Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 647 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Kraków, Poniedziałek 14 Listopada 1910.

Rocznik LXITT

(Numer popołiulniowy).

Prenumeratą przyjmują: Admlnistracya Czasu w Krakowie i urzędy pocztowe. Miejscową

p re n u m era tą księg. S. A. Krzyżanowskiego, handle: St. Karlińskiego, H, Kretschmera, Biuro dzień.

Hop ra sa i Salo m on ow ej, Ot. Trafika. We Lwowie ,,Czat" jest do nabycia w biurach dzlen. A. Olszewskiego,

S. Sokołowskiego, K. Buchstaba, na stacyach kolejowych w Tarnowie, Rzeszowie, Jaśle, Nowym Sączu na peronie

w księgarni kolejowej, tudziei na Innych główniejszych stacyach n portjerów kolejowych.

Ceny ogłosz eń : od wiersza petitem za pierwszy raz 20 hal., za każdy następny po 10hal.: układ tabe

laryczny, cyfrowy, skomplikowany, pierwszy raz40hal., następny po 10haL N adesłane i Nekrologia

od miejsca wiersza drukiem petitowym 60 halerzy za każdy raz. G łosy publiczn ości po 2 kor.; wszel

kie prywatne komunikaty po kronice i po dziale ekonomicznym i t. p. po 1 kor. od miejsca wiersza.

Ogłoszenia i p ren um eralą przyjmują: we Lwowie biura dzienników L. Plohna, A, Olszewskiego,

St.Sokołowskiego, K. Euchstaba; wJarosławiu Biuro dzienników; w Podgórzu Poturalski; w Prze

m yślu A. Juszyński księgarnia, D.Heszeles; w Rzeszowie M. Weintraub; wStanisław owie Jasiel

ski i Sp.; w Tarnowie M. Rockach, O. Hant; w Tarnopolu Komaniewski; w Paryżu wyłącznie

P: Raczkowski, 14 Cite de Trevise; w W ied ni u Haasenstein fi Vogler, R. Mosse (także we wszyst

kich filiach): H. Schalek, M. Dukes, E. Braun, J. Danneberg, H. Friedl (tylko prenumeratę H. Gold

sclimidt fi Comp.); w Frankfurcie n. M. G.L.Daube fi Comp., w Pradze czeskiej Fr. Hovorka—

Listy z pieniądznii i przekazy pieniężne na prenumeratę i ogłoszeuia przyjmuje Administracja

Czasu w Krakowie. Reklamacye nieopieczętowane nie podlegają opłacie pocztowej. Listów nieopła

conych nie przyjmuje się. Rękopisów nadsyłanych nie zwraca się.

T Za każdą zmianą adresu dopłaca sią 40 hal.

ADRES REDAKCYI: ul. św. Tomasza Nr 32.

—

Telefon Nr 50.

,,Polityka" ruska.

List ze sejmu.

(A. Z .) Kampania, którą Rusini tego roku

prowadzą w Sejmie, odkrywa, jak żadna do

tąd, charakterystyczne strony ich »polityki«.

Na jeden jej rys pragnę zwrócić baczniejszą

uwagę.

Wiemy, ze historya i porównanie ze sto

sunkami innych narodów są tylko pomocą

w wytyczaniu linii polityc/.nej i budowaniu

programu. Kie mogą żadną miarą zastąpić

braku siły twórczej, braku koncepcyi orygi

nalnej. Dzisiaj jesteśmy w stanie z zupełną

stanowczością stwierdzić, że R,usini nie wy

tworzyli odrębnej, własnej, narodowej polityki.

Są naśladowcami i li tylko naśladowcami,

a jak żaden inny naród potrzebują nietylko

wogóle twórczości w swej polityce, ale wprost

niezwykłego jej napięcia. Z ważmy bowiem,

w jakiem są położeniu.

Niema polityki bez poczucia państwowości.

Rusini nie mają nawet tradycyi państwowości.

A dalej — nie mówiąc o Rusinach na Wę

grzech - mieszkają w dwóch państwach, z któ

rych w jednem, w R osyi, nie są uznawani,

jako naród. Nie widzimy, aby ten wzgląd

wpływał na ich stosunek do Polaków, aby

ten moment kiedykolwiek ważył w ich poli

tycznem postępowaniu. N ie koniec na tem:

w Galicyi są podminowani przez prąd, który

neguje odrębność narodu ukraińskiego. W e

wnątrz własnego społeczeństwa nie wytworzyli

mieszczaństwa i nie mają szlachty. Ogromna

masa włościaóstwa i drobny stosunkowo pro

cent duchowieństwa i inteligencji stanowią

cały naród. N ie wzmacnia ich własna litera

tura i nauka, cały dorobek bowiem — to

dopiero początek. A le co ważniejsze jeszcze:

nawet terytoryalnie nie stanowią zwartej, od

rębnej jed nostki, wzdłuż i wszerz bowiem

mieszkają wspólnie z ludnością p’olską. D o

dajmy nakoniec szczególnie lozwijającą się

u nich kwestyę socyalną, a otrzymamy wy

twór tak niezwykły, jakiego historyanie przed

stawia drugiego przykładu.

W takim stanie rzeczy, jakiejże to twór

czości potrzeba, aby z tej gmatwaniny wy

brnąć i pewną drogę wytknąć na przyszłość.

Tymczasem nie widzimy tej konsol idacyi ni

gdzie. Zapewne, w narodzie ruskim odbijają

się, jak w każdem społeczeństwie, wszystkie

prądy światowe, ale naród, jako naród, tem

stoi i pada, że z pod tych wszystkich prą

dów wydobywa jed ną ideę i tę kształtuje na

modłę polityczną, ale ideę własną, nawskróś

indywidualną, bo istnienie takiej właśnie idei —

to istnienie samegoż narodu. Idea ta przebi

jać się musi we wszystkich krokach i czy

nach politycznych, we wszystkich formach

politycznych. C zy Ru sini mają taką własną

myśl polityczną?

Szukamy jej, nie znajdujemy. Czteroprzy

miotnikowe głosow anie nie jest ich myślą,

jest to bowiem przesłanka każdej demokracyi,

bez względu na narodowość. Myśl kuryj na

rodowych jest wzięta skądinąd, ale co dzi

wniejsza, tak bezkrytycznie przyjęta przez R u

sinów, że nie widzą, jak dla nich samych

est szkodliwą. M yśl zwalczania autonomii

zrodziła się pod wpływem antagonizmu do

1 olaków, jest myślą negatywną, czy zaś po

zytywnie Rusini kiedykolwiek przedstawili

realny obraz autonomii narodowej w kraju,

w którym niema zamkniętych terytoryów na

rodowych? N ie wiemy również, czy przywódcy

ruscy zdają sobie sprawę, ile w ruchu ukra

ińskim jest kwestyi socyaluej, a ile naprawdę

narodowości. Zajęci tylko walką z Polakami,

czy wyszli pod względem programu socyal

nego poza obietnice, czynione przez agitato

rów wyborcom, że grunta pańskie będą roz

dzielone ?

Ten brak twórczości po stronie klubu ukra

ińskieg o objawia się dokładnie w obecnej sesyi.

Żądają oznaczenia procentu mandatów ruskich.

Ależ postulat »procentu« może się odnosić

tylko do powszechnego i równego głosowania,

ale nie do kuryalnego! Jako politycy realni

winni żądanie swoje dostosować do realnych

stosunków, a realnym jest obecnie tylko ku

ryalizm. Jeżeli więc żądają dyskusyi i roko

wań, to niechże projektowi polskiemu przeciw

stawią projekt współmierny, niech tutaj prze

dewszystkiem okażą swą twórczość, niech

w ramacli kuryi zmieszczą ten procent man

datów, którego żądają.

Sama obstrukcya zresztą jest tylko naśla

downictwem i to również bezkrytycznie ado

ptowanem. Jeżeli miała mieć wogóle jakieś

widoki powodzenia, to chyba przez to, że

miała oddziałać na wrażliwość uczuciową Po

laków, rozumowych podstaw bowiem brakło

jej od początku. Nadzieja pobudzenia Pola

ków zawiodła, i dzisiaj widać już w pełni jej

fiasko. Pozostaje więc tylko jeszcze gwałt, ale

ten jest wystarczającym dowodem braku tych ko

niecznych przesłanek, na których opiera się

każda polityka.

Mimo tego jednak można stwierdzić, że

wśród narodu ruskiego są mężowie, którzy

widzą i przeżywają rozgrywającą się przed

naszemi oczami tragedyę, Oby przemówili

oby ich głos był tak silny, by mógł za

głuszyć sejmową orkiestrę! Życzenie to jest

gorące i szczere, bo tragedya ruska jest tra

gedyą kraju, a więc i naszą.

»-*-*»*Hi*”»

że hr. Tołstoj, który jest nietylko wielkim ar

tystą, ale i inteligentnym człowiekiem, dawno

już zdawał sobie Bprawę z owej sprzeczności

między życiem a doktryną, o której pisał przed

ucieczką. Ucieczka nie jest też pierwszą jego

próbą usunięcia tej sprzeczności. Wszakże z te

go samego powodu hr. Tołstoj, który w myśl

swej nauki powinien byl rozdać swój majątek

między biednych, przelał go na swoją żonę,

istotę w samej rzeczy biedoą i politowania go

dną. Żartowniś pewien twierdził, że ogromna

popularność Tołstoja w :ferach N. fr . Presse

wiedeńskiej jest właśni! następstwem tej ope^

racyi majątkowej, nżywaęej z takiem powodze

niem przez niektóre żywjoły kupieckie w przed

dzień niewypłacalności.

’

Widocznie okazała się niewystarczającą w wy

padku hr. Tołstoja. Koijiizm obecnej sytuacyi

tkwi też właśnie w tem, że autor Zmartwych

w stania coraz jaskrawszych chwytać się musi

środków, by się uratowa^ przed moralną wobec

6wych adeptów niewypłacalnością.

Otóż ta niewypłacalność sama w sobie jest

elementem tragicznym epizodu. W miarę swego

stosunku do doktryny hr. Tołstoja, racyonaliści

wszelkich obozów będą tlómaczyli ostatnią jego

eskapadą albo jako objaw obłąkania, albo jako

środek reklamy. W jednem i drugiem jest zia

renko prawdy: niewątpliwie ,,pustelnik" z Ja

snej Polany nie znajduje się już dziś w pełni

swych dawnych sił umysłowych, a os!abienie

się w nim zwłaszcza sądu krytycznego jest już

od dłuższego czasu widoczne. Że zaś z drngiej

strony hr. Tołstoj zawsze lubił epatp,r le bonr

geois, nie ulega żadnej wątpliwości: z biegiem

lat coraz mniej mógł zadziwiać świat pięknością

dzieł swej sztuki, ale suma żądzy zadziwiania

pozostała tasama, żądza więc przesunęła się na

inne pola. Zjawisko to dość powszechne u sła

bnących talentów artystycznych. Przykładem

AnatolFrance. Orf -/ - -»/

Ale to wszystko me wyczerpuje w tym wy

padku kwestyi. Dowodzi co najwyżej starej

prawdy ogólnej, że arlyści są gens nietylko ir

ritabilis, ale i vana — i prawdy szczególnej,

że hr. Tołstoj z całą swą neoewangeliczno-anar

chistyczną doktryną był jednym z największych

pozerów świata. I tu się już zbliżamy do tra

gedyi: bo właśnie poza jego go zgubiła. Z tego

punktu widzenia ucieczka hr. Tołstoja odsłania

nam jeden z najciekawszych problematów duszy

ludzkiej, okazuje bowiem obraz człowieka, nie

mogącego uciec przed konsekwencyami swojej

własnej doktryny, szamocącego się przez długie

lata w sieciach nauki, którą głosił dla innycb, i

zmuszonego wreszcie do poddania się im z oba

wy śmieszności, z troski o swoją sławę, o imię

apostoła — z próżności. Co za tragizm!

Ale bodaj cz y nie najbardziej tragiczną je3t

zupełna bezskuteczność, ba! odwrotność skut

ków całego przedsięwzięcia. Hr. Tołstoj tak dłu

go właśnie nie był śmiesznym , jak długo two

rzył swoje anarchisty?czne dzieła sztuki w do

statku osobistym, otoczony rodziną, przyjaciół

mi, w ielbicielami. Śmieszność jego zaczęła się od

chwili, kiedy rozpoczął próby dostosow’anta swe

go życia do szerokiej pozy. Wów’czas dopiero

obudziły się wątpliwości co do jego szcze

—

,»

—

Stryj, 9 listopada.

Wioska, której nie śniło się zapewne o roz

głosie poza granicami swego powiatu, a której

nazwę powtarzają dzisiaj pisma polskie, ruskie

i rosyjskie, Żulin, leży w powiecie stryjskim

0 12 km. od Stryja. Przejechaliśmy miasto. Od

budowane po słynnym pożarze z przed lat dwu

dziestu z górą, świeci dziś nowemi kamienicami

w stylu wiedeńskim, jeżeli brak stylu, nazwać

można stylem. Między szyldami widać polskie

1 ruskie, z tłomaczeniami niemieckiemi, dwuję

zyczność wybiła tu swój stempel, nawet trój

czy czwórjęzyczność, bo niektóre szyldy m ają

tłomaczenie niemieckie, a plakaty% obok przed

stawień polskich ,,Kościuszki", zapowiadają wy

stępy teatru żargonowego żydowskiego, który

w tej części kraju może zawsze liczyć na peł

ną salę.

Koła zadudniły po moście nad rzeką Stryjem

i zajaśniał pyszny krajobraz. Na pierwszym pla

nie rzeka Stryj, wzmożona przypływem górskim

niedawnych deszczów i śniegu, który bielił przez

kilka dni szczyty, rysujące Bię w głębi. Między

rzeką, a tym falistym horyzontem niebieskich

mgieł, fioletowe i bronzowe tony jesieni, która

nie wszystkie jeszcze drzewa zdążyła obedrzeć

z listowia.

Po bardzo dobrej drodze mijamy kilka wio

sek. Droga ze wsi, choć to jesień, twarda i u

ita, z rzadką gdzieniegdzie kałużą. Mimo ciepła

prawdziwie wiosennego, na drogach nie widać

gromad dzieciaków, próżnujących w kurzu go

s b10«8, ^ z?ść ich przynajmniej zabrał przymus

szkolny, nakładający karby młodym tempera

mentom. I tak myśli schodzą powoli na główny

niei niezwykłej w tym jesiennym czasie

Tragikomedia w Jasnej Polanie.

Ilr. Lew Tołstoj opuścił dom i rodzinę, aby

usunąć sprzeczność między swoją doktryną a ży

ciem, jakie prowadził. Wedle jednej wersyi po

stanowił oddać się bezpośrednio na usługi nie

szczęśliwych, którym pośrednio służył od lat

tylu swojemi pismami — wedle drugiej posta

nowił zostać eremitą i udał się na pustynię

w zmodernizowanej nieco formie, t. j. koleją że

lazną i w towarzystwie przybocznego lekarza.

Nim wróci do Jasnej Polany, mamy jeszcze tro

chę czasu, by się zastanowić nad najnowszym

w yskokiem autora Zmartwychwstania.

Wypadek jest w najwyższym stopnia tragi

komiczny, bo komizm jego jest jaskrawy, a tra

gizm głęboki. Komizm tkwi nietylko w dotknię

tych już wyż 5j okclicznościach zewnętrznych

ale i w antecedencyacb ,,ucieczki".

Wiadomo

wycieczki wiejskiej: na szkołę, przedewszyst

kiem na szkołę Żulińską.

Witam ją za chwilę, przejeżdżając obok du

żego, świeżo odrestaurowanego kościoła obrząd

ku łacińskiego. Przy nim schludna plebania, na

którą zajeżdżam, aby odpocząć i rozpytać się

o chatę Koehańczykowej.

Budynki szkolne opodal, jest ich dwa. Przez

sień drugiego dochodzi mnie szmer głosów dzie

cięcych. Otwieram drzwi, przyjęty chóralnem:

—

Sława Iisusu Chrystu!

Właściwie brzmi to iuaczej: Sła-a -a -wa Ji-su -

u-su Chrystu-u, z silnym akcentem. Dzieci wy

mawiają to powitanie rytmicznie i razem, w takt,

rodzajem psa!modyi. Trafiłem na sam koniec go

dziny, więc modlitwa.

Żegnają się trzykrotnie,

potem chórem, niemal tak rytmicznie jak po

zdrowienie, odmawiają ruską modlitwę, kończąc

ją znów przeżegnaniem. Szczebiot, jak w sta

dzie ptactwa, płowe i ciemne główki chylą się

nabożnie.

Mały Polak, czy mały Rusin, w jednym modlą

się języku, i tak jest na dwóch pierwszych

stopniach nauki, gdyż modlitwa odprawia się

chórem. Na stopniach wyższych, gdzie ucznio

wie modlą się po kolei, reszta zaś słucha, tam

modlitwa jest polską lub ruską, stosownie do

narodowości ucznia. Polska nie musi być w Żu

linie zbyt częstą. Ludności polskiej ma wioska

ledwie dziesięć procent. Ale nauka mimo tego

odsetku odbywa się. wyłącznie w języku ruskim.

Na pierwszym stopniu, czyli w pierwszej klasie

iezvka polskiego wogóle niema, dzieci polskie

uczą się czytać po rusku i tylko po rusku. Do

piero na drugim polski zajmuje trzy, na czwar

tym cztery godziny tygodniowo.

Wszystkie

przedmioty są zresztą wykładane po rusku

Trudno nie przypomnieć sobie numstrow berlm

skirh

z ich oburzeniem na Galicy§, gdzie Ru

sini nie mają ani jednej szkoły ruskiej! Mini

strów -

u «czej ich informatorem.., g

||g |

rości — przed tem świat zadowalniał się

szczerością jego dzieł. Biedny autor Zmar

twychwstania pomylił się strasznie: ucieczka,

która w jego umyśle przedstawiała się zapewne

jako gest ofiarnej szczerości, jako wyznawstwo

będzie przez świat pojęta, jako wyznanie moral

nej niewypłacalności. Ucieczka przed śmieszno

ścią, wywoła echo homeryckiej wesołości na o

bu półkulach świata.

Szkoda! A utor Wojny i pokoju był wielkim

talentem artystycznym. A ucieczka przed śmie

sznością, dowodzi, że go stracił. Bo czy wiecie,

co to jest wielki poeta? — pjta nieśmiertelny

waryat Hamsuna.

,,Wielki poeta to człowiek,

który się nie wstydzi, który się istotnie przed

swoim własnym humbugiem nie rumieni. Inni

szaleńcy mają chwile, w których sam na sam

ze sobą rumienią się przed sobą, ale wielki

poeta nigdy !"

Dzienniki warszawskie zamieszczają mało już nowych

szczegółów o ucieczce hr. Tołstoja. F akt zaszedł

w piątek nad ranem. W nocy około godz. 3 usły

szała hr. Tołstojowa, że mąż chodzi po pokoju i sil

nie kaszle. Zapytała go więc, co mu dolega. Hr.

Tołstoj uspokoił ją oświadczeniem, ie z powodu sil

nej chrypki lekarz zalecił mu inhaiacye. W dwie

godziny później Tołstoj niepcstrzeżenie wyszedł wraz

z lekarzem Markowickim z pałacu, wsiadł na przy

gotowanie sanie i odjechał do stacyi kolejowej.

W liście, pozostawionym do żony, o którego tr e

ści już wzmiankowaliśmy w poprzednich depeszach,

Tołstoj prcsi żonę o przebaczenie mu sprawionego

niepokoju 1 objaśnia, że postanowił zrzucić z siebie,

ciążący mu od lat 30 kłam życia w wygodach wbrew

jego własnej nauce. Pragnie więc koniec życia prze

pędzić w ubóstwie pośród dotkniętych losem, prosi

ażeby go nie poszukiwano, ponieważ w żadnym ra

zie nio powróci ju t do życia dotychczasowego.

Mimo prośby, zaw artej w powyższym liście, rodzi

na hr. Tołstoja, zebrawszy się licznie w Jasnej Po

lanie, postanowiła podjąć najdalej idące poszukiwa

nia za zaginionym pisarzem. Dzięki niezwykłej po

pularności hrabiego, w krótce czasie udało się wpaść

r.a ś’ad ucieczki. Na mocy zeznań kilku świadków

stwierdzono, że Tołstoj udał się koleją rjazańską

w kierunku Gorbaczewa.

Ostatnia wiadomość, przesłana przez koresponden

ta Russkiego Słowa, kom unikuje, źe Tołstoja

odnaleziono onegdaj wieczorem w kla

sztorze Szamoridińskim, w pobliżu ni. Ko

zielska, w gub. kałuskiej.

Zagrożona ugoda.

Wiedeń 13 listopada.

O ile by wierzyć wypadło dzisiejszym sy

tuacyjnym telegramom z Pragi, trzebaby prawie

uznać ugodę czesko-niemiecką za rozbitą. A je

dnak wszystkie zewnętrzne okoliczności prze

mawiają przeciw takiemu pesymizmowi i tru

dno prawie uwierzyć, by usposobienie w Pradze

mogło tak prawie z dnia na dzień się zmienić.

Czesi i Niemcy jeśli kiedy, to d/.iś, odczuwają

potrzebę ugody, jedni i drudzy przez pierwszy

okres rokowań okazywali wielkie umiarkowanie,

a szlachta obu obozów z niezwykłem poświę

ceniem spełnia pośredniczącą misyę. A jednak!

Statut krajowy po wielu targach i zmianach

dojrzał wreszcie do uchwały. Niemcy więc za

proponowali, by t. zw. mała ugoda objęła z je

dnej strony statut kr ajowy, z drugiej z krótkim

terminem związane ustawy podatkowe i prowi

zoryczny budżet; wszystkie inne ustawy miały

by wprzód przejść przez a!erobik nieustające;

komisyi. Ta propozycya była o tyle roztropną,

o ilo w każdym razie sprowadziłaby już usta

wowe zapoczątkowanie ugody, usunęłaby ze Sej

mu podburzającą obstrukcyę i wybawiła kraj

z chwilowych kłopotów finansowych.

Ale Czesi pod wpływem radykałów propozy

cyę odrzucili. Obudziła się w nich dawna nie

ufność i nie chciano uchwalić statutu krajowe

go bez innych specyalnie przez Czechów pożą

danych ustaw. Uchwalimy — oświadczyli Cze

—

statut krajowy, jeśli równocześnie może

my uchwalić ustawę językową dla władz auto

nomicznych. Jak wiadomo, tekst tej ustawy zo

stał już przez subkomitet ustalony, biedy z ła

ski radykałów — tym razem niemieckich —

pełne zebranie poselskie go odrzuciło. Niemcy

opierają się postanowieniu o jednojęzyczności

Pragi przy równoczesnem dopuszczeniu drugiego

ęzyka w innych mieszanych gminach. Po dłu

gich rokowaniach zgoda co do tej ustawy oka

zała się narazie niemożliwą, Czesi więc zapro

ponowali inne junctim: wraz ze statutem kra

jowym niechaj Seim uchwali ustawę o szkołach

dla mniejszości narodowych. Niemcy w zasadzie

tę ustawę akceptują, twierdzą jednak, że czas

jest za krótki dla jej przygotowania. Głównie

z cpozycyą niemiecką spotyka się żądanie cze

skie co do szkół prywatnych. Czesi chcą, by

każda szkoła mniejszości, o ile ma najmniej

trzydzieścioro dzieci szkolnych, otrzymać mogła

po 1000 kor. rocznej subw enc yi krajowej i za

każdych dalszych 30 dzieci drugie tysiąc koron.

Jakkolwiek więc korzyści są te same dla

Niemców, co dla Czechów, Niemcy, jak zw ykle,

nie ufają intenzywności własnych narodowych

uczuć i obawiają się, że Czesi mieć będą więk

szą z ustawy korzyść. Pośrednictwo hr. Thuna,

hr. Clama, Dra Barnreithera, a wreszcie i namie

stnika hr, Coudenhove, nie wydało żadnego re

zultatu, i sprawa stoi dziś tak, że Czesi nie chcą

zgodzić się na statut krajowy bez junctim z in

ną ustawą ugodową, Niemcy zaś odmawiają zgo

dy na tekst innych ustaw.

Z tego rzeczy przedstawienia wynika, że do

puszczalnemi są następujące ewentualności:

. l) Ostateczna zgoda na ustawy o szkołach

mniejszości i uchwalenie lej ustawy wraz ze

statutem krajowym, podatkami i prow izorycznym

budżetem.

2) Ostateczna (bardzo nieprawdopobna) zgoda

na tekst ustawy językowej.

3) Zgoda Czechów na przedstawienie sejmowi

tylko statutu krajowego, podatków i budżetu.

4) Rozbicie się rokowań i odroczenie sesyi

sejmowej beż żadnego rezultatu.

Dzienniki czeskie i niemieckie od wczoraj

przepowiadają ewentualność czwartą.

Bez miary.

Petersburg 10 listopada.

Często słyszy się z ust rosyjskich przysłowie:

,,kłam, le cz znaj miarę".

Tej miary nie widzi

się wcale w prasie reakcyjnej i nacyonalistycz*

nej, gdy mówi o stosunkach polsko-rosyjskich,

do których zalicza także stosunki polsko-ruskie

w Galicyi. Rej wiedzie w tym kierunku organ

Suworina-ojca Nowoje Wrcmia, najpoczytniej

szy, niestety, z dzienników rosyjskich. W fał

szowaniu faktów i dat, w sztuce okłamywania

i swoich i obcych doprowadzili panowie z lej

redakcyi do mistrzowstwa. Lecz cynizm Nowoje

Wreniia w traktowaniu stosunków polsko-ro

syjskich, w ostatnim artykule naczelnym, do

szedł — jeżeli użyję tutaj słów poety Niekra

sowa — do gracyi.

W tej osobliwszej redakcyi wszystko w walce

nietylko z prawdą, lecz nawet ze sobą. Naczel

ny redaktor i wydawca, A. Suworin, jest

w ostatnich czasach w nderzającej sprzeczności

z samym sobą, z dążeniami i pragnieniami swych

pierw sz ych prac literackich i dziennikarskich.

Poznałem już poprzednio obu nauczycieli: Za

stępują oni p. Greissa i jego żonę, zawieszonych

w spełnianiu obowiązków dla śledztw’a sądowego,

jakie właśnie się toczy Bw sprawie" żulińskiej.

P. Greiss udał się dzisiaj do Lwowa, dokąd zo

stał prywatnie wezwany.

Wstępuję do chaty, gdzie mieszka Jaś Kocbań

czyk, szwagier matki Michała Kochańczyka. Spra

wa, którą tutaj mam zbadać, nie łączy się bezpo

średnio z aferą ,,ruskiej Wrześni", gdyż ze śmier

cią Michała Kochańczyka niema nic wspólnego.

Mimo to wstępujemy; może dostaniemy jakie

szczegóły.

Jaś Kochańczyk jest w domu. Był właśnie

w Stryju, w sądzie. Miał przesłuchanie w spra

wie sy?na. Cóż to za sprawa? Nauczyciel ude

rzył go tak silnie linią po palcach, że krew po

szła. Kiedyż to było? Półtora roku temu. Dla

czego natychmiast sprawy nie wytoczył, nie za

żądał ukarania nauczyciela? Otóż sprawa by?ła

poruszoną, ale się pogodzili. Teraz wytacza ją

na now o? Tak jest. Trzeba dojść krzywdy. Ależ

się pogodzili! Co z tego? krzywda krzywdą.

Rzecz ma się tak najwidoczniej, że przy śledz

twie o śmierć biednego Michała każdy podaje,

co tylko kiedykolwiek miał przeciw nauczycie

lowi. O pacierzu polskim nie słyszymy, oczywi

ście, ani słowa. Za to spotykam się z bajką, że

,kom isya sądow’a widziała dziurę w głowie Mi

chała Kochańczyka" Wiadomo, że to nieprawda.

Kto rozsiewa te baśni i w jakim celu?

Obejście Kochańczykowej leży na samym

skraju wsi. Przystajemy u schludnej, dobrze

obielonej chałupy, w progu drzwi, za któremi

ukazuje się Kochańczykowa.

Kobiecina około czterdziestki, jak się zdaje,

o twarzy stroskanej i pobrużdżonej, zwraca się

łjo innie i do towarzyszącego mi jednego z nau

//*II-’jm

iTiUŁ.i ii

czycieli. Zapewnia, że powie wszystko tak jak

było, bo inaczej nie potrafi, *chocby ją na szu

bienicę mieli prowadzić".

Opowiada długo,

szeroko.

Pierwsze wrażenie, najsilniejsze, że boleje bar

dzo nad stratą jedynaka. Łzy kręcą się jej

w pięknych jeszcze oczach, gdy wspomina, jak

szedł pierwszy raz do szkoły, jak potem musia

ła go przestać posyłać, bo spostrzegła, że cho

ruje. Zrazu nie wiedziała, co to bylo. Dzieciak

mówił, iż nauczyciel go *popchnął**, ale ona

matka, m yślała Bobie: niech tam, nic mu się nie

stanie. Dopiero gdy Mychajło zaazął chorować

naprawdę, gdy osowiał i trudno z niego było

słowo w’ydobyć, zaczęła Bię niepokoić. *Zastra

szył się", nic innego tylko zastraszył. A zastra

szenie to przyczyna wielu chorób. Oczywiście

zastraszy’ł się nauczyciela, który go pchnął,

a jak dzieci mówiły, także bił. Niech mówią ci,

co widzieli, ona powtarza tylko prawdę.

Lekarstwem na zastraszenie jest pokropienie

w’odą święconą, to pomaga zwykle. Tym razem

jednak stan pogarszał się ciągle, doktór także

nie pomógł, Mychajło umarł. Żandarm, który

słyszał o *zastraszeniu", dał znać do posterun

ku, znajdującego się we wsi, posterunek musiał

zawiadomić sąd. Zjechała komisya z Drem An

toniewiczem (Rusinem) i Drem Loewem. *Krajali"

chłopaka... potem pojechali i zaczęło się śledztwo.

Ale za co go bił nauczyciel ? Odpowiedź jest

natychmiastowa i kategoryczna. Takie małe

dziecko, skądże ono po paru dniach nauki mo

że wiedzieć, że trzeba rączki naprawdę trzymać

na ławce, gdy nauczyciel tak każe? Dlaczego

go zaraz *popychać?" Takie delikatne maleń

stwo lepiej zrozumie, gdy mu wytłomaczyć:

widzisz, dziecino, tak a tak trzeba. A tu zaraz

popychają i biją, jak d ’.ieci opowiadały. Cćż

to znów tak wielkiego, trzymanie rąk na ław

ce? Niechby go zresztą i uderzył, ale nie w’ taki

sposób...

Zatem tutaj z legendy o pacierzu polskim ani

krzty. Ale Kochaóczykowa ma jeszcze drugi

żal, o córeczkę, która miała zachorować na oko

wskutek uderzenia przez nauczycieli}. Wpraw

dzie, gdy wyrzucała mu to, oświadczył, że ta

kiej choroby oka z uderzenia się nie dostaje,

że pewnie Rózia bawiła się z innemi dziećmi

w kurzu, ale ktoby temu wierzył. Dziewczynka

ma jeszcze i teraz ślady na białku o... tutaj...

taka plamka. Dlaczego ją bił? Bo pisała lewą

ręką. Dobrze, że chciał jej tego zakazać, ale

dlaczego ją bił?

Wobec tego sam, wraz z nauczycielem, w y

taczam ów *polski pacierz".

Jak to było? Czy

kazał dziewczynce modlić się po polsku i w jaki

sposób?

Zaczyna się rozmowa długa i niezbyt jasna.

Kobieta zrazu zapewnia, że nauczyciel stanął

przy Rózi i kazał jej modlić się po polsku.

Dziewczynka, na zapytanie, jak modli się w szko

le, odpowiada, że po rusku. Ostateczny zamęt

powstaje, gdy matka poprawia się, iż nauczy

ciel kazał nie modlić się, lecz żegnać się po

polsku, Rózia zaś, spytana także o to, potwier

dza przymus polskiego żegnania, a zarazem po

kazuje, jak to być miało: Wo Imia Otca i Sy

na...

Więc po rusku? Ostatecznie kończy się,

że miała mówić słowa żegnania po rusku, lecz

sam gest symboliczny miał odbywać się po pol

sku, to znaczy nasamprzód ku lewem u ramie

niu. Wogóle kobieta inówi co chwilę co innego,

przeczy sobie samej, dziecko przytakuje wszyst

kiemu naprzemiany. Ogólne wrażenie, że z tem

żegnaniem się na prawe ramię i pisaniem lewą

ręką trudno dojść do ładu samej kobiecie. O sy

nie mówiła prosto i bez wycofywania się, bez

omyłek i - bez wzmianki o *pacierzu polskim".

Znamienne jest to, że przy najskrupulatniej*

jszera rozpytywaniu, nie można niczego się do

jszukać o rzekomym *pacierzu polskim".

Co do

Numer wieczorny 10 hal., ranny 4 half *

PRENUMERATA WY NOsT:6CZOrny " ^

w Krakowie w miejscu ....

n a cały rok na kwartał na i miesiąc

z od n o sze nie m do d o m u ....................................

7,?.knron

7kor-50b. 2kor.50bal.

Pocztą w państwie Austryackiem . .

koron

9kor. -

3kor. -

Z dwukrotną wysyłką pocztową .

36 koron 9kor. -

3kor. -

Pocztą w państwie Niemiecldem

..............................................

42 koron 10kor.50 h.

3 kor. 50 haL

Do wszystkich państw, należących tló zwiaWuńocztówŁó

?o ,k°r0n 10k°r-50n- 3 kor. 50 haL

Wpaństwie rosyjskiem (abonament przez Ledypocztow e!

m ?°’on! 12kor- ,

4kor-—

Według urzędowego wykazu pism zam ,,in , ,, i

6rb.20k. 4rb. 05k. 1rb.45kop.

abonament Czasu przyjmują urzędy poc ztow e^ , p ,a.lą,’^ h debit w państwie rosyjskiem,

MoskwieiOdesie. Zinn?chS f fwd można^renS"^ .W arszawie,Kijowie,WilnS

do urzędu pocztowego najbliższego z powyżei^J ,f °

ń ń°/^WPocztą należytość

Prenumeratę i ogłoszenia przvimuH- w U ?lrc ^ ^ v y

0nyCh wl?kszyck miasL

yi-dzynarodowe Biuro ogłoszeń - w Kijowie Ł S ° r ° f r u * Ungra, L. i E. Metal I Syn,

T^TT

" W Wl,nle Wuro

1 of 6 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction