Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 639 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Ner 33

Kraków, Sobota 9 Luteg-o 1901.

Rocznik LIY.

CZAS

(wydanie wieczorne).

Prenumeratę przyjmują: Administracya Czasu w Krakowie i urzędy pocztowe.

Miejscową prenumeratę księgarnia 8.A . Krzyżanowskiego, handle: St Karlińskiego w Sukiennioach,

H. Kretschmera Rynek, 10, Biuro dzienników Hopoasa i Salomonowej, Gfłówna trafika, w Rynku głównym.

OgloBKania przyjmuje się za opłat% od wiersza petitem za pierwszy raz 20 hal.,

za każdy następny

po 10 hal.; układ tabelaryczny, oyfrowy, skomplikowany, pierwszy raz po 40 hal., następny po 10 hal.

Nadesłane (na trzeciej stronie) od miejsca wiersza drukiem petitowym 60 halerzy za każdy raz.

O(g:łoszenia i prenumeratę przyjmuj%: we Lwowie biura dzienników L. Plohna, A . Olszew

skiego, St. Sokołowskiego, A . Hollendra, K . Buchstaba: w Jarosławia Biuro dzienników; w Nowym

Sęczu H. Bachner; w Przemyśla A. Juszczyóski księgarnia kolej., D . Heszeles, księgarnia Ringlera,

w Rzeszowie M. Weintraub; w Stanisławowie Jasielski i Sp.: w Tarnowie M. Rockach,

w Tarnopola C. Haliczer; w Paryiu wył%cznie p. Adam rue de Varenne 38, (prenumeratę p. W.

Raczkowski Courbevoi pod Paryżem rue de Chemin ae fer 44); w Wiednia Haasenstein A Vogier

(także w Hamburgu, Frankfurcie n. M,, Berlinie, Lipsku, Bazylei i Wrocławiu), A . Oppelik, R . Mosse

(także w Berlinie, Hamburgu, Monachium i Norymberdze), H . Schalek, M . Dukes, J . Danneberg, H.

Fnedl (tylko prenumeratę H. Goldschmidt A Comp.); w Frankfurcie n. 91« G. L . Daube A Comp.

Za każd% zmianę adresu dopłaca się 40 hal. " W

Adres Redakoyi: ul. św. Tomasza Nr 82.

—

Telefon Nr 50.

Kraków 9 lutego.

Bardzo pówoli zarysowuje się obraz przy

szłych stosunków, jakie wytworzą się w Chi

nach po zawarciu pokoju. Obecnie rozpo

znać można zaledwie mgliste kontury tego

stanu rzeczy, jaki powstanie, gdy wojska

związkowe ustąpią z Pekinu, a dwór chiń

ski powróci do stolicy państwa. Jeżeli pro

gram ambasadorów będzie ściśle spełnio

ny, w takim razie Pekin i cała prowincyą

Peczili będą poddane dość uciążliwemu

protektoratowi państw sprzymierzonych, pod

czas gdy Mandżurya stanie się faktycznie

rosyjską prowincyą. Protektorat ten będzie

uciążliwy nietyłko dla Chin, ale także dla

mocarstw, które go będą wykonywać.

—

Utrzymanie silnych stosunkowo załóg w Pe

kinie i wzdłuż kolei łączącej to miasto

z morzem, pociągnie za sobą bardzo zna

czne koszta, a nigdy nie usunie niebezpie

czeństwa nowego konfliktu. Prócz tego,

problemat to niełatwy do rozwiązania, aby

zachować zupełne porozumienie i jak najdo

kładniejszą równowagę pomiędzy wszyst

kiemi interesowanemi państwami, gdy naj

lżejsze poruszenie środka ciężkości kw e

styi chińskiej może, a nawet musi wywo

łać starcie zbyt różnorodnych interesów

I tu także położenie Rosyi jest najwygo

dniejsze, i coraz lepiej można ocenić całą

doniosłość jej rozumnej i konsekwentnej

polityki.

Rosya prawie się usunęła od współ

działania z innemi mocarstwami w Pekinie

i w Peczili, gdyż dla jej potrzeb wystar

cza całkowieie Mandżurya, związana siecią

szyn z jednej strony z wschodnią Sybe

ryą, z drugiej z Portem Artura. Rosyjscy

pełnomocnicy i oficerowie spełniają teraz

w północnych Chinach misyę humanitarną

w przeciwstawieniu do Niemców i Angli

ków, którzy występują tam jako okrutni

najeźdźcy i gnębiciele miejscowej ludności.

Karne wyprawy, urządzane przez hr. Wal

dersee, kończą się stale rzezią spokojnych

mieszkańców, zniszczeniem i pożogą; -

Rosyanie rozdają Chińczykom w Pekinie

i okolicy tego miasta żywność, i osłaniają

ich przed nadużyciami innych Europejczy

ków, podkreślając przytem starannie tę

różnicę postępowania.

Rzecz to pewna, że ze wszystkich państw

europejskich, wdzierających się do Azyi

Rosyanie posiadają najsilniejszy dar asy

milacyi i najłatwiej zyskują zaufanie tu

ziemców. Dali tego dowody na Kaukazie

i w Turkiestanie i potwierdzają te spo

strzeżenia w Chinach. Po początkowych

okrueieństwach, równie niegodziwych jak

niepotrzebnych, popełnionych w Błagowie

szczeńsku i przy wybuchu wojny w Man

dżuryi, Rosyanie prędko przeszli do meto

dy łagodności i pobłażania, zupełnie od

miennej od tej, jakiej zwykle używają

w Europie. W dodatku ich etnograficzne i

kulturne właściwości sprawiają, źe porozu

mienie z ludem, tak wyłącznie azyatyckim,

jak Chińczycy, przychodzi im z wielką ła

twością, a w każdym razie bez porównania

łatwiej, niż innym Europejczykom. Między

żołnierzem lub włościaninem rosyjskim, a

Chińczykiem lub Mandżurem niema tej prze

paści, jaka leży pomiędzy każdym Azyatą a

Anglikiem lub Niemcem, nie mówiąc już

0 Francuzie — i w tem powinowactwie ra

sowem i cywilizacyjnem leży wielka potę

ga , która zapewnia Rosyanom w Chinach

górujące stanowisko i wyklucza wszelkie

współzawodnictwo.

Inne mocarstwa usiłują wedle możności

zapewnić sobie jakiś udział w politycznem

oddziaływaniu na Chiny, widząc w tem

środek do zdobycia handlowych przywile

jów, ale w ich polityce niema ani tej pe

wności wytkniętej drogi, ani tego spokoj

nego oczekiwania, jakie charakteryzuje

działanie Rosyi. Cała dyplomacya europej

ska w Pekinie ulega nerwowemu nastro

jowi, który żle oddziaływa na postęp ukła

dów pokojowych.

Każdy krok naprzód jest okupiony, roz

wlekłemi obradami ambasadorów, po któ

rych następują niemniej długie układy z peł

nomocnikami chińskimi. Ci ostatni zacho

w ują się zupełnie poprawnie, a przecież

nie można im brać za złe, jeżeli wytężają

wszystkie usiłowania, aby uchronić swoją

ojczyznę przed zbyt wielkiem upokorzeniem

1 zbyt dotkliwymi ciężarami materyalnymi.

Mocarstwa próbują wymusić przyspieszenie

układów, za pomocą wojskowej represyi.

Środek to jednak chybiony.

Dla ogółu chińskiego, wszystkie środki

surowości przedsiębrane przez wojska eu

ropejskie są i będą zawsze tylko naduży

ciami barbarzyńców. Chińczycy, którzy pra

wa międzynarodowego nie znają i nie u

znają, nie mogą zrozumieć zasady nietykal

ności posłów zagranicznych; w ich mnie

maniu ani zabójstwo Kettelera, ani napad

na ambasady europejskie w Pekinie nie

mają cech wyjątkowej zbrodni; był to tylko

wybuch narodowej niechęci do cudzoziem

ców, którzy przywłaszczali sobie przywi

leje, dokuczliwe dla miejscowej ludności.

Tych pojęć wszczepionych przez kilkanaś

cie wieków, nie zmienią ,,wyprawy karne"

niemieckie, ani nieustanne egzekucye bok

serów, którzy przez te prześladowania wzno

szą się do wysokości narodowych bohate

rów w opinii rodaków. Powolne oddziały

wanie cywilizacyjne, wytrwała praca misyo

narzy katolickich, i ułatwie»ie stosunków

handlowych, utorują drogę tylko pierwiast

kom kultury europejskiej, które zasługują

na przeszczepienie w innych społeczeń

stwach. I pod tym także względem otwiera

się przed Rosyą olbrzymie pole działania,

gdyż ona w pierwszym rzędzie ma najlep

sze warunki do spełnienia tej misyi.

W ogólności rozwój kwestyi chińskiej

coraz bardziej staje się zawisłym od sta

nowiska, zajętego przez Rosyę. Tam w Azyi,

na dalekim Wschodzie, znajdzie Rosya za

spokojenie wszystkich swoich ambicyj po

litycznych i mocarstwowych, tam może wy

stąpić w roli pionierki europejskiej oświaty

i europejskiego uobyczajenia. Politycy ro

syjscy szerszego pokroju, dla których ucisk

Polaków i katolicyzmu nie jest najwyższym

dogmatem rosyjskiego narodowego progra

mu, wskazują bardzo wyraźnie, że Rosya

na tę właśnie drogę stanowczo wstąpić po

winna.

Przegląd polityczny.

—

Izba poselska dokonała wczoraj wyboru

prezydenta. Było do przewidzenia, że wybór na

trafi na trudności. P rz ech od zą przez n ie i inne

parlamenty; w obecnych zaś stosunkach austry

ackich m usiały one być większe i trudniejsze do

przebycia. Pertraktacye toczyły się dokoła trzech

nazwisk: Fnchsa, Pradego i Vettera. Za pierw

szym przemawiał dotychczasowy stan, a oświad

czyli się za nim Młodoczesi, konserwatywna

w ielka własność, Polacy i reszta Słowian. Prze

ciwników miał p. Fuchs w Gemeinbilrgschaft.

Kandydatnra posła Pradego była stawianą wśród

niezwykłych w dziejach parlamentaryzmn okoli

czności. Niemieckie stronnictwa, na wniosek Wol

fa, zezwalały tyjko na ten wypadek na jego kan

dydaturę, jeżeli zostanie zaakceptowaną propo

nowana przez nich interpretacya regulaminu

obrad. Ten znpełnie nowy, pozaparlamen

t a m y sp osób interpretow ania regnlaminn , natra

fił naturalnie i słusznie na opór wszystkich stron

nictw. Zresztą bez względn na te warnuki, osoba

posła Pradego wywoływała opozycyę n innych

stronnictw, przedewszystkiem Polaków. W takim

stanie rzeczy szło o wynalezienie kandydata, któ

rego nazwisko i polityczne stanowisko byłoby

w stanie usunąć grożące niebezpieczeństwo na

tychmiastowej wojny. Oświadczenie posła Fuch

sa, że wyboru nie przyjmie, uiatwiło sytuacyę,

w pierws ze j linii Koła polskiem u, które powinno

było 1 podtrzymywało też kandydaturę posła

Fuchsa. Hrabia Vetter von der Lilie pozostał

przeto jedynym z konkurentów. W danych oko

licznościach, ze względn na stosanki panujące

w Izbie, przyjąć należy jego wybór jako objaw

dodatni. Niewiadomo jest naturalnie o ile hrabia

Vetter sprosta swojemu trudnemu zadaniu. W każ

dym razie jednak, samo już dokonanie wyboru

taką ilością głosów, jak to nastąpiło, wydawałoby

się dobrą wróżbą dla przyszłości parlamentn. Na

leży ją tem skwapliwej zanotować, że wróżb tych

tak niewiele. Nowem u prezydentowi przyjdą z po

mocą i poparciem w szystkie te stronnictwa, któ

rym zależy na utrzymaniu życia parlamentarnego

w Austryi.

—

Wyszła jnż z draka zapowiedziana bro

szurka posła Mengera pod tytnłem: ,,Przesilenie

państwowe i entnzyaści zamacbn stann*. -

W tej

broszurze poseł Menger poleca zamach stann, al

bowiem pisze, że w razie, gdyby Izba posłów

stała się niezdolną do pracy, w tedy Izba panów

w porozumienia z rządem, ma powziąć uchwały

najkonieczniejsze. Tymczasem miałyby być przed

sięwzięte usiłowania przywrócenia zdolności par

lam entn do p racy.

—

Slamsche Corresp. donosi, że słowiańskie

centrnm odbyło pierwsze posiedzenie i postano

wiło w myśl swojego agrarnego programu posta

wić szereg wniosków, dotyczących spraw wło

ściańskich. Do związku klubowego przyjęto na

stępnie - jak jnż wiadomo — posłów Szajera,

Bombę, Wilka, Fijaka i Knbika. Z wiązek liczy

obecnie 21 członków. Oprócz tego mają się je

szcze inni posłowie zgłosić.

Z takim tryumfem ogłaszane ,,zjednoczenie

stronnictw opozycyjnych, uległo przeto na samym

początku sesyi rozbiciu. Przepowiadaliśmy odraza,

że niedługo trzeba będzie czekać ua to, jak się

pp. Stapiński i Śtojałowski pogryzą i każdy

w swoją pociągnie stronę. Ludowoy Bojko, Krem

pa i Olszewski są wskutek tego odosobnieni.

—

Jakżeż smutną rolę odgrywają te reprezentacye

,,ludu polskiego?"

—

Na wczorajszem posiedzeniu przywódców le

wicy, omawiano sprawę interpelacyj, wniesionych

w Izbie nie w niemieckim językn.

—

Chrze

ściańsko - socyałni postawili wniosek , aby w Iz

bie utworzyć biuro tłómaczy, któreby interpela

cye takie tłómaczyło i w języka niemieckim,

ale jedynie w niemieckim , wciągało do proto

kołu. Z drugiej jednak strony wyrażono obawę,

czy postępowanie takie nie stworzyłoby niebez

piec zn ego prejndykatu . W chwili , g d y parlam ent

wielojęzyczność obrad poniekąd legalnie nzna, od

pada możność występowania przeciw wielojęzy

czności w administracyi. Inicyatywa antysemitów

upada z tego powoda i stanowczo obstawano przy

tem, aby jedynie interpelacye w języku niemie

ckim były dopuszczalne. Tajem nicą przywódców

lewicy jest, jak sobie poradzą z wieloma prece

densam i w tej sprawio .

Przesilenie we Włoszech.

Gabinet włoski poniósł stanowczą klęskę. Wię

kszością 306 głosów przeciwko 104 głosom Izba

przyjęła wniosek, potępiający postawę rządu

w sprawie genueńskiej Izby robotniczej. Przed

miot trzydniowej walki na słowa, która poprze

dziła onegdaj8ze votum, pozbawiony był poważ

niejszego znaczenia. Chodziło o postawę rządn

wobec Izby robotniczej w Genui. Izba ta została

z powodn socyalistycznej jej propagandy rozwią

zana, rozporządzenie to jednak zostało później

cofnięte, ponieważ, jak to sam zaznaczył prezes

gabinetn Saracco na poniedziałkowem posiedze

niu, sprzeciwiało się ono konstytncyi. Zdawaćby

się mogło, żć przyznanie się to do winy przez

rząd i chęć naprawienia złego zasługiwało prę

dzej na nznanie, niż na naganę. Zarznt więc

przeciwników gabinetu, że rząd przez cofnięcie

swego rozporządzenia podkopał wszelką powagę

pozbawiony był rzeczywistej podstawy. W alki nie

prowadzono jedeak uczciwą bronią. Genenńska

Izba robotnicza stanowiła jedynie pozór, schwy

eony skwapliwie przez opozycyę, aby rządowi

zgotować porażkę. Skrajna lewica, która przed

kilkn jeszcze dniami stała po stronie rządn, prze

rzuciła się wskntek wniesionego przed kilkn dnia

mi w senacie projektu prawa przeciwko anarchi

stom, do nieprzejednanej opozycyi. Gdyby Izba

przyjęła porządek dzienny Danea, który powia

dał, że skoro postępowanie władz w Geuni do

wodzi brakn stanowczości i jasności w postano

wieniach i zamiarach rządn, Izba wzywa rząd,

aby wypracował organiczny program reform go

spodarczych , a dministracyjnych i finansowych.

Saracco byłby powstrzymał się z dymisją. Izba

wszakże odrznciła 388 głosami przeciw jednemn

rezolncyę Danea, do której wniosek Fnłciego był

tylko dodatkiem . W yrodziła się przeto sytnacy a

cha otyczna, w ob e c której Saracco mnsi ał zas tr zedz

sobie ,,swobodę postanowień".

Rząd npadł sk utkiem k oalicyi najróżnorodniej

szych żywiołów. Giolitti i Zanardełli sprzymie

rzyli się ad hoc ze skrajną lewicą, Sonnino i Pri

netti nmyślnie w cela obalenia rządn odłączyli się

od s w oich stronnictw z ac ho wa w czo - liberalnych.

Zadca jednak z grap opozycyjnych niema siły

do otworzenia gabinetn. Sonnino ma stu lndzi za

sobą, partye Indowe liczą głosów 70, Giolitti i

Zanardełli rozporządzają ledwo 122 głosami.

W Rzymie mówiono jnż od dni kilkn o prze

silenia. Gdy rozeszła się wiadomość o ustąpienia

ministra skarbn R nbiniego, s ądz ono pow szechnie,

że cały gabinet pójdzie za jego przykładem. W ie

dziano bowiem, le liczący lat siedmdziesiąt dzie

więć Saracco nie opiera się przy władzy i nważa

nrząd prezesa g abinetn z a ciężar, którego podjął

się jedynie ze w zględów patryotycznycb.

Gabinet Saracco przyszedł do stera 26 czerwca

1900 rokn, biorąc władzę w spadkn po gabine

cie jenerała Lndwika Pellonx. Był to ostatni ga

binet, zamianowany jeszcze przez króla Hnmberta.

Jako dyrektywę król dał nowemn ministerynm

polecenie, by przywróciło stosanki prawidłowe

w Izbie po selskiej, wzburzonej gw a łto w n ą obstrnk

cyą. Z dawnego gabineta do nowego przeszedł

minister spra w zagr anicz nych m argrabia Visconti—

Veno8ta. W drogiej poło w ie grnd nia ustąpił z g a

binetn deputowany Rnbini, piastujący tekę skar

bu, a w dnin 7 stycznia b. r. na jego miejsce

król Wiktor Emanuel III zamianował senatora Fi

naliego.

Najważniejszym wypadkiem w dziejach tego

,,gabineta starców" -

jak zowią ustępujące mi

oisteryum jego rodacy — pozostanie zamordowa

nie króla Hnmberta I w Monzy przez Bresciego

29 lipca 1900 r.

Położenie, wywołane dymisyą gabinetn, niema

widocznego dotąd wyjścia. Zamęt na Monte Ci

torio zupełny. Nikt dotąd nie przewidnje na pe

wno, komu król powierzy utworzenie nowego ga

binetn.

—

Messagero powiada: Obalenie gabineta

było dziełem parlam entarnych mikrobów , którym

uie chodziło bynajmniej o sprawę genueńską. To

najgorszs, że z ebwilą upadku gabinetu sojusz

ten mikrobów kończy się i przymierzeńcy wczo

rajsi wezmą się za łby, gdy wypadnie znaleźć

następcę Saracca.

W obronie galicyjskiego sądownictwa.

(w. cs.). Galicya jest przedmiotem stałych uty

skiwań władz centralnycb, przedmiotem lekcewa

żących żartów stronnictw p olitycznych, w alc zących

o hegem onię narodowości aiemieckiej w państwie.

Gslioya, słyszy się, to kraj bierny, więcej otrzy

mujący od skarbn państwa, niż dający, kraj za

m ieszkiwany przez społeczeństwo kulturalnie ni

sko-stojące, w którym władze administracyjne,

czy sądowe funkcyonnją i znajdują się niżej po

ziom a p rze ciętnego, ogólno -au strya ckiego .

Jeżeli kraj nasz nie posiada bandln i przemy

śla, to władze skarbowe narzekać na to nie po

winny, skoro i tak wydobywają z krajn ,,bier

nego" więcej, niż z wielu bardziej czynnych,

skoro n. p. Kraków jest drngiem z rzędn mia

stem w Anstryi pod względem zamożności mie

szkańców, wnosząc z wysokości przeciętnego opo

datkowania. Również mało powodów do niezado*

wo !nienia m ają reprezen tanci tych prowincyj, które

korzystając z brakn prodskcyi krajowej, uw a

żają Galicyę za stały rynek zbytu dla swych wy

tworów. Pragniemy rozprawić się obecnie z za

rzutem bardzo poważnym, o wiele poważniej

szym, niżeli poprzednie, raz dlatego, że poda

no go w formie znpełnie objektywnej, żo po

parto go wymownemi i chwilowo przekonywają*

Franciszek Preszeren.

(Dokończenie).

Typową balladą jest ,,Topielec" (Powodnji móż).

Na starym rynku w Lublanie tańczą dziewice, ale

najpiękniejsza nie chce tańczyć z żadnym mło

dzieńcem. Zjawia się młody junak, który jej opo

wiada, że przy ujściu Sawy do Dunaju posłyszał

rano o niej i że jnż tu stanął. Ona z nim tańczy,

on się coraz bliżej przysuwa do rzeki Łubianki,

aż skoczył z lubą w jej fale i zniknął.

,,Rybak" podobny znowu do ,,Świtezianki" Mi

ckiewicza. Pływa on długo po morzu i pływa szczę

śliwie, dopóki go syreny nie znęciły, aby dłużej

nie czekać na ukochaną. Straciwszy gwiazdę prze

wodnią z oczu ginie w wirze przepaścistym.

Dragą strnną lutni Preszerena była miłość

krajn rodzinnego.

Patrząc na przeszłość,

widzi w niej tylko nieszczęścia, klęski i niewolę;

,ojców niezgody poddańcze ramiona

jarzmem Pipina obciążyły snadnie".

—

Wieniec Sonetów 8.

minęły czasy szczęścia i chwały, obyczaj nawet

rodzinny nlega znieprawieniu, i tylko grobem

ziemia ta być może.

Poeta radby całego świata oczy zwrócić na tę

krzywdę; prosi niebios, by zesłały Orfeusza, aby

zagrzał serca synów krainy i wszystkich Słowian

w około, pieśniami patryotycznemi rozbudził m i

łość kraju i ukoił niezgodę — ni znów zje

dnoczył całą Słowiańszczyznę" (Wieniec Sone

tów 7).

Wtedyby i dla Kraińców zajaśniały lepsze czasy

i milszeby im gwiazdy świeciły, niż teraz.

Miłość ideał n, tęsknica za nim, potęgowana

ciągłą rozterką ż życiem, brzmi jako trzecia wy

datna struna lutni Preszerenowej. W

,Sonetach

nieszczęścia* woła:

8. W yrbo! ojczysta, droga wsi szczęśliwa,

kędy rodzica mego stała chata!

oby mnie żądza wiedzy z twego świata

nigdy nie była wygnała zdradliwa!

Anibym wiedział, że jad w sobie skrywa

słodycz, ku której serce nam kołata,

że bujną wiarę w siebie niszczą lata,

a człek igraszką próżnych myśli bywa!

Dłoń czynną, serce wierne, piękne lice,

wiano cenniejsze, niż dukatów miarka,

wziąłbym w dom, wiodąc wybraną dziewicę.

I szłaby cicho mego życia barka,

a dach przed ogniem, przed gradem pszenicę

strzegłaby święta moc sąsiada — Marka.

Są chwile, kiedy nawet narzeka na swoją muzę,

która mn nie daje nawet powszedniego chleba,

nie mówiąc jnż o wygodach lnb przyjemnośoiacb.

Pałacem poety gwiaździste niebo, zorza, to jego

klejnoty, a trawa szronem pokryta, to jego sre

bro. Z takimi skarby żyje bez kłopotu, ale i

nmiera w nędzy.

Tej goryczy i zniechęcenia nie przetworzył

Preszeren nigdy w pessymizm skrajny łub roz

paczną rezygnaeyę; do śmierci żywo się intere

sował wszystkiem , co sprzyjało jego ideałom.

—

Okazał w tem silnego dncha, prawdziwie męską

energię, a zarazem zachował przy całym ideali

zmie taką miarę realizmu, ile go potrzeba było

do obndzenia świadomości w narodzie.

Z satyrycznych utworów największy jest pod

tytnłem : ,,Nowa literatura." W formie dyalogn

między uczonym a literatem wyśmiewa poeta

tych, którzy każdej swobodniejszej myśli, każ

demu śmielszemu obrazowi nie radzi, chcieliby

utrzymać poezyę w granicach służebnicy codzien

nych potrzeb. Tak uczony przestrzega literata,

aby nnikał obcych wyrazów, niech w prozie pisze

stylem prostym, jak prosta jest gwara górali, s

wtedy zachowa czystość języka i zasłuży na po

chwałę. Niechaj nie pisze ballad i romanc, bo to

nazwy obce, i mają za przedmiot przedewszyst

kiem miłość, a w ięc skandale.

Dziękując za te rady, obiecuje literat, że chce

śpiewać o tem, jak gąsienice odpędzać od ka

pusty, jak najlepiej obrabiać ziemniaki i t. p.,

w ten sposób wejdzie ,złota doba* dla muz

kraiński cb.

Również satyryczne i ncinkowe są ,,Satyry

czne epigramy" w liczbie 21, w których głównie

dotyka swych przeciwników lub żartem przy

jaciół.

Osobno stoi epicka baśń pod tytułem : ,,Chrzest

nad Sawicą.* Valjhnn jnż dawno i wytrwale wal

czy o chrześciaństwo w Krainie i Karyntyi; widu

dowódców pogańskich padło, tylko Czertomir z ma

łym oddziałem trzyma się jeszcze w swej twierdzy

Bohini. Po sześciomiesięcznej walce zniewoleni gło

dem cbcą nocą przekraść się przez pierścień nie

przyjaciół, ale w tej samej chwili zachodzi im

drogę Va)jbun, powstaje walka, w której pada

wieln, ale między zabitymi i jeńcami darmo po

szn k nją Czertomira. N azajutrz rano Czertomir,

stojąc na wale twierdzy, widzi, że wszystko stra

cone. Targnąłby się sam na swoje życie, ale go

wstrzymuje wspomnienie lubej Bogomiły, córki

kapłana bogini Ziwy, na wyspie bledskiego je

ziora. Zaufany rybak przewozi go do Sawicy, w y

słany śpieszy do kapłana Starosława, aby mn

dał złota, i aby przyniósł wiadomość od Bogo

miły. Rybak powrócił w towarzystwie mężów,

skarby niosących, i — kapłana chrześciańskiego.

Jnż Czertomir podniósł miecz na niego, gdy sta

nęła przed nim Bogomiła, która wraz z ojcem

przyjęła jnż chrześciaństwo. Czertomir chce przy

jąć chrzest, byle się połączyć z Bogomiłą, ale

ona uczyniła ślub, że jeżeli ocali Czertomira, po

zostanie niezamężną. Za poradą kapłana Czerto

mir chrzci się w Sawicy, idzie do Akwilei i zo

staje księdzem, poczem szerzy chrześciaństwo m ię

dzy Słowieńcami.

Tendencya tej pieśni była ta, aby wykazać, że

człowiek nie osiągnie ideała na ziemi, żadnych

pragnień nie zadowoli. O tym poemacie pisał

Preszeren do Czelakowskiego (w roku 1836), że

jestto z jednej strony metryczne ćwiczenie, a z dru

giej chęć pozyskania sobie przychylności ducho

wieństwa, które go za miłosne pieśni karciło.

Jakkolwiek treść jest epicka, forma i nastrój

jej jest znpełnie liryczny; tylko wstęp, opisujący

walkę, ma najwięcej epickiego obrazowania. Cha

rakterystyka bohatera i bohaterki nie dosyć wy

pukła ; wszędzie mają oni na nstach słów wiele

i wynurzenia ncznć. Nie można jednak o tem za

pominać, że to pisał liryk i tylko liryk.

Język Preszerena to narzecze górno-kraińskiej

wskntek czego w pewnych formach i brzmieniach

nie godzi się z dzisiejszym językiem literackim.

Pomimo tej różnicy formy, ma on w stylu i poe

tycznych środkach tyle prawdziwego talentu twór

czego, że postęp od Wodnika można nazwać ol

brzymim i w stosnnkach panujących wówczas

w Krainie zaledwo zrozumiałym.

Aby mimo takich warnnków stworzyć tyle i ta

kich utworów trzeba było prawdziwego talentu,

trzeba było tego zaparcia się siebie i tej wiary

w w yższe cele, której wyraz dał Preszeren we

wszystkich ntworach.

Nie bez racyi tedy uchodzi Preszeren za twórcę

artystycznej poezyi słowieńskiej. Naiwnie proste

w treści i formie pieśni Wodnika nszlachetnił i

podniósł artystyczną miarą, ze skarbnicy języka

bogatej i właśnie w jego czasach porządkowanej,

wydobył na jaw najcenniejsze klejnoty i umieję

tną ręką przywrócił im właściwy blask i koloryt,

czyniąc odtąd język sposobny do oddania wszyst

kich stanów dnszy, zarówno prostej, jak i skom

plikowanej cywilizacyą.

Ubogą formę pieśni Indowej rozwinął i nagiął

do rozmaitych kształtów; pierwszy pisał po sło

wieńsku tercyny, stanee i sonety, pierwszy ukła

dał heksametry, gazele i epigramy, pierwszy wpro

w adził do literatnry słowieńskiej ballady i ro

mance, elegie i satyry. Czynił to wszystko na

zasadzie znajomości klasycznych wzorów staroży

tnych i nowszych, nie mołna jednak twierdzić,

jakoby był ślepym tylko naśladowcą. Formę czy

motyw obcy umiał tak przetworzyć w swej dnszy

poetyckiej, że jego pieśni, mimo kosmopolitycznej

poniekąd formy, są nawskróś narodowe.

Ten dar przetwarzania objawia się najwyra

źniej w przekładach zresztą stosunkowo nieli

c zny ch . Czy ,,Lenora" Btirgera, c z y Grtlna, ,,T rzy

życzenia" czy wreszcie Bajronowa ,,Paryzyna"

mają tok taki prosty i naturalny, że niczem Bię

nie różnią od oryginalnych atworów Preszerena.

Tym sposobem w latach 1830 — 1840 Presze

ren był środowiskiem literatnry i wszelkiej dzia

łalności umysłowej Słowieńców. On dał inicyaty*

wę do zbiorowego wydawania ,,Kraińskiej Pszczół

ki", on zachęcał przyjaciół do zbierania pieśni lu

dowych, któremi się i sam zajmował. Za jego

głównie wpływem przyszło do skutku wydanie

,,Pieśni ludn kraińskiego" zebranych przez Ję

drzeja Smolego i Polaka Korytkę, jemu zawdzię

czać należy zbiorowe wydanie pieśni Wodnika

ntworów dramatycznych Linharta.

Słowem działalność Preszerena wycisnęła wła

ściwe piętno na tym choć krótkim okresie litera

tury, i dlatego jego przezwanem imieniem, przez

niego na właściwą pchnięta drogę doszła poezya

słowieńska do pięknego rozwoju, bo z Preszerena

poszli wszyscy i Stritar i współcześni Gregorczycz

i Aszkerc, którymi się nie bez racyi chlubią Sło

wieńcy.

Roman Zawilwwi.

,,Czas

wychodzi codzle" ”j ° ’ z wyjątkiem po niedzieli i świętach oroczystyoh dwa razy dziennie,

W . Lwowie

r?,t=

,° g0dz’ 6 rano i o godz. 6 wieczorem.

Wt Lwowie ,,Cza* jest do nabycia w b!orach dzltnnlkśw A. Olizawaklego, * . Sokołowiklego,

K. Buchstaba.

Prenumerata

wynosi:

w Krakowie w mieiapn

na catV rok **° kwartał na1 miesiąc

! ! i ; L . ................................................

koron

10 koron

3kor. 60 hal.

Pooztą w państw ie A u s t r y a c k ie m .....................................

koron

12koron

5kor.

rtn

a en}-.’

G ...................................................

56koron

14 koron

5kor. 60 hal.

. do Wł°ch, Francyi, Anglii, Belgii, Szwajoaryi,Turcyi

innych państw, należących do związku pocztowego . . .

64 koron

16 koron

6kor.

Osobna prenumerata

poranne wynosi miesięcznie z przesyłkę pocztową 1koronę

,.j_.

nal.,

w miejscu z odniesieniem dodomu 1 koronę.

Oddzielny Nr wydania porannego w Krakowie po 4 hal., a wiećzom. po 20hal.; z przesyłką pocztową 24 hal.

^ r,e"? ”Jf^S «P"yjmUje,81S

0,11 do ostatniego dnia w miesiącu.

Cisty zpie

niędzmi i p rz e K a z y pieniężne na prenumeratę i ogłoszenia (inseraty) uprasza się nadsyłać franco do

Administracyi czasu w Krakowie. .—

Reklamacye nieopieczetowane nie podlegają opłacie pocztowej.

Lnstow meTrankowanyćh nie przyjmuje się.

—

Rękopismów nadsyłanych me zwraoa się.

1 of 6 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction