Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 632 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

JV*r 24.

Kraków, JNiedziela 29 Stycznia 1888.

Rocznik

CZAS

Ogłoszenie przedpłaty.

Z przesyłka pocztowy w państwie

A’jstryackiem na L u ty

2-50

Od 1 Lutego do końca Marca . .

5-__

Z przesyłką, pocztową w państwie

Niemieckiem na L u t y

maret 6

Od 1 Lutego do końca Marca. . .

»12

W * Prenumerata liczy się tylko

od pierwszego do ostatniego dnia

w miesiącu.

Przegląd Polityczny.

K_raków 38 stycznia.

W Izbie poselskiej Rady państwa odpowiadali

wczoraj ministrowie na kilka interpelacyj. Między

wniesionemi przedłożeniami rządu znajdował się

także projekt do ustawy względem ustnego po

stępowania sumarycznego. Wniosek Reichera, do

tyczący zawieszenia egzekucyj podatkowych prze

ciw rezerwistom, landwerzystom i pospolitakom na

wypadek mobilizacyi, został przekazany komisyi

podatkowej. Następnie rozpoczęła sięjeneralna dys

kusya nad ustawą o podatku od cukra, która

w dalszym ciągu toczyć się będzie w poniedziałek.

,,W dyskusyi nad interpelacyą polską, mówi

Germania, przewaga w wywodach, dojrzałość do

świadczeń i wszystkie szlachetniejsze uczucia byly

po stronie przeciwników p. Gosslera, po stronie

obrońców jego było znaczącem tylko przyznanie

się dep. Minnigerode, że go zrazu radykalność

środków ministra spraw duchownych strasznie ra

ziła, co jest dowodem, że się ’głos sumieuia

w nim obndzał, zdołał go jednak uciszyć tanią

przykrywką mniemanej raison d’etat, a raczej

względami, jakiemi się względem wskazówek

z góry unosi."

Długo tajona suma kosztów, jakie nowa ustawa

wojskowa za sobą pociągnie, wymienioną dziś na

reszcie została w komisyi wojskowej. Wszelkie

domysły i pogłoski, poczynające zrazu od 100

milionów, a wymieniające następnie dla przyzwy

czajenia ucha parlamentu coraz wyższe sumy, nie

dosięgły właściwej, którą przedwczoraj minister

wojny na 280 milionów oznaczył. Wzbraniał się

jednak minister wyszczególnić, na co ona ma być

użytą; część użycia jej musi ze względu na obe

cne stosunki pozostać tajemnicą.

Na żądanie jednego z członków parlamentu, aby

oświadczył, czy obecne projekta wojskowe będą

już ostatniemi, odrzekł minister: ,,Muszę się wstrzy

mać od dania podobnej deklaracyi. Chociaż oso

biście mniemam, że będą ostatniemi, wstrzymuję

się z zasady od oświadczenia tego urzędownie,

aby się czasem nie omylić, jak się w tej mierze

już mylono i ja sam miałem już pewne niepowo

dzenie" .

Książę Bismark, którego przyjazdu oczekiwano

w tych dniach, nie przybył, ponieważ się zazię

bił i cierpi na ból zębów. Zapowiadają jednak

bliski przyjazd jego i wystąpienie w parlamencie

w czasie obrad w drugiem czytaniu nRtawy woj

skowej, co nastąpi w połowie przyszłego tygodnia.

Czy się sprawdzą nadzieje, że użyje tej sposo

bności, aby i o sytuacyi międzynarodowej kilka

słów uspokajających powiedzieć, trudno przewi

dzieć.

Ustawa przeciw socyalistom przyszła już na po

rządek dzienny parlamentu niemieekiego. Dysku

syę rozpoczął socyalista Singer m ową, w której

wykazywał, że aresztowani w Szwajearyi mnie

mani socyaliści Schroeder, Haupt i Ehrenberg nie

byli socyalistami, tylko stali, jak się pokazało,

w służbie policyi berlińskiej, a występowali w Szwaj

caryi jako agents prouocateurs. nSystem Puttkam -

mera, konkludował mowea, wypładza sam zbro

dniarzy, aby potem przeciw nim mógł ustawy ob

myślać i w życie wprowadzać. Byłoby hańbą dla

Niemiec, gdyby parlament ieh miał przyjąć usta

wę taką, jaką jest przedłożona obecnie."

Prezes przywołał za te wyrazy mówcę do po

rządku, poczem zabrał głos minister Puttkammer

w obronie ustawy.

W Izbie francuskiej chciano przewlec rozpoczę

cie dyskusyi nad budżetem przez uchwalenie no

wego prowizoryum na miesiąc. Oparł się temu

minister Tirard i dokazał tego, że Izba bezzwło

cznie przystąpiła do obrad nad budżetem.

----------------

gs-gt)ŁiŁ-=ar-1---------

KORESPONDENCYA ..CZASU"

Wiedeń 27 stycznia.

(S. K.) Mogę wam zaręczyć, że potrójne przy

mierze w niczem dotąd nie zmieniło swojego cha

rakteru wyłącznie odpornego; ale też zachowało

ono całą swoją w tem defensywnem znaczeniu

moc. I pod tym względem mają zupełną słuszność

tutejsze oficyałne, urzędnicze i dykasteryjne koła,

kiedy z zapałem i oburzeniem odpychają wszel

kie w tej mierze mogące się pojawiać wątpliwo

ści. Jest to niezaprzeczenie ważna i poważna rę

kojmia pokoju. Na przypadek jednak zbrojnego

konfliktu pozostaje zawsze jeszcze niejasnym ów

odwieczny, historyczny punkt i pytanie, gdzie

w praktyce wojskowej zaczyna się pozornie za

czepne a w rzeczy samej tylko odporne i obronne

działanie? Pod tym względem zaś pozostaje tyl

ko polegać na dobrej wierze sprzymierzeńców.

To pewna, że sprawa bułgarska na przykład,

dopóki z jej powodu Rosya nie wystąpiłaby wprost

z zaczepnem przeciw jednemu ze sąsiednich mo

carstw działaniem wojskowem, nie może powołać

do życia, a raczej do czynu przymierza, a to na

wet wtedy, gdyby zachodziły różnice zapatrywań

co do jej znaczenia dla państwowego stanowiska

jednego z trzech, a raczej z dwóch sprzymierzeń

ców. I ztąd także wnosić wolno, że ta sprawa

powodu do wojny nie da. Wojna wyłącznie z jej

przyczyny byłaby zbyt dla Niemiec niepopularną,

a dla Anstryi kosztowną, aby znowu tu, negaty

wnie wprawdzie, nie zbiegały się i nie łączyły

drogi, zamiary i postępowanie dwóch sprzymie

rzeńców, podczas gdy jednocześnie niepodobna

przypuścić, aby Rosya miała tą sprawą tak po

kierować, iżby z jej powodu ujrzała się w konie

czności powołania d życia i czynów przeciwko

sobie potrójnego przymierza.

Po za wojną zaś pozostają dwie drogi: kon

gresu, lub cichych układów i ustępstw. Kongres

mógłby postawić na porządku dziennym, w spo

sób wcale niepożądany, inne kwestye, czy pyta

nia; trudno dziś mniemać, aby tę drogę wybrano.

Prawdopodobniejszem jest mozolne i przez dłuż

szy czas wlokące się porozumiewanie, i to przez

czas o tyle dłuższy, że aby dojść do jakiejkol

wiek konkluzyi, trzeba aby pierwej grunt do niej

należycie i zupełnie przygotowanym został na

miejscu, to jest w Bułgaryi. Wtedy może znaj

dzie się konkluzya choćby z poświęceniem osób,

nie mówiąc już o poświęcenia osoby księcia Fer

dynanda.

Podobno dom Rothscbildów tak w Londynie,

Paryżu jak i tutaj, zachował się odmownie wobec

pożyczkowych usiłowań pewnego mocarstwa, czem

dom ten pozyskać miał sobie zaszczytne i wy

jątkowe uznanie.

Rzym 21 stycznia.

Jubileusz kapłański Leona X III obronił Rzym

dzisiaj od zniewagi, jaka byłaby go niezawodnie

spotkała przez spełzły na niczem projekt posta

wienia pomnika na Campo dei Fiori dla najgło

śniejszego heretyka z czasów kalwińskich, apo

staty filozofa, bluźniercy religii i Kościoła, Jordana

Bruno. Pomysł rzeczywiście godny tych, co go

powzięli, zamiar ohydny na zniesławienie papie

stwa w Rzymie, stawiać pomnik najzaciętszemu

przeciwnikowi Arystotelesa, a więc i św. Toma

sza z Akwinu — w czasach, kiedy filozofia Dokto

ra anielskiego tak powszechnie dzisiaj po szko

łach przyjęta, i tak skutecznie od lat dziesięcin

wpływa na odrodzenie umysłowe młodego poko

lenia. Projekt, który obudził nietylko n szczerych

katolików, ale i w sferach liberalnych słuszne obn

rżenie. P . Rogier Bonghi wystąpił przeciw niemu

w sławnych swoich listach; co jednak zwolenni

ków pomnika w Rzymie nie przekonało, owszem,

pomogło im do działania gorętszego. W tym celn

tworzy się komitet dla uzyskania pozwolenia u

municypalności, i wczoraj przedstawił się syndy

kowi miasta, którym jest po księciu Torlonii, mar

grabia Aleksander Guiccioli, rodem z Rawenny,

ożeniony z Rosyanką, przyjaciel Kwirynału, gdzie

brat jego Ferdynand jest szambelancm dworu kró

lowej Małgorzaty. Cały Rzym z wytężoną uwagą

śledzi pierwsze kroki na Kapitolu tego pierwszego

nierzymianina syndyka. Otóż, gdy komitet rze

czony domaga się na piśmie odpowiedzi, margr.

Guiccioli daje ją chętnie, m niej więcej w tych sło

wach: Nie wchodząc w ocenienie rzeczy samej,

nie uważam na czasie poddanie tej sprawy Ra

dzie miejskiej do zatwierdzenia — najpierw, by

nie wywołała dyskusyi filozoficzno-religijnej, coby

było niebezpiecznem dzisiaj, a w łonie ciała na

tury czysto administracyjnej, nawet szkodliwem.

Następnie dlatego, że dzisiaj przedewszystkiem

należy się zająć rozwiązywaniem zadań czysto

administracyjnych, które tak żywo obchodzą mia

sto całe, by je uczynić godną stolicą królestwa,

zacieśniając coraz bardziej węzły solidarności, któ

remi się jednoczy nierozdzielnie z ojczyzną włoską.

Stanowczość we wszystkich tej odpowiedzi punk

tach, z jaką Gniecioli przemawia i odmawia ko

mitetowi, daje rozumieć, że on nie sam jest, co

tak sądzi, że czuje poparcie w tem, co mówi, ca

łego dworu kwirynalskiego. Tymczasem powiada

ją, że pomnika pragnął w Rzymie dla Jordana

Bruno p. Crispi, co zresztą jest bardzo prawdo

podobnem.

Otóż po tem, co się stało na Kapitolu, gdzie

p. prezes ministrów w osobie komitetu nie został

wysłuchany, mały dodatek tej historyi, jaki miał

miejsce w Sapienzy.

Dzisiaj o godzinie 2 ’/a miał p. Bonghi rozpo

cząć prelekcye z historyi nowoczesnej, z których

pierwsza: ,,O władzy duchownej, jak ona nabyła

władzę doczesną i jak ją straciła," sprowadza li

czną publikę, nietylko studentów. Tymczasem za

ledwie tytuł przeczytał, wszczyna się między ucznia

mi zamieszanie, którego z początku nie znając na

tury, rozumiano, że pochodzi z okazyi szczupłego

miejsca, więc polecono przejść do wielkiej auli.

Ale i tutaj nie ucichło, owszem powiększyło się

zamieszanie. P . Bonghi prosi o słowo kilkakrotnie,

ale odpowiadają: nie! Wzywa rektora na pomoc,

ale i ten nie inaczej przyjęty. Wyprowadzono

uczniów niespokojnych z auli, p. Bonghi rozpo

czyna już tylko przed publicznością swój wykład,

gdy tymczasem studenci wracając z całym gwał

tem k rzycz ą ’: Viva Giordano Bruno! abasso Bnnghi!

Złośliwi, a może i nie złośliwi chcą widzieć

w tej demonstracyi przeciw uczonemu profesorowi,

który w pismach swoich potępiał i dymisyę Tor

lonii i pomysł wystawienia pomnika Jordanowi

Brano, widzą, mówię, rękę Crispiego. Naturalnie,

że studenci nie wygrali. Rektor ogłosił nazajutrz,

że egzamina ściślej w tym roku będą musieli zda

wać, ci szczególniej, co nie są zapisani, bo w ła

śnie ci wolni słuchacze zrobili wczorajszy niepo

rządek. A Jordan Bruno, przynajmniej na dzisiaj

w Rzymie, pożegnał się z pomnikiem.

Rzym 22 stycznia.

Dzisiaj w sali nad portykiem św. Piotra odby

ła się beatyfikacya Wielebnego Ludwika Grignon,

rodem francuza, tercyarza Zakonu św. Dominika

i założyciela kongregacyj misyonarskich, tak zwa

nych Marystów i zakonnic Mądrości. Cnoty je

go heroiczne jnż dekretem z d. 29 września 1869

roku były uznane przez Piusa X I, a dwa cnda

potrzebne do beatyfikacyi, uznane już w r. 1886

przez Leona X III; jak również wydany dekret, u

poważniający do uroczystej beatyfikacyi.

Obrzęd zaś sam, chociaż z natury swojej po

dobnie jak obrzęd kanonizacyjny cały Kościół ob

chodzi i dlatego najpierw tylko w Rzymie u św.

Piotra odprawiać się zwykły, jednakże z drugiej

strony tylko dyecezyi, gdzie Wielebny sługa Bo

ży żył lub umarł, tyczący, nie ma, jak pierwszy,

cechy powszechności. Ojciec św. jakkolwiek sam

dekret podpisuje, jednakże beatyfikacyi sam nie

odprawia, nie jest na niej nawet osobiście obe

cnym. Zastępuje go zrana Kongregacya obrzędów,

to jest wszyscy kardynałowie ją stanowiący, ze

swoim prefektem na czele, to jest kardynałem

Bianchim. Wobec prałatów, zakonów, do jakich

wielebny sługa Boży należał, kapituły kanoników

św. Piotra, obrzęd rozpoczął się o godzinie 10.

Po odczytaniu dekretu, po uroczystem Te Deum,

podczas którego spada zasłona z obrazu błogosła

wionego Ludwika i z relikwiarza na ołtarzu , u

kazuje się po raz pierwszy Wielebny sługa Boży

w chwale Niebieskiej, a święte relikwie jego po

święcone ku czci publicznej. Po stosownej modli

twie, po incenzacyi obrazu i reiikwij, następuje

uroczysta, po raz pierwszy, Msza św. o błogosła

wionym, którą Arcybiskup paryski Msgr Richard

celebruje; a podczas której postnlatorowie sprawy

rozdają obrazki i żywot błog. Ludwika.

O godzinie 3-ej dopiero popołudniu przychodzi

Ojciec św. w otoczeniu kardynałów, ambasadora

francuskiego, przyjęty we drzwiach kaplicy przez

kapitułę Watykańską i składa cześć nowo błogo

sławionemu Ludwikowi, modląc się przed jego re

likwiami. W końcu zakonnicy ofiarują Papieżowi

bukiet kwiatów, żywot i obrazki nowego Patrona

swojego’).

Tak się skończyła pierwsza beatyfikacya, ale

będzie ich jeszcze kilka, jak Wielebnego Hoffbaue*

ra, redemptorysty, Wielebnego de la Salle, zało

życiela braci szkół chrześciańskich i innych.

Beatyfikacya Męczenników angielskich z czasów

Henryka VIII już nie będzie miała miejsca na

Watykanie, ale w moc dekretu beatyfikacyjnego

odbywa się z kolei po kościołach, które mają

swoich błogosławionych w tej ogromnej liczbie

męczenników. 0 0 . Jezuici odprawili ją w grudniu,

Franciszkanie w zeszłą niedzielę. Ale najgłówniej

sza odprawi się w kościele angielskim św. Toma

sza Kantuaryjskiego.

’) U św. Ludwika t. j . w kościele narodowym

francuskim zapowiedziane jest w tym tygodniu Try

duum z kazaniami i celebrami biskupów francuskich,

na cześć błogosławionego Ludwika Grignon.

Najj. Pan postanowieniem z dnia 24 stycznia

b. r. zamianował prywatnego docenta, Dra Anto

niego Kalinę, nadzwyczajnym profesorem filo

logii porównawczej języków słowiańskich w uni

wersytecie lwowskim.

Minister skarbu zamianował komisarzów skar

bowych, Dra Justyna Błońskiego, Romana W i

toszyńskiego, Stanisław B il wina i Jana

Czabana, sekretarzami skarbowymi, a komisa

rza skarbowego Jana Kaszyńskiego, starszym

komisarzem dla okręgu krajowej dyrekcyi skar

bu we Lwowie.

Bekfark lutnista.

Stańczyk i Bekfark, to dwie najciekawsze po

stacie dworu Zygmunta Augusta. Jak białe chmurki

zjaw ili się oni nagle na pogodnem niebie polskiem

i przesunęli się po niem, nie sprawiwszy burzy,

i znikli. Któż dojdzie dzisiaj początku ićh i końca?

My posiadamy więcej takich nieznanych postaci

z X V I wieku, do których lgnie wyobraźnia nasza.

Wspomnę n. p . Stanisława Porębskiego, autora

nieznanych sielanek; Mikołaja Sępa Szarzyńskiego,

poetę miłości, który jest echem sonetystów wło

skich w Polsce; a wreszcie mistrza Twardowskiego.

Wszy scy oni przedstawiają się nam z oddalenia

jak cienie niepokalane, które umieszczamy na

kształt obrazów bizantyńskiej szkoły na złotem tle

czystej sławy, a w przedświtach myśli zdaje nam

się, że przeszli oni po powierzchni dziejów na

szych jak wielkoludy, potrącając wierzchołkami

głów swoich o wierzchołki wysokich topól, lub

jak zjawiska z anielskiemi skrzydły, które w swo

im pochodzie życiowym rozrzucają lilie i dziewi

cze uśmiechy. Twardowski n. p .,

żeby dowodem

przekonać, urósł w myślach naszych na Prometeu

sza polskiego, co zerwawszy z mózgu swego sko

rupę tradycyjnej nieśmiałości umysłu średniowie

cznego, chciałby zgruntować najskrytsze tajniki

wiedzy, usnwa się w miejsca odludne, w groty i

na skały tajemnicze, i ztamtąd, jak Mickiewicz

ze swej samotności, wypuszcza orlą myśl swoją,

żeby poszła wydrzeć z rąk Stwórcy zagadkę na

szego życia a Jego wszechbytu, i naturalnie ja,k

strzała szklanna rozbija się o twarde sklepienie

niemożebności. Koniec tragiczny!

Rzeczywiście! pierwiastku tego tragicznego do

mięszaliśmy w wyobraźni naszej do wszystkich

postaci powyższych i dzięki temu, że są one peł

ne tajemnicy, jak posąg bóstwa w Sais, pianą

myśli naszych, t j. fantazyą dorobiliśmy dla nich

poetyczne początki i końce , w których przebły

skują raczej nasze żądania, niż ich domyślna prze

szłość. Weźmy n p. Stańczyka, czemże on nie stał

się już dzisiaj? Z błazna dworskiego, który mógł

posiadać, oprócz humoru dobrego, także nieco kry

tycznego i spostrzegawczego zmysłu, uczyniliśmy

większego polityka i patryotę, niż najwięksi nasi.

Istny Sfinks, którego mądrość byłaby zbawiła Pol

skę, gdyby był przemówił.

Na podworcu starego mnnicypium w Trydencie

znajduje się płaskorzeźba z białego marmuru,

którą czas poszczerbił a deszcz obmył z pierwot

nego połysku. Na niej wyobrażony człowieczek

karłowatego nieco wzrostu, z głową jak konew

ka i kręconemi włosami, oczy wielkie, wyłupione.

Pod spodem napis:

Quae modo festivo resonuere palagia risu,

Lugent funestae. Quid referunt lacrimae?

Paulus obiit, periere sales, periere lepores,

Cum quo prodierunt, deperiere ioci.1

M.D.XXX.V.

Strój tej osóbki składa się z żupicy o ręka

wach bufiastych, ściągniętej ponad biodrami pa

skiem, na którym wisi torebka skórzana i trzy

przybory do jedzenia: nożyk, widelec i łyżka, na

osobnych rzemykach. Pantalony obcisłe, trzewiki

na klamrę zamykane, w ręku dudy. Podobnym

do Pawełka wyobrażam sobie Stańczyka.

Pobudką i podstawą do tworzenia sobie prze

sadnych obrazów o tych postaciach jest blaga

humanistyczna, którą zwykliśmy przyjmować za

dobrą monetę. A tymczasem nikt bardziej kolory

zować, żeby grzecznie powiedzieć, nie umiał, niż

humaniści. Każdy poeta jest n nich Wirgiliuszem,

muzyk Orfeuszem, mówca Cyceronem, polityk Ce

zarem, wojownik Aleksandrem. Zapewne, że w po

równaniach owych leży troszeczkę prawdy, lecz

tylko tyle, ile w dytyrambach dzisiejszych na

cześć jakiej okrzyczanej aktorki, które, mimocbo-I

dem mówiąc, wychodzą najczęściei z pod piór

krótkowidzącycb krytyków. Wiek XVI żył nerwo

wo podobnie jak dzisiejszy, miał swoje wielkości,

które się cieszyły kilkoletnim rozgłosem, a o któ

rych obecnie, jak pięknie mówili Rzymianie, nox

alta silet. Nie brakło mu i krytyków.

Co się tyczy Bekfarka, to zawdzięcza on swe

imię Kochanowskiemu, a po części i Górnickiemu.

Jeden i drugi znał się nieco na muzyce, Kocha

nowski nawet umiał grać trochę, *) lecz natural

nie nietyle, co Bekfark, lutnista z zawodn. To

też gdy porównał grę własną z grą węgrzynka,

musiał wyrzec:

By lutnia mówić umiała,

Takby nam w głos powiedziała:

Wszyscy inszy w dudy grajcie.’

Mnie Bekfarkowi 2) niechajcie.

Fraszka nienajdowcipniejsza, koncept stary, zu

żyty, a przecież stał się podstawą sławy cudzo

ziemca w Polsce. Odtąd wzmagała się ona cre

scendo. Epigram, który w XVI wieku zastępował

l) Czekając w umówionem miejscu na jednę ze

swych licznych kochanek, Annę_, i nie mogąc się jej

doczekać, pragnął się czemś zająć, lecz: *Chciałem

li czytać, tom nic nie rozum iał, chciałem zagrać,

tom począć nie umiał," mówi we Fraszkach II. 75.

* ) Od *tego dativu utworzyliśmy fałszywy nomina

tjyus: Bekwarek. Powinno być Bekfark.

miejsce wszelkiej krytyki, a nawiasem mówiąc,

był co się tyczy formy lepszy od dzisiejszej, bo

krótszy i uchwytniejszy, pochwycono natychmiast.

Odezwał się Górnicki, później Rysiński, aż Fali

bogowski 3) utworzył legendę poetyczną o śmier

ci Bekfarka, którą w najlepszej wierze powtarza

my. Pewnego skwarnego południa grał artysta

w swej komorze na lutni i śpiewał zarazem. Na

gle głos jego ustał, a lutnia niesforne tony wy

dawszy, wypadła z martwych rąk. Piękne, ale

czy prawdziwe?

Dziwna jest wyobraźnia nasza i figlarna bardzo,

gdy się jej nie trzyma na cnglach rozumu. U pa

jęczych nici jednego zmyślenia umocowaliśmy

leszcze lżejszą przędzę i rozsnuliśmy siatkę prze

cudną. Onego czasu król zamierzył dzwon ulać i

wybudować mu wieżę wysoką. Spiżu nań dadzą

moskiewskie armaty. Będzie brzmiał uroczyście

sławą dziejową waleczności polskiego żołnierza.

Brakuje tonów miększych. Król rzuca pierścień.

Ten mu ich nie da Królowa kolce złote. I te tak

że nie. Aż Bekfark zrywa złotą strunę z lutni

swojej i nastraja dźwięk dzwona na serdeczną

nutę.

Prześliczne — ale znown, czy prawdziwe? Czy

Bekfark miał tyle prawdziwego uczucia, żeby jego

iskry rozgrzewać potrafiły innych, tyle miłości dla

naszej sprawy, iżby on jeden dać mógł Zygmun

towi, czego nikt z obecnych nie zdołał, dać serce?

Walenty Grevius inaczej Backfort4) urodził się

r. 1507 w jednej z osad saskich w Siedmiogro

dzie. Czy rodzina jego była szlachecką, o tem nie

wiem, bo nie mam żadnego herbarza tamtejszego

pod ręką, lecz we wszystkich znanych mi źródłach

nosi on tytuł nobilis. Okoliczności, wśród których

spędził on swą młodość, pozostaną także zakry

temi. Tłem jej był zapewne dom rodzinny, ujęty

w piękne panorama Alp siedmiogrodzkich, szczy

ty górskie, przybrane w smukłe sosny, które la

tem odziewają się w świeżutką zieloną sukienkę

i wydają woń balsamiczną, a w zimie drzemią

pokryte białym puchem śniegu. Dziwna rzecz, że

w krajobrazach takich lubują się muzycy i że one

zwykły działać pobudzająco na ich fantazyę. Czem

Salzburg dla Mozarta, Beyreuth dla Wagnera, tem

był Siedmiogród dla Bekfarka.

Z szumem potoków, spadających ze skał i to

czących wody swe do złotego Maroszu, a z nim

razem do Cisy, do Dunajn, płynęła długo myśl

młoda naszego artysty. A był to czas gdy nawała

także Greffius alias Backford, Bacfort, Bak

farkit.d.

3) Wójcicki w Encykl. Orgelbranda III. 5 9.

Turków osmańskich dotarła do brzegów wspania

łego Istni, nie tak znów dawno po zdobyciu Kon

stantynopola, ujarzmieniu zupełnem Serbii. R . 1527

legł Ludwik Jagiellończyk pod Mohaczem, Turcy

zatknęli półksiężyc w królewskiej Budzie, Soli

man stanął pod murami Wiednia. Odtąd nastał

w dziejach węgierskich smutny bardzo okres po

działu. Z jednej części dawnego państwa wolnego

utworzyli zdobywcy paszalik, wciskający się w sam

środek rzymskiego chrześcijaństwa; drugą, razem

z Siedmiogrodem opanował elekt partyi narodowej

Jan Zapolia; trzecia, zachodnia dostała się Ferdy

nandowi austryackiemu. Byłby to rozpaczliwie

ponury widnokrąg, gdyby go nie oświetlały kie

dy niekiedy przebłyski słońca. To szlachetne i ty

powe postacie takiego Hieronima Łaskiego i in

nych, walczących niezDUŻenie w obronie straconej

sprawy jako partyzanci swych stronnictw.

Co Bekfark porabiał w tych czasach , nie wie

my nic zupełnie. Ale wywnioskować można łatwo

i to z wszelkiem prawdopodobieństwem, że pły

nąc z falą niepokojów, puścił się w świat i dostał

się np. na dwór jakiego magnata lub biskupa wę

gierskiego. Wszak było ich natenczas dosyć: taki

Gabryel Perenniuą, Brodericus, a później Veran

tins i tylu innych’; którzy zajmują wybitne stano

wisko w dziejach rozszerzania humanizmu na

Wschodzie, a którzyby byli z chęcią przyjęli na

dwór swój garnącego się do ludzi młodzieńca.

Jakkolwiek zresztą było, przypuścić trzeba ko

niecznie, że Bekfark musiał powziąć pod czyimś

wpływem myśl poświęcenia się muzyce; że dalej

musiał się w jakiemś miejscu naprzód wykształcić,

a potem zyskać pewną sławę, zanim przybył do

Polski. Bo jeśli kto, to Polacy nie wierzą nigdy

w świeżo pojawiający się talent, jeśli on nie zy

skał poprzednio uznania zagranicy. Miejscem zaś

takiem o znaczenia humanistyczno-cywilizacyjnem

były natenczas jedynie dwory możnowładcze, na

których służąc, można było się przepolerować, na

być pewnego artystycznego zmysłu, doznać pew

nych impulsów i wrażeń rozbudzających, a nawet

zyskać łaskę pańską i zostać wysłanym do Włoch,

np. dla towarzystwa młodemu paniczowi. I znów

stawiam hypotezę, może być że fałszywą, a prze

cież prawdopodobną: Bekfark był we Włoszech.

Bo proszę sobie tylko wyobrazić te dwie okolicz

ności, że węgrzynek nasz był wirtuozem, który

uczucia swoje świeckie podmiotowe przelewał

w dźwięki muzyki. Wszak we Węgrzech, podo

bnie jak w Polsce, nie istniała inna tradycya mu

zyczna, jak tylko kościelna, więc bez żadnego

wpływu nie mógł on samorodnie z organisty np.

przemienić się w artystę odmiennego zupełnie po

kroju, w artystę subjektywnych uczuć czysto ludz

kich. A potem, gdyby przypuścić, że np. po cy

ganach i muzykantach wędrownych przejął on ów

nowy sposób pojmowania muzyki, to niepodobna

wyobrazić sobie, żeby w najlepszym razie po przy

byciu do Polski mógł dłuższe wrażenie wywrzeć;

mógł na dworze wykwintnym Zygmunta Augusta

utrzymać się jako pierwszorzędny i ulubiony ar

tysta przez tyle lat; mógł wreszcie na Kochanow

skim, który znał się nieco na muzyce i we Wło

szech zapewne sięjej nauczył, wywołać wyznanie:

mnie grać na multankach, ty jeden umiesz na lutni.

W razie odwrotnego stanu rzeczy epigram ów

byłby wypadł przeciwnie. Jeśli więc koniecznie

przyjąć należy, że Bekfark był za granicą i to

najpewniej we Włoszech, gdzie natenczas muzyka

towarzyska, koncertowa pod wpływem humanizmu

powoli się wyrabiała 5), to wynika z tego zara

zem, że obrał dla siebie miejsce, gdzie ona szcze

gólniej była uprawianą, więc Wenecyę, a jeszcze

prawdopodobniej Padwę, do której go w póżniej

szem życiu wspomnienia młodości chyba pocią

gnęły. W mieście zaś owem przebywał sławny

nauczyciel gry na lutni, Antoni Rota (f 1549),

który się utrzymywał z dawania lekcyj, i wydał

nawet szkołę muzyczną.

Wszystko to są hypotezy i hypotezy, lecz wę

grzynka mego muszę w ten sposób przed oczyma

czytelnika przeprowadzić, ażeby życiorys jego

przedstawił się mn jako pewna logiczna całość.

Życie ludzkie przecież jest wyrazem motających

się wzajemnie przyczyn i skutków. Gdy mamy

te ostatnie, wnioskować mamy prawo o tem, co

je wywołało. Weźmy np. pod uwagę naszą fakt

przybycia Bekfarka do Polski 1539 r.

Jeżeli, jak wyżej wspomniałem, kraje korony

św. Szczepana rozpadły się z najściem Turków

na trzy części, to i ludzi tamtejszych rozdzieliła

odtąd granica różnych przekonań i odmiennych

warunków bytu. Nasz lutnista, jak Siedmiogro

dzianin, został poddanym Zapolii, i to zdaje się

nawet nie z konieczności, jak raczej z przekona

nia. Czy pomiędzy artystą a królem owym nastą

piło kiedykolwiek zbliżenie się osobiste, czy np.

Bekfark przebywał może na jego dworze, o tem

nie wiem, ale wzgląd to wcale ważny, że wychodź

ca z ojczyzny nie skierował kroków swych na

dwór Ferdynanda, coby był niezawodnie uczynił,

gdyby był stronnikiem austryackim. Wszak później

tak zrobił.

5) Burckhardt: Cultur v. Renaissance II, 118— 121 .

Stanisław Windakiewicz,

(Dokończenie nastąpi).

* « « m " wychodzi codziennie wieezór, wyjąwszy niedziele I fnl Świąteczne

li lae Nr* G tan ° iltf *»P*« ztzrozy, w Krakowie po 10 o,, we Lwowie luk z prsesyft* pocztową 1S «.

?fenNnaeiata w yioii;

*c*»s* w państwie ausłryaeaoia .........

"°afifc°*

niastóeoilasB

23złr.

7S’

» *fo Wroca, Francyi, Anglii, Bdigil, Szwą)caryi, Tuńjy i

3 złr.

i innych państw, naieiąeysh do związku pocztowego ,

82 sir.

pnyjnilj»llf tylko *4J»n d«

J_a."

Alały z pieniędzmi i przekory pieniężne na prenumeratę l oKiczzenia"i

W m e ^*40T*-,

’ranao do Administraeyi Czaru w Krakowie.

Listy rrkiamaowu,s

°P***16* .ł i9

opłacie pocztowej.

Li,tówtd^LJSSffSi

”**

****

^ k » ,lt»ńw nadsyłalycbnier,wml5* W 9’

riciiHtioię pfiyjHnJą:

Admłnlstroeya *CZASU" wKfaksw la 3urzędypocztowe. Hls]iMw a p ts u isia lt ksłęgarsifi

8 . A. Krzyżanowskiego, handel Z. Skalskiego w Sukiennicach, binro dzienników i ogłoszeń K. Silbecstsina

Synek gł. L 17 w oBe,, handel Ba]era nL Grodzka, trafika Kuklińskiego w Sukiennicach główna trafika

róg Bynkn i cliey iw. Jana.

—

S g l a i » « a l a inseraty) przyjmuje się za opłat* od miejsca wiersza

drobnym drukiem (petit) za pierwszy rzz 10 eent., za kaidy następny po 5 cant Bmdlmatamm (na

8 stronie) od miejsca wiersza drukiem drobnym po 80 ce nt za kaidy raz.

—

Oslonomla 1i»e

a u a n t ą przyjmą]*: wm Ł w » w l* Ajeneya *CZASU" w głównym składzie tytoniu Nr II uilea

Trybunalska L. 4; w Z " a r y ła wyłącznie p. Adam, Hue des Sainta-Peres 81, (prenumerato p. W . Ra

czkowski, Courberoi pod Paryżem, Bas du Chemin ae fer 44); w W lałm la pp. Haasensteui A Vogier

(takie w Hamburgu, Frankfurcie r . H,, Berlinie, Lipsku, Bazylei i Wrooławiu), A Oppelik, B. Mosse

(takie w Berl’-ie, Hamburgu, Konacbkm i Norymberdze), H, 8o*aleh. M. Dukes, J . DanneWg, A.Berndl,

SLStern, (ty!ko prenumeratę pp.H.GoldschmidtAC,); w Fraakfaj«la m. H . G.L.DaubeAC.

OT W s d n ia w t a przyjmuje ogłoszenia pp. Beietaman i Frendler. Muro ogłoszeń przy ul. Benatorekfej.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction