Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 725 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Kraków 13 Stycznia — Niedziela.

Rok 1867.

CZAS

Prenumeratę przyjmują:

W Krakowie: Bióro Administracyi ,Czasu, przy ulicy Różannej w domu pod L. 423,

tudzież wszystkie Urzęda pocztowe aostryackie.

O głoszenia (inseraty) wszelkiego rodzaju, przyjmują się za opłatą: od wiersza drobnego (petit) z

jednorazowe umieszczenie po 8 centów, za następne po 5 centów, oraz za opłatą należytości stęplowś

po 30 centów od każdorazowego ogłoszenia.

Frenamerate I Ogłoszenia przyjmują: we Lwowie w Ajencyi Czasu" P- Tomasz Ko

chański przy placu Maryackim w handlu nasion p. Neumana pod L. 361 .—

w Wiedniu p. A . Oppelik

Wollzeile 22. -

Na Francyę i Anglię w Paryżu L.Płoński, 20 rue des Touruelles.—

Zaś tylko ogło

szenia: weLwowie pp. Hercok i Arnold ulica Halicka N.240 - w Wiedniu, w Hamburgu i w Frank

furcie nad Menem pp. Haasenstein i Vogler — w Berlinie p. A. Retemeyer — w Frankfurcie nad Menem

p. G.L.DaubeAComp.—

w Lipsku p. Henryk Engler - w W rocławiu p.Jenke et Saminghausen.

Hęiioptsmn nadsyłane Redakcyi, nie zwracają się i niszczone będą.

Kraków

stycznia.

Wybory poselskie do przyszłego sejmu

naznaczone są na początek przyszłego mie

siąca. Koło poselskie przed rozejściem się

Sejmu naznaczywszy dwa centralne komite

ty przedwyborcze na Galicyą we Lwowie

i Krakowie otoczyło je pewną powagą, i

wpływ jego uprawniło. Obok najlepszej

nawet ordynacyi wyborczej, i choćby w

k r a ju , którego spółeczność w normalnym

znajduje się stanie, potrzebną jest jednak

organizacya wyborcza, i bez niej nie będzie

dobrych to je st odpowiednich prawdziwej re

prezentacyi wyborów; cóż dopiero u nas

z ordynacyą tak wadliwą ja k schmerlin

gowska, i z ludnością tak umyślnie roz

bitą ja k nasza! O ile też wiemy komitety

przystąpiły już do działania, gorliwie prace

swe prowadzą, ruch wyborczy już się roz

począł, i słusznie, bo nie ma czasu do stra

cenia.

Przedstawiać wszystkie trudności, jakie

wyborom towarzyszyć u nas będą i muszą,

na nic się nie przyda. Nie pierwszy raz u

nas w ybo ry , a niestety ustawa wyborcza

wcale nie zmieniona. Organizm nasz społeczny

jeszcze ten sam co dawniej; jeżeli jakie zmiany

zaszły, to nie takie, aby się na nich opierać wa l

cząc z przeciwnościami przy wyborach. Ani

ustawa gminna, jakakolwiek ona jest, ani ra

dy powiatowe, któreby ważnym czynnikiem

w tej żywotnej sprawie być mogły, nie we

szły jeszcze w życie. Wybo ry powiedzieć

można, zaskoczyły kra j, bo nawet przystą

pić do nieb musi przed upływem sześcio

letnich ostatnich mandatów. Za jednyne do

nowych wyborów przygotowanie, policzyć

można doświadczenie, jakiego kra j nabył, a

przynajmniej nabyć był powinien. Ciężko bo

wiem i nader boleśnie odbiły się w czynnościach

sejmowych niedostatki z ostatnich wyborów

wynikłe. Skutkiem wadliwych wyborów je st

brak rzeczywistych owoców z przeszłej ka

deacyi; one to sprawiły, że pomimo najle

pszych chęci i poświęcenia tych co praco

wać w Sejmie mogli, mając do tego zdolno

ści, zadaniu swemu dostatecznie odpowiedzieć

nie zdołali, ani też kra j z usposobienia rzą

du i chwil sposobnych nie mógł ja k należa

ło skorzystać. I napróżno zwalać całą w i

nę na ordynacyę wyborczą. Wiele bez wąt

pienia i bardzo wiele braków w przeszłej

reprezentacyi na jej karb spada, ale nie

wszystko. Gorszej ustawy wyborczej dla Ga

licyi trudnoby zapewne obmyśleć, dla innych

też ja k wiadomo sporządzoną była celów, i

na innej podstawie niż ta, którą obecny ga

binet ogłosił. Dura le x , sed lex. Najgorszą

atoli ustawę wyborczą mogą poprawić same

wybory, i cel przez nią zamierzony zniwe

czyć, jeżeli kraj pójdzie innym a nie wska

zanym przez ordynacyę kierunkiem; jeżeli

usłucha głosu rozumu, prawdziwego swego

interesu, a zwłaszcza, ja k w tym przypadku,

doświadczenia co dopiero przebytego, które

tak wyraźnie wskazuje mu, co czynić po

winien i jakie obierać środki, czyli jakich

wybierać do Sejmu ludzi. |

Wypowiadać, jakich ludzi na posłów wy

bierać; wyliczać ich kwalifikacye, rozpisy

wać się nad kardynalnemi zasadami wybo

rów; wskazywać wyższość charakterów nad

zdolności, zdolności nad popularność; radzić

unikania zaściankowości lub prywaty; dowo

dzić potrzeby dawania pierwszeństwa ludziom

zasłużonym w służbie krajowej, k ra j kocha

jącym, o dobro jego dbałym, o ile być mo

że niezawisłym itd., — byłoby to zbyteczne

dla tych, co dzienniki czytują, bo o tem

wszystkiem dobrze oni wiedzą i przypomnie

nia nie potrzebują; a tem bardziej dla tych,

co ich nie czytują. Obowiązkiem jest ducho

wieństwa i obywateli starać się lud wiejski

przekonać o potrzebie dobrych wyborów.

Trudny to obowiązek ale niemniej pełnić go

należy ile tylko można, bo od jego wypełnie

nia zależy głównie zmiana dążności nadanej

ordynacyi wyborczej,’] o której wspomnieli

śmy wyżej. Mamy nadzieję, że w usiłowa

niach swych nie napotkają tyle trudności,

co przed sześcią laty.

Jeżeli bowiem zaszła jak a zmiana w kra

ju naszym, coby na wypadek wyborów ko

rzystnie oddziaływać powinna, to ja k mnie

mamy w sferach urzędniczych. Mamy na

miestnika rodaka, i kra j nasz w innym cał

kiem do rządu zostaje stosunku. Pomocy

więc raczej a nie przeszkód, ja k dawniej,

oczekiwaćby z tej strony wypadało. Dodaje

nam to pewnej otuchy, ja k niemniej i to

przekonanie, że wyborom nie będzie zbywać

na koniecznym warunku pomyślnego w y

padku, jakim jest zupełna wolność. Rękoj

mią jej może być swoboda, jakiej Sejm u

żywał. Powtarzamy tu chętnie, że wysoko

bardzo cenimy w mężach u steru rządu o

becnie będących zaufanie w wolności, ja

kiego złożyli dowody i od którego, pomimo

tak trudnych i przeciwnych okoliczności,

dotąd nie odstępują.

KORESPONDENCYA CZASU.

Lwów 8 stycznia.

-f- Miasto powróciło do pierwotnej spokojności

po rozjechaniu się Sejmu, — ruch wyborczy je

szcze wcale nie daje się uczuć. Zaledwie spisy

wyborów wyszły z Namiestnictwa i plakaty z ter

minami wyborów porozlepiane na rogach miasta.

Obecna chwila jest nacechowaną wyczekiwaniem

dwóch działań, które mają wpłynąć na przeobra

żenie stosunków. Nowa organizacya gminna i po

wiatowa, a po drugiej stronie cały ruch wybór

czy i nowy skład Izby.

Niezaprzeczenie są to dwa nader ważne wy

padki, od których wiele zależy, ale które mają

zawsze li tylko znaczenie organizacyjne i repre

zentacyjne, a nie twórcze i produkcyjne. Mogą one

nadać pewien kierunek, zjednoczyć i zorganizować,

mogą zasadniczo coś przetworzyć, ale nie mogą

zapełnić braków, wzmocnić sił wewnętrznych, po

dźwignąć z materyaluego i moralnego upadku.

Gdzie się kończy życie polityczne i adminstra

cyjne, tam dopiero zaczyna się szerokie pole ży

cia spółecznego i ekonomicznego, które jedynie

podżwignąć jest zdolnem, i na którem przeważnie

wspiera się byt zamożnych i silnych spółeczeństw,

Powiedzmy sobie otwarcie: Sejm, rada powiato

wa a nawet prawo gminne nie pomoże, jak nie

będzie inicyatywy osobistej, jak materyalnie sami

z biedy grzebać się nie poczniemy, jak spółecznie

silnej do pojednania nie podamy sobie ręki.

Miniony rok przynajmniej nie tak rażącemi kię

skami jak jego poprzednik przygniótł nasz kraj

tem więcej winnoby się dawać nacisku, aby ko

rzystać z każdej choć trochę lżejszej chwili do

podźwignienia się.

Objawy z tej dziedziny trudnemi są do schwy

cenią, bo nikną one częstokroć w osobistych je

dynie usiłowaniach. Zaledwie mówić można

przedsięwzięciach szersze mających podstawy

już publiczny charakter. Tą razą rozpocznę oc

przedsiębiorstw mających ratować dobrobyt. Banki

rolnicze i przemysłowe, kasy oszczędności i to

warzystwa kredytowe w pierwszym stają rzędzie,

Niezaprzeczenie stosunki kredytu w naszem kraju

są tego rodzaju, że je możnaby uważać za po

wolne samobójstwo bogactwa krajowego. Reforma

idzie w kierunku ustawodawczym, nakłada ją

nowe prawo wekslowe, w którego rozbiór i oce

nienie nie wchodzę teraz ; ale powiem, że prawo

i forma, ograniczenie ustawodawcze lub ścieśnie

nie ma dopiero pośredni wpływ; i warunki kre

dytu wytwarzają jedynie stosunki realne i miej

scowe, jak sama ustawa orzeka mówiąc o wyso

kości lichwy przyjętej w pewnych okolicach tj.

usus. Kiedy ten usus wysokości procentu potrzebą

jrzynaglony podniesie się na 100% od 100, usta

wa znosząca zakaz lichwy zaiste nie wpłynie na

jej obniżenie.

Co więcej, taka radykalna zmiana dawno obo

wiązującego prawa jest zawsze po części ekspery

mentem, wywołać musi przynajmniej chwilową

kryzys. Zasada wolności handlowej i zniesienia

protekcyi, wszak zjednała sobie większość ekono

mistów — a jednak Francya traktat swój z An

glią na tej zasadzie oparty dość drogo opłaca,

dopokąd stosunki się nie zrównoważą. To samo

na innem polu wywołać może w Austryi zmiana

ustawy lichwowej.

W ciągu przeszłorocznej sesyi sejmowej kiedy

jyła mowa o prawie lichwowem, popierałem myśl

zniesienia ograniczeń lichwowych, ale jedynie pod

warunkiem zaprowadzenia paroletniego m o rato

r iu m , — tyle wydawała mi się niebezpieczną dla

naszego kraju, któremu zaiste nie jest obcą lichwa,

tak nagła przemiana.

Dziś po dokonanćj i z góry przeprowadzonćj

reformie, jedyną ulgą i zaradą wydaje mi się

tworzenie nowych lub rozszerzenie działalności

dawnych stowarzyszeń kredytowych.

Myśl zawsze najważniejsza dla naszego kraju

jest towarzystw kredytowych ziemskich tak hipo

tecznych jak ruchomych. Handel nie posługuje się

tyle kredytem banków, bo zbyt ruchliwy wszyst

iie swe potrzeby załatwia wekslem, który jest

rzeczywiście wyrazem kredytu handlowego. Zie

mia nie znosi tego cerografu na osobę, bo ona

sama i jćj produkta są zdolne znosić i pokrywać

ciężary kredytu. Wobec reformy prawa lichwowe

go, pożądanąby była reforma w prawie wekslo

wem, aby o ile ono dotyczy rolników, nie pocią

gało za sobą osobistego aresztu.

Lecz schodzę z pola ustawodawczego do zarad

czych rodków leżących w społeczeństwie. Kraj nasz

nie jest biednym, ma wielkie bogactwa leżące

martwo, które uruchomić w pewnej części, a i

cyrkulacya kredytu tćj krwi w chorem ciele na

szego społeczeństwa powróci do normalnego stanu.

Nic jednak nie słychać o nowych przedsięwzię

ciach na tćj drodze. Dwa projektowane banki we

Lwowie, bank miejski i bank dla ludu, nie dają

znaków życia, zarówno jak projektowany bank

rolniczy w Tarnowie. Zapowiedziane w ciągu ro

ku zgromadzenie Towarzystwa kredytowego mo

że tym razem stanowczy wywrzeć wpływ na szer

szą działalność tego zbawiennego zakładu.

Lwów tymczasem dochodzi do nader ważnćj

instytucyi giełdy. Jak wiadomo, już zatwierdzo

nym został statut i skład Izby giełdowćj z trzech

korporacyj wybranych, z Towarzystwa kredyto

wego, Izby handlowćj miasta Lwowa i Towarzy

stwa rolniczego, a oprócz tego z jednego przed

stawiciela stanu przemysłowców we Lwowie. Izba

giełdowa już się ukonstytuowała i obrała swoim

prezesem hr. Kazimierza Krasickiego, który już

czwartćj instytucyi krajowćj równocześnie będzie

przewodniczył.

Ważnem może być zadanie i zbawiennemi skut

ki tego jedynego otwartego targu pieniędzy w ua

szym kraju; tem ważniejsze, że według statutów

nie ogranicza się giełda lwowska na samćj zamia

nie pieniędzy, ale w zakres jćj ma wchodzić i

cena produktów, jak sam jćj tytuł wskazuje: G i eł

da towarów pieniężna. Będzie to jeden

najskuteczniejszych środków wyprowadzenia han

dlu w kraju z tej drobnćj, użyć musimy tego wy

rażenia, szacherki, w jakićj w większćj części je

szcze dzisiaj pozostaje, a wyprowadzić ją na ubi

tą drogę rzetelnego, zamiennego handlu.

P. S. Korespondent ze Lwowa (B. R.) podniós:

oskarżenie na mój list o dyskusyi nad wnioskiem

p. Ziemiałaowskiego — pospieszam, aby w tem w

czem było niezrozumienie mćj myśli wyjaśnić, to

zaś, w czem korespondencya mogła mnie sprosto

wać z najlepszą chęcią z swćj strony przyjąć

uznać. Najpierw podejmuję wyrażenie korespon

denta (B. R.), że list mój był wyrazem opinii o

sobistych, tak jest, niczem on więcćj nie był

pragnąłbym, aby to zastosowano do wszystkich

moich listów, wypływają one zawsze z zapatry

wania osobistego, choć może mnićj więcćj po

dzielanego. Otóż z osobistego punktu widzenia

zdawało mi się, że choć na słusznćj oparty pod

stawie wniosek posła Ziemiałkowskiego był zby

tecznym a wniosek p. Grocholskiego dostatecznie

załatwiał tę sprawę, która co do owego skutku

czy dostanie sankcyą, a nie co do zasady była

wątpliwą. Kilkakrotnie potwierdziłem w moim li

ście zdanie komisyi i mówców, że podzielność

głosu jest absurd u m , a całym wywodem matema

tycznym, który przyznaję znpełnie koresponden

towi (B. R.) nic chcę już nużyć czytelników. Ż e

pole szerokie było zostawione dyalektyce ks. Pa

wlikowa i loice p. Ławrowskiego, którego zało

żenie było fałszywem ale wywód z założenia i

ronkluzya była logiczną, każdy mi przyzna kto

jył obecnym na tem posiedzenia. Ze zaś mówiąc

o naszych mówcach, użyłem o dwóch przymiotni

ka ,,zręczny", a inny głos nazwałem głosem ,,o

bywatelskim" to wypływało jedynie z przypad.

iowćj definicyi, i wcale nie ma znaczenia, aby

mowy te, które nazwałem zręcznemi, nie były na

cechowane duchem obywatelskim, lub na odwrót,

aby głos jak go nazwałem obywatelski p. Gro

cholskiego nie miał pewnćj zręczności. Przed po

dobnem tłómaczeuiem mćj myśli zastrzegam się

jak najbardzićj.

Reasumując moją opinią osobistą w tćj sprawie

powiem szczerze, że pragnąłbym, aby nasza spra

wa wybierała sobie tak ubite gościńce, aby na

wet obrony i dowodów nie potrzebowała. Daleki

byłem tutaj od zaprzeczenia słusznćj do tego pod

stawy, lecz kwestya się obracała na interpelacyi,

która różnemu może ulegać tłómaczenia. Jakkol

wiek nie podzielam obawy korespondenta (B. R.)

aby mój list mógł kogo w błąd wprowadzić, za

wsze mu jestem wdzięczny i podjąłem jego uwa

gi z dobrą wolą, jak też sądzę, że były pisane.

Lwów 8 stycznia.

(B . R . ) Korespondencya Czas u z powiatu Lima

nowskiego 3 stycznia r. b. w numerze 6-tym, bar

dzo praktycznie traktująca o połączeniu obszarów

dworskich z gromadami czyli gminami, mówi

w punkcie 4), że ,,łatwiej posiadaczowi tabularne

,,mu wejść do reprezentacyi powiatowej. . . niżeli

,,będąc przydzielonym do gminy." i t. d.

Szanowny korespondent myśli snać, że posia

dacz tabularny łącząc się z gminą utraci prawo

wyboru do rady powiatowej przysługujące mu

z tytułu posiadłości tabularnej w grupie większych

posiadłości. Jednakże tak nie jest, albowiem wy

bory do rady powiatowej na zupełnie odrębnej

opierają się zasadzie i na odrębnej ustawie,

wobec której jest to rzeczą względnie obojętną,

czyli jest kto, czy nie jest członkiem gminy. Tak

przemysłowiec płacąc 100 złr. podatku jest wy

borcą w grupie b. według § 5go ust. o repr.

powiatowej, bez względu na to, czy do miejskiej

czy do wiejskiej należy gminy; tożsamo posiadacz

tabularny płacący 100 złr. nie przestaje być wy

borcą w grupie a. wyż wspommonego paragrafu,

a nawet jego posiadłość nie traci przymiotu wła

sności tabularnej chociaż połączona z gminą.

Omyłce szanownego korespondenta winien oczy

wiście § 6-ty ustawy o repr. powiatowej, który

określenie § 5go na) większych posiadłości ziem

skich" tłumaczy wyrazami niewłaściwemi: ,,ziem

skie posiadłości tabularne", z czego wynika

nieloiczność, w jaką nie popadła żadna inna usta

wa, mianowicie: że w Galicyi posiadacz wła

sności gruntowej, choćby z niej płacił kilka set

reńskich podatku, nie liczy się do grupy posia

dłości większych, jeżeli własność jego nie jest

tabularną. Różnica ta niwecząca solidar

ność ogółu większych posiadłości ziemskich jest

jednym z liczby usterków naszego ustawodawstwa

gminnego, a praktyka dalsza wykaże coraz ja

śniej, że przecież należało się zwrócić więcej

uwagi na wezwanie tego, co podczas obrad sejmo

wych po kilku bezowocnych przypomnieniach

w pismach czasowych odważył się nareszcie przy

rzekać dukata każdemu, kto go przekona, że pro

jekta dotyczących ustaw przedkładane wysokiemu

Sejmowi nie zawierają absurdów. Niestety, czas

minął, a dziś nie pozostaje nic innego, jak usta

wy gminne, tłumaczone tak rozmaicie, położyć na

porządek dzienny najpierwszego, powołanego do

obrad sejmu.

Z Sanockieg;o 1 stycznia.

(T . O .) Całe życie lubiąc badać obyczaje i my

śli włościan, gdyż nieraz usłyszy się bardzo zdro

we zdanie, tem bardziej teraz, gdy nadchodzi za

prowadzenie gmin, rozmawiałem z niejednym roz

tropnym chłopem; czuję się więc obowiązanym

niektóre ich zdania podać do wiadomości, bo i

kmiecy rozum ma swoją wartość, tem bardziej te

raz, gdy włościanie się cieszą i bardzo chętnie

zajmują nową organizacyą, rokując sobie z niej

spokój i swobodę. Pytałem jednego gospodarza

niezwykle zdrowo widzącego: Jak uważacie, czy

się łączyć dworom z gromadami w jednę gminę?

Jeżeli mam prawdę powiedzieć — była jego od

powiedź — to nie radzę ani panom ani groma

dom, bo o cóż tu chodzi? Żeby zbliżyć się? Lecz

połączenie na papierze niewiele warte, jeżeli nie

będzie dobrej woli, chęci i zaufania wzajemnego;

gdzie zaś te istnieją, to i tak będziemy się zno

sić w niejednej potrzebie, i będziemy dążyć do

dobra wspólnego; a jeżeli gdzie tego nie ma, to

i z tego choćby obie strony były nrzędownie

połączone, nic nie byłoby dobrego, podobniej je

szcze większa niezgoda. A z czasem, gdyż obie stro

ny zawsze się potrzebują, samo z siebie to przyj

dzie, gdyż już lud sam rozumieć zaczyna, że trze

ba się razem trzymać i żyć w zgodzie; niech się

sam pierwej wypróbuje i zrozumie w praktyce,

(bo teraz jeszcześmy ciemni i nie wiemy jak to

będzie); to łatwiej o to później się postarać, a

nawet po kilka wsi i dworów razem połączyć.

Inny zaś powiedział mi: łatwiej się ożenić, jak

potem rozwieść. Usłyszawszy takie zdrowe zda

nie, wahanie się moje chętniejsze z zasady do po

łączenia, przeważyło się za zdaniem włościanina

wziętem z życia, i teraz nie deklaruję się de jure

za połączeniem, ale de facto chcę się połączyć i

połączę, a potwierdzenia zdaje mi się, wydział i

rząd później nie odmówi.

Każde zobowiązanie stałe staje się powinno

ścią, musem, a każden obowiązany chciałby o

bejść, unikając czy to wydatku czy osobistej pra

cy, tak jest przynajmniej na świecie, a gdy już

ma ustalone przekonanie, że co jest z dobrem

drugich i własnem, to natenczas przymus niepo

trzebny, bo każden chętnie pospieszy z swoją o

fiarą ua ołtarz dobra ogółu. Jeżeli kiedy, to teraz

słowa: ,,Wir kijnnen warten" są na czasie, które

mam nadzieję do pół roku a najdalej do roku

przeżyją się, bo gdy już i rada powiatowa wej

dzie w życie, to dojdziemy wreszcie do czynu,

czego z upragnieniem tak dwory jak i gromady

wyglądają.

ZHelskiego 1stycznia.

(O.) Jeszcze jedno słowo starego Bzlachcica

z Bełskiego o propinacyi. Nie podpada kwestyi,

że propinacya na wsi jest w obecnych stosunkach

służebnictwem właścicieli mniejszych posiadłości

względem właścicieli większych czyli dworów, zu

pełnie tak jak służebnictwa lasowe i pastwisk

były służebnictwem dworów względem gromad.

Nikt się nic troszczył, czem się więksi właściciele

wykupią] od służebnictw lasowych i pastwik, a

komisyę serwitutowe były prawie wszędzie opie

kunami sprawiedliwego wykupu tych służebnictw

i pośrednikami dobrowolnej ugody. Ozemużby i

ze służebnictwem propinacyi nie miało się stać

tak samo, tem bardziej, gdy już powietrze nawet,

którem oddychamy, przesiąkło słowami: sprawie

dliwość, równość i braterstwo.

Zostawić więc gromadom prawo wyknpna tego

slużebnictwa; a która gromada zapragnie pozbyć

się jego, znajdzie środki — szczęść jej Boże —

my jej na zawadzie nie staniemy.

Taka jest mojem zdaniem kwestya finansowa

i prawna tej sprawy. Za usunięciem zaś Żydów

z propinacyi po wsiach i to im prędzej tem lepiej,

przemawia moralność, dobrobyt włościan słuszność

i potrzeba opieki. Cnota tam się zaczyna, gdzie

się powinność kończy: nie gadajmy więc o cno

cie, póki nie dopełniamy powinności. Nie przeda

wajmy za cnotę tego, co jest interesem niewielu,

a ruiną wszybtkich, i nie bądźmy głuchymi na

głos codzień słyszany: Ostrożnie z ogniem.

Z nad W isłoki 1 stycznia.

(M . T ) Dziwnych doczekaliśmy się czasów,

albowiem, przy postępie cywilizacyjnym, równo

ści w uprawnieniu, i sprawiedliwości od Rządu

pod każdym względem domagamy się, a stajemy

sami w sprzeczności ze sprawiedliwością i wiel

ką mamy skłonność do rozporządzania cudzą

własnością. Kto pierwszy dał absolutny pomysł

odebrania propinacyi właścicielom większych po—

Część literacko - artystyczna.

LISTY

O TEATRZE KRAKOWSKIM.

Banie Redaktorze!

Pamiętasz zapewne, że w Warszawie za czasów

Królestwa konstytucyjnego, kiedy Osiński był dy

rektorem teatru narodowego, ukazały się w dzien

nikach recenzye, pisane przez osoby nienależące

do redakcyi tych dzienników; przypomnisz sobie

także, iż piszący zawiązaw82y się w towarzystwo

Ik sów , podpisywali się tą cyfrą. Otóż donoszę ci,

że i w Krakowie znajdują §ię Iksy , którzy wi

dząc odradzający się pod dzisiejszą dyrekcyą teatr,

polecili mi zapukać do waszych drzwi w ich i

mieniu.

Warszawskie I k s y inne niezawodnie mieli wyo

brażenia o teatrze niż my, inne _estetyczne prze

konania, inny sposób zapatrywania się na sztukę,

już dla tego samego, że podlegali wszechwładnej

jeszcze wtenczas szkole klasycznej; być więc mo

2e, te zaparliby się nas, gdyby na tamtym świecie

obchodzić ich jeszcze mogły sprawy teatralne i

w ogóle sprawy tego padołu. Pomimo jednak ró

żnicy czasów i wyobrażeń, to mamy wspólnego z

warszawskimi Ik sa m i, iż jak tamtych tak i na

szych celem jest podniesienie i kształcenie sceny

narodowej, a więc i literatury i języka i smaku

narodowego. Chcemy więc czuwać nad kierunkiem

artystycznym teatru, a tem samem nad dyrekcyą

0 tyle zasłużoną już, o ile jeszcze niedoświadczo

ną; chcemy bezstronną, sumienną lecz bezwzglę

dną krytyką kształcić artystki, artystów, aktorki

1 aktorów; chcemy rozbierać nowo ukazujące się

sztuki, a więc podnosić ich piękności, wytykając

ich błędy; nareszcie mamy zamiar odezwać się

od czasu do czasu, bez umizgów, do tego monar

chy teatralnego, który zowie się — publicznością.

Jest nas czterech ; każdy kolejno zapuka do was;

ja zaś w imieniu wszystkich pukam dzisiaj. Dla

czego ja? Sam nie wiem; chyba dla tego, że stó

sownie do zasady dramatycznej interes i zalety

każdego dzieła powinny stopniowo się wzmagać,

i w końcu dopiero wznieść się najwyżej. Bądź co

bądż ja Z zaczynam pierwszy; po mnie zaś nastą

pi Y i Zr; kiedy zaś odezwie się mój przyjaciel

Ż albo Z, tego dziś dokładnie oznaczyć nie mogę.

Mniemam, iż wasz codzienny sprawozdawca tea

tralny serdecznie nas przyjmie we własnym do

mu. W tym bowiem wypadku zastósować się da

nowożytna zasada podziału pracy.

Na początek wypadnie mi coś powiedzieć o

dwóch ostatnich przedstawieniach, to jest o Pan ie

Kochanku i o Ojcu Guerin.

Panie K ochanku jest niezaprzeczenie jednym z

sukcesów tegorocznych, a zarazem jednym z naj

lepiej udanych utworów scenicznych p. Kraszew

skiego. Ramy sztuki są bardzo skromne, lecz mi

sternie zrobione; intryga jak wiadomo bardzo pro

sta, lecz delikatnie zawiązana. Owo zajęcie się

księcia Leosią Puciatówuą, które nie będąc jeszcze

miłością, nic nie zarywa na rozpustę, jest dosko

nałem uchwyceniem miłostki podstarzałego ma

gnata, pochodzącej z próżniactwa, nieczynności i

rozpasania nie zmysłowego ale moralnego. Zarzu

cono sztuce, iż w niej przedstawiony Panie Ko

chanku jako Don Juan, kiedy on nigdy ani Don

Juanem ani Lovelasem nie był; lecz w ten sposób

mógł się kochać nawet Panie Kochanku, a raczej

on tylko mógł mieć taką chwilową fantazyę.

W ramach tak prostej intrygi przedstawia nam

autor znakomicie nakreślonemi rysami, oryginal

nością swoją sympatyczną postać Panie K o ch a nku

przedstawia wybornie, dokładnie, historycznie a

razem zabawnie. Nie jest to wydarta karta z So

plicy, lecz zdawaćby się mogło, że jak Soplica

tak i autor tej komedyi prosto wraca z Nieświe

ża i opisuje tydzień tam pobytu. Oddycha się też

w sztuce powietrzem nieświeżskiem; koncepta, fa

cecye, anegdoty, mistyfikacye, sypią się jakby z

rogu obfitości; a ten dwór, o którym Syruć mówi,

,,że jeden od łasa drugi od Sasa, jak na uczcie

ewangielicznej" wybornie oddany. Sztuka, pełna

dowcipu a przedewszystkiem wesołości, pobudza

publiczność do nieustannego śmiechu; i wróżyć jej

można długie na scenie powodzenie, a tj dla te

go, że nie ma tam nic tendencyjnego, a więc nic

naciągniętego lub wymuszonego, lecz jest swobo

dne oddanie z prawdą znanej i popularnej posta

ci historycznej. Jeżeli jednak od razu sztuka tak

wielkie miała powodzenie, to głównie przypisać

winniśmy znakomitemu oddaniu głównej roli i po

staci Panie Kochanku przez p. Rapackiego.

Gra p. Rapackiego w tej sztuce jest doskona

łą; stanowi ona jedną całość, począwszy od tak

trudnego ucharakteryzowania się, a skończywszy

nawet na wybornie oddanym chodzie otyłego i

niemłodego człowieka. Rola ta tak w głównych

rysach jak w najdrobniejszych szczegółach, zosta

ła doskonale przez p. Rapackiego zrozumianą, ob

myślaną, wypracowaną i oddaną. Jednem słowem

ujrzeliśmy na scenie żywy portret P a nie K och a n

ku , o czem wątpiliśmy nieco idąc do teatru. Nie

przesa_dzimy twierdząc, iż w scharakteryzowaniu

postacią Panie Kochanku, p. Rapacki stanąć może

obok Soplicy i Kraszewskiego.

Co się tyczy gry innych aktorów, wolelibyśmy

mówić o drugiem niż o pierwszem przedstawieniu

tej sztuki, o ile bowiem domyślać się nam wolno

główne usterki pierwszego przedstawienia pocho

dziły z przyczyny, która usuwa się przed este

tyczną ąrytyką. W drugiem przedstawieniu nie

dostrzegliśmy już t_ych samych usterek, poszło

też ono o wiele lepiej od pierwszego. Jako ogól

ną uwagę przytoczymy dopcipne słowo, które nas

doszło: ,,Ależ bo ten dwór księcia — powiedział

ktoś - powinien był bawić i rozweselać tego

starzejącego się pana; czemuż aktorowie grający

osoby należące do dworu, wyglądali raczej na

pachołków pogrzebowych, niż ua dworaków hu

cznego Nieświeża?" Uwaga ta zastosować się da

szczególniej do Szambelana (p. Wolski), który

w samej rzeczy był zbyt smętnym i melancho

licznym. P. Benda odegrał rolę Syrucia bardzo

dobrze z prawdziwym szlacheckim humorem i

pewną szlachecką butnością, która znajduje się

w tym charakterze. P. Hennig oddal dobrze rolę

Wirszyła lecz tak utalentowany artysta mógłby

ją oddać lepiej a szczególniej więcej się nią

przejąć. Panna Śliwińska w wdzięcznej nader

roli Leosi Puciatównej dowiodła, iż jest obiecują

cą aktorką, lecz aby wróżba się sprawdziła, trze

ba przedewszystkiem dużo pracy i wprawy a na

stępnie dobrych rad; o zamiłowaniu zaś sztuki

;------------------------------------------------

1-----J _ i

’J

C z a i wychodzi codziennie wieczór (wyjąwszy niedziele i dnie świąteczne).

Numer pojedynczy w Krakowie i we L w o w i e kosztuje 10 centiw.

Prenumerata wynosi:

Miejscow a w Krakowie. . . . rocznie złr. 20

kwartalnie złr. 5

miesięcznie złr.2

—

weLwowie....

9 .21

6nos

ł - o c z t ą W państwie Austryackićm

oc,

2c25

doPrus..... . . .

i. tal. 17 sgr. 2

tal.4sgr8

tal. 1 sr. 16

Bzeszy memieckiój .

21. 10

tg,n

’

; Francyi i Anglii . . J fran”. 108 "

" frank" cf7’ 10

’

frank’ jJ ’ 25

:A" M

’ Włocl i Szwajcaryi , 116

:,U

,’

.10

nly? 9

m m .................

aj|80

920

5,7

tAsif} pieniędzmi przesyłane być winny franco do Administracyi ,Czasu."

Łlsty reklam acyjne

niezapieczętowane, nie ulegaj% frankow aniu.

Listów niefrankowanych nieprzyjmuje się.

s?------------------------------------

1 of 6 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction