Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 613 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

N* 145.

Hjraków, 27 Czerwca — Czwartek.

źiok 1875.

B IW Pr» « cały ciąg wystawy Polacy udający

u l do Paryża nogą nabywać Nra Ckasu w Orands

agasins du Prvntervptt Boulevard HauBamann 70,

Przedpłata na »,CZAS"

od dnia lge Łlpca 1878 r.

Z przesyłką pocztową wpaństwie

Austryackiem:

oa pół roku

u» kwartał

na 1 miesiąc

słr. 12

złr. 0

złr. 2*50

Z przesyłką pocztową do Niemiec:

na pdł roku na kwartał na 1 miesiąc

28 marek 14 marek

6 marek

Uprasza Bi%, o wczesne zamawianie i wyraźne wy

pisanie nazwiska i miejsca odbioru albo nadesłanie

dawnej opaski drukowanej s adresem.

Prenumerataliczysiętylkood pierwszego do

ostatniego dnia w miesiąca.

Prenumeratę nąjdogodniej przesyłać p r z e k a z e m

pocztowym.

Cena C z a s u za granicą ogłoszona jest w tytule

każdego numeru.

Krabów 26 caerwea.

Skoro tylko Rosya rozpoczęła wojnę tu

recką bez. poprzedniej zmiany systemu

w Polsce, misya jej słowiańska była chy

bioną, a zaczynała się próba pansławisty

czna ^ a zewnątrz, jako dalszy ciąg zamiaru

wytępienia a zarazem także zrusyfikowa

nia Polaków i Słowian w ogóle. Niechy

bnie, nieuniknienie Rosya nie uszano

wawszy faktu narodowości w Polsce, nie

mogła go uszanować ani nad, ani za Du

najem i nie sz ła tam dla wyswobodzenia

ludów i zapewnienia im bytu narodowego,

ale dla pochłonięcia icb i znicestwienia

w ten lnb ów sposób. Nie szła ona dla za

pewnienia tryumfu Słowiańszczyzny, ale dla,

panslawizowania. I dla tego to Polacy, któ

rz y musieli pragnąć wyswobodzenia Sło

wian z pod jarzma tureckiego, ale prze

dewszystkiem zapewnienia istotnego ich bytu

narodowego, nie mogli się łudzić, ani entu

zyazmować, musieli pozostać biernymi i

zachować wyczekujące stanowisko. Przewi

dywania ich oparte były na ścisłem rozu

mowaniu, na doświadczeniu, na niezmienio

nym pomimo przestróg a nawet nawoływań

części pnblicystyki rosyjskiej, systemie

w Polsce i względem Polaków; przewidy

wania te sprawdziły się najzupełniej w tra

ktacie z San Stefano, który nie był dziełem

słowlańskiem ani narodowościowem, ale pan

slawistycznem i assymilacyjnem. Sprawdziły

s ię te przewidywania najdobitniej, żeby nie

powiedzieć najbrutalniej w zaprowadzeniu

administraoyi panslawistycznej w Bułgaryi,

o której nie my, ale niech Rosyanie i ro

syjscy publicyści świadczą. Namacalnym

dowpdeiB, że jedna i ta sama myśl prze

wodniczyła działaniu rosyjskiemu w Polsce

po r. 1863 i za Dunajem w r. 1877, jest

powołanie i użycie tych samych ludzi tu i

tam do zarządu cywilnego, a mianowicie

tego jednego, który tak wymownie i dziel

nie przedstawiał całą bezwzględność i dzi

ką praktykę najdziwaczniejszych utopij. I tu

i tam występują te same społeczne teorye

i pomimo ich potworności wprowadzone są

gwałtem w życie, i tu i tam działanie zwra

ca się przeważnie w kierunku agraryjnym,

pomiata własnością i dla celów politycz

nych nie tylko nie waha się, ale pragnie

zasiać minę ekonomiczną, utrwalić rozstrój

społeczny, a to wszystko w jednej myśli

pochłonięcia i zjednoczenia przez znisz

czenie !

U źródła zatem, w Polsce pod panowa

niem rosyjskiem, należy badać panslawizm,

bo tam on zakwitł, tam trzeba mu się przy

patrzyć, tam śledzić objawów jego gorącz

kowego żywota. Nie w myśli zachowania

Polski, nie dla zgniecenia powstania, na

wet nie dla zemsty, wprowadzonym został

dotychczas istniejący w Polsce system, ale

dla rozpoczęcia działania panslawistyczne

go, dla przysposobienia polskiego żywiołu

do asymilacyi, lub dla ułatwienia sobie po

chłonięcia go. Polityka ta w Polsce chciała

zbyt duży kawałek rozkroić na części, aby

módz j e wszystkie stopniowo połknąć. Mo

gła z początku działać tu namiętność, ale

metoda widocznie wzięła w końcu górę i

panslawizm okazał, czego jest zdolnym i do

czego zmierza, najpierwej w Polsce. Był to

pierwszy jego egzamin. Kto chce poznać

przyszłość, jakąby zgotował narodom i kra

jom, niech przyjrzy się i niech zastanowi

się nad dzisiejszym stanem Królestwa Pol

skiego, nad położeniem żywiołu polskiego

w cesarstwie rosyjskiem. Niezawodnie, że

z własnego interesu, ale także z prawdzi

wej, głębokiej życzliwości, dla ludów sło

wiańskich, z troski o ich byt i przyszłość

narodową, która nas żywo obchodzić musi,

wzywamy j e , aby zbadały sumiennie spra

wę polską pod panowaniem rosyjskiem, aby

w Polsce pod panowaniem rosyjskiem przy

patrzyły aię panslawizmowi i aby wspólnie

zdaleka obmyśliły środki /zaradcze i o

bronne.

Nie dziwimy się wcale i nie mamy za

złe ludom słowiańskim, że wtedy kiedy

nikt o nich ani myślał ani dbał, a Rosya

jedna rzeczywiście od wieków opiekowała

się niemi i broniła przed Turcyą, że one

zwracały do niej wdzięczne i tęskne spoj

rzenia, i niedziwimy się , że kiedy powo

łała je do walki z wiekowym wrogiem sta

nęły na zawołanie; a że przelały za słu

szną sprawę krew, nikt a przedewszystkiem

my nieodmówimy im uznania. Ależ te ludy

nietylko walczyły przeciw Turcyi, ale wal

czyły o swoją mowę ojczystą, o swoje oby

czaje i tradycye, o byt narodowy, o niepod

ległe lub samoistne istnienie; walczyły aby

krok naprzód zrobić na drodze wykształce

nia i ukształtowania. Otóż niech się w Pol

sce nauczą, że system tam wszechwładny,

a który nie jest czem innćm jak panslawi

zmem, temu wszystkiemu zagraża, wszystko

to wch wili szału i upojenia zwycięstwem mógł

by zniszczyć, zniweczyć, znieważyć ’i pochło

nąć. 7njech się te Indy słowiańskie nie łudzą,

że tożsamość religijna, że prawosławie, ochro

ni je , że je zabespieczy przed assymilacyą,

że im okupi autonomię i odrębny byt.

Ruś cała stała się prawosławna: a gdzie

ślady autonomii Ru si, gdzie ślady uznanej

odrębności ruskiej? Nie ma ich, bo pansla

wizm ich nie znosi, a wszelkie dążenia ru

skie za kordonem ścigane są i prześlado

wane, może jeszcze z głębszym fanatyzmem

bo z większą obawą, "nil polskie.

W imieniu przyszłości świata słowiań

sk iego , w imieniu przyszłości i wolności

tej części świata; w chwili ważnej i może

rozstrzygającej, wzywamy Indy słowiańskie,

aby nad powyższemi prawdami i faktami

sumiennie się zastanowiły, a tó dla tego,

aby uniknęły zabójczej dla nich o pansla

wizmie pomyłki; niech w przepaści nie wi

dzą zbawienia w zniszczeniu przyszłości.

Dla ich własnego a i naszego zbawienia ko

niecznem jest aby znały i zrozumiały nową

fazę sprawy polskiej w Rosyi; to jest aby

zbadały i śledziły od pierwszych chwil dzia

łanie panslawizwu. Niech bacznie przypa

trzą się temu dziełu zniszczenia, którego

widownią i ofiarą jest ed czternastu lat

Królestwo Polskie, gdzie tak misternie złą

czyła się teorya polityczna z interesem oso

bistym klasy urzędniczej, aby słowiańskie

mu narodowi zadać śmiertelne ciosy. A rzecz

godna uwagi, że to połączenie i ścisłe ze

spolenie jest odznaczającem panslawizm

zarówno w Królestwie Polskim i w Bułga

ryi znamieniem, tak , że o jego kapłanach

można powtórzyć to co Figaro mówi do

hf. Almavivy: Faire a la foit le hien pullic

et particulżer chefd’oeuvre de morale en virili

Monteigneur! Otóż to co dla Polski jest prze

szłością i teraźniejszością będzie dla całego

świata słowiańskiego przyszłością, jeżeli pan

slawizmu nie zwalczy i me pokona, u siebie i

przez siebie. Tę przyszłość jak w zwiercia

dle zobaczyć można ?feJęrajacb polskich

pod panowaniem rosyjskiem, a jeżeli kiedy

to w tej chwili studiu m to jest wielkiej

wagi i doniosłości dla wszystkich bez wy

jątku. Ale już przed dokonaniem go w szcze

gółach, po prostem zastanowieniu się i po

bieżnem porównaniu bytu Polaków w Au

stryi i R osyi, lub nawet innej narodowości

w Austryi a narodowości polskiej w Rosyi,

każdy Słowianin przyznać mnsi, że Austryą

pomimo przewagi Niemiec i Węgrów, daje

rękojmie nie już tylko bytu narodowego,

ale po prosta życia, kiedy wyzwalający

Słowian z pod jarzma tureckiego dla po

chłonięcia ich w sobie, panslawizm rosyj

ski, jest ich zaprzeczeniem.

-------------- * w * ------------—

Journal dis Debata następną podaje dale) cha

rakterystykę reprezentantów francuskich na obe

cnym kongresie:

William- Henryk Waddington, minister spraw

zagranicznych, zanim sobie zdobył imie w polityce

i dyplomacyi, posiadał je już jako uczony. Uro

dzony w Paryżu z rodziców pochodzenia angiel

skiego, p. Waddington dokończył nauki swe w Uni

wersytecie w Cambridge i rozwinął silne i uderza

ące przymioty inteligencyi dziwnie uzdolnionej do

prac naukowych i walk życia publicznego. Przepę

dził on młodość swą na podróżach i wyłączneto

studyowan u numismatyki i epigrafi. Przez cierpli

we badauia, które w ruch wprowadzają wszelkie

władze umysłu, zdobył on owo przywykuienie do

precyzyi, jasności, siły i wytworności, które mu po

służyły do t go, że najprzód został jednym ze zna

nych w Europ:ę archeologów, a następnie mężem

stanu. Wprawdzie zawód jego polityczny poczyna

się dopiero w r. 1871. W r. 1865 stawił się jako

kandydat do wyborów w departament ie del Aisoe,

lecz ujadł. W r. 1870 był członkiem wielkiej ko

misyi decentralizacyjnej poza-parlamentarnej, któ

rej przewodaiczył Odilon Barot, lecz główne jego

zajęcia zwrócone były ku nauce i jej to zawdzię

cza on przyjęcie swe do ,Akademii napisów i sztuk

pięknych- (Acadtmit des inscriptions et bsllea

lettres). Wszedłszy w życie publiczne w r. 1871

w wilię klęsk Francyi w dojrzałym już rozwoju ta

lentu i wiekn, traktował on politykę jak naukę

z nieugiętym umysłem, z wzniosłością zapatrywań i

samowiedzą, które zeń utworzyły jednego z naj

czynniejszycb pracowników na polu reorganlzzcyi

narodowej. Zwrócił on się naprzód do polityki we

wnętrznej. Wierny doktrynom, jakie popierał za

cesarstwa, stanął on obcesowo w szeregach stron

nictwa liberalnego, którego został jednym z sze

fów najbardziej słuchanych. Jego to dziełem była

po większej części ustawa o decentralizacyi depar

tamentowej, którą Zgromadzenie narodowe w szla

chetnej żarliwości pierwszych miesięcy swego ist

nienia wypracowało, przedyskutowało i zawotowa

ło wśród najstraszniejszych zawikłań, jakie kiedy

kolwiek naród przechodził. W r. 1872 p. Wad

dington oświadczył uroczyście, że nie jest republi

kaninem wczorajszym, że jest liberalnym koserwa

tystą i że z tego tytułu przyłączył się do Rzeczy

pospolitej: ,,Musimy, mówił on mieć cel przed o

czyma i kraj tego także wymaga. Otóż, mówię to

głośno, celem tym, tą przyszłością, wiana być Rzecz

pospolita zachowawcza. Mówię to bez porywu, bez

namiętności, lecz zimno 1 stanowczo, gdyż nie wi

dzę, aby jakkolwiek inna forma rządu liberalnego

możebną była wr naszym kraju.1* Słowa ostatnie da

ją dokładne wyobrażenie o intelektualnym i mo

ralnym nastroju p. Waddingtona; żadnego porywa,

żadnej namiętności, lecz zdrowy rozsądek, rzadka

wytrwałość zapatrywań, brak zupełny złudzeń, zimne

i nieugięte postanowienie, oto przymioty jakie przy

uiósł z sobą wstępując w życie parlamentarne Za

mianowany przez Thiersa ministrem oświecenia na

5 doi przed 24 maja, prześliznął on Bię tylko przez

gabinet, lecz wrócił do niego, gdy wybory 1876 r.

stanowczo zapewniły trynmf Rzeczypospolitej. Z ko

lei minister oświecenia w gabinetach Ricarda, Du

faura, Marcóra i Jules Simona zajmował on Się

z wyłączną kompeteucyą temi wielkiemi reformami

nauczania publicznego, do jakich niegdyś zrobił alu

zyę w oświadczeniu swem,, odpowiadając p. Leono

wi Renault Opuściwszy ministerstwo 16 maja, są

dzić było można, że obejmie napowrót 14 paździer

nika posadę, jaką piastował dotąd. Lecz Francya

potrzebowała umysłu silnego i prawego, bberalne

go i światłego, aby naprawić błędy, jakie popełni

ła dyplomacya reakcyjna i p. Waddington jedno

myślnie prawie przeniesiony został do ministerstwa

spraw zagranicznych. Znajomość zagranicy, jakiej

nabył przez liczne swe podróże, jego wielkie sto

sunki osobiste zewnątrz, chwała, jaką mn »jednały

w Europie jego prace naukowe i polityczne, czyni

ły go najlepszym reprezentantem dyplomacyi fran

cuskiej. P. WaddiDgt"n zrywając i zgubnemi tra

dycyami swego poprzednika, nadał polityce francu

skiej charakter zupełnej bezstronności, wzniosłej

neutralności, szczerego liberalizmn, jaki utraciła.

Oświadczenie, jakie p. Waddington nczynił w Izbie

deputowanych, oświadczając że pojedzie na kongres,

był znakomitem streszczeniem zesad dyplomaty

czny(b, jakie Francya republikańska zachowywała

dotąd i zamier;a zachować na przyszłość. Oświad

czenie to, którego wszystkie odcienia zostały zro

z:umiane, wywarło zagranicą wielkie wrażenie. Ca

la prasa europejska przyklasnęła mu i winszowała

Francyi postawy tak rozumnej, jaką przybrała w wi

lię kongresu. P. Waddington przybył więc do

Berlina w wybornem położeniu. Jednomyślne wo

tum ł;by deputowanych zatwierdziło jego politykę,

co mu nadaje szczególną siłę. Sam jeden ze wszy

stkich członków kongresu będzie on miał moralne

ooparcie, jakiego dostarcza powszechno przyzwo

lenie kraju, który reprezentuje. P. Wa-hlington

może powiedzieć, że mówi w imieniu całej Francyi,

a język jego godnym zapewne będzio tego szla

chetnego mandatu.

Hr. Saint V a llie r doszedł do wysokiego stano*

siaka, jakie dziś zajmuje po szczeblach dyplomaty

cznego zawodu. Z kolei przydzielany do różnych

poselstw, mianowicie jako sekretarz ambasady fran

cuskiej w Konstantynopolu pod przewodnictwem p.

Moustier, spełniał on podczas swego pobytu na

Wschodzie rozmaite misye, między innemi był jlnym

konsulem francnskim w Bukareszcie. Kwestye, jakie

rozbierane będą na kongresie, nie są więc d!ań no

wemi, miał on sposobność zbadać je na miejscu.

Przymioty, jakich złożył dowody w owej epoce,

zjeduały mu szczególne zaufanie szefa i p. Moustier

zostawszy ministrem spraw zagranicznych, powcłał

go później do swego boku jako szefa gabinetu.

Osobistą swoją działalnością i zaufaniem, jakie u

miał pozyskać u p. Moustier, nadawał p. de Saint

Vallier Bzczególną ważność swoim delikatnym zawsze

finkcyom, których interes zmienia się według war

tości osób, jakim są powierzone.

W r. 1870 podczas wojny był pełnomocnikiem

francuskim w Bztutgarcie. Jego korespondencja nie

podniecała bynajmniej do złndzeń, jakimsię oddawano

w Tnilleryach co do ewentualnego współdzitłania

z Francyą państw południowo-niemieckich. Wypad

kami do nieczjnności zmuszony p. de Saint Vallier

był przydzielonym przez p. Thiersa wkrótce po

przywróceniu pokoju, jako komisarz rządn francu

skiego do boku naczelnie dowodzącego wojskiem

okupacyjnem niemieckiem, naprzód w Compiegne,

potem w Nancy. Chodziło o rozwiązanie w sposób

polubowny trudności codziennych i innych wszelkie

go rodzaju, które wynikały nieuchronnie % zajęcia

francuskiego tarytorjum przez obce wojsko. Zda

niem ludności francuskiej wschodniej części kraju,

z którą wtedy wciągiem i bezpośrednicm zostawał

zetknięciu, również jak zdaniem samych Niemców,

p de Saint Vallłer usprawiedliwił w zupełności

swoją niezmordowaną pieczołowitością około intere

sów, których miał bronić, jak niemniej taktem

w postępowaniu z władzami niemieckiemi, wybór

p. Thiersa. Owe to sympatye, jakie zjednał sobie

wtedy w departamentach zachodnich, natchnęły go

później myślą ubiegania się o wybór do senatu

z departamentu l’Aisne, gdzie ojciec jego zresztą

znaczne posiada włości. Należąc jak wit!ka liczba

umysłów Bzczerych i patryotycznych do stronnictw

monarchicznych, p. de Saint Vallier przekonał się,

że rząd republikański stał się sita rzeczy jedynym,

który mógł zogładzić rozdziały i ;jednoczyć wszyst

kich; stawił on Bię przeto na wybory z p. Wad

dmgtonem i Henrykiem Martin i wszyscy trzej pod

pisali wspólny adres do swoich wyborców. P de

Saint Vallier był sekretarzem senatu, gdy w na

stępstwie 14 grudnia p. Gontant Biron odwołanym

był z Berlina. P. Waddington zostawBzy ministrem

spraw zagranicznych, zaproponował go prezydento

wi Rzeczypospolitej na zastępcę p. GonUut-Biron.

Wiadomo, jak to zamianowanie przyjętem było

w Niemczech. Pewnem jest, źe rzeczywiste pole

pszenie naprężonych między Francyą i Niemcami

stosunków nastąpiło z utworzeniem obecnego gabi

netu francaskiego i z przybyciem br. de Saint Vallier

do Berlina. Tym sposobem został on wskazany, jako

drugi pełnomocnik do pomocy p. Waddingtonowi,

Czgtt M«r*eka-artystycm.

RÓŻNE PISMA PROZA

Kajetana Koźmlana.

ŻYWOT

Stanisława Nałęcz Małachowskiego,

Generała Wojsk Polskich,

Senatora Królestwa Polskiego.

,Sed praeftlgebant Ciuini

stąne Brutus, eo ipso, qnod

effigies eorum non vis»bantur."

Taeitui Anna!, lib. 3 cap. 76

Są czasy, w których milczenie, po stracie wsła

wionych zasługami w przeszłości mężów, jest

oznaką ich wartości i znakomitości. Niemy żal,

nagie i ledwie imie ich mieszczące nagrobki,

mają mowę zrozumiałą od potomnych, co zawsty

dza te obszerne i swobodne nekrologi, któremi

usłużne obecnemu czasowi pióra; tak obficie za

pełniają karty pism publicznych.

Czytamy codziennie, nieznane nam imiona, ob

oe łub obojętne dla nas sprawy; po zgon*e Sta

nisława Małachowskiego, ostrożna lękliwość le

dwie słów kilką rzuciła.

Nawykamy _milczaó, lecz kiedy pióra prawach

pisarzy trętwiąją, pamięć ludzka nie zna więzów,

i tom głębiej, pjętnęjp w sobie zacne, szlachetne,

a już zgasłe, cnót i poświęcenia się wzory, im

więcej jest zawziętej do jej zacierania usilności.

Należałem kiedyś do tych, co troskliwość o ś li

wę i zaszczyty narodowe, wziąwszy za obowiązek

sumienia, a za prawidło nieskażoną pochlebstwem

prawdę, nie omieszkali wystąpić z świadectwem

swojem, na kartę pism publicznych, ile razy śmierć

nielitościwa, osierociła Ojczyznę naszą z żyjących,

a godnych naśladowania przykładów cnót i za

sług płci obojej. Przychodziłem w pomoc żalowi

powszechnemu piórem i mową, aby ślady za

szczytów naszych nie ginęły.

Powszechność narodowa, znajdowała w ustach

i wyrazach moich swoje uczucia, swoje przeko

nanie, i dawała im ufność i wiarę. W obecnych

nawet czasach, odważyłem się, acz nie czerstwem,

ale zawsze oględnein, na obecne okoliczności pió -

rem, kilkakrotnie się odezwać, ale pisma moje,

wchodziły na kartę d!zienników publicznych, tak

obnażone i zmienione, że ich pojąć i zrozumieć

nie mogłem, lecz zrozumiałem zakaz i zamilkłem.

Dla tego obecne pismo, o które się po mnie

Bława mojego narodu dopomina, a czterdziesto

letnia niezachwiana przyjaźń, i żal rzewny, w głę

bi zranionej duszy, wolą, już nie kartom pism

publicznych, już nie powszechności narodowej,

lecz jedynie, całej wielbionej przezemnie rodzinie

Małachowskich, lecz sędziwej, cnotami słynnej

i bolejącej małżonce utraconego przyjaciela, lecz

zacnej, tkliwej i umiłowanej przez niego córce;

lecz pozostałemu synowi i wnukom poświęcam;

niech je odczytawszy, z rozpamiętywaniem cnót

i zasług zmarłego ich patryarchy, ukryją pod

kamień grobowy, lub przycisną marmurowym na

grobkiem, aby tak trwale, jak w icb pamięci,

w ukryciu doczekała czasów, w których może

głos swobodniejszego plemienia, zapytywać się

będzie, dla czego Stanisław Małachowski, bez za

służonego zeszedł wspomnienia. Wtedy, nieęh mu

ogłoszą hołd ten, pozostałego po nim przyjaciel^

kreślony równie dla niego, jak dla ęieni dwóch,

jego Bynów, jedąego w tułactwie zmarłego, dru

giego z bronią w ręku, w wąwozach Kazimier

skich mężnie w obronie Ojczyzny ległego, a to

plemi’e, dowie się i o zasługach Stanjsłąwą Mą—

Uęł)owpkięgc i o przyczynie milczenia.

Stanisław Nałęcz Małachowski, generał wojsk

polskich i senator kasztelan Królestwa Polskiego,

był młodszym z dwóch synów Mikołaja Małacho

wskiego, wyjewody sieradzkiego, wychowańca na

dworze króla Stanisława Leszczyńskiego w Lnne

willu, urodzonym z Ewy Męcińskiej, wnukiem Ja

na kanclerza wielkiego koronnego, prawnukiem

Stanisława Małachowskiego, wojewody poznań

skiego, posła nadzwyczajnego i pełnomocnego od

Rzeczypospolitej Polskiej do Porty Ottomańskiej,

który z nią traktat Karło%feki zawarł i podpi

sał; dodam, był synowcem rodzonym Stanisława

referendarza i marszałka konstytucyjnego sejmu,

któremu powszechność przydomek Aristidesa Pol

ski nadała, bratem młodszym Jana Nepomucena,

mBrnzałka Trybunału głównego, a p »źniej na

dwornego, Króla Saskiego Księcia Warszawskie

go. nakoniec wojewody Królestwa.

Pochodzenie ze znakomitego zasługami rodu,

jat jest często ciężarem dla niedołężnych, a wy

rzutem i zawstydzeniem dla wyrodnych potom

ków, tak dla tych, co własnemi sprawami, życie

narodn na kartę historyi przeciągnęli, będzie za

wsze godziwą chlubą Biada narodowi! co za

szczytów przeszłych swojej świetności nie ceni,

lub im uwłacza — przyszłość jego świetną nie

będzie.

Stanisław Małachowski urodził się dnia 26 lu

tego 1770 r. na Szląsku, w mieście Lignicy, gdzie

rodzice jego dla zaburzeń krajowych, przez Kon

federacyę Barską sprawionych, na chwilę się

usunęli.

Ojciec w dziecinnym odumarł go wieku, matka

sama, wzorem i codzienną nauką z pomocą bo

gobojnego kapłaąa, zaszczepiła głęboko, w serce

rosnącego dziecięcia świętą religię, że ta stała

się z laty dozgonnem prawidłem tycia. W siód

mym roku odesłany do szkół krakowskich na

nauki, plon z nich z pilnością nabyty, i medala

mi zaświadczony, przed matkę i stryja przyniósł,

który przyjąwszy nad osieroconymi synowcami

opiekę, szczególną zwrócił troskliwość na młod

szego wychowanie, gdyż starszy, już na usługach

Ojczyzny urzędy piastował. W tej to szkole do

mu jego, pod takim mistrzem, podczas, gdy mar

szałkowską laskę na sejmie r. 1788 podnosił, ode

brał Stanisław pierwsze do usług krajowych uspo

sobienie, mniej z prawideł jak iz wzorów.

Tam on poznał Czartoryskiego, Ignacego i Sta

nisława Potockich, Kołłątaja, zgoła poznał Pol

skę ; tam zaprzyjaźnił się z najgorliwszemi sej

mu posłami, przytomny ich rożmowom, nabywał

wiadomości potrzebnych w politycznem życiu,

tam obyczaje kształcił i ukrzepiał, towarzyszył

stryjowi codziennie do Izby obrad, której ściany

już brzmiały głosami Tadeusza Czackiego i Kra

sińskiego starosty opinogórskiego, bliskich je

go krewnych, a tej samej szkoły co i on wycho

wańców, przysłuchiwał się rozprawom wymo

wnych mówców Marszałka litewskiego Sapiehy,

Matusewicza, Niemcewicza, Weissenhoffa, Wa

wrzeckiego i innych, a co pojął i czego na

był, miał obowiązek Stryjowi odnosić i powta

rzać. W takiem on towarzystwie nawykał czcić

władzę, podlegać prawu, szanować starszych, nie

wynosić się swym stanem nad inne stany, z któ

rych składała się Polska, nie nadymać się imie

niem, bo już wtenczas dawne przesądy i uprze

dzenia przodków nikły; zaczęto nie uznawać in

szej między ludźmi różnicy, jak zdolność i za

sługi a podnosząc poniżonych do godności czło

wieka, wracać ludzkości przywłaszczone jej pra

wa. Tak przygotowanego młodzieńca, dodał stryj

do orszaku Piotra Potockiego starosty szczyrzec

kiego, posła nadzwyczajnego do Porty Ottomań

skiej, aby imieniem swojem przypomniał Turcyi,

wieczną z nią przyjaźń i przymierze.

Nowy dla wychowańca ostrego powietrza, wi

dok wschodniego świata, odmienne ludu, rządu

i obyczajów obrazy, miękkie i zniewieściałe Mu

zułmanów życie, tyle zresztą powabów i uroczych

ponęt, mogły szkodliwy wpływ wywrzeć na mło—

S digitalizacja: mbc.malopolska.pl

,(O

dzieńczą wyobraźnię i obłąkać skłonności wio

sennego a żywego w swoich zapędach i uniesie

niach wieku, ałe religia w jego serce mocno

wpojona, ale przestrogi i uwaga na stryja, ale

pamięć na przeznaczenie swoje, hamowały pospo

lite i upadlające żądze; mógł się pogrążyć, wstrzy

mał aię i oderwał, mógł się zepsuć, nie skaził

się; na szlachetniejsze obzierając się wzory,

podróżą po Grecyi, Peloponezie, Włochach, cie

kawą wyobraźnią nasycał, umysł zdobił, serce

hartował, a myśli ku Ojczyźnie zwracał.

Runęło dzjeło narodowej sławy pod eterem

stryja jego wzniesioną, runęło niestety! naszą

niezgodą, runęło spiskiem zbrodniczym wyrod

ków, sprzysiężonych z obcą przemocą, runęło

dwustronnością, zniedołężniałego wiekiem i wy

czerpanego zniewieściałością króla. Nie bez wi

ny atoli sejmu, który losy ojczyzny opuścił, i

w niewierne powierzył je ręce. Rozlał się po

kraju Targowicki spisek, prawi i zacni obywate

le rozpierzchli się, lub uchodzili z kraju, przed

prześladowaniem, pomstą i łupieztwem chciwych

obłowu, przemocy i dumy.

Małachowski Marszałek, jako tułacz i wygna

niec wraz z Potockim, Kołłątajem, Zakrzewskim,

w Dreźnie schronienie obrali pod opieką książę*

cia a królów polskich potomka, którego cnoty

koroną Polski uwieńczyć usiłowali.

Młody Stanisław Małachowski, uderzony gromem

który jego Ojczyznę i rodzinę dotknął, dobrowol

nym zrobił się wygnańcem; ukończywszy podróż

nie wrócił do Polski, lecz do tej części Polski,

która pod rzędem Austryackim przybrała Gali

cyi nazwisko. Tam w r. 1793 a dwudziestym

drugim życia, wszedł w związek małżeński z An

ną Stadnicką Starościanką. Ostrzeszewską, liczne

go i dobrze w Polsce zasłużonego rodu plemien

niczką. Znalazłszy w młodej małżonce, te same

które go ożywiały uczucia, wyobrażenia i upodo

bania, znalazł szczęśliwą, prawdziwą samego sie

bie połowę. Śluby wspólnych i dozgonnych zwią

,4 -""

"Ws

Prenumeratą przyjmują)

W K r a k o w i e i Adminlstracya ,,CZA-SU" tud zież urzędy pocztowe. Miejscową prenumeratę księ

garni* 8. A . K rzyżanow skiego, handel Nowakowskiej. U ( t u u r n l u i inseraty i przyjm ują się za"o płatą

od miejsca wiersza drukiem drobnym_ (petitowym), za pierwszy raz 10, za każdy następny faz po 5 o.

N a d e s ł a n e (na 3 stronnicy dziennika) od miejsca wiersza drukiem drobnym po 30 o. źa każdy raz.

D o łą c z e n ia d o ,,CsaiB** (prospekta, cyrkularze, ogłoszenia itp,) przyjmuję się za cenę 1 złr. od

100 egzempł. dla zamiejscowych, a 50 o. od 100 egz. dla miejscowych premimorn turów. Należy tożd

nprasza się naprzód nadesłać przekazem pocztowym. 0|(łM»**nta 1 prcuunieratę przyiii,u,ią:

we L w o w i e Ajencya ,,Czasu" w głównym składzie tytoniu Nr. 1 przy ijfh v Halicki ! Nr._ 4 .

w P a r y ż u wyłącznie p . Adam, Carrefour de la C roii Roug* g, (prenmcenife p. W !t,u ziom «I;I, F’en* |

bonrg Poiasoniere 83); w W i e d n i u pp. Haasenstein A Vogłer (takie w Hamburgu. I’relilifnr. ie u ii .,

Berlinie, Lipsk u, Bazylei i Wrocławiu), A. Oppelik, Stul»enbAst«i Nr. 2 (także w Pradze . ;(. Mo.*e«

(także wBerlinie H amburgu, Monachium i Norymberdze), O. L. L)auhe A l ’ump, (także u łVanl.iuu-ie

n. M.) Rotter A Comp.

C a n t ’wychodzi codziennie, wyjąwszy niedziele i dme świąteczne.

Odttsiela* N a Czasu, o ile zapas starczy, w Krakowie po 10 c,, we Lwowie lob z przesyłką pocztową 12 o

Pi »umerata wynosi*

ft}

na całyrok na kwartał n o t miesiąc

Pocztą w Państwie A nsłrysekiem ............................................

24 zla.

6 zła.

2zła.50a

Niemibckiem..................

28 zła.

7 zła.

8 zła,

de Włoch, Francyi. Anglii, Belgii, Srwąjcaryi, Turcyi

i *aaych państw na) żętych do związku pocztowego

82 zła.

8 zła.

Prenumeratę przyjmuje się tylko od Igo do ostatniego dnia w miesiącu. — L ia ty z pieniędzmi i prss

piezjs*z6 na prenumeratę i ogłoszenia (inseraty) uprasza się nadsyłać fra nco do Administracji

Czasu w Krakowie.

l/isty reklamacyjne ntteapitczft°wane m_e podlegają opłacie pocztowej. »

L/istów niefrankowanych nie _przyjmuje się.

K tękoplsm m nadsyłane Kedakcyi nie zwracają się, lecz bywają niszczone.

1 of 4 • Strona 1

Czas.

➔

Description

Structure

Структура

Język Polski :

Similar

Similar publications

Język Polski : Organ Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego. R. 76 (1996), Zeszyt 2-3 (marzec/kwiecień).

Прочитайте

Język Polski : Organ Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego. R. 75 (1995), Zeszyt 4-5 (wrzesień/grudzień).

Прочитайте

Język Polski : Organ Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego. R. 77 (1997), Zeszyt 4-5 (wrzesień/grudzień).

Прочитайте

Język Polski : Organ Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego. R. 67 (1987), Zeszyt 1-2 (styczeń/kwiecień).

Прочитайте

Język Polski : Organ Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego. R. 52 (1972), Zeszyt 4 (wrzesień/październik).

Прочитайте

Język Polski : Organ Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego. R. 66 (1986), Zeszyt 1-2 (styczeń/kwiecień).

Прочитайте

Język Polski : Organ Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego. R. 68 (1988), Zeszyt 1 (styczeń/luty).

Прочитайте

Język Polski : Organ Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego. R. 60 (1980), Zeszyt 4 (wrzesień/październik).

Прочитайте

Język Polski : Organ Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego. R. 59 (1979), Zeszyt 3 (maj/czerwiec).

Прочитайте

Język Polski : Organ Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego. R. 59 (1979), Zeszyt 4 (wrzesień/październik).

Прочитайте

Język Polski : Organ Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego. R. 78 (1998), Zeszyt 1-2 (styczeń/kwiecień).

Прочитайте

Język Polski : Organ Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego. R. 79 (1999), Zeszyt 1-2 (styczeń/kwiecień).

Прочитайте

Język Polski : Organ Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego. R. 79 (1999), Zeszyt 4 (wrzesień/październik).

Прочитайте

Język Polski : Organ Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego. R. 67 (1987), Zeszyt 3-5 (maj/grudzień).

Прочитайте

Język Polski : Organ Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego. R. 66 (1986), Zeszyt 3-4 (maj/październik).

Прочитайте

Język Polski : Organ Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego. R. 78 (1998), Zeszyt 5 (listopad/grudzień).

Оцінювати публікації можуть тільки зареєстровані користувачі. Увійти

0 оцінок

Details

Приналежність до колекції

Коментарі (0)

Завантаження метаданих

Завантаження оцифрованих файлів

VIAF/NUKAT

Mirador viewer