Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 415 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Rok 1800.

Fr*jjmqJ* się do umie«onenla w Inseratach

oołosimua, odm wt, uwiadomiehia, Dom»snwiA wszelkiego rodzaju, tycząc, lit

przemysłu, handln, rolnictwa, ipnediży, kapną, dzierżaw itp. za opłatą1

Od wiersza A*obnego aa jednorazowe nmieszczenie po 7 oentów, zz nattępne po 1*/,

centów. Do kaidego inseratn aaląeione byó winno ło centów na opłatę stę

plową ca każdorazowe nMieezczenie.

Listt z pieniędzMl prenu*ieracyjne*i i ineeratoweMi przesyłane byó winny (ranko

do Bióra łSkepedycyi ,Cza*n*.

Listt reklaMaoyjne nieopieczętowane nienlegają frankowanie.

Listt niefsankowane nie prayjMują się.

iiąaopnMA nadesłane Bedakeyi nie zwracają eię.

9 9 * Numer pojedynczy dziennika kositnje 10 centów.

Kraków 21 lipca.

Niejednokrotnie wykazywaliśmy w piśmie

naszem potrzebę przywró’cenia języka pol

skiego w szkole i urzędzie, a dowodzenie

nasze popieraliśmy argumentami jak sadzi

liśmy niezbitemi, a to o ile można było i o

ile pr*edmiot sam przez się jasny i zrozu

miały, wynagał przecież wyjaśnień i dowo

dów na poparcie. Rozporządzenia wydane

w tym względzie od najwyższych władz

państwa były zaiste wyrazem uznania tćj

potrzeby, której zaspokojenie liczyło się do

najpożędańszych życzeń całego kraju; do

tykało ono bowiem najgłębszych jego uczuć

i codziennych jego interesów.

Upłynął atoli rok szkolny, a język wy

kładowy pozostał jak był niemiecki. W i

dzieliśmy też, z jakim mozołem młodzież

nasza w podwójnej pracy umysłowej, nad

treścię naukciwę i form;} językową obcej dla

siebie mowy, musiała częstokroć przejęcie

się pierwszą poświęcać mechanizmowi dru

giej ; widzieliśmy, jak polonizmy w nie

mieckich odpowiedziach uczniów poczytywane

były przez nauczyciela nieumiejącego po pol

sku za niezrozumienie rzeczy; widzieliśmy,

jak uczniowi szło zwykle bardziej o naucze

nie się na pamięć lekcyi zadanej niż o prze

jęcie się przedmiotem. Spodziewamy się więc,

że po długiem oczekiwaniu wykonania re

skryptu o szkołach, czas wakacyjny prze

znaczonym wreszcie zostanie na ów powrót do

normalnego stanu, tak ażeby na przyszłjiś(j

szkoła stała się środkiem nabycia nauk a

nie środkiem nauczenia się jedynie po nie

miecku.

W zakresie administracyi nie wszedł tak

że jeszcze w wykonanie język polski, a naj

niższe nawet instancye, jakiemi są urzędy

powiatowe i magistraty, używają niemal wy

łącznie jeszcze języka niemieckiego nietylko

w wewnętrznej służbie, ale nawet w stosun

kach codziennych z publicznością. Wyjątko

wo też zdarzy się czytać jakieś wezwanie,

obwieszczenie lub ogłoszenie po polsku. Zna

czna część urzędników tych władz nie po

siada języka polskiego, i nie mogło być ina

czej , skoro i na najniższe posady rozpisy

wane konkursa wymagały zaledwie znajo

mości któregokolwiek z języków słowiań

skich, nie wiedząc może tego, że powino

wactwo ich źródłowe nie jest warunkiem ich

jednoznaczności.

Temi czasy otrzymały wszystkie władze

skarbowe podobnyż nakaz od Ministeryum

skarbu, aby język polski zaprowadzony był

we wszystkich instancyach skarbowych. W y

konania tego nakazu wyglądamy niecierpli

wie, bo położy on tamę tej nieustannej nie

pewności, na jaką mieszkańcy kraju naszego

ciągle są wystawiani i to w sprawach wa

żnych, tyczących się majątkowych ich sto

sunków. Nieznajomość języka, a przeto ko

nieczność używania zawsze pomocy tłuma

czów i pisarzów, pociągała za sobą i niezna

jomość przepisów, a ztąd rodziło się niedo

wierzanie i nieufność, podejrzliwość i taki,

że tu wyraźnie powiemy, sposób zapatrywa

nia się na wszystkie czynności skarbowe,

jakoby przeznaczeniem ich było wyciągać od

stron nie to co się należy, lecz co się da

wyciągnąć.

Jeżeli znajomość w ogóle języka obcego

jest udziałem tylko małej liczby osób wy

kształconych, to znajomość obcej terminolo

gii urzędowej jest i dla tych ostatnich cał

kiem niedostępną.

Pozostaje nam jeszcze wzmiankować o

rozporządzeniach względem używania języ

ka polskiego w sądownictwie. Dnia 14 ma

ją r. b. zapisaliśmy w dzienniku naszym

flrkt zaprowadzenia w sądach karnych języ

ka polskiego. Korespondent nasz wiedeński

kilka razy ostatniemi czasy donosił był o wy

daniu rozporządzeń tak co do szkół, jak ad

ministracyi i sądownictwa względem używa

nia języka polskiego jako urzędowego. Lecz

to co w d. 14 maja zapisaliśmy, odnosiło

się tylko do publicznego oitatecznego postę

powania, dozwalając a nie nakazując, aby

oskarżyciel i obrońca używali języka jakim

mówi obżałowany. N ad .9 lipca wyszło nowe

rozporządzenie Ministerstwa Sprawiedliwości,

rozciągające używanie języka polskiego, a

w Galicyi wschodniej polskiego jakoteż ruskie

go do wszystkich czynności sądowych w spra

wach tak karnych jak i cywilno-spornycb, a

to tak w ustnych rozprawach ze stronami

jako i w ekspedycyach pisemnych , w tym

razie atoli, jeżeli inicyatywa użycia języka

krajowego wychodzi od strony.

Wszystkie te rozporządzenia o których

mówimy, nie zostały dotąd podane do wia

domości publicznej, jakkolwiek w rzędzie ()

bowiązujących pi zapisów mieszczą się, a nie

które opatrzone są nawet rygorem ścisłego

do nich stosowania się. Dopóki jednak nie

będą podane do publicznej wiadomości, wy

konywanie ich może być zawsze wątpliwem,

już przez to samo, że dotkną one pewną liczbę

urzędników albo wcale nieposiadającychjęzyka

polskiego albo nie w takim stopniu, aby

w nim urzędowe czynności załatwiać mogli.

Niebędziemy (u wchodzili jak na teraz

w wykazanie, jak dalece niedogodnem jest,

a po części i niemożebnem prowadzenie czyn

ności urzędowych w dwóch językach, w jed

nym na zewnątrz, w drugim do wewnętrznej

służby. Cieszy nas przeto, gdy dostrzegamy

w niektórych rozporządzeniach wydanych w

tym przedmiocie, iż życzenia kraju nabierają

pod tym względem wagi, aby używanie ję

zyka polskiego nieograniczało się jedynie

do stosunków ze stronami, ale i do wewnę

trznej rozciągało się służby i czynności;

w takim bowiem tylko razie język staje się

prawdziwie urzędowym.

Zdarza się też niekiedy, że strony dobro

wolnie uciekają się do podań niemieckich do

tych nawet dykasteryj, które zawsze obo

wiązane były korespondować z niemi po

polsku, a zmuszone bywają zazwyczaj do

używania obcćj do tego pomocy; czynią to one

jednak przez źle zrozumiany interes, mnie

mając, że tym sposobem ułatwią urzędniko

wi jego pracę a przeto przyspieszą rezo

lucyę, nie pomne, że tylko przedłużają ten

stan uciążliwy dla ogółu mieszkańców kra

ju, stan któremu sam Wys. Rząd koniec

położyć pragnie, zamierzywszy widocznie

uczynić zadosyć potrzebie urzędowania * j ę

zyku krajowym, bez czego autonomia pro

wincyonalna nigdy należycie rozwinąć się

nie da.

Kore§peHdeBeya Ciasu.

Wrooław 19 lipoa.

t Jeżeli Cesarz Napoleon zamierzał przez zjazd

badeński między innemi i ten oel osiągnąć, aby

niemieckim gabinetom w prasie dał przedmiot i

powód do nieskońozonyoh rozpraw i sporów, to

jest, do zajmowania eię głównio przez kilka tygo

dni takiemi sprawami i interesami, które na bieg

wielkiej polityki europejskiej żadnego nie mają

wpływu; przyznać należy, że oel ten został oał

kowioie osiągnięty. Dotyohozis i gabinety i prasa

niemieeka zajęte są zjazdem tym i najdrobniejsze*

mi okolicznożoiami i wynikłośoiami jego. K ores

pondent niekiedy skazany jest na to, aby nudził

i siebie i ozytelnika, gdy przeoiw swej chęoi i woli

musi zdawać sprawę z wypadków tego rodzaju;

mówię, musi, bo jakże może np. pominąć miloze

niem wielką i zaoiętą polemikę, którą obeonie pro

wadzą pomiędzy sobą dwa półurzędowe dzienni

ki: Źurnal drezdeński i Gazeta pruska, i to do

tego polemikę w tak niezmiernie ważnej dla Nie

mieo i Europy kwestyi, jaka leży w rozstrzygnię

ciu tej niepewnożoi, ozy książę Rejent pruski na

wrócił się do polityki członków tak zwanej kon

fsrenoyi wyroburskiej, ożyli też ozłonkowie oi zstą

pili częściowo ze swego stanowiska i zbliżyli się

do Prus? Powód do tej polemiki dała znana

przemowa badeńska księoia Rejenta, którą wyro

burozyoy w pierwszym zars z czasie w swoim in

teresie tłumaozyli, oboinająo ją w prasie swojej stó

sownie do swego oeln. Otóż dowiadujemy się te

raz, że przemowa ta była z samego poozątku w o

snowie powiedzianej na piżmie ułożona, i nastę

pnie, dla przeoięoia wszelkich fałszywyoh treżoi jej

tłnmaozeń, gabinetom niemieokim komunikowana.

Dowiadujemy się teraz także, że Saksonia rzeczy

wiście dała Prusom w Baden do zrozumienia, że

życzeniem byłoby kiólów i książąt związkowych,

aby dzisiejszo liberalne ministeryum pruskie było

inn’m więcej konser waty c’-nem zastąpione. S zoze

góły te tłumaczą, wjakiej to jednomyślnośoi, swe

go ozasn tyle zaohwalanej, pannjąoy niemiecoy sta

wali naprzeoiw władzoy franonzkiego 1 Wszystkie

też przez prasę liberalną tak wysoko sławione na

stępstwa tego zjazdu, mianowioie pod względem

oozekiwanego porozumienia i zbliżenia się rządów

związkowych z sobą, były też, jak się to dziś po

kazuje, bardzo zwyozajnem w Niemoreoh złud ze

niem. Państwa naozelne swoją każde idzie drogą,

konfederaoya wyrobnrska swoją. T a ostatnia zbie

rze się znowu niezadłngo na konferencyą, o któ

rej i Prusy i Austryą zostały uwiadomione z tym

dokładem, że mogą wysłać na nią swoich pełno

mocników, jeżeli to uważać będą za rzeoz stóso

wną i pożyteczną. Tą razą bowiem nie sami pa

nujący, leoz pelnomoonioy ioh naradzać się mają,

a przedmiotem narad ma być właśnie tak silnie

Część Literacko - Artystyczna.

LISTY ADAMA MICKIEWICZA

Ant oni*»Łfo-Kdwarda Odyuca .

(Dokończenie.)

YI.

Bex (w Szwajcaryi) 9 lipca 1833 r.

Kochany Edwardzie 1

Jestem od wcznra w Bez. St(f»n ma się lepićj

nieoo od czasn jak tn stanął. Choe konieoznie udać

się do Włooh, i mnie w drogę zapr*sza. bans też

ndać się w żaden sposób nie m cże, a ja przewi

duję dla siebie wielkie trudności. Obaozymy jak

ńę to uda!

Dasno nie miałem lista od ciebie, i nie wiem

)* się ma twoja Zosia, którój zdrowie bardzo mię

obchodzi. Donieś mi o tóm natychmiast.

"jdąo z Lausanne na statku, spotkałem przy

padkiem płnią Patookę (Klaudynę), plynąoą z G e

newy do Stefana. Pojmiesz jaka to była dla mnie

miła siurprynj

W Bez dotąd I%ł deszoz nieustanny, i mgła na

górach ledwo teraz rozrzedniała. Gdybym miał

wielue sumy, sprowadziłbym oię tu z Zcsią. K u

pilibyśmy parę krów szwajoarskioh i koguta, żeby

nii;K.DO» nL * IfJł0’

przypominał. Ku

pdtbyśmy też gę« » indyków, eto. A le oo się ty

hJ2T-\

Ba twoje poezye, jeżeli

tLZ.

bo wiesz że Sz.sy

Sainośńnr«Ä

*a ato dukatów na

własność przedałem; tobie za Korsarza, (nie na

własność, ais za wydanie 2000 egzemplarzy) mo

gę dostać równ,eż sto dukatów, l i , ohoUł^

Czcicieli ognia? Donieś mi zaraz; pieniądze tóm

prędzój odbierzesz.

Podróż moja do Szwajcaryi, połączona z w i,ł .

kiemi kłopotami paszportowemi, pomieszała mi

szyki w interesach i przerwała moje roboty. Ta

deusza dotąd nie dośpiewałem! Na nieszozęśo’e

nie wiem ozy tn będę miał hnmor śpiewać dalój.

Wszakże mam jnż trzy ozwarte poemata najdłuż

szego jaki napisałem.

Czy Dobrzyoka jsst w Dreźnie? Todwenowi kła

niaj się. Zosię oodzień odemnie po rata uśoiśnij,

co wszakże nie powinno odebrać mi prawa ufci

flnąć ją za pierwszóm widzeniem się.

Jeżeli chodzisz do Planen, przypominaj tam

miłe ezasy naszego pobytu! Jnż potóm równych

nie było dla mnie! a ile za to miałem zgryzot i

bied! Bądź mi zdrów, odcisz prędko!

Adam.

VII.

Avignon 22 września 1833 r.

Nasz Stefan jnż przed dwoma dniami przest ł

cierpieć! Wróoiłem właśnie z M anylii, gdzie jeź

dziłem niby po paszport do Włoch, i znalazłem

naszego przyjaoiela, przez kilka dni mojój nieby

tności, bardzo zmienionego. W nooy o godzinie

szóatój przesttł oddyohać; tak lekko usnął, że n;e

można nazwać akonaniem tój tak krótkiój ohwili

pr/ejżoia na świat lepszy. Cierpiał Stefan wiele

w B ez i w Genewie; potóm nstały bóle fizyozne,

dręczyła go tylko niecierpliwość, chęć prędkiego

przenoszenia się z miejtoa na miejsoe, a razem n

ozuoie wzmagijącój się s!abośoi. Śmierć swoją ozę

sto przepowiadał, ależ równie ozęsto pełen był

nadziei, a w ostatnioh dniaoh więcój niż kiedykol

wiek. Wiozłam go z wielką trudnością od Gene

wy do Avignonn. Tn na wielkie moje szozęśoie

dopędził nas dawny znajomy Stefana, P

cny człowiek. Ten mię wspomógł w moioh kłopo

tach i został przy chorym, kiedy wyjeżdżałem do

Marsylii. Wyperswadowaliśmy Stefanowi, aby cze

kał w Awinionie na paszport, ale rzeozywiśoie już

ge niepodobna było z miejsca mszyć.

Przybyła też kilku dniami przód jego śmieroią

pani Potooka, i osłodziła mu ostatnie ohwils na

ziemi. Tój nooy, którój żyć przeitał, byłem przy

nim do późna; potóm znużony bezsennością i dro

gą, poszedłem spać. P

czuwał przy łóśku. Prze

rażony ’zbyt cichym snem ohorego, zbliżył się i

znalatł go bez żyoia. Pojmiesz łatwo dla ozego

nie pisałem do ciebie z drogi. Byłem sam w bar

dzo smutnćm położeniu. Wyjeżdżam ztąd do Lyo

nu, a stamtąd zapewne wrócę do Paryża. Jestem

moono osłabiony na zdrowia, ale mam nadzieję,

że się to poprawi. Zosi twojój rąozki całuję. O tw o

im interesie przedaży poezyj zaraz zagaję znown

nmowę, i pewnie się nda.

VIII.

Paryż, nowcmbra 13 (podobno).

Kue Saint Nicolas N r 13.

Kochany Edwardzie!

Przybyłem do Paryża z chorobę, która mi przez

kilka miesięoy dokuczała, chodząo po zębach, gło

wie, piersiaob. Zamknąłem się, i po trzech dniach

koraoyi wypędziłem wszystko złe; jestem znown

zdrów i świeży. Wziąłem się do roboty, wyoho

dzę rzadko, piszę a piszę. Pią** pi?óń Tadeusza

skcńozyłem, trzy jeszcze zostaje. Wyjątki tobie

trudno przesłać, bo z nioh nio się nie dowiesz, jak

z kilku kart wyrwanych z Walter-Skotta, (wybacz

nieskromne porównanie), a oałość zbyt jest ob

szerna. Czekaj więo ogłoszenia.

W liśoie twoim pytasz o azozegóły ostatnioh dni

naszego Stefan*. Nie czuję się w humorze pisać o

tóa?. Zostawmy to do przyazłyoh rozmów ustnyoh.

Dziwaozysz sobie myś!ąo, że Stefan miał przeoi

wko tobie jakieś nieukontentowanie za jakieś dy

sputy. Stefan mile zawsze ciebie wspominał i twoją

Zosię, o którój mnie wiele mówił, i którą bardzo

szaoował. Kiedy mu ozytałom twój list wBex,gdzie

pisałeś o projekoie przyjazdu do nas, o gospo

darstwie przyszłóm; Sttfąn, niezmiernie jert słaby,

wzruszył się aż do łez, i zdawało mu aię, że caly

teu projekt wkrótoe przyjdzie do skntku. Nalega!

na mnie, ażebym nicpuizoiał w zi»p amuieai e owe -

go listu. Dyapnty i wszelkie małe przykrośoi, któ

re sobie wyrządzamy w żyoia, tak się zapominają

między przyjaoiołmi, jak małe odmiany powietrza

late« . Inaozój nie byłoby przyjaźni. Iinż to naj

lepszym przyjaoiołom nieraz ja dokuozyłem, i oni

mo e. Nieraz nawet Stefanowi w ozasie jego cho

roby, nio mogłem wstrzymać się, aby oo przy

krego nie powiedzieć, albo milozeniem zsgniewa*

nóm karciłem dziwactwa słabości, którym trzeba

przebaczać. My mężozyzni nigdy nieoiiągniemy tój

doskonałości moraloój w pobłażania i przebacza

niu, przekonałem się o tóm patrzęo na Potooką *).

*) Nia mogę się wstrzymać od przytoczenia w tem miejsca

kilku wyjątków z listów pani Klaudyny Potockiej, pisanych do

mnie w tym czasie i w tymi e przedmiocie. W pierwszym, pisa

nym d. 2 sierpnia 1833 r . z Genewy, mówi: »Nie chciałabym

Zosi w damę wprowadzać, a przyznać jćj mnszę, ie 10 lipca

Mickiewicz j uż był przy Stefanie. Przybył 8 do Bex. Dzień i

noc go nie odstępuje! Duszę jego w gieninszu przeczułam, a

z podziwieniem, ze łzami na niego patrzę. Wyższy jest od nas

ws zystkich sercem, c n o tą, d uszą , jak jest gienioszem wyższym

od wybranych. O Stefanie nie mam co powiedzieć, czi gobyś

P a n przy pożegnaniu w oczach jego nie był wyczytał. Wybie

rają aię do Włoch, na M arsylię- dokąd dojdą?... Ja krdtko

bardzo z niemi pozostać mogę; o rozstania nie śmiem pomy

śleć. Długo był o Zoaię niespokojny; coraz mię zapytywał

czy nie wiem co o nićj? Nie chciałam uprzedzać listu P a n a;

ale przeczuciem niejako przygotowany z mniejszem odczytał

go wrażeniem. Na troskliwość przyjaciół zawsze b ard zo jest

czuły a jeśli zaraz nie odpisuje na listy, bądż P an pewien,

że myślą jest a wami, ale aą dnie, gdzie nie ma siły pióra

w , f ku utrzymać.11

y? drugim liście z dnia 21go lnt ego 1834 r. pisze: »Czuję

i dzielę z Pa nem, co o Stefanie i stracie jego mówisz. Codzień

był więcćj pnyjacielem moim. Cierpienia ciała przytłaczając

wielką jego dnszę, codzień do mnie ją zbliżały. Dawnić«, kiedy

przypadkiem słowo z głębi serca mi się wymknęło, nierozumiał,

i wyższością swoją zatrważał. Ostatnich miesięcy życia, c zytał

w mojćj, jakby we własnćj duszy. Niewyrzeczone odgadł nczn—

S łbwkik rychod*i eodzień ra no » yjąwozy ponied*i»Jkl i dni na stąpająee »o

/i V X świętach.

Pot)XTUK w»aHO»:v

Htni» dni!*, k ażdego miesiąc».

m ie!Wk ,,Czas*

w Państwie Auetryesckiem (pocztą)

»«nr.

rocm" .

......................... zła. J 4

półro_._

10 | p ó ł r o c z n i o .......................... ....... U

kwartale »

kwartalnie

nioaięcsai!. *

S sueaiocr.nie..................

5 cen. *5

’J

?EZBDPŁATA NA DZIENNIK .C zA S * Z DODATKIBM.

Jfr

m Srokowie:

I m Pańtlwie Ausiryackie» (pocztą)

rjozniö ............................................z!a. so ] r oc zn i e ........................................ zła. S4

p i l r o c z n i e ................................................ ^

| «^rocznie .

........................... ,

i»artalnie

, j kwł rtljBje ................................t

Na sam , D odatek* prenumerować nie można.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction