Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 685 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

H" 893

Kraków, Środa30 Sierpnia 1911.

R(KJznik LXtV.

CZAS

(Nume?r popołudniowy)«

»*renutiieratą przyjmują: Administracja Czasu u- K rakowi« \ urzędy pocztowe. Miejscową prv»

n u m t r atą kslęg. S. A. K rzyżanowskiego, handle: St. Kunińskiego, trafika w Sukiennicach, Biuro dsien.

Bopc a ss i Salo m o no w ej, Gi. Trafika. Wt Lwowie ,,Czas" ]se! do nabycia w biurach dzień. A. Glm w akltf*,

t . Sokołowskiego, K. Euehitaba, na itacyach kolejowych w Tarnowie, Rzeszowie, Jaśle, Nowym Sącze na parania

w księgarni kolt]owe], tadziei na innych głńwniejtzych stacyach u portyerbw kolejowych.

Ceny ogło sz eń : od wiersza petitem za pierwszy raz 20 hal., za każdy następny po 15hal.: nkład tabe

laryczny. cyfrowy, skomplikowany, pierwszy raz 40hal., następny po 15haL N adesłane i Nekrologi»

od miejsca wiersza drukiem petit. 60 haL za każdy faz. G ło sy publiczności_po 2kor.; kemnnlka?y handlów«

po kronice i po dziale ekonomicznym;komunikatypryw atne, śluby, zaręczyny itp. po 1kor. od miejsca wiersza.

Ogłoszenia i prenum eratę przyjmują: we Lw owie biura dzienników L.Plohna, A. Olszewskiego,

St.Sokołowskiego, K.Buchstaba; w Jarosławiu Biuro dzienników; w Podgórzu Poturalski; w P rze

m yślu A. Juszyński księgarnia, D.Neszel j; w Rzeszowie M.Weintraub; wStanisław owie Jasiel

ski i Sp.; w Tarnowie M. Sod;ach, O. Haut; w Tarnopolu Komaniewski; w Paryżu wyłącznie

p. W . Raczkowski, 14 Citó de Trevise: w W ied niu Haasenstein fi Vogler, R. Mosse (także we wszyst

kich filiach): H. Schalek, M. Dukes, E. Braun, J. D anneberg, Bock iS Ilerzfeld, H. Friedł (tylko pre

numeratę H. Goldschmidt fi Comp.); w Frankfurcie n. M. G. L.Daube fi Comp., w Pradze cze

skiej Fr. Hovorka, Listy z pieniądzmi i przekazy pieniężne na prenumeratę i ogłoszeuis przyj

muj« Administracya Czasu w Krakowie. Reklamacye nieopieczęlowane nie podlegają opłacie pocztowej.

Listów nieopłaconych nle przyjm uje się. Rękopisów nadsyłanych nie zw raca aię.

EST" Za każdą zmianę adresu dopłaca się 40 hal.

\DRES REDAKCYI: ul. św. Tomasza Nr 32.

Telefon Nr 60.

Historyą walki o prezydenturę republiki por

tugalskiej aczkolwiek krótka, daje zarys ambi

cyj atronnicsycb i oaobiBtych, które oplotły się

intrygami w okół nowego »tronu". Nr stanowi

sko, *dobyte przez p, Arriagę, dwóch zrazu by

ło kandydatów: prezes rządu prowizorycznego,

fiernardino M achado i Anselmo Biaatncamp.

Machado, ulubieniec tłumu lizbońskiego, jest

objektein dekoracyjnym najmłodszej repubiiki.

Teka miniBteryalna za czasów królewskich nie

przeizkadzała mu w konspiracjach przeciw dy

li»*tyi, a gdy wakutek dowiedzionego udziału

w spiska został złożony z rektoratu uniwersy

tetu w Coimbrze, został przywódcą młodzieży

rewolucyjnej i już przed laty trzema, po pierw

szym zamachu na rodzinę królewską, był uwa

żany za przyszłego prezydenta republiki. Kontr

kandydat jego, AnBelmo Brsamcamp, nie mał za

sobą tak urozmaiconej przeszłości ; politycznie

mniej prononsowany, posłużył grupie ministra

robót publicznych, Camacha, za narzędzie in

tryg przeciw Macbadowi, lecz rychło, widząc

bezskuteczność zabiegów, »rezygnował. Dzień,

w którym ogłoBił to listem otwartym, był dniem

tryumfu Machada, powszechnie sądzono, że ten

ostatni ma pewną prezydenturę, zwłaszcza, iż

Magelhaes Lima, najgroźniejszy z konkurentów,

został zupełnie unieszkodliwiony.

P. Lima, naczelnik Wielkiego Wschodu Por

tugalii, gruntował swe pretenBye do »tronu° na

zsałngacb, położonych przy obalaniu królestwa.

Decydująca rola, jaką odegrały loże portugal

skie w przygotowaniu spisku i w zamachu sta

nu, byla głównie dziełem Limy. On to dzierżył

w ręko nici sprzyBiężenia, kierowanego przez

loże, on zdobywa! sukurs finansowy od lóż za

granicznych, on też prowadził po wygnania dy

naBtyi kampanię prasową, która miała na celu

gloryfikacyę dokonanego przewrotu. Energiczny

jako człowiek czynu, Lima był mniej zręcznym

dyplomatą, nieostrożności jego zawdzięczała opi

nia europejska poinformowanie, iż detronizacya

króla Manuela była dziełem lóż. Pamiętny od

czyt londyński p. Limy, w którym windykował

dla masoneryi chwałę rewolucyjną, przyczynił

kłopotu Wi,elkim Wschodom Francyi i Włoch,

te bowiem niechętnie patrzyły na wydane świa

dectw o finansowego i moralnego współdziałania

z rewolucyąportugalską. Wolnomularstwo, w kra

jach łacińskich, na miejscu, otwarcie polityczne,

lubi na użytek zagranicy wydobyć od czasu do

czasu dawną etykietę .»towarzystwa humanitar

nego", które stoi zdała od polityki. Tryumfalne

rewelacye p. Limy były niezbyt pożądane dla

sekty» działającej z ukrycia i w umiejętaem in

cognito. Ściągnęły one nn p. Limę tem silniej

sze niezadowolenie, że miał on już przed laty

trzema nieostrożność zapowiedzenia zamachu na

rodzinę królewską w interwlew Echo de Paris,

a przepowiednia ape?uła się w kilka dni.

Mimo to p. Lima byłby może wybrany, gdy

by nie zręczność, z jaką przeciwnicy wyzyskali

nadmierny zapał jednej z lóż zagranicznych, któ

ra kandydatnrę jego poleciła zgromadzeniu na

rodowemu w gpecyalnej broszurze, rozesłanej

deputowanym. To wystarczyło, aby zarówno

grupa Camacha, jak grupa Costy — forsnjąca

Macbada — zjednoczyły Bię przeciw Limie w chy

trze puszczonej pogłosce, iż pozoBtaje on »na

żołdzie zagranicy". Z tą chwilą zbladły nadzieje

mistrza Wielkiego Wschodu Portugalii, zwłasz

cza, gdy próba demonstracyi za jego kandyda

turą, urządzona na placu przedj parlamentem,

nie powiodła się. Na pierwszy plan wysuną!

się znów Machado, obok niego za§ Manuel Ar

riaga.

Ten ostatni, popierany przez grupę Camacha

po rezygnacyi Braamcampa, uchodził za outside

ra. Więcej szans posiadali na pozór: minister

skarbu Reivas, poseł brukselski Alves da Vei

ga, minister praw wewnętrznych de Almeida i

poseł Duarłe Leite. Tymczasem w głosowaniu,

które odbyło Bię dnia 24 sierpaia przy udziale

217 portów, wybrany został 121 głosami p. Ar

riaga. Na Machada padło 86 głosów, reszta roz

strzeliła się na p, Limę i Duarte Leite.

Prezydował Izbie prdczaa tego aktu niedo

szły kandydat p. Braamcamp, on też wezwał

nowego prezydenta do zaprzysięgnięcia konsty

tucyi. P . Arriaga wypowiedział formułę, brzmią

cą jak następuje: »Zapewniam honorem, że bę

dę szczerze i wiernie strzegł konstytucyi repu

blikańskiej, że będę wypełniał ustawy, pilnował

dobra narodu, że całości i niepodległości repu

bliki portugalskiej będę strzegł i bronił".

Ode

zwały się salwy artyleryi lądowej, zabrzmiały

działa ze statków, znajdujących eię w porcie

podczas gdy wojBko, ustawione przed parla

mentem sprezentowało broń. P . Arriaga wygło

sił mowę, z wezwaniem do wspólnej pracy

wszystkich stronnictw republikańskich, poczem

wyszedł na balkon, aby zbierać oklaski zgro

madzonego tłumu. W pałacu Belem powitał go

prezydent iniinstrćw p. Braga, składając zara

zem

dymisyę całego gabinetu.

—

Nowy

prezydent prosił go o pozostanie w urzędzie ,

póki nie utworzy Bię nowy gabinet, co ma na

stąpić w najbliższych dniach.

Manuel Arriaga, prezydent pierwszy rzeczy*

pospolitej portugalskiej liczy obecnie lat 75 i

należy do najzaciętszych z pomiędzy spiskow

ców, którzy od dziesiątków lat konspirowali

przeciw królestwo. Temu republikanizmowi sta

rej daty zawdzięczał należenie do tajnej rady

dyrektoryatu, w której nie znalazło się miejsca

nawet dla Bemardica Machady. Poza tem ucho

dzi za miernotę pod każdym względem i temu

prawdopodobnie zawdzięcza! wybór przez po

słów, demokratycznie obawiających się wybi

tniejszej indywidualności na stanowisku naczel

ne m. Rządy jakie objął p. Arriaga nie należą

do zadBń najłatwiejszych. Żądza władzy i am

blcye osobiste charakteryzują w pierwszym rzę

dzie zabiegi polityków, trzymających w ręku

losy najnowszej republiki, zaś tłum lizboński,

główny czynnik rewolucyi i narzędzie jej spraw

ców, Bprawia nowym władcom codziennie kło

poty, żądając spełnienia demagogicznych obie

tnic, którcmi pociągnięto go do wybuchu. No

wy prezydent nie jest ulubieńcem tego tłumu,

przez loże został zaakceptowany tylko faute de

mieux — rządy p. Arriagi nie zapowiadają się

słonecznie.

Prześladowanie katolicyzmu w Rosyi.

Wilno 27 sierpnia.

Prześladowanie katolicyzmu w »konstytucyj

nej* i ,,tolerancyjnej" Rosyi postępuje coraz

szybszem tempem. Usnnięcie biskupa Denisewi

cza, pozbawienie biskupa Cieplaka większej czę

ści utrzymania, około setki księży administra

cyjnie usuniętych od obowiązków, do tyBiąca

spraw przeciwko klerowi w sądach, bezprzykła

dny fakt rewizyi konsystorzy katolickich, repre

sye prasowe etc. etc. oto bilansy praktycznych

wyników ukazu »tolerancyjnego".

Prześladowa

nie to przybiera już prawie formy humorysty

czne. Przytaczamy tu w dosłownym przekładzie

żądanie ministerstwa petersburskiego o usunię

cie od obowiązków duchownych X. Około -Ku

łaka, które brzmi jak następuje:

Mmlsfceiyum B])raw we

wnętrznych. Departament

spraw duchownych.

*o lipca 1911. Nr. t*668.

Jego Frzewieiebności Panu caaaowo

aarządsającemu mohdewaką r. k. dyece*

zyą biskupowi saffeganowi Janowi Cle

p!akowi.

W wydawanem w Peteraburgu rosyjsko-katolickiem

czasopiśmie W ia ra i Zycie był umieszczony aze

reg artykułów, w których wypowiadaną była jawna

aprobata działalności Jezuitów i prowadzoną była

«pologia tego zakonu, przyczem w artykułach tych

podawano tendencyjne wskazówki 0 aympntyach

rzekomych cesarza Pawła I do katolicyzm u i o przej

ściu tych i owych wybitnych rosyjakich działaczy na

katolicyzm . Niezależnie od tego w pomieaionem cza

aopiśmte umieazcaa aię, bez uprzedniego przedsta

wiania według żądania art. 17 nstawy wyznań ob

cych wyd. 1896 r. do lcspatnenia przez minister

stwo apraw wewnętrznych papieskie ,intencye* dla

*tow arzyszenia religijnego Apoatolatw a Modlitwy (Ser

ca Jezusowego), na czele którego, jak to stwierdzo

no w prteprowadzoaem śledztwie, stał Jezuita Wier

c iński.

Jednocześnie w temż« śledztwie skonstatowano,

f.e

_jednym se współpracowników czasopism a W ia r a

i Zycie jest Jeznlta Urban. Wroszcie w Nr 6 po

m leniouego czsaopism a za rok bieżący zw raca na

siebie uwagę artykuł pod tyŁ »W poszukiwaniu Je

zuitów*. Artykuł ów, nsiłojąc *dyskredytować rząd

w ocsach społeczeństw , zaw iera w sobie nietylko

jswnc natrząsanie się z akcyi rządu w sprawie zde

m askowania działalność jezuickiej W Rosyi, lecz i

świadome prsekręcenie lej akcyi.

Biorąc pod uwagę, ie redaktorem - wydawcą wy*

mletronego czasopisma jsst proboszcz rz. - kat. para

fii św. Kazimierza w Peteraburgu, ksiądz Około—

Kułak, ja znsjdnję pomlenioną działalność publicy

styczną rz. - kat. kapłana za niedopuszczalną i nie

dającą aię pogodzić z zajmowaniem przezeń państw o

w ego stanowiska.

Przeto, kierując aię art. 17 ustawy wyznań obcych

w edług konitytucyi 1906 r.,

pokornie proszę Waazą

Przewielebność powziąć zależne od Pana środki dla

przecięcia w zmiankow anej działalności księdza Około—

Knłaka, przyciem za jedynie odpowiedni w tym

w zględzie środek uważam zw olnienie ow ego księdza

i zajm ow anego przezeń rtanow lska kościelnego.

O wypełnieniu niniejszego raczy Łaabawy Pan za

wiadomić mnie jaknajprędiej.

Za ministra spraw w ewnętrznych

towarzysz ministra Kryśanowskij.

Za cóż więc usuwają X. Około-Kułaka?

Ani jedno z zarzuconych mu przewinień nie

przewidziane w kodeksie karnym RoByi. Mieć

inne zdanie o Jezuitach, niż ma rząd, pisać o

nich pochlebnie, nigdy

nie było uważane za

przestępstwo, dowodem tego fakt, że apologie

zakonu, w rodzaju np. historyi Cretineau-Joly

i innych autorów

nie były w RoByi zakazane

Pisać o notorycznych faktach nawróceń, np. Go

licyna, Gagarina i innych wybitnych Rosyan, -

cóź w tem antypaństwowego? Sympafye Pa

wła I do katolicyzmu, a przynajmniej do kato

lików są również notoryczne; wszak cesBrz len

stanął na czele katolickiego zakonu kawalerów

maltańskich i wyraźnie popierał Jezuitów. Niema

nigdzie w prawie zabronione Jeznitom być

współpracownikami pism, wychodzących w Ro

syi, i faktycznie Jezuici w wielu pismach tam

wychodzących umieszczają swe prace, wcale się

z tem nie kryjąc. Fałszywie aplikuje wice-mioi

ster Kryżanowskij artykuł prawa, zabraniający

wykonywać papieskie rozporządzenia bez cesar

skiego placet, do drukowania intencyi Apostol

stwa modlitwy, najpierw bowiem co innego wy

konywanie papieskich rozporządzeń, a co inne

go informowanie o nich w prasie, co dotąd prak

tykowało się bez najmniejszych przeszkód ze

strony rządu; a powtóre owe intencye nie są

wcale aktami papieskiej Knryi, lecz wskazów

kami jeneralnego dyrektora Apostolstwa, miesz

kającego w Belgii, w jakich intencyach w da

nym miesiącu pobożni czciciele Serca Jezusowe

go mają ofiarowywać swe modły. Intencye te

znane są w eałym świecie. Papież tylko błogo

sławi i aprobuje zarówno tę praktykę pobożną,

jak i treść każdomiesięcznej intencyi. I jakie dla

państwa carów może wyniknąć niebezpieczeń

stwo z tego, że ktoś będzie się modlił np. »o

wiarę i moralność w Stanach Zjednoczonych

(lipiec t. r.), »o pokój wśród Indów chrześciań*

skich" (sierpień),

»o wsti zemięźliwość chrze*

ściańską" (wrzesień) itd.? Wreszcie rzekome

»naigrawanie się z antyjezuićkiej akcyi rządu*

ograniczało się do skonstatowania faktu prze

sadnej furyi przeciwko Jezuitom. Rządowi przy

sługiwało prawo umieścić sprostowanie, jeśli

fakta w piśmie-zoBtały przekręcone.

Według prawa, w Rosyi nad przestępstwami

prasowetl)i czuwa komitet prasowy, sądy, wresz

cie w miejscach wyjątkowych praw — miejsco

wa administracya. Otóż żaden z tych czynników

nie znalazł w inkryminowanem czasopiśmie i ar

tykułach powodów ,do konfiskaty, lub iuHej for

my represyi, co już samo daje nam pojęcie

0 niesłuszności zarzutów ministerstwa, nawet

z punktu widzenia prawa rosyjskiego. Jeżeli

ministerstwo w swem żądaniu do biskupa po

wołuje się na jakieś artykuły prawa, to czyni

to widocznie dla

zamydlenia oczu. Poprostu

X. Około-Kułak zetknął Bię tu ze zwyczajnym

rosyjskim kułakiem, przed którym wszelkie pra

wo uatąpić musi.

Słyszeliśmy, że pokrzywdzony kapłan ma wy

stąpić ze Bkargą do Senatu na wiceministra

Kryżanowskiego. Oczywiście nie dlatego, jako

by spodziewał Bię tryumfu, ale, żeby poBtawić

przed najwyższą instancyą kwestyę zasadniczą,

czy działalność publicystyczna jest nie do pogo

dzenia ze stanowiskiem kapłana jako probosz

cza? (fakt, źe i proboszczom wydawane Bą kon

cesye na prowadzenie ]pism) czy od współpra

cownictwa w pismach, wychodzących w Rosyi

wykluczeni są Jezuici ? czy rzeczywiście niewol

no informować o zarządzeniach papieskich?

itd. Ciekawe, co na to senat odpowie.

Tymczasem ukarany kapłan pozostał bez miej

sca. Pomimo bowiem petycyi zbiorowej całej

parafii, arcybiskup mohilewski X. W . Kluczyń

ski, który świeżo wrócił z zagranicznego urlo

pu, na żądanie ministerstwa zwolni( już X Oko

ło-Kułaka ze stanowiska proboszcza. Z całej tej

1 wszystkich podobnych spraw pono to naj

smutniejsze, że władze kościelne służą tu rzą

dowi za parawan, poza którym on Bię ukrywa

przed opinią ludności. Formalnie bowiem wy

rzuca księdza nie rząd, lecz biskup; rząd tylko

proponuje 1 motywuje swą propozycyę. Zgoda

biBkupa i wykonanie przezeń propozycyi rządn,

może w oczach wielu uchodzić za solidaryzo

wanie się z poglądami rządu, czyli potępienie

w księdzu tego, co na pochwałę zasługuje. Ła

two zrozumieć, jaki deprymujący i demorali

zujący słabsze jednostki może wywrzeć to

skutek!

Nie potrzeba dodawać, że między powodami

do usunięcia proboszcza prawo kanoniczne nie

zna żadnego z powodów, wymienianych zwykle

w żądaniach petersburskiego ministerstwa. Dla

tego i legalność usunięcia księdza bez zacho

wania procedury kanonicznej, zwłaszcza po

oslatnim papieskim dekrecie Maxima cura. mo

że ulegać poważnej dysknsyi. Cóż z tego, skoro

żadna apelacya do Stolicy Świętej nie je3t mo

żliwą bez narażenia się na nowe represye. Trze

ba bowiem wiedzieć, że apelacya od decyzyi

biskupa wprost do Rzymu, poza plecami rządu,

wywołałaby nową sprawę o tajemne znoszenie

się ze Stolicą Świętą, co jest prawami rosyjskie

mu stanowczo wzbronione; podać zaś apelacyę

drogą urzędową — to znaczy skazać ją na

ugrzęźnięcie w papierach ministerstwa i rów

nież narazić się na czulszą jeszcze opiekę

rządu.

Słowem, przeciwko rządowemu kułakowi nie

wiele poradzą pozbawieni praw księża katoliccy,

Jedna nadzieja, że Bóg mocniejszy nad Kryża

nowskich i Stołypinów!

Podział Finlandyi.

Nacyonalistyczny gabinet rosyjski, nie pochło

nąwszy jeszcze Chełmszczyzny, przystąpił do

rozczłonkowania Finlandyi. Najprzód pozbawio

no ten kraj autonomii, a teraz zaczyna się sto

pniowo »wcielać* jedną część po drugiej mimo

protęgtów mieszkańców, do Cesarstwa. Prsed

kilku dn:ami .doniesiono o przyłączeniu dwóch

gmin do gnbernii petersburskiej. Jako komentarz

do tego ogłosiła Rossija następujący komunikat

oficynlny :

»Parafie przyłączone stanowiły pod. wzglę

dem obszaru część dwudziestą, a pod wsglę

dtm zaludnienia szesnastą część gub. wybor

skiej. Leżą na północnym wybrzeżu zatoki Fiń

skiej i posiadają znaczną ludność rosyjską, oraz

sporp gruntów, należących do Rosyan. Położe

nie owych parafii względem Petersburga iKron

sztadu wrkasuje, dla czego rząd był zniewolo

ny wszcząć Bprawę wydzielenia ich z gub. wy

borskiej. Ochrona wojskowa stolicy Cesarstwa

od morza i na lądzie musiała być dotychczas

przeprowadzana nadwóch terytoryacbiprzez wła

dze odmienne, co nie mule nie szkodzić sku

teczności owej ochrony. RoByjaey mieszkańcy

owego pasa lądu, zarówno stali, jako tei przy

byw’ający tam na lato, byli dotychczas pozba

wieni posiadania na miejscu sądu i władz admi

nistracyjnych, sprawujących czynność w zrozn

naiałym dla nich języku i wymierzających spra

wiedliwość według rosyjskiego kodeksu cywil

nego i karnego. Właściwości przestarzałego po

stępowania sądowego finlandzkiego i władz ad

ministracyjnych finlandzkich sprawiły, że po

brzeże to stało się ulubionym miejscem pobytu

rewolucyonistów rosyjskie h, którzy ,

urządzali stamtąd wyprawy do Cesarstwa.

Wszystkie te okoliczności skłaniały państwowo

nastrojone warstwy społeczeństwa rosyjskiego

do żądania, ażeby całą gubernię wyborską po

łączyć z guberniami rosyjskimi. Rząd uznał za

możliwe poprzestać na przyłączeniu tylko dwóch

parafii, posiadających największą łączność ze

stolicą Cesarstwa" .

Ktokolwiek bacznie w ostatnich czasach śledził .

prażę rosyjską, dla tegojten projekt rządowy nie był

niespodzianką. Kampania przeciwko Filandyi. pro

wadzona od lat kiiku przez prasę nacyonali*

styczną, sts)a eię w ostatnich czasach Wyjątko

wą zażartą; nie było literalnie numeru Now.

Wrem., Sroieta czy Ziemsscziny, w którychby

nie donoszono o jakiejś nowej »zdradzie fin

landzkiej*, o jakiejś nowej »bezczelności* Fin

tandczyków. Dziś też, po ogłoszeniu projektu

rządowego, tryumf i radość prasy nacyonalisty

cznej nie znają granic.

Zdaniem Now. Wrem., projekt jest balsamem

na zbolałe serca patryotów rosyjskich. Ziem

szcsina żałuje tylko, te projekt ogranicza się

jedynie do dwóch parafii, ale na razie »i za to

Bóg zapłać*. Dziennik nie wątpi też, że za tym

pictwszym skromnym krokiem pójdą i dalsze

I że wkrótce cała gubernia wyborBka

znajdzie się w granicach cesarstwa,

a wówczas urzeczywistnione zostaną marzenia

iście rosyjskie. Swiet zadowolony jest również

i nie może tylko pojąć, na co projekt ten przed

stawiać ciałom ustawodawczym? Jest to, zda

niem jego, zupełnie zbyteczna delikatność. Tak

jak przed s’.u laty gubernia wyborska bez ża

dnych uchwał ciał ustawodawczych przyłączona

została do Finlandyi, tak samo i teraz należa

łoby ją wyłączyć z Finlandyi.

Sprawa wyłączenia gub. wyborskiej nie jest

wcale nową. Poruszona zoBtata już przed kilku

iaty w okresie gorączki »wyłączania", na który

przypada również poruszenie na nowo, tym ra

zem już przy pomocy całego skomplikowanego

aparatu rządowego, sprawy wyłączenia Chełm

szczyzny. Zasługa poruszenia obu tych ,w yłą

czeń" przypada oczywiście, głównie nacyonali

stom, choć w sprawie wyłączenia gub. wybor

skiej gorliwie »pracowali" także październikow*

cy. Orgau ich Golos Moskwy, przedsięwziął na

wet wówczas ankietę w tej Bprawie, w celu

przygotowania opinii publicznej.

Ale minister skarbu, Kokowcew zwrócił nwa

gę na trudności wyłączenia gub. wyborskiej już -

uie natury prawno-państwowej, ale finansowej.

Następstwem tego było, że sprawa wyłączenia

Wyslawa higieniczna w Dreźnie,

Higiena w ciągu wieków.

Oddział naukowy i

przemysłowy.

—

Wystawa raka.

—

Densynfekcya. —

Hygian* »:ko!na i fabryczna.

—

Mlaata i mieazkania.

Z kolei rzeczy przejdźmy do szczegółów. W opi

sie nie możemy naturalnie nwzględnić w szyst

kiego, mówić o każdym dziale i poddziale, gdyż

to zaprowadziłoby za daleko; ograniczymy się

do omówienia rzeczy, budzących intereB ogól

niejszy u każdego czytelnika. Trafiając w myśl

znłożenia wystawy, musimy przecież zacząć nie

jako od wstępu, a więc od działu historycznego

i etnologicznego. Skrzętność i sumienność uczo

nych sprawiły, że uczyniono po raz pierwszy

w wieikim stylu próbę uzmysłowienia w szyst

kich hygienicznych i niehygienicznych momen

tów w cywilizacyjnym rozwoju ludzkości zapo

mocą obrazów, plastyki lub modelów, poczyna

jąc od doby przedhistorycznej aż do czasów no

woczesnych. Dział historyczny mieści 47 sal,

w ugrupowaniu chronologicznem, zaś etnologi

czny 10 Uwzględniono tu wszystkie momenta,

poczynając od naczyń, pożywienia, mieszkania,

oświetlenia, ogrzewania, odzieży, kosmetyki, ką

pieloictwa, zaopatrzenia w wodę, gimnastyki i

gier w czasach starożytnych, od stanu wiedzy

lekarskiej, szpitali, pielęgnowania obłąkanych,

zwalczania zarazy w wiekach średnich, a koń

cząc na hygienle więzień, w przemyśle, kolejni

ctwa, na okręcie w czasach nowożytnych. Zbio

ry te są ze wszecbmiar interesujące, nauczyć

można się z nich bardzo wiele. Widzimy n, p.

jak wszechstronnymi były momenta hygieniczne,

które uwzględniali już Babilończycy w technice

zakładania studzien, urządzania kanalizacyi, od

pływów, kąpieli, latryn, szczególnie zsś przy

graebaoin zmarłych, trumny gliniane napajając

asfaltem. Umiano też w Mezopotamii zwalczać

choroby zakaźne przez odosobnienie chorych od

zdrowych, znano przepisy czyBtości, sposoby ba

dania zdrowotności mięsa, używano odzieży

chroniącej doskonale od słońca, a równocześnie

dającej przystęp powietrzu. W grupie świata kla

sycznego wpadają w oczy statuy kuidyiskiej Afro

dyty Praksytelesa i młodzieńca z włócznią Poli

kleta, jako pierwowzory harmonijnego rozwoju

ciała przez ciągłe ćwiczenie. Z góry spoglądają

rozumne oczy Ateny lemnijskiej, wcielenia du

cha greckiego, który w zdrowych fizycznie oby

watelach widział dobro całej ojczyzny.

Idąc dalej, spotykamy nowe wykopaliska dal

mackiego miasta Salony, dokonane przez ar

chitektę z Drezna. Wyobrażają one plan małego

rzymskiego miasta na prowincyi ze wszystkimi

szczegółami hygienicztaymi, a więc wspaniałemi

ulicami, łaźniami, kanalizacyą, które świadczą

0 wysokiej kulturze ostatnich stuleci klasycznej

starożytności. Odbicie urządzeń greckich, lubo

doskonalsze Bpotykamy w starożytnem państwie

rzymskiem. Najdoskonaiszem jedoak, co Btaro

żytność na polu hygieny stworzyła, są urządze

nie ulic w dawnym Rzymie, odwodnienie Aten

1 stolicy nadtybrzańsbiej, które się rozpowszech

niło po całem imperyum, na równi ze wspania

łymi wodociągami. W dziale kosmetyki zadzi

wia pierwotne skomplikowanie fryzury męskiej

z VI w. przed Chr.,

dopóki później Grecya

i Rzym nie wprowadziły zupełnego golenia wło

sów u ludzi dorosłych. Kobiety greckie lubiły

oddawna kunsztowną fryzurę włosów, ale nie

zaniedbywały przytem gruntownego czyszczenia

samych włosów. Natomiast Greczynki i Rzy

mianki posługiwały się chętnie obfitem malowa

niem twarzy. Wogóle toaleta Rzymianki z póź

niejszych wieków była sztuką nader zawiłą, nic

nie ustępującą dzieiejszej; wymagała też wielu

pomocnic nie wyjmując nawet niewolnicy do

czyszczenia zębów. Maleńka salka XVIII zapo

znaje nas z naukowo-hygieaicznemi usiłowania

mi greckich lekarzy, którzy od czasów Hippo

kratesa pragnęli zdrowego zachować w zdro

wiu, a choremu rzeźkość przywrócić. Nad

wszystkiemi dziełami panuje łagodna twarz me

lijBkiego Asklepiosa, boga sztuki lekarskiej,

a obok niego widnieją płaskorzeźby jego córki

Hygiey, bogini zdrowia. W witrynach widnieją

wszystkie przyrządy lekarskie hygieny, a śro

dkowy model starożytnego uzdrowiska z szere

giem bal do leżenia, z basenami kąpielowymi

świadczy, że już greckie zakłady lecznicze zbli

żały się bardzo do naszych. Co więcej, możemy

oglądać w doskonałem odtworzeniu ze wszyst

kimi szczegółami urządzenie świątyni zdro

wia — powiedzmy sanatoryum — w Eos, po

łożonej na południowym stoku lesistego wzgórza,

Przechodząc do ery średniowiecznej, widzimy

przedewszystkiem, że pod wpływem Germanów

łaźnte zamieniły się w kąpiele parowe. Bujne

życie mieszczaństwa niemieckiego sprawiło wkrót

ce, że łaźnie te zamieniły się w przybytki we

sołych zabaw, a nawet orgii, jak świadczą prze

różne sztychy. Nie brak też naturalnie obrazów,

wyobrażających stawiania baniek, pijawek, pusz

czania krwi, odgrywających tak ważną rolę

w życiu średniowiecza. Wieki średnie kazały

chętnie lekarzowi domowemu przepisywbć do

kładne reguły życia, dotyczące uregulowania

dyety, odpoczynku i pracy, przeprowadzania

kuracyi oczyszczającej organizm, wyjazdu do

kąpiel i t. p . Wystawiono caly szereg takich re

guł życiowych, uzmysłowionych obrazkami. Nie

brak przykładów przepisów hygienicznych i za

rządzeń urzędów miejskich, które obejmują usta

wy budowlano - policyjne, kontrolę nad środka

mi odżywczymi, nadzór nad browarnictwem i

czystością wina. W sali XXVIII spotykamy pró

by zwalczania, zawleczonego ze Wschodu trądu

na podstawie III. Księgi Mojżesza, z czego urósł

faktycznie caly system hygieniczny zwalczania

chorób zaraźliwych, będący prawdziwą chlubą

hygieniczną przeszłości. Oddzielanie chorych,

wystrzeganie zarażenia przez osobną odzież,

odznaki odstraszające, zakładanie odosobnionych

mieszkań dla trędowatych,

oto co ukazują

liczne sztychy, plakaty, przedmioty. Czarna

śmierć z lat 1348 do 1350 wpłynęła również

dodatnio na działalność władz na polu hygieny

społecmej i wydała cały szereg energicznych

zarządzeń zapobiegawczych. Na wzór państwa

byzantyńskiego spotykamy wreszcie w Europie

średniowiecznej zaczątki szpitali dla słabych,

z niedołężniałych, później chorych i obłąkanych

jako przejście do nowoczesnych urządzeń.

Z oddziału historycznego przechodzimy do

naukowego i przemysłowego. Podaje on nader

systematycznie zdobycze współczesnej hygieny

mniejwięcej w 40 grupach. Cały materyał wy

stawowy uporządkowano według treści, a nie

według wystawców, rozmieszczono go zaś w 8

wielkich pawilonach, we współrzędnem ugrupo

waniu z wytworami przemysłu. Największy in

teres budzi w tym dziale obecny stan nauki o

złośliwej chorobie raka. Wystawcami są pier

wszorzędne powagi i instytucye naukowe. Wy

stawione przedmioty pouczają, że niema niemal

organu w ciele ludzkietn, któregoby rak nie a

takował. Szczególnie ciekawemi są narośle dróg

oddechowych i dobór narośli z nerek, uzyski

nych drogą operacyjną, która doprowadziła do

wyleczenia z’cierpienia. Dla celów porównawczych

wystawiono leż raka u zwierząt, ryb i t. zw .

raka roślinnego, chociaż ten oprócz kształtu ze

wnętrznego nie ma nic wspólnego z chorobą or

ganizmu ludzkiego. Liczne mikrofutogramy wy

kazują, jak ważnem jeat badanie mikroskopowe

dla rozpoznania Bamej choroby. Próby wytwo

rzenia raka nie powiodły się wprawdzie w zu

pełności, uetomiaRt udało się przenieść rska

zwierzęcego na zwierzęta tego samego rodzaju,

co przyczyniło się do rozpoznania warunków,

sprzyjających rozwojowi raka. Tablice statysty

czne uzmysławiają rozpowszechnienie raka w ró

żnych krajach u różnych pici, u poszczególnych

rodzin, dalej ogiądsmy wyniki osiągnięte lecze

niem zapemocą radu i usiłowania ulżenia cier

pieniom chorych przez specyalne pielęgnowanie.

Inne choroby znalazły w tym dziale również

obszerne uwzględnienie, mniej może zajm ują

ce laika, ale za to interesujące lekarzy, bo

zamiast mikroskopów mają przed oczami cały

szereg diapozytywów ze zdjęć mikrofotografi

cznych, częstokroć barwnych według Lumiera.

W dziale dezynfekcyi, w któiego urządzeniu

brał również udział prof. Czapiewski, dyrektor

laboratorium bakteryologicznego w Kolonii, o

graniczoro się do wystawienia wszystkich no

wszych pizyrządów, które dają wyobrażenie o

nowoczesnym SDOsobie odkażania mieszkań.

Są to wszystko aparaty formalinowe. Co cie

kawsze jednak, aby dać szerszej publiczności

przykład, jak derynfekcya mieszkań odbywa się,

przeprowadza codziennie personal drezdeńskiej

instytucyi odkażanie małego baraku, podzielo*

tDdigitalizacja: mbc.malopolska.pl

Numer wieczorny 10 hal., ranny 4 hal.}

PRENUMERATA WYNOSI:

W Krakowi» w n,;_: _ _,.

na całV rok na kwartał na 1 miesiąc

W Krakowie w *»ejscu

3e koron

7kor.80h. 2kor.80 b,|.

,z odnoszeniem do d o m u .......................... | 36 k o r o n

9kor -

fikor _

Pocztą w p aństw ie A u stry a ck iem .....................................

36koron

9kor -

3kor -

PócJS w

..............................................

42 koron 10kor. 50 h. Skór!50 hal.

I)o ir*tv«iŁrh iu*.łw

l,’a "

’-’i’ ’

’.’ ’

42 koron 10kor.50n. 3 kor.50hal

W nańatwie ro.W

’ ,ni!lełAcych do związkupocztow ego

48 koron 12 kor. -

4kor. -

u *7,

rosyjskiem (abonament przez urzędy pocztowe) 161b. 20 k. 4 rb . 05 k. 1 rb. 45 kop

Hedług urzędowego wykazu pism zagranicznych, mających d ebit w nartstu/le

ttktó". ioSB?JWfcS"°?rP”?

* PMer,"bura».

i O desie . / innych miast i wsi można prenumerować Czas, posyłając pocztą nałeżytość

do urzędu pocztowego najbliższego z powyżej wymienionych większych miast,

^ r ^ lL 0gi^Cnia,pr2yr ,ią:w Warszawie biuro ogłoszeń Ungra, L. i E. Metzl i Syn,

Międzynarodowe Biuro ogłoszeń - w Kijowie księgarnia L. Idzikowskiego - w W ilnie biuro

_______

dzienników K. Tauhęra.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction