerynowe,

Ostrowskiej z G alków .

Po ob;ędzie mężczyźni przeszli do salonu

gdzie zaraz duży, pękaty gąsiorek wyrósł na

środkowym stole. Teu i ów miał ochotę zasiąść

do preferansa, jednakże w czasie obiadu dot

knięto tylu spraw i zagadnień, wiszących nad

Wielkopolską ołowianą chmurą, że natłok myśli

zepchnął karty w kąt i dyskusya rozlała się

szeroko. Byli tam bowiem ludzie, którzy mieli

istotnie coś do powiedzenia — obywatele w y

bitni, na świeczniku stojący. A więc młody, u

mysłem politycznym wyposażony poseł, X. rek

tor Janiszewski, powszechnie znany i ceniony

patryota Maciej Mielżyński, nadto pułkownik

Szczaniecki z żoną i wychowanicą, panną Różą

Raszewską, oraz kiiku oficerów, między nimi

rotm istrz Józef Czapski.

Szczególnie zaprzątała umysły kwestya, czy

król ułaskawi polskich więźniów stanu, wyda

w ało

się bowiem

niepodobieństwem,

aby

wbrew

sympatyoui berl;ńczyków i głosom

opinii pubiicznej w Niemczech rząd chwiejny

miał posunąć się do rozstrzelania ośmiu ska

zańców i gnębienia wieloletnią kaźnią mężów te

miary, jak Karol Libelt. Nawet Ludwik Miero

sławski, który w tern zebraniu niewielu mia

zwolenników i wogóle w kołach poważnych o

bywateli uchodził za blagiera, szarlatana i ka

ryerowicza, bez charakteru, począł budzić pew

ną sympatyę, odkąd zawisł nad nim wyrok

śmierci. Zapomniano poniekąd, że on to prze

ważnie dostarczył prokuratoryi materyału kom

promitującego współoakarżonych, a Józef Czap

ski stawał w jego obronie, dowodząc, iż ujawnia

jąc wszystko, Mierosławski dał dowód brawury

i rozgłosił przed światem całą sprawę polską.

Lecz na w’ywody rotmistrza Mielżyński uśmie

chuąt się sarkastycznie:

—

Byłoby to odwagą cywilną ze strony Mie

rosławskiego, gdyby nie było... tchórzostwem lul

słabością charakteru. Pociągnięty za język prze’

iradcę policyjnego Dunkera, wypaplał wszystko

podciął linię obrony swym towarzyszom w ię

ziennym, pognębił ich sprawę w zarodku, są

dząc, że w nagrodę za to sąd okaże się dlań

łaskawym. A jeżeli nie ten motyw kierował nim,

to i tak przedstawił się w najgorszem świetle :

jako człowiek słaby, o małej inteligencyi, który

dał się wziąć na fundusz przez owego radcę po

licyjnego i wywieść na manowce. Nie wierzę

w niego 1 — zawołał z naciskiem pan Maciej —

nie wierzę w niego ani jako w patryotę, ani ja

ko w polityka, ani jako w żołnierza. Nawet nie

wierzę w jego demokratyzm, na którym jeździ

wiecznie jak na koniku, jakby c ciai go nam

obrzydzić. Żegluje pod flagą popularnego fraze

su. Powiedziałem mu wręcz by poszedł i szuka:

sobie buławy między kosynierami. Niechby nam

pokazał, jak walczyć umie nie słowem, lecz

mieczem. Jest to francuski histryon do boni

mentów skłonny, jest to un muscadin sam

pareil.

Oburzenie odmalowało się na twarzach mło

dych wielbicieli ,,pana Ludwika".

Czapski wy

stąpił z repliką, lecz poplątały mu się myśli

gdy weszła do salonu urocza panna Krystyn*

Pinińska i w’plotła się między ciemna surduty

niby kwiat bladofioletowy.

Poruszając się rytmicznie z królewską dy

stynkcyą i wrodzonym wdziękiem, wiotka, możt

za wysoka pana Krysia robiła wrażenie delika

tnej, osłabionej latorośli szlachetnej. Przj’gaszo

r na, zacicbła snuła się po salonie, jak senue zja

wisko nieuchwytne dla śmiertelnych. Głęboki«

szafiry jej oczu, nieco podbitych kryły się poć

- eiemnemi rzęsami, nie zatrzymując się na mło

dzieży.

) A pan Józef nie zdejmow’ał z niej spojrzeń

podziwiał linie jej figury, czepiał się włosów

, jasnych, bramującyih lokami miękki, przymilny

owal i odprowadził ią do drzwi, oczekując

uprzejmego wejrzenia, które upoważniłoby, za

chęciło go do wyjścia z tego powagą omroczo

nego koła do panien. Wszelako piękna Krysia

przepłynęła smugą obojętną i udała się do swe

go pokoiku.

Niebawem przed oknami zadzwoniły sanki i

po chwili czarnowłosa, rozhukana panna Róża

Raszewska wpadła do zacisza Krysi z wykrzyk

nikiem :

—

Węgierski przyjechał!

Krysia, pod niespodzianem wrażeniem tej wia

domości, wypuściwszy kanwową robotę z rąk,

zerwała się i stanęła wryta, mieniąc się na tw a

rzy tęczą blasków. Oszołomiona radością wyrzu

ciła :

—

Węgierski? Rafał?!

—

Skądże R afał? Jaś! Oczywiście Jaś.

—

Ah, Jaś...

—

powtórzyła Krysia echem roz

wiewającem się w żał głęboki i zagasła.

—

A ty myślałaś, że Rafała wypuścili z wię

zienia? 1 przybywa pokłonić się pani swego

serca?... A on umie kłaniać się jak dworzanin

urodzony, jak trubadur uwodny — ciągnęła Ró

ża śpiewnie, ilustrując geatem i ruchem ukłon

dworski, i, n;e chcąc pokrzywdzić swego wiel

biciela, dodała : I Jaś tak potrafi.

A potem, mrugając w ożywieniu ezarnemi

oczyma, rzuciła pieszczotliwie:

—

To aż tak?... Tak głęboko utwiła strzała

Amora? Wydało się, wydało... A zapierałaś

się, ty szelmutko!

—

Zaręczam ci, że...

—

Już dobrze! Wiem wszystko. Nie wyznał

ci miłości, i?o nie zdążył. Więzienie zaskoczyło

go, alo...

Dalsze słowa przerwała panua Julka Ostrow

ska, która wchodząc, zawołała:

—

Podwieczorek na stole ! A Józio Czapski

poszukuje Krysi po wszystkich pokojach, jak

zguby. Ha! ha !

Krysia bynajm niej w zględami Czapskiego nie

podbita, pytała się, co sprowadziło do Gulczewa

Jasia Węgierskiego. Ucząc się gospodarstwa

w Gałtowach, przybył on rzekomo z poleceniem

zdania pani Ostrowskiej sprawy z biegu rzeczy

w jej majątku. Zabrał z sobą Wichurę, który

go odwiedził i pragnął poznać ,,czcigodnego"

pana Pinińskiego. Tak upewniał Jaś, ale w gło

wie Krysi zarówno jak Róży rodziły się podej

rzenia, czy nie chodziło tu o coś zgoła innego.

Wieczorem Róża rozwiązała zagadkę. Pocią

gnąwszy z sobą Kry’się na ubocze, poczęła szep

tać jej, ogromnie zaaferowana:

—

Wystaw sobie o co prosi Jaś w głębokim

sekrecie? Masz tak manewrować, aby ten pan

Wichura mógł pomówić z tobą na osobności

w cztery oczy. Coś ważnego... Nie łatwo to

urządzić — trzepała — zawiele plącze się ludzi

na każdym kroku i ściany mają uszy, ale jakoś

tego dokonamy. By’le pozbyć się Czapskiego i

Bogusza, to gdy starsza gwardya siędzie do

kart... Albo zaraz! Po kolacyi zauważyliby na

szą nieobecność. Wiesz co?... Juli?ę wyprawię

do salonu jako naszą przedstawicielkę, a my

czmychniemy do twej niani i starej Michaliny.

Odwiedzimy je w oficynie. Węgierski zaś i Wi

chura pójdą przebrać się lub umyć ręce do swe

go pokoju... Zabierz łakoci dla bab i biegnij na

ptzód. Szepnę Jasiowi słówko i podążę za tobą,

(C. d. n9

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu