Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 681 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Ner 60.

Kraków 15 Marca — ( zwarlek.

Rok 1866.

i m is wychodzi codziennie wieczór (wyjąwszy niedziele i dnie Świątecznej.

Numer pojedynczy w Krakowie i we Lwowie kosztuje lo centów.

Prenumerata wy nosi:

.JHejMowa w rakowie. . . . rocznie złr 20 - kwartalnie złr.

m iesięcznie złr. 2

weLwowie....

B5c.25

Pocztą w państwie Austryackiem

2c.25

d " P r u s ................................

ta!, 17 sgo 2

tal. 4 sgr. 8

lal. 1 si. 16

n Rzeszy ni(miekiój .

B21B10

5,10

B1.25

X X Francyi Anglii .

B fran. l"S

n frank. 27

frank ]u

jf Włccl i Szwajcaryi.

li"

x Belgii

x.SO

Ba7

l(isty _z p. oiądziui przesyłane być winny Jrtinco go l li nistr.icyi xC..ASi;.u

—

sOistj reklamacyjne

niezapicczętowane, nie ule,;aj§ frankowaniu - Listów niefronkowanych nie przyjmuje się.

CZAS

braków 14 marca.

Pod napisem: ,,Jeszcze słowo o gminie

zbioroweju odbieramy następujące uwag ;

Kadencya sejmowa już na schyłku, a ustawa

gminna dotąd nieuchwalona. Mamy nadzieję, źe

to jeszcze nastąpi, ale .uie v em} ;zy również

nss-ąpi zgoda w rzeczy główt)j, ta iaką uważamy

kwe=’yą gminy zbiorowej. W tej mierze zdaje się

panować zupełne nieporozumienie, a raczej jedni

zdają się nierozumieć drugich. Jeżeliby gmina

zbiorowa mmla być połączeniim dworu z groma

dą w celu zrównania większego właściciela z

mniejszym i utopienia pierwszego jako jednostki

w mnóstwie inny-ch jeduostek, oddalibyśmy słu

szność posiadaczom większych majątków, którzy

by się sprzeciwiali takiemu ekspery mentowi demo

kratycznemu, u nas przynajmniej po tej stronie

Wisły, dotąd niepraktyk )wanemu. Również uzna

libyśmy postępowanie tych, co się w mteresi

włościan niezgadzają na gminę zbiorową, któraby

była powrotem do dawniejszej zależności chłopa

od pana albo miała na celu absorbcyą gromady,

zatarcie organizmu starczego i wybitniejszego niż

wszystkie inne. Lecz czyż o to chodzi ? Z takiemi

z góry powziętemi wyobraź( niami o istocie

lach gminy zbiorowej nie przyjdziemy do końca

i będziemy się tylko obracać na polu teoryi i sa

mowolnych defiuioyj. Chcąc pojąć znaczenie gmi

ny zbiorowej, trzeba wprzód poznać jej zakres

działania i jej organizm: o dobrych lub złyeh na

stęp=,,wach później będzie można wyrokować.

Wiadi mo, że zasady przyszłej organizacyi gmin

nie będą przez sejm uchwalane, lecz że mu są już

z góry dane. Biorąc te zasady-, zakreślone ustawą

b. Rcichsratu z duia 5go marca 1862 r., za punkt

wyjścia, jak dotąd, zdaje się nie dość uwzglę

dniony, staje się od razu na polu praktycznem

Bo jeżeli gmina zbiorowa, której utworzenie jest

bez wątpienia kwestyą zasadniczą, me znalazła

miejsca pomiędzy owerai zasadami, to jej i naDz

sejm stworzyć nie będzie m iał mocy, lecz jeżeli

tam jest zastrzeżoną, to jej pom!i ąć nie może.

Powiedzlanem było już dawniej na tem miaj

scu, że gmina zbiorowa powstanie przez stowa

rzyszenie kilku gromad i obszarów dworskich,

połączonych z sobą w celu wspólnego załatwiania

takich interesów, którymby pojedynczo podołać

nie można. Takie pojęcie gminy zbiorowej oie tyl

ko nie grozi zatarciem ar gromadzi 3 ani dworo

w i, ale jest w zupełności zgodne z intencyami u

stawy zasadniczej, która zna gminę zbiorową,

choi laż jej nie nazywa, a nawet rzuca jej główne

żary ,sy.

Artykuł IV nstawy zasadniczej dzieli zakres

działania gminy na właśni, i zdany, czyli jak go

nazwano, przekazany, a artykuł V I zastrzega wy

raźnie, że nastąpi połączenie gmin w celu spól

nego zawiadywania sprawami, 1to w sposób dwoja

ki . dobrowolny, jeżeli chodzi o sprawy własnego,

przymusowy (przez ustawę krajową) jeżeli o spra

w y zdanego zakresu, a gminy nie posiadają do

tego sił dostatecznych Czyż p rzy tak jasoem o

rzeczemu ustawy zasadniczej można wątpić o po

trzebie ustawy o gminach zbiorowych?

Zastósowująe ten przepis do naszego kraju, za

strzi:gamy, ze ustawa zasadnicza pod wyrazem

gmina rozumie zarówno gromadę jak i dwór.

Spytajmy ię teraz, jak. iest własny zakres gmi

ny? Art. V ust, zas. policzą do niego prócz ad

ministracyi własnego majątku, całą po!icyę miej

seową i połową, knmumkacye lądowe i wodne,

szkoły, zakłady dobroczynne itp. Trzeba tu dodać,

że wyliczenie to wcale nie jest wyą;zerpującem i

że się odnosi zarówno do gmiu miejskich jak i

wiejskich. Dołączmy do tego zakres zdany, jaki

p:-zyrośnie w skutek nowej organizacyi politycznej

np udział w poborze rekruta . wymiarze poda

tków, ewidcncyą i ściąganie ty ch ostatnich kon

kurent ye kościelne, sąd pokoju w drobniejszych

sporach cywilnych, jurysdykcyą w pomniejbzyeh

B(;rawach karnych, i wicie innych, a ła(wo będzie

pojąć, że wkrótce okaże się niemożność za(ksyć

uczynienia pojedynczo tym licznym 1 trudnym obo

wiązk om przez dzisiejsze gromady i dwory, że

z wyjątkiem miast i mohcznyoh gromad wiejskich,

ogól będzie zmuszony albo szukać pomocy w sto

warzyszeniu albo pozostav 1ś główne sprawy od

łogiem, zUąiąc je jak dotąd na władzę rządow-ą.

Lecs v

itatnim wypadku zaszlibyśmy zuów tam

gdzs ! dziś stoimy, a tego nikt, przedewszystkiem

rząd sam nie chce.

Jeżeli teóy znany wszystkim stan naszego kra

ju woła głośno o taką organizacyę, któraby łą

czyła rozdrobnione słabe siły w większe organi

zmy, jeżeli to łączenie nie ma na celu podbijania

jednych na korzyść drugich lecz tylko używanie

wspólnych praw, wypełnianie wspólnych obowiąz

ków, 1 ponoszenie wspólnych ciężarów, jeżeli sa

ma’usiawa, jnż obowiązująca, nietylko bierze w ra

chubę tak stan rzeczy ale nawet daje wskazówki

ku temu, cóż tu się spierać o potrzebę gminy

zbiorowćj ? Prze siąpię, trzeba sobie powiedzieć,

że wszelka organizarya, nie mająca tego braku

sił materyalnych i moralnych na względzie, po

zostanie zapisanym papierem.

Nikt tu nie żąda, aby sejm stwarzał gminę zbio

rową, stworz,y ona się sama, byle jej otworzone

dr,(gę. Otworzyć drogę znarzy ta wskazać erga

uizacyę sposób postępowania, bo bez formy czy

łi modelu nie można odlewać posągu. Gmina zbio

rowa, czy będzie mniejszą lub większą, czy do

browolnie lub koniecznym w każdćj organizacyi

przymusem przyjdzie do skutku, potrzebować bę

dzie zwierzchnika (starszego wójta 1 jego zastęp

cy, co da sposobność do uwzględnienia dwojak.e -

go żywiołu ją składającego), wiedzieć powinna,

:to o sprawach radzić a kto je wykonywać ma,

jakiemi środkami rozporządzać może, w jakim

stosunku jćj częśd do siebie a całość dc wyż

szych organizmów i władz zostaje. Jeżeli ci, co

się dobrowolnie łąc,zyć chcą, powinni mieć wska

zaną drogę do tego, również pomyśleć trzeba

wprzód opostępowaniu zniewalającem w przypad

kach nstawą wskaza"ycb Galicya liczy 6500 gro

mad i nie wiele mnićj obszarów dworskich. Sejm,

który samjed m maprawo w} rzec przymusowe po

łączenie, nie może przecież znać wszystkich, i. -h

położenia i okoliczności; nie może wiedzieć, kie

dy i w jakićj mierze zachodzi potrzeba przymu

su, a przypuszczać podobno nie można, aby ci,

których się ma zmuszać, sami się o to do niego

zgłaszali. Powinna tedy ustawa wskazać pośre

dulka, któryby w danym razie stan rzeczy spraw

dzał i stosowne wnioski sejmowi przedkładał.

Tym pośrednikiem bęazie najnodobniej powiat tj.

jego repiezentacya i wydział, mogący najlepićj

znac stosunki miejscowe i oznaczyć, które gro

mady i dwory i pod jakiemi specyainemi waruu

kami połączone być mają, jak na przypadek o

poru postąpić sobie wypadnę itp. Lecz aby po

wiat to uczynić mógł, potrzeba go do tego upo

ważnić i przepisać drogę postępowania.

Takbyśmy pojmowali ustaję o gminie zbio

rowćj. Naznacz,ając tej tostytueyi wzniosły cel po

wstrzymania dali zego rozkładu rekonstrukcyę na

szego społeczeństwa, nie obiecujemy sobie wcale,

aby zaraz stanęła w tćj doskonałości, w jakiej ją

mieć chcemy ze względu aa ten cel. Lecz dzieło

reorganizacyi spółeeznćj raz rozpoczęte na do

brćj podstawie, samo się będzie dalej rozwijać,

bo konieczność i dobra wola są najlepszemu bu

downiczemu Niepojmowalibyśmy obaw większych

właścicieli i włościan, gd; yśmj im nie przyp1

sywali nieświadomość celu i środków. Gm na zbio

rowa. jak ją pojęliśmy

niezacicra bynajmniej

indywidualności gromad dworów, bo jej zakres

działania jest tak )znaczony, że poza nim pozo

staje jeszcze szerokie pole do dzinłani 1 i 0 wii le

szersze niż dzisiejsze, k=óre jest prawie żadnym.

Jeżeli się ten zakres gminy zbiorowej z czasem

rozszerzy, czego się nawet spodziewać trzeba, to

tylko z konieczności lub za w zą ,imnem wszy

stkich spólników przyzwoleniem a więc pod

tym względem nie ma obawy. Gmina zbiorowa

nie zniesie również dzisiejszej wzajemnej nieza

wijłości od siebie gromad i dworć w, bo stosunek

ich udziału w sprawach wspólnych me będzie po

legał ani na poddaństwie ani na prostej liczbie,

lecz na sprawiedl’wem odmierzeniu sił moralnych

i materyaliiyeh Z drugiej strony pojmujemy do

brze obawy owego robactwa co to ze zgnilizny

żyje, owej pukątnej p5saniuy. której gmina zbioro

wa, załatwiająca największą część spraw wło

ściańskich bez ostęplowanych i nieoistęplowanych

suplik, b tz długich proces( w i karczi mnych wie

ców, zupełnie chleb odbierze: owe, propagandy

bądż socyalistycznej badż snhyzmatyckiej a nie

mamy tn na myśli żadnej k!asy spółeczeóstwa,

lecz ty!ko pojedyncze nikczemne indywidua) któ

rej apostoł( wie rozrzuceni po kraju, ujrzą się już

nie wobec bezw,ednego gminu, lecz wobec nowej

potęgi spółeczuej, będącej dość blisko, aby ich

praktyki śledzić, a posiadającej dość inteligencyi,

aby się na nich poznać i je ukrócić mogła.

Zar esZ( zaray zdrowe te uwagi przez

wzgląd na przedmiot, do którego porówno

z całym krajem w ielką przywiązujemy wage.

Wątpimy atoli aby w obecnej kadencyi coś

stanowczego o g m inie orzeczonem jeszcze

być mogło. Donoszą, że komisya wnosić

będzie, aby Sejm p--dał proźbę da rządu o

zrwieszeme dla G aiicyi ustawj zasadniczej

z 1862 r. Byłoby to może konsekwentnie,

gdyby równi icześnie podano do Bankeyi pro

jekt wypracowany o gminie takiej, jaka

krajow i jest jedynie odpowiednią. Inaczej,

prośba ta. gdyby ją uwzględniono, ścieśni

łaby jeszcze ja k piszą autonomię gminy.

Nie śeieśfo ona jednak nic, bo nie ma gmi

ny, i ja k się zdaje, nie będzie. Nie znani}

owego projektu większości, który się ma

w tej cli w ili drukować, ale znamy różnice,

ja kie rnr ejszość km nisyi proponować za

mierza. Do najszybszego chociażby przedy

(skutowania owych różnic, j u ż niebędzie zda

ni :m naszem dosć czasu.

W ai tyfeule wstępnym wo2oraj zaszła w drugiej

przedziałce wiersz 8, omyłka druku, którą spro

stować wypada Stoi tam bowiem:

,,Nąjważniejszym argumentem przeciw dualizmu

wi wydaje nam się właśnie fon, że " nim wię

kszość, ta konstytucyjna podstawa, jest możebnąu.

W tym ostatnim wyrazie zarzła omy!ka. Po

winno być rniemożebną°; co zresztą jest o

czywistem.

P"zyjzynek do away nad utworzeniem ksiqy

Ztemskkh i hipotecznych dla uloscian.

(J. L .) Żadna z instytucyj prywatnych nie mo

że się poszczycić ani tą wszechstronną ważnością

ani też większą doniosłością następstw, co inrty

tucya ksiąg ziemskich i hipotecznych. Jej wpływ

na ubezpieczenie majątku nieruchomego, na po

dniesienie jego wartości, na uzyskanie łatwego

a taniego kredytu, którego nieustannie szukamy —

powszechnie są wiadome.

Zaprowadzenie też ksiąg hipotecznych, gdzie

jeszcze nie istnieją, 3 poprawienie ich tam , gdzie

są niedokładne- budy w najwyższym stopniu po

wszechne zajęcie, zarówno między właścicielami

nieruchomości i rolnikami jak 1 pomiędzy miłośni -

kami umiejętności prawniczej i badaczami nauki

o gosp( darstwie krajowem.

Głos publiczny przeięty ogromem zadania, ja

kie w tym wzfelędzie krajów, niebawem spełnić

prrypadme, wskazał już niejednokrotnie w muiej

szem czasopiśmie drogi, któremi do celu podążać

zaleca. Drogi te skrzyżowały się z sobą - a za

patrywanie na rzecz samą nie doprowadziło do

porozumienia w jej ocenieniu,

I moje uwagi w Nrach 284/5 Czass w tej spra

wie zamieszczi me, uległy krytyce i w wielu wzgłę

Preumneratę iirzyjihują:

W KrJcowie: Bióio Adminidtiacyi ,Czas u w Ryrku pud I,. 59

p Kin hmayera na,

tudzież wszystkie F.zęua pocztowt austryacki:.

O(r-Lo( z e n . w (inseraty) w izelkiego rodzaje pizyiuuię się 2 i opl ,t§: od wii reza drobnego , i(

jednorazowe muibszi zenie po 8 centów s?a następn. po 5 centów, oraz za oplata oalcżytofci ttAi,wy,c,

po 30 centów od każdorazowi go ogłoszi nia.

Frenmnerate I 0(|ło..;eni.i przyjmum we Lwowte w Ajancyi ,,Czabc" p.Inna

P!a( ItaliikiNir”l. - WWidnin r A.Oppdtk. Wolizcile22 - NaF._,

y i Anglię

L. Pło,,ttkf Boulevard du Prince Et gśn., 95. - ZaD tylko ogłoszenia: w Wiedniu, w Hawbiirgu

i w Frankiur ió aad Menem pp. Huwsensb m i Vogler — w Berlinie p. A . Rehmeyer - w Fi tnklun it

nad Menou p Cr. L . Dńut)t A Comp.

1 Lipoku p. Henryk Enyler -

w Wrooławii p J, ,kr

et Sarn n,jhawien.

R ek opi.m a nadiyłanc Redakcyi, nic zwrucnj§ eię i niszczone o oa.

dach potępione zi stały. Nie mogło tG się stać ina

cztj— bo z różnycL stanowi ,k wychodząc, różne

mi do celu dąży się drogami.

Rzecz o urządzetou h,potok włościańskich, nie

da sig yczerpnąć objawieniem zdania ludzi, pra

cujących w jednym kierunku; dla tego też wj

widywała przed laty. w krajac,h sąsiednich, naj

żywsze flankowe spory, c, nawet we wrześniu 1.

1860 była głównym przi dmiotem 1biad trzeciego

kimgrtsu ckoinunistów w Kolonii. Gdy zatem przed

miot ten uzyskał Wbzędzie przywilćj ogółnći nad

nim rozprawy a w kraju naszym niemałe wzbu

dził zajęcie, przeto ośmielam się do zabrania je

szcze ra,z głosu w obronie wypowiedzianego w

tćj sprawie zdania.

Czyniąc to, jedną uwagą muszę się zast -zedz

w op n ; publicznćj, a mianowic.ie z powodu nie

słusznego posądzenia mnie przez p N.W . kore

spondenta z Gorlic, o tendeneyjue dążenia w bro

n i, niu interesów włościańskich. Podobnych dążeń

nigdy nie miałem, a jeżeli poruszając sprawę u

rządzeń ksiąg ziemskich dla włościan, mud, m na

oku 1 kwestyą pieniężną, to Kwestya ta dzisiaj

jest tak ważną, iż przy zaprowadzeniu niemal

każdćj instytucyi, najprzód omówioną być m u a i

albowiem o nią" rozbraja się nieraz najpotrze

bniejsze i najzbawieuniejsze nr/ądzenia społeczne

D la tego też sądzę, iż jeżeli kto zapatruje się na

jakąś sptawę nie z partykularnych interesów swo

jego 6tann, lecz ze stanowiska umiejętności z wi

dokiem skierowanym na dobro i pomyślność kra

ju, ten nie powinien być posądzanvm o mętne

dążeń a d!!a tego tylko, iż zaleca środki, które

nie odpowiadają osobistemu przekonauiu lub ma

teryalnym interesom drugiego.

Przyjętym zwyczajem w sporach naukowych,,

pomi am milczeniem wszystko, co się odnosi do

osobistości, a przystępuję do omowieDia rzeczy

bamćj.

W sprawie urządzenia hipotek włościańskich

spotkał muic podwojuy zarzut: zachwalania obco

tiajowego prawodawstwa i potępiania przymusu

przy zaprowadzeniu 1 utrzymywaniu ksiąg ziem

(,kich i hipotecznyc,h.

Pod pierwizym względem, zgadzam a.ę zupeł

nie na tworzenie instytucyj czysto - nar, (dowych,

własnem piawnem poczuciem ludności i zwyrza

jem krajowym powstałych. Lecz gdzie tej iusty

tucyi, jak hipoteki włościańskiej, w kraju jeszcze

uie ina t nie było— gdzie się zrodziła dopiero

jej potrzeba, która błędnem okiem szuka w około

środków i sposobów jej utworzenia, tam sądzę

nie nr czasie są eksperymenta wyrobów krajo

wych, do których surowy materyał dypiero zwo

zić i obrabiać potrzeba, kiedy już u sąciada go

towy i praktyczny stanął bucynek, który bez tru

dn, mozołu i utraty czasu, tylko prz )nieść i do

gruntu na którym ma stanąć, zastesować potrzeba.

Rola autydydakia, który nie zważając, iż iuź przed

nim tyle napisano dzieł elementarnych, usiłuje

dojść z własnej głowy wielu naukowych pewników,

których się może z łatwi ścią nauczyć od drugich,

a tem samem korzystać z doświadczeń, które na

sobie samych odbył — n .e przystoi ani kia

jow i ani jego zebraniu nstawodaw czemu, sz ize

golnicj w obecnej cLwHi.

Zresztą czyż w Polsce n e prawa miejskie nie

mieckie rzuciły ziarno Lipotekr Czyż t. z . nolligotio

in bonis asservrata}u o które1Steiner (’!ber Pfandes—

Verschreibungen, a u f adliche G ilU rj wspom ina, do

piero z konstytucyi sc,mu 1388 roku powstała?

Czyż Królestwo Polskie nie posługiwało się po r.

1818 ustawą hipoteczną fiancuską— a obecnie

obowięznjącej ustawy hipotecznej, czyż nie oparło

na zisadach hipotek niemieckich? Jeden rzut o

ka na tegoczesne ustawodawstwo hipoteczne prze

konywa iż należą one do jednej rodziny. Matką

była im ustawa hipoteczna pruska z dnJS 20 gru

dnia 1783 roku, a dueh jej ehuć odziany różne

mu °zaty, przechował się podziśdzień niezmien

n :e.

Za prawdę, najmniej( za to ujma gnduości na

rodn, najmniejsza krzywda społeczności krajowćj,

jeżeli się czego dobrego od obcych uczymy 1 %

pożytkiem dla kraju do kraiu wnobimy\

Zwróciłem też uwagę mężów do obradowania

nad ustawą .ipoteczną włościańską powołanych,

na ustawę w tym względzie w Hanowerze od ro

ku zeszłego obowięzującą, me dla tego iżbym jćj

doraźne przesadzenie do na1zego kraiu doradzał,

ale dla tego, iż ten najnowszy płod umiejętności

prawnii-zćj, oparty na zasada h postępowania ja

wnego i nstnego, odznacza się oryginalnością po

myołu i szczególniejszą praktyczniiśoią, a przy

tych pizymiota( b, poi " mo swćj obeokrajowości,

przydatnym być może materyałem dla ustawy

!iraj,iwój.

(Doko,lcz t!e m utąpi).

KORESPONDENCYA CZASU.

lAtÓtfr 12 man,a.

(z) Dzisiaj niósł poseł Szemelowski o na

danie statutu ula miaBta Sambora. Wniosek odc

słai H’ wprost do komisyi statutowej.

Odczytani dwie interpelaoye ks ędza Gusza

li w. cza. Fierwszs dotyczy gminy wsi fezy

a ł ow c e w powiecie Hubiatyńskim, położonej nad

Zbruczem, który przedziela jej grunte w ten spo

sób, że wieś po jednej stronie a niektóre grunta

po drugiej stronie granicy lećą Z tych tedy gran

tów po drugiej stronie Zl,rucza położonych mie

szkańcy Bzydłowiecey zmuszeni bą odrabiać d,itąd

pańszczyznę pomimo, że stosunki poddańcze zmie

niły się tak tuiaj jak i w cesarstwie rosyjskiem,

i pomimo licznych już w tym względz.e zażaleń

tak do tutejszego jak i austiyackiego rządu, a to

z przyczyny, iż żaden rząd nie chce pośredniczyć

w ugodzie o spłatę indcmnizacyjuą. Druga mter

pelacya ks. Guszalewicza doi}czy zajścia ja

kie bractwo cerkiewne wsi W ańkowee w powie

cie Tlustei kim miało w powrocie z pogrzebu śp.

Andrzeja L.pezyń; kiego d 4 styi znia b. r . z kilku

paiatianan 1 obrz. łacińskiego, którzy odebrali rze

czonemu bractwu krzyż i chorągiew i umieścili

w kaplicy obr. łac. Interpelant uważa to za napad

P,Jaków ne naród ruski, dokonany za poilnszrze

nicm proboszcza obrz. łac. z Tłustego, 1 zapytnie

kom sarza rządowego czyli rząd ukarał pomie

nionego proboszcza, czyli ukarał adiunkta G a

jewskiego, któr} nie dał doraźnego zadosyću

czynienia bractwu Wańków icckiemu spierającemu

się o własność krzyża i chorągwi z parafianami

obrz. łac., czyb ukarał wreszcie eamychże spraw

ców. Którzy odebrali i odnieśli du swojej kaplicy

ów krzyż

chorągiew ? po czwai te w końcu, co

rząd przedsięwziąść zamierza w obronie narodu

ruskiego przeciw niebezpieczeństwu napaści te

muż narodowi grofąeych ze strony Polaków?

Komisarz lządowy przyrzekł dać później od

powiedź.

Pbtycye przybywają jeszcze dosyć licznie; liczba

ich wynosi już ogołem 2,099.

Wniosek ks. fetępka w sprawie zawierania

małżeństw rezerwistów wojskowych, zamieszczony

już od łłużbzegu czasu na porządku dz’ennym,

uchwalono zgodnie z życzeniem wnioskodawcy

przekazać wprost bez motywowania go do korni

syi administracyjnej.

Dalszy ciąg obi ad nad pierwszym ustępem wnio

sku komisyi prawniczej o zmianie ustawy w e

kslowcj, rozpoczął zapisany z kolei do głosu

książę Sanguszko. Podziela ou zdanie komisyi,

że ustawa wekslowa wymaga zmiany Opiekę

prawa należy rozciągnąć nie do samych włościan

Prawo wekslowe me jest podstawa kredytu. Jest

ono z istoty swej antichrześcijańbkie i zamiast n

maemać kredyt, niszczy go, gdyż pochłania ka

pitały, któreby inaczej były obracane z korzyścią

dla, rolnictwa 1 ku podniesieniu dobrobytu kra

jowego.

Poseł Skrzyński jest wproś(; przeciwnego

zdania (i ;łu zuic Rt,l. Cz,j. Weksel me jest ni

czem w ięcej, jak silną rękojmią oddania długu

zaciągniętego; azaliż ma być po ehrześciańsku

Część literacko-artystyczna.

1a.OC

.5TAttKA-Oi;ClI.

POWIEŚĆ FANTASTYCZNA

XeofilenGraatler.

Gwido Maliwert wrócił do siebie z postanowie

niem wywoła a dneha. Chociaż nie wyuawal ”ię

tak romansowym, jednak był nin w istocie, i tyl

ko przez wfityiiliwą dumę ukrywał swoje_ uczucia

nie żądając w zamian od świata czegoś więcej jak

to, co inu dawał Siosunek przyjemnie obojętny

łączył go ze spółoczeństwem, lecz nie przj iwał;

dla tego węzły te zawsze z łatwością daws

się

rozplatać, -

dusza jednak marzyła o szczęściu,

nie spotykając go na zwykłej drodze.

Maliwert pamiętny słóv barona Fbroe, wyrze

czonycli v klubie, że tylko silną wolą można wy

wołać ducha z niewidomego świata w św at w.

domy — skupił całą potęgęi swej woli, i

""ti’

wuątrz z_ł udził pragnienie etknięcia się z taje

m niczą istotą, którą przeczuwał w bliskości, a

która zapewn( stawi się na pierwsze zaklęcie,

zwłaszcza że już sama nastręczała się po kilka

razy,

Taz n sposobiony Gwido, siedząc w tym samym

pokoju gdzieśmy go widzieli na początku tej hi

storyi, zaczął z niezwykłe m natężeniem wpatry

wać jię i nadsłuchiwać. Z razu lic nie widział

ani słyszał — a jednakże przedr oty znajdujące

się w p ikoju, jak statuetki, obrazy, stare rzeźbione

szafy, zagraniczne osobliwości, broń wisząca n_a

ścian,ę, wszystko to przybrało dlań dziwny jakiś

wyraz, jakiego przedtem n"e miało, fewiatto i (’ień

padające od lampy nadawały tym przedmiotom

coś fantastycznego. Magu1chiński otwierający usta

od neha do ucha, zdawał się uśmiechać du niegu

dziecinnym 1 zgrzybiałym śmiechem; a posążek

Wenery, jakby się gniewał krzywd noskiem i

nadymał usteczka. Bożyszcze chińskie i grecka

bogini widocznie nie sprzyjali postanowienia G wi

da. Można się togo było domyślać po wyrazie ich

twarzy.

Spojrzenie Mahwerta nieznacznie, jakby wewnę

trznym ruchem porwane, zwróciło się na zwier

ciadło weneckie zawieszone na ścianie obitej sko

rą kordybanową.

Był( to zwierciadło z przeszłego wieku, często

dające się widzieć m malowidłach Longhiego,

który był rodzajem Watteau z czasóm K-naaku

sztuki weneckiei; zwierciadła lukic zt iKżć mo

żna niekiedy u g,ntykwaryuszói" tandei iarzy na

Gheito. Było ono w ramach ze szlifowanego kry

ształu, z nagłówkiem kwiecistych girland ta, ze

szklannych — co wszystko miało

ask ni°towa

nego srebra pomięszany z grą ’ęczo_wye.h kolorów

i latających iskier Srod tych świecący( h am .

sama Bzyba zwierciadła, małego rozmiaru, jak u

wszystkich zwierciadeł wenecki( b, miała pozur

czarno szafirowy, bezdennie głęboki, ni to otwór

zrobiony w jakąD ”iemnicę.

Rzec,z niemniej dziwna, że żaden _ł prz i miotow

będących naprzeciw zwierciadła, nie odbijał się

Nieokreślc nym instynktem przeczuwał Gwido, ze

jeżeliby tej nocy ciał doświadczyć latoeg.. zjawi

t’

dy niezawodni( ujrzy je w tem zwierciadle,

które wywierało na nim dz wny wp’yw; bo te

dy przedtem nigdyja wie na nie me ptlrzo , (

raz oczu nie mógł oderwać. W w-łikże ’uh ^

(s)digria

czywi( zatapiał w me oczy, niewidział nic, tylko

cii mną płaszczyznę, którą noł}sknwe rany, je

szcze robiły ciemniejszą i zagadkową Nakoniec

na tem bezdennem tle zdało mu się dostrzcdz jak

by mlecznej białości plamę, jakby światełko da

lekie i di żące, które się ciągle przybliżało. Obej

rzał się po pokoju siedząc, jaki to przedmiot od

bijał się w ten sposób; lecz nic nie znalazł takie

go. Aczkolwiek Gwido był z natury odważny i

nieraz dał dowody dzielnego serca, to piZceież

czuł. jak mu włos powstew: ł na głowie i dreszcz

o którym Job wspomina, przeubudził po krzyżai h.

Tym razem więc dobrowolnie i z jasną wiedzą

miał przekroczyć ów próg niebezpieczny, i już

nogę stawiał poza kołem rzeczyw stości, opasu

jącej człowieka.

Życie jego mogło wyjść z właściwej kolei i

odtąd obracać się koło nieznajomego oguiska.

Niedowiarek śmiałby się z tego; lecz był to krok

rozstrzygają( y i wiylkicgo zuaczenia; Gw lo też

czuł jego ważność; atoli nie przezwyciężony urok

ciągnął go, i wzrok uporczyw e zatapiał się w o

nem zwwrciedle weneekiem.

Coż tam ujrzy ? W jakięi postaci duch s:ę po

jawi, aby się dał poznać zmysłowemu oku? Bę

dz;eż to postać wdzięczna lub przerażająca, przy

niesieź mu radość, lub przestrach? Gwido b}l

przekonany, chociaż światełko pokazujące się w

lustrze żaduego nie przybk rało kształtu, że zja

wisko bęuzie żeńskiego rodzaju. Wczoraj słyszą

ne westchnienie brzmiało zbyl czule w I. go sercu,

aby mogło nie pochodzić od kobiety Duefcże teu

ni eżał do ziemi, czy też z rfyższyeh sfer scho

dził, z jakiej dalekiej gwiazdy? Tego nie mógł

wiedzieć — lubo stosownie do zapytania bamDa

Feroe prz,ypuszczał, że to będzie dusza, która ,.uź

przeszła prze? ziemskie życ,ie, a teraz w skutek

iakiegoś niewiadomego pociągu, schodzi na da

wną sferę.

Jasna plamka na lubhze zaczęła się wyraźniej

odrysowywac, a nawet powlekać lekki( mi barwa

mi, że tak powiem niecielesnemi, przy których

faiby najświeższej pa!etry, w }daw ały się brudne.

Było to raczej wyubraiinie koloru, niż sam ko

lor; jakaś mgiełka promieniem przeszyta 1 tak

łeknclmo ucieniowana, że tegoby ludzki język nieu

m’ał nazwać.

Gwido ciągle wpatrywał się tak mocno wzru

szony., że wszystkie n=.rwy w nim drgały. Obraz

coraz uwydatniał się, a jednak nie miał on gru

bej ścisłości rzeczywistej, tylko coś zawsze mgli

stego; aż wreszcie G r ”)o mógł rozpoznać na tle

lustra, jakby portret w jaskrawych ramach, gło

wę młodej kobiety, a raczej d:. ewczyny, tak nad

ziemskiej piękności źe obok każda piękność cie

lesna wydawała się jak, c’eń.

Różowa hladi ść z lekka barwiła tę głowę, nie

potrzebnjąeą kontrastu światła i cieniu, jak głowy

ziemianek, ż(by wymodelować wszystkie jej czę

ści; bo też nie si(mski dzień, lecz promień wie

czności oświecał ją. Włosy koloru aureoli; ota

?zały kontur jej czoła iakhy złotą parą W oczaeli

nieco spuszczonych w dół pł} wały źrenice nocne

go szafiru, dz:wnej słodyczy, podobne do tych fi

jałkowY(’h barw okrywanych niebo po zacho

dzie słońca. Nosek kształtn} i cienki; uśmiech

przypom naiący portrety Leonarda da Vinci. miał

więcej rzewności 2 mniej ironii, w cudowne za

gięcia układał usteczka, szyjka pochylała się na

przód 1 ginęła -w śrebrcycb półcieniach.

Słtby ten rysunek, zrobiony słowami ukutemi

n? oddanie przedmiotów naszego świata, daje na

der niepewne wyobrażenie o zjawisku, jakie Gwi

do ujrzał w zwicrciadle wi neckiem. Patrzał -że na

mą okiem cielesnem, czy okiem duszy? Obraz i

stniał-że w rzeczywistości, i czy ktoś drugi, nie

hędący pod wpływem rozdrażnienia nerwowego jak

Gwido, byłżeby widzieć go wstanie? Nie łatwoby

rozwiązać tę zagadkę; bąć jak bąć to co widział,

ehoć podobne, nie było przecież p idobnem de ża

dnej głowy kobiecej na tym padole. Były to

wprawdzie człowiecze rysy, lecz oczyszczone, prze

ndeniune, /idealizowane, a uwydatnione przez ja

kąś nieciełesną substam yę, o tyle, żeb} w gę

stej atmosferze ziemskiej dały s.ę poznać oczom,

których jeszcze nie spadła graba powłoka.

Dnch czy dusza przychodząca do Gwida musiała

zapewne pizybrać kształty dawnego znikomego

ciała, ale takie, jakie mogą być w subtelniejszym,

eteryczniejszym świecie. gdzie tylko są cienie rze

czy, a nie materya. Widok togo :jawi ka wpra

wił Gwida w nieopisany zachwyt; uczucie trwó

g, z początku doznawane ustąpiło, 1 teraz z ca

lem uniesieniem napawał się tym widokiem, nie

rozbierająe przyczyn zjawiska, jakby takowe od

było się w sp.isób najnaturalniejszy Jakoż zbli

żył się do lubtra, chcąc wyraźniej widzieć rysy

portretu; lecz głowa lubo zdawała się być bliską,

p zecież bvła w oddaleniu, jakby na wewnętiznej

pł?szc?yzr.ie sz.=,ło od lijał się przedmiot znaj

dujący się w niezmierzonej odeali. Rzeczywi

stość tego na co patrzał, jeżeli to można zwać

rzeczywistością. widocznie znajdowała się gdzie

indziej, w jakicheś głębiach

alekieh, zagadko—

W}ch. nkpizystępnych żywemu człowiekuwi. do

kąd najzuchwalsza myśl ludzka nie śmiałaby się

zapuścić. Napróżuo chciał on rysy tej tw arzy

zwijzać z jakiem ziemskiem wspomniani im, ale

przeklinał się, że nigdy nic podobnego nie spo

tkał, chociaż mu się zdawało, że to twarz znajo

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction