Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 442 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

M 118.

Kraków 25 Maja - Niedziela.

D zi e n n ik wychodzi co dzień rano wyjąwszy poniedziałki i dni następujące po

świętach.

Tiiesit;czr

każdego miesiąca.

,C*°s11

o krnknr

Stu’te Austryarkient (pocztą)

r o c z n i e .............................................

met... ....... ....

półroczni e..................

| półroc ........................... ......

kwartal ni e...........................

i I warU o ...................... .....

luiosięczuie........................... »

!30kr.j mi«*ię ie...

*-^

Przedpłat« nn Dziennik »C*«s" * »Dod»tii.ens

w Krakowie

w Państwie Aueiryacktew (ll°c*ty)

rocznie . . .

.».an

Iroecnie.....-—

półrooznie

ImrkMt

. złr. 2U

»’3

rocznie .

półrocznie

kwartalnie .

CZAS

Na sam »Dodatek" prenumerować niemożna

Rok 1856.

....... ...

11,11

q-jgg

Przyjm%]ą sie do umieszczania w Inseratael):

d o n o s z e n i a , ODEZWY, UWIADOMIENIA, DONIESIENIA wszelkiego rodzaju, ty

czące «ü przcmysłn. handlu, rolnictwa, sprzedaży, knpna. dzierżaw itp. Zn

opłatą:

,J wiersza drohn.go za jedoorazowo umieszczenie po ł kr., za n astępne po 2 k

Do każdego inserałą załączone być winno 10kr. n* opłatę stęp!ową za każ

dorazowo oiuicfczozeaie.

li» * y * plopiędzml prnnvnerscyjccml I i»ser*fenr»mf przesyłane być winny

franko do Riórs Bzpodyeyl C*o.t*

liisiy reklamacyjne uioopjzciętowane nieulcgają frankowaniu,

l.isty uiefrankowane nieprzyjmują się.

« s r Numer pojedynczy dziennika kosztiye 5 kr.

!traków 24 maja.

Nie podobna żądać, pisze w ostatnim swo

im zeszycie Revue des deux mondes,

aby Europa wstrząśniona przez lat kilka tak

stanowczemi wypadkami jak ostatnie, w je

dnej chwili przyjść mogła do siebie. K ry

zys polityczna jak a nastąpiła po długoletnim

pokoju, zostawić musiała głębokie ślady,

! zmieniając wszystkie stosunki państw między

sobą i stwarzając nowe stanowiska polity

czne. Skoro nawet wojna się skończyła,

zatrważająca zawsze widokiem klęsk jakie

i sobą przynosi i ofiar jakich wymaga, po

zostaje pewna obawa przyszłych ewentual

ności , niepewność nowego położenia rzeczy

i trwałości dokonanego dzieła.

Wszystko to przebija się i silnie bardzo

w rozprawach i domysłach, których więcej

|uiż kiedy dzienniki dostarczają. Kongres

paryski zdzierając zasłonę tajemniczą swych

posiedzeń przez ogłoszenie protokółów, podał

oraz wątek do nowych niespokojności i o

baw, wskazując kwestyę włoską jakby roz

poczętą ale nierozwiązaną. C zy rzeczywiście

jest ona otwartą i czy gabinety europejskie

mają zamiar starać się o jej rozwiązanie?

Odpowiedzi na to ważne przedewszystkiem

pytanie nie można dotąd wydobyć z praw

dziwego labiryntu wiadomości i wniosków,

w którym jakby główne ścieżki ale oraz

zakręty, stanowią rozprawy w Izbach an

gielskich i piemonckich. J eżeli podobny z a

miar istnieje, to na jakiej drodze przedsię

wzięły go dopiąć gabinety? Zdawaćby się

.nogło, że na drodze reform administracyi,

órych skutkiem ma być ewakuacya pół

wspu przez wojska obcych mocarstw. Lord

Llmerston wyrzekł w parlamencie na osta

m posiedzeniu, że nadeszła chwila tako

ej ewakuacyi. P . Gladstone który jak wia

omo od dawna nie jest rządów włoskich

zwolennikiem, radził rządowi angielskiemu,

,,aby się w to nie wdawał".

Rada prosta

bardzo a zdaniem naszem bardzo zdrowa,

jeżeli podając ją p. Gladstone m iał na my

śli, że ani administracyjne reformy z góry

nałożone, ani ewakuacye nie rozwiążą kwe

styi włoskiej na półwyspie. Rozwiązać ją

mogą takie środki w gabinetach, ale to

podobno nie na wiele się przyda; aby bowiem

Europa zupełnej spokojności z tej strony uży

wać mogła, potrzebaby ją rozwiązać we W ło

szech. A na to wypadałoby ją naprzód po

stawie we właściwej sferze, potem ją u

prościć rzeczywistem do krajów włoskich

zastosowaniem. Jedno i drugie nie łatwem

zadaniem, w składzie nawet politycznym dzi

siejszej Europy bodaj czy możebnem.

lynaczasem piszą, że widoki Austryi i

Francyi ćo do reform w państwie Papiezkiem,

są zupełnie zgodne, bo zawsze traktat z 15

kwietnia odnoszą do kwestyi włoskiej. Nie

którzy idą nawet dalej i twierdzą, że już

loty z Wiednia i z Paryża do Rzymu po

dane zostały z projektem do reform. Łaska

wsi na Stolicę Apostolską dodają, że pro

jekt zredagowany w kształcie rady i z u

szanowaniem należącem si§ gło w ię Kości,oła

Chrystusowego i z oględnością winną udziel

nemu monarsze. Lecz jakkolwiek bądź, wszy

stkim prawie się wydąje, że gabinet waty

kański usłuchać będzie musiał not podanych,

spuszczając z u w agi, że kompas siły mie

rzący państwa i dzielący je na państwa pier

wszego i drugiego rzędu, nie dosięga w y

sokości kopuły Piotra św., zapominając przy

tem, że jest małe a ważne rzymskie słowo:

Non possumus, którego żadne jeszcze potęgi

nie przemogły.

Zdawało nam się, iż wypada przypomnieć

te okoliczności w chwili, gdzie państwo pa

piezkie tak wielce zajmuje umysły. Nie twier

dzimy w tych wyrazach ani też przeczymy,

ho nic z pewnością nie jest wiadome. Aby

cokolwiek ocenić można w tej sprawie, wie

dzieć wprzódy należy, czy traktat z 15go

kwietnia ma związek ze sprawą włoską? czy

są w tęj mierze negocyacye? czy podane zo

stały noty do kogo i w jakiej osnowie?.......

Tego nikt powiedzieć nie zdoła: czekać przeto

należy, bo tu nie idzie o samą tylko poli

tykę lub o domysł mniej więcej prawdopo

dobieństwa-mający, dziś napisany — jutro

odwołany — pojutrze zapomniany.

üioregpondencY«i Cza§u.

MScrlln 22 mąja.

f W korespondencyi londyńskiej do N a tio n alz e itu n g

z dzisiejsząj daty czytam następującą miadomość o tra

ktacie 15go kwietnia: »Traktat ten nie byt przezna

czony do pubiikacyi. Gdy jednakże ministrowie angiel

scy postrzegli, źe słabe strony pokoju łatwo będą wy

kryte, mniej może w Anglii, gdzie większa część pra

sy znajduje się w ich ręku, jak zagranicą, i że urok

potęgi Anglii pod tem może ucierpieć, wpadli na myśl

okazania przez publikacyą rzeczonego traktatu, że za

wsze coś ważnego osiągnięto, i że Rosya przynajmniej

na dyplomatycznem polu została w tył cofniętą, w P a

ryżu krok ten wzięto bardzo za złe, i odpowiedziano

publikacyą o postępowaniu Eaglana w Krymie. Ist

nienie tajemnych artykułów traktatu tego, oraz inne

go tajemnego traktatu, zostało zaprzeczeń. Na pyta

nie, jak się przymierze logo kwietnia daP ęd zić z art.

8 traktatu pokoju, nie dano odpowiedź»«^ Artykuł ten

brzmi: »Gdyby pomiędzy W ysoką Por; ty;.-jeduem lub

więcej mocarstwami podpisującemi tra! S po k o j u mia

ło zajść nieporozumienie, któreby zagrażało utrzymaniu

ich stosunków, natedy Wysoka Porta i każde z tych

państw , zanimby się posunęły do użycia siły, dadzą

innym stronom kontraktującym możność zapoty ’ -nia

tej ostateczności przez pośrednictwo swoje, " Z ( r t % (

lu tego wypada, że mógłby zdarzyć się przypade"

Rosya byłaby powołana do pośredniczenia, a może i

do obrony Turcyi przeciw jednemu, dwom lub w szy

stkim trzem sprzymierzeńcom 15 kwietnia. Dziwnaby

to była zmiana ról, jeżeli jest czemu się dziś dziwić. W ka

żdym ! razie w szelka kolizya prowadzi do dokonania

eaeterum censeo na Turcyi. Utrzymywali przecież nie

którzy publicyści, i e traktat 15 kwietniA zaw arty był

nie tyle dia większego zab ezpieczenia Turcyi przeci wko

Rosyi, jako raczej na przewidywaną ewentualność we

wnętrznego jej rozkładu i upadku. T a myśl poprowa

dziła do przypuszczenia tajemnych traktatu tego w arun

ków. Zaprzeczono urzędownie ich istnieniu. T emu j e

dnak trudno zaprzeczyć, i e traktat ma dwa ostrza, a

bystrzejsze z nich uie je st właśnie przeciwko Rosyi

obrócone. Takie zaraz z początku miałem zdanie, i do

tąd nic mię o mylności jego nie przekonało.

W grudniu z. r. odbył się popis ludności państw a

pruskiego. Popis taki, począwszy od 1816 r. odbywa

się regularnie co trzy lata. Ostatnie trzechlecie z 1853/G5

przedstawiło stosunkowo najmniejsze pomnożenie się

ludności. Z a przyczyny tego rezultatu podąje K óre sp .

Pruska ogólne okoliczności czasowe, zamieszania poli

tyczne, nieurodząj, wylewy wód, choroby, wychodźtwo.

Mniej także w ostatniem trzechleciu przyszło dzieci na

świat, a stosunkowo więcej ludzi znarto, nii w po

przednich epokach. W ychodźtwo nigdy dawniąj nie by

ło tak wielkie, jak w ostatnim czasi . Liczbę nowo

w kraju osiedlonych przenosi liczba prawnie za grani

ce wyszłyeh o 58 ,000 . W skutku v, (ewów, chorób,

nieurodzaju, drogości najwięcej ucierpiały wschodnie

prowincye, mianowicie S zląsk, P rusy i Poznań, mniej

Pomorze, Brandeburgia i prowincya sa s ka ; w Westfalii

i prowincyi nadreńskiej ludność się nie pomniąjszyła,

lecz wzrosła, czego przyczyną ma być kwitnący stan

przemysłu i handlu. Nad Renem ucierpiały tylko okoli

ce uprawy,/,wina, z których z powodu drogości i nie

urodzaju wiele ludzi w yszło za granicę. Ludność obe

cna całego kraju wynosi 17,202 ,013; w poprzednim

popisie odbytym 1852 r. wynosiła 16,935,420 . W zrost

ostatnich trzech lat wynosi zatem tylko 266 ,593 osób.

W porównaniu z poprzednieini popisami wzrost ten je st

bardzo mały. W peryodzie od 1849 - 5 2 wynosił

537,972, czyli 3 n/n ówczesnej ludności, kiedy teraźni(j

szy wynosi tylko l % z górą. W krajach Hohenzollern

ludność pomniejszyła się o 3% , tojest spadła z 65,634

na 6 3 ,316 osób. W stolicy Berlinie zdarzył się ten

rzadki wypadek, że ludność nie pomnożyła się nawet

o zw yczajną przewyżke urodzonych nad umarłemi.

Berlin liczył w grudniu 1852 r. 419,755 mieszkańców,

w grudniu 1855 zaś 426,602 , czyli 6,874 więcej,

kiedy w czasie tym 8 ,993 dzieci więcąj się urodziło,

niż ludzi umarło.

P ałac zmarłego króla, od śmierci jego nie zamieszka

ły, przeznaczony jes t na mieszkanie młodych Księstwa

Pruskich po dokonanym ślubie. Pałac ten bywał zaw

sze mieszkaniem następców tronu. Przeszły tylko król

zamieszkiwał go i po wstąpieniu na tron.

Wielbiciele sławnego agronoma T haera, w którego

zakładzie meglińskim kształcił się niąjeden z rodaków,

postanowili wystaw ić mu bronzowy pomnik w Berlinie.

Rozporządzeniem ministeryalm m z dnia 19. lutego

b. r. zakazano wybierać jajek ptaszych. a których mło

dzież szkolna robiła wielkie kolekcye.

Londyn 20 mąja.

L . Przeszłego w torku wieczorem lord Clarendon u

debrat jakąś ważną nowinę z Paryża. Sprawiła ona

wielkie w rażenie, gdyż nazajutrz wszyscy główniejsi

członkowie obu stronnictw politycznych, ilu ich nie w y

jechało na wakacye świąteczne, byli zwołani na nara

dę— ministeryalni do R efo r m Club , a członkowie opo

zycyi do torysowskiego klubu Calton. Tegoż samego

dnia rano lord Cowley, który bawił na urlopie, otrzy

mał rozkaz pośpieszyć na powrót do Paryża. Ile dotąd

wiemy, to ów tajny związek Anglii, Francyi i Austryi,

o którego zawarciu tydzień temu pisałem, miał tu na

robić tyle tartasu. Pełnomocnicy rosyjscy uw ażają go

za niedowierzanie Rosyi, a P rusy i Sardynia czują się

obrażonemi, że bez wiedzy i z wyłączeniem ich pełno

mocników był zawarty.. O dalszych szczegółach tego

sporu wkrótce z parlamentówych dyskusyj się dowiemy,

bo to nie może się obejść bez interpelacyi. T ymczasem

publiczność tutejsza niepcjmuje i pyta: Czemu ten z w ią

zek zawierano skrycie i sekretnie, kiedy mógł być za

warty otw arcie? C zem u , zamiaBt osobnego przymierza,

nieobjęto potrzebnych zastrzeżeń w samych warunkach

traktatu pokoju, o który R osya się starała? Wolno jej

było zgodzić się na nie lub odrzucić, i przyjąć nastę

pstwa. Nowe to zawik!anie kładą na kitrb fałszywą)

rutyny przyjętej w dypłomacyi, w której dotychczas

sp taw y narodów pokrywane były tajemnicą, zamiast u

kładenia się! względem nich jawnie i z otwartością.

Pogłoska nawet chodzi o zawarciu między temiż trze

ma mocarstwami, prawie równocześnie jeszcze drugiego

związku tajnego, nje Względem Turcyi której całość jest

zabezpieczona, ani względem W łoeh, lecz dotyczącego

jakiejś innej kwestyi. *) T o więc tem bardziej niepo

koi naród, i powszechnem jest życzeniem, aby dyplo

macyą sprowadzić do jawności jako będącej jedynym

środkiem do ustalenia pokoju i oparcia stosunków mię

dzy narodowych na trwałej podstawie.

Co do zawartego pokoju nikt tu nie wierzy w jego

trwałość. Niema organu publicznego coby mu j ą z apo

wiadał lub był za nim. Dziennik P re s s , organ pana

D’Israeli tak się o nim wyraża: Mamy wprawdzie po»

kój. aie on niezrobił wrogów przyjaciółmi. Nie tyle pra

gnęliśmy go aby się z niego chlubić, lecz aby przynaj

mniej zyskać spokojność. Jedno i drugie nas omyliło.

Standard, drugi torysowski organ, utrzymuje, że woj

na nieskończyła się na tem. Niedzielny Times upatruje

chmurę wiszącą nad poziomem europejskim. Ekonomi

s ta , którego wydawcą jest jeden z ministrów, rozwo

dzi się obszernie nad niebezpieczeństwem i trudnościa

mi sprawy włoskiej. E xp r e s s (radykalny) pobudza na

*) Lord Palmerston zaprzeczył tema jak doniosła zamie

szczona wczoraj depesza. (P. R . Czasu.)

C%ĘŚĆUTEMCKO-ART im c m

O RYCINIE MONUMENTALNEJ

;. MIKOŁAJA KOPERNIKA, j

List Antoniego Oleszczyńskieyo, do Ambro

żego Grabowskiego w Krakowie.

W chwili rozesłania pomnikowej ryciny przez Krak.

Towarzystwo Przyjaciół sztuk pięknych, szanownym

Akcyonaryuszom; będzie rzeczą stosowną podać do

wiadom ości publicznej, list zacnego naszego ziomka i

znakomitego artysty, pracującego w stolicy Francyi, —

a odnoszący się do tejże ryciny, którą najdokładniej

objaśnia.

Paryż.

Czcigodny ziomku!... Cieszę się niewymownie, że

pracę moję odnoszącą się do wspomnień o Koperniku,

łaskawie przyjąć raczyłeś, i że ona uzyskała podobneż

pobłażanie i zaszczyt od innych zacnych i gorliwych o

Cześć krajową rodaków.

Aczkolwiek my tu osw ojeni ze wszelkiemi przeci

*ilościami życia, mimo tego z powodu Kopernika na

chwilę doznałem wielkiej niespokojności... Uczeni p o

pchnęli mię do podania prac moich na powszechną ex

(Pozycyą: lecz kiedym się dowiedział, że z_ pomiędzy

1500 rycin nadesłanych, tylko sto m ają być przyjęte;

*wątpiłem o sobie w przekonaniu, że w tak surowym

i bezwzględnym sądzie o dziełach sztuki, moje przed

innemi odepchnięte zostaną... Bóg przeci eż inaczej po

kierował!... gdyż sędziowie jednozgodnie prace moje

między wybranemi policzyć raczyli’) . —

Teraz mi nie

pozostało , jak historycznie wytłumaczyć się z pracy,

która lat tyie była szczególnym przedmiotem usiłow ań

moich.

Jeszcze przed 20tu laty, zamierzyłem był narytowa*

nie wizerunku Kopernika: zgromadziłem był do tego ma

teryały i liczne warianty portretów, chodziło tylko o

wybór, a w ybór nastąpić nie mógł bez sumiennego

przekonania się o autentyczności oryginału.

—

Moje

własne poszukiwania, nic podobnego wykryć nie zdo

łały, lubo biografowie i dawni artyści czepiali do sw o

ich utworów napisy: Vera Effigies,— lub ex authen

tico prototypo, —

a wreszcie, se ad speculum exi

m iae pinxisse (niby własnoręcznie)... przecież nie ma

jąc pewnych dowodów, zasiągnąłem rady tych , którzy

przedemną pracowite czynili poszukiwania w ówczas

gdy chodziło o wzniesienie pomnika W arszaw skiego ku

czci wielkiego Kopernika.

W owym to czasie, Towarzystwo warsz. Przyjaciół

Nauk, dało sławnemu rzeźbiaizowi Alb. Torwaldseno

w i, zbiór portretów Kopernika ze sm utnem ostrzeże

niem , że za ich autentyczność ręczyć nie śmie: że wyraz

twarzy jego powierza raczej wyborowi i natchnieniu

*) Jestto owa wielka kunsztowna :ycina z napisem: E -

tude Academique, dessinie et grcuie pa r. Ant, ()le

szczyński Polonais, EVeve de VAcalemie Imperial des

beaux arts ä St. Petersbourg. M enbre de l’Academie

Imperiale et Royale de Florence, et ie la SocietS Phi

lotechnique de Paris. D ediie a M r. Nicolas Outkine

Professeur etc. —

Drugą jest, rycina ptmnikowa ku czci

Mikołaja Kopernika

(Pnyp. A . Gr.)

artysty. T orwaldsen, w żadnym nie upatrując śladu

ścisłości, zapatrzył się na Mirandolę i zrobił Koperni

ka... Nikt mu nie wyrzucał niepodobieństwa, bo tego

zarzutu nie można było poprzeć żadnym autentykiem;

źe zaś pomnik posiadał w yraz niepospolity, oddano

cześć artyście nie robiąc dalszych z nim obrachunków

literackich.

Ja nie spodziewając się podobnej dla mnie powolno

ści, wolałem zaniechać przedsięwzięcia, aniżeli wyko

nać rzecz, której autentyczność z wielką łatwością za

chwiać było można. Przecież gromadziłem warianty,

udałem się do Anglii jedynie dla portretu Kopernika

w Greenwich namalowanego... Później pobiegłem do

Strasburga, aby posiąść Kopernika znajdującego się na

zegarze astronomicznym. Nareszcie wyszukałem medal

bity w r. 1 821 , między stoma znakomitymi mężami

umieszczony: w tem dowiedziałem się. że w Tuluzie

znajduje się portret Kopernika, do którego tameczna

powszechność nie m ałą przywięzuje wartość...

_Zażąda

łem g o , a Dr. Medyński przysłał mi onegoż kopię,

w którą się wpatrując, napotkałem coś w niej zbliża

jącego się do wizerunku Stoflera... Biegnę do cesarskiąj

biblioteki (w P aryżu), znajduję Stoflera i porównywam

oba... W rzeczy samej, też same mają czapki i tez mo

tywa sukni: głowa ich przecież przedstawia w wielu

szczegółach nie małą różnicę. Piszę więc do Tuluzy,

proszę o przysłanie oryginału i ostrzegam o jego po

dobieństwie do Stoflera i Erazma Roterodama... Przy

syłają mi oryginał opatrzony starożytnym napisem, do

czego dołączają następujące objaśnienie: »że autentyk

tego wizerunku miał niegdyś należeć do Reinholda,

" Astronoma w W ittenbergu, odciśnięty przez Moncor

”neta i wydany w czasie, w którym jeszcze nic bez

»cenzury a nawet bez przywiląju Sac. Reg. Maj. nie

»mogło być ogloszonera. Że ręczny napis mówi wy

, raźaie o Astronomii i Matematyce... W noszą oni, że

,, oryginał mógł być wykonanym w ostatnich latach ży

»cia Kopernika, przed zlutrzeniem się Prus i rozgałę

,,zieniem Arianizmu, gdyż nie unika togi kanoniczej,

»zaszczytu Sacerdos, _i nabożnego przysłowia: Spet

»mea in Deo Jesu... Że wszystkie inne portrety wyo

, b raż ają Kopernika człowiekiem młodym i w sukniach

»świeckich; gdy tymczasem ów Reinholda przedstawia

»starca, a w.nim epokę rozpoczętą dla jego sławy, tj.

,w ydania dzieła: D e revolutione orbium Coelestium

, r r . 1543 Norimb.), i przypominąjącą rok jego zgonu...

»Że zapewne dla tych i im podobnych powodów, w y

,daw cy medalów bitych na cześć st u wielkich mężów,

,dali nad inne pierwszeństwo Reinholdowetnu, bez

,w zględu, że ten był nieco podobnym do Stoflera... Że

,jeżeli toga i czapka jego mnie obraża, to Hopital, Ho

, z iusz , Muret, Roterodamczyk i kilkunastu Doktrów

, w podobneż są ubrani. Co zaś do twarzy i jej wy

. r a z u , Stofler ma nos ostry i spuszczony, usta z wą

,sem

w górę podniesione, brodę ostrą, oko małe, któ

, r ego część dolna tej samej co górua objętości, a w o -

,góle charakter głowy drobny i w ys chły, —

co wszy

, s tko pod ścisłym artystycznym rachunkiem jest zu

- pełnie przeciwnem głowie Reinholdowego Kopernika."

Proszono mię wreszcie, abym poprzestał memi poszu

kiwaniami osłabiać wiarę T uluzanów w wizerunek, pod

którym tam oddaw na znany i czczony je st Kopernik.

Temi słowami zaklęty, schowałem obraz do teki, z a

niechawszy przedsięwzięcia narytowama wizerunku, za

którego wykonanie i wybór we własnym kraju czekac

mię mogła dyskusya, której oddalony o 20 0 mil, rrn

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction