Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 607 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

e*a»

«W

214.

Kraków 18 Września — Czwartek.

Rok 1862.

JSĘS

;nie°

dnie

,;cznie

Bióro

Wychodzi codziennie ra n o , wyjąwszy poniedziałki i dni poświątecine.

Prenumerata:

w krakowie

p o c z t ą (w państwie Aostiyackienj).

. ....

zł. anstr. 2 0 ro c z n ie ............................. zł. anstr. 24

. .............. ......... »

10 p ó ł r o c z n i e ...........................

»12

i, 6 kw artalnie........................

2 m ie się c z n ic ...........................

2 cent. 25

Numer pojedynczy kosztuje 10 centów.

PRENUMERATĘ PRZYJMUJĄ :

Administracyi ,,Czasu" w rynkn pod L 39 w domn p. Kirchmajera na dole,

tndzież wszystkie Urzędy pocztowe anstryackie.

CZAS

Przyjmują sl^:

ogłoszenia, odezwy, uwiadomienia, DONrssiEtftA wszelkiego rodzaju, za opłatą:

od wiersza drobnego za jednorasowe umieszczenie 8 centów, za następne po 5 centów.

Do każdego obwieszczenia załączyć należy SO centów ń a opłatę stęp!ową za każdorazowe

umieszczenie.

l is t y z pieniędzmi przesyłane być winny franko do bióro Administracyi ,C z asu " .

l is t y reklamacyjne niezapieczętowone nie ulegają frankowaniu

l is t y niefrankowune nieprzyjmoją się.

b ę k o p i s m a nadsyłane Redakcyi nie zwracają się i niszczone będą.

OGŁOSZENIE PRZEDPŁATY.

Z dniem 1 października 1862 r. rozpo

czyna się nowy kwarta!. Przedpłata na C zńS

na miesiące Październik, Listopad i

Grudzień wynosi:

w Krakowie:

pocztą:

kw a rta ln ie .........................złr. 3

złr. O

p ó łro c z n ie ......................... MO

,12

r o c z n i e ............................. 2 0

,24

Uprasza si§ pp. Abonentów o wczesne

nadsyłanie pieniędzy prenumeracyjnych

d: wnego adresu drukowanego, a przynaj

mniej o wyraźne podpisy.

Krabów 17 września.

W odezwie znanćj PolBce, znanśj całćj

Europie, wyrzekł uroczyście, W. Ks. Kon

stanty stojący dzisiaj na czele rządu w War

szawie :

,, Polacy! połóżcie we mnie zaufanie....

,,łączcie się ze mną w jednem uczuciu, p ra

ncujmy wspólnie i zgodnie około do

,,bra Polski, prosząc Boga,

usiłowa

,,niom naszym błogosławił, a nowa epoka

,,dobrego bytu i szczęścia, otworzy się dla

,,tój Ojczyzny, którą tak miłujecie.*

Jakkolwiek tysiącoletnia przeszłość i te

raźniejsze życię narodu w skazywało jak

najwyrażnićj co je s t Ojczyzną Polaków, co

jest jćj dobrem i na jakiśj drodze około

niego pracować należy, a czyny narodu

głos jego wznoszący się uroczyście nieraz

wśród największego stoletniego ucisku, wy

powiadał otwarcie, co tćj Polsce brakuje,

jakie są jćj potrzeby i prawa; jakk ol

wiek wielu widząc postępowanie rządu w

Polsce, uważa za złudzenie wszelką wiarę

w zmianę jego postępowania i w szczerość

jego reform-, jakkolwiek nakoniec, słowom

odezwy wspomnionćj mówiącej o dobru Pol

ski, zaprzeczały najsrożćj czy ny ucisku

gnębiącego tęż Polskę, i sprawiały ie ode

zwa zdawała się ironią; — jednak wielu

Polaków usłyszawszy głos oświadczający,

że chce z nic i wspólnie dla dobra Ojczy

zny p racow ać i wzywający ich o zaufanie,

niewchodząc skąd ten głos pochodzi i jako

prawi ufając prawości, odpowiedzieli otwar

cie, i e tylko na drodze polskićj można

dla Polski pracować, wskazali czego przede

wszystkiem ta P olsk a potrzebuje i uczynili

najlogiczniejsze przedstawienie, że aby cały

naród mógł około jćj dobra wspólnie Z r/.ą

dem pracować, rząd ten winien stać się

polskim dla wszystkich polskich prowincyj,

dla całego narodu.

Do odpowiedzi tćj, do wypowiedzenia

życzeń i potrzeb kraju, warunków pod któ

remi rząd z narodem wspólnie pracować

mogą około dobra Polski, warunków wy

konalności jakichkolwiek reform,— do wy

powiedzenia tego, powtarzamy, zawezwani

byli także poufnie, jak wiadomo, przez W.

Księcia w rozmowie jego z hr Andrzejem

Zamoyskim. Albowiem mąż ten zapytany

przez W. Ks. Konstantego, czego sobie rze

czywiście k raj życzy, i co go zadowolnić

może, wypowiedziawszy swe osobiste zda

nie, wyrzekł, że niczem i przez nikogo nie

jest upoważniony do przed stawiania życzeń

kraju; ale odniesie się do obywateli z ró

żnych stron kraju, posiadających zaufanie,

znających jeg o usposobienie i potrzeby, a

przekonanie ich W. Księciu przedstawi. Stało

się to. Obywatele ze stolicy i z Prowincyj

wystósowali w skutek tego do hr. Zamoy

skiego następujące pismo:

,,Panie Hrabio! Bezprzykładne w dziejach nie

szczęścia Polski, przecinając byt jćj polityczny,

nie zdołały ani oałabić dncha uarodn, ani Bkazić

w nim łnb oziębić gorących pocznć historycznego

swego powitania. Dach narodu spotężniał poświę

ceniem i ofiarą, a uczucia wzrosły boleścią i wiarą

w prsyszłość, i w chwilach stanowczych wołają

one o zwrot odjętych nam a wiekami uświęconych

praw i swobód naszych.

, ,Jat w rokn zeszłym adres do tronn upomniał

się o te prawa nasze; następnie wyborcy do utwo

rsenia składa Bad powiatowych i miejskich powo

łani , w podania do owoczesaego Namiestnika dwu

dziestotysiącami podpisów pokryłem , oświadczyli,

te jedynie reprezentacya z wyborów powsLłs,

przy jawnćj dysku yi, ogólne potreby kraju wy

powiedzieć nuta, nowo zaś nadane instytaoyc

grożącym m n nieszczęściom zapobiedz nie zd ohją.

Stan wojenny uuiemożuił doręczenie podania, a

potrzeby krajn raz ieszcze niia względnione, do

prowadziły do przewidywanych w niem nieszczę

śliwyofa następstw.

,,Dziś znowo, my Polacy, w imię spółecsnego

porządku i cywilizacyi europejskiej, wezwani ode

zwą J. (J. W. W . Ks. Konstantego, naby niedozwolić

posuwać Bię krajowi kn przepaści*, przybywamy

z wszystkich jego okolic i w brakn innćj do wy

stąpienia drogi, otaczamy Cię Hrabio w sanfaniu

że wypowiesz J. C. Wysokości potrzeby i przeko

nania w głębi serc i nmyslów naszych złuż:nz

przekonan’a i potrzeby, Jztórych zatajenie za szko

dliwe, a głośne wypowiedzenie p rad oałym świa

tem za konieczno uważamy.

n0d ndziała w nowo nadanych nam instytncyacb

nie usuwamy się, lecz obowiązani jesteśmy uśw iad

czyć, te środkami dotąd ntywanemi doprowadzono

kraj do stann, w którym ani ntycie siły wojsko

wćj, sądów wojennych, więzień i wygnania, ani

nawet kary śmierci nie zdołają go uspokoić, a prze

ciwnie ostateczne wywołają rozdrażnienie i pchuą

na drogi dla rządzących i rządzonych coraz zgn

bniejsze.

»My zaś jak o Polacy, wtedy tyłko rząd i

zaufaniem popierać będziemy m ogli, gdy rząd

ten będzie naszym, polskim i gdy z u

stawą zasadniczą, przy wolnych insty*

tnoyach, złączone będą wszystkie pro

winoye Oj czyznę naszą składające. W’sza

kże sam W. Ksiąię w odezwie swojćj uszanował

tę naszą miłość Ojczyzny i przyrzeka nam współ

odział ck oło jćj dobra. Dzielić miłości nie

możemy i Ojczyznę naszą całą kochamy

w granicach, jakie jćj Bóg zakreślił, a

tradyeye historyczne przekazały."

Co teraz W. Ks. Konstanty, e§ Cesarz

Aleksander postanowi?; Czy teą aa zapyta

nie W. Księcia odzywający się raz jeszcze

głos ludności polskiej pizez usta kilkudzie

sięciu zaufanie mających obywateli, a wy

powiadających życzenia nąr od u , skłoni

wreszcie Cesarza i W. Księcia do stanowcze

go kroku dla zbliżenia się ku narodowi,

k rok u wskazanego i poprzedniemi adresami

i powyższemi słowami ?; czy też przeciwnie

rząd postępowaniem §wojem zwiększy je—

Bzcze przepaść między nim a narodem? Czy

rząd wstąpi na drogę sprawiedliwości, czy

pozostanie na bezdrożach u cisk a, n a któ

rych się błąka, a po których idąc nawet

najdalej, nie zdoła nigdy zgnębić narodu,

chociażby przez gwałtowne wstrząśnienia

w morze krwi i łez go wprowadził? Co

kolwiekbądź, jest to ważna chwila przesi

lenia, a rząd jest n a rozstajnych drogach.

Urzędowe doniesienie w Dzienniku Po

wszechnym , iż p. Andrzej Zamoyski posłanym

został do Petersburga, dla wytłómaczenia

się przed Cesarzem, nie poczytuje jeszcze

wielu za wskazówkę t ii rząd postanowił

pozostać na dawnej drodze ucisku, w syste

mie zaprzeczania narodowi praw, niespeł

nienia jego potrzeb, w systemie który sp ra

wia, że wszelkie reformy uważać należy za

martwą literę, za pozór i mamidło dla złu

dzenia Europy, w systemie który odpychał

wszystkich Polaków od rządu. Wyrażenie

urzędowego doniesienia, co do ,nielegalne

go zgromadzenia* i nadresu z żądaniami

przekraczającemi instytucye*, roztrząśniemy,

gdy odbierzemy dosłowną osnowę tego o

świadczenia, znanego nam dotąd tylko z d e

peszy telegraficznej. Porównamy je wów

czas z całym przebiegiem sprawy, która się

działa z wiedzą W. Ks. Konstantego, poró

wnamy je z słowami jego odezwy o zau

faniu , a wreszcie zapytamy, kto umieścił

w Dzienniku rządowym takie wyrażenie,

Sprzeczne z rzeo*yw i-ły * stenem rzeczy. Tu

dodamy dzisiaj, iż mimo owego wyrażenia

w Dzienniku Powszechnym, nie można jeszcze

wiedzieć, czy p. Andrzey Zamoyski posła

ny został do Petersburga dla przedstawienia

Cesarzowi całej sprawy, czy też wywiezio

ny na wygnanie

Cokolwiekbądź się stanie, czy rząd usłu

cha oświadczenia wypowiedzianego nie do

niego ale w obec niego, czy też zostanie

w swym systemie ucisk u, oświadczenie to

obywateli jest nowem do stu dawnych do

danern świad ectwem, o twarcie i śmiało w

obec Europy wypowiedzianem, o dążeniu

i żywotnćj sile narodu, która zarazem po

tężni się przez tę świadomość siebie; a nad

to jest ostrzeżeniem dla tych niewielu , co

zapomniawszy tradycyi narodowćj, zadawał

n iają się obietnicami kilku niewykonalnych

reform, jak również przestrogą i dla tych

dość licznych ludzi którym aczkolwiek nie

brak na poświęcenia, lecz zbywa na wy

trw ałości, i chcieliby w kilku chwilowych

skokach dojść tam, gdzie tylko wytrwałą

pracą i ciągłą ofiarą dojść można. Nikt zaś

nie może odmówić ważności i prawomo

cności temu oświadczeniu, opartemu na

adresie podpisa:iym we wrześniu i paź

dzierniku r. z. przez 20,000 wyborców

j. wszystkich prawie z całćj Kongresówki.

Cokolwiek, powtarzamy, stanie się, cho

ciażby rząd pozostał przy dzisiejszym syste

mie i dalćj szedł drogą prześladowań i u

cisku, nie zdoła zepchnąć narodn z drogi,

n a którćj idąc ciągle pod chorągwią swych

)raw i posłannictwa, rozwija wytrwałą pra

cą swe siły moralne i materyalne, a drogi

ctóra powolnie lecz pewnie doprowadzi go

do celu.

KORESPONDENCYA CZASU.

Wrocław lö września.

f Dwudniową przerwą w rozprawach nad bud

żetem ministerstwa wojny prasa zapełniła refleksya

mi n ad jej dotychczasowym przebiegiem . Z małym

wyjątkiem dzienników f°udtljego koloru, Kreuz

tettung na ich czele, która wszystkich dobywa sił,

*by rząd odwieść od zrobienia Izbie najm niejszej

koacesyi, cała prasa krajowa, o ile miałem sposo

bność zajizjć do nsjważniej szych jej organów, sta

je po Strunie opozycyjnej izby. Jest to w tej wła

ś J e chwili bardzo ważna okoliczność, bo wyraźnie

i głośno zaprzecza powtarzającemu się ciągle twier

dzeum rządu, że kraj względem reorgamzacyi ar

mii inaczej je st usposobiony jak Izba.

Bząd w ogóle batdzo słabo i nieudolnie jest

broniony. Deklaracya, odczytana w Lbie przed

rozpoczęciem rozpraw, dana była w imienin iału

go gabinetu. Tymczasem oprócz ministra wojny p.

B.-on a i ministra finansów p. Heydta, Łzdin inuy

człuuek gab.neto nie zabrał dotychczas głosu wo

brouie rządu. Mniejsza o ministrów oświecenia,

sprawiedliWuśei i spraw gospodarczych; ale mini

strowie spraw wewnętrznych l spraw zagrauicz

uycb, Bzczególnie też ten ostami, mieli w ciągu

dotychczasowej dyshnsyi niejedną sposobność, po

pi zeć głosem Si-ym stanowisko gabinetu. Prawdę

mówiąc, p. Buou sam jeden dźwigał dotychczas

cały c-ężar dysknsyi na swych Zoiuierskich bar

kach. P . Heydt prawie tylko pobieżnie glos żabie

rał, i śmiał się wrai z izbą, kiedy p. Bt-on, w o

brome kreacyi swojej, rzucał Izbie w oczy uie

bardso parlamentarno i konstytucyjne frai esy, po

dobien raczej do komenderującego przed frontem

batalionu, niż do ministra i męża stann w obec

reprezentacji krajn.

Pan Koon ma snąć jeszcze z 1848 r. niepoha

mowane zawzięcie przeciwko demokratom. Wie

trzy icb w trakcyi postępowej, ale nie śmiejąc

wywoływać po imienin, piorunuje ogólnie przeciw

icn dążuuściom; me powiada, co to za dąZnośc’,

ale dla tego bynajm niej się nic ambarasnje, wy

izeo za jednem tchnieniem, »że rząd przeciwno

takim dążnościom z dobytym mieczem wystąpi."

Frazes ten nieparlamentarny dwa razy już w osta

tniej dyskusyi p-wtórzył. Wezwany przez jednego

członka fraacyt lewego środka, aby się bliżej wy

tłumaczył, powtórzył ten Barn ogólnik o sutm er

syjaycb dążnościach, nic szczegółowo me podno

sząc imi wskazując. A jednakie, jeżeli gdzie, to

w Izbie, w wolne), publicznej dyskusyi, można

z godnością czynić i odpierać podobne zarzn’y

Bod jraywanie tego rodzaju, nie poparte dowoda

mi, jest obrazą reprezentaoyi kraju. Cói, jeśli na

poparcie obrazy p. m inister powołał się jeszcze ns

miecz dobyty. Czyż to za sejmem nie ma sądów

do ścigania tejdeeyj sub wersyjnych, gdziekolwiek

one słowem lub czynem się objawią? P. minister

woj y zaraz do miecza się rwie, jakby z wybu

chem rewolucyjnym miał do czynienia. Boznmie

się, że taki sposób bionieoia ruoiganizacyi armii,

która ma być armią narodową, nie może nikogo

przekonać ani ua stronę iządu przeciągnąć. Opj

zycya też zwróciła się głównie przeciwko ministro

wi wojuy, i dopóki on ni§ wystąpi z gabinetu,

więki;todć Iz-by nie akłuni aię ani do kompromisu

ani do przychylnej riądow i uchwały. Ustąpienie

p. Boona znaczniuby się do załatwienia sprawy

przyczyniło.

Tymczasem, jak się zdaje, nie masz do tego

żadnego widoku. Zawczoraj policya zabrała dwa

dzienniki berlińskie aa krytyczny rozbiór teoryj p.

Booua, to jest, Publicist i Nationalzeitung, Pierw

szy zawierał artyknł wstępny z napisem »tenden

c ja i miecz", drogiej artyknł nie jest mi wiado

my, bo Nationalzeitung i tnlaj dziś nie doszła. Nie

jest to d ob ra wróżba dla pomyślnego ukończenia

sporn. Prasa mmistery*}pa zaprzecza pogłoskom

stereotypowym o rozwiązaniu Izby i o oktrojowa*

niu praw a wyborczego. Ministrowie zaklin ają się

na wierne przestrzeganie nstawy konstytucyjnej.

Kladderadatsch mćwi: »wszystko to może być pra

wdą, ale w końcn jednak oktrojowaś trzeba.*

Niektórzy patryoci, m iędzy innymi tzło nek Izby

p-nów radzca najwyższego trybnualn Bl emer, roz

dają w Izbie tirnsowaua słowa napomnienia, aby

zazegnać gr( ż,eą katastiofj, rozdzielającą naród

od króła. Napomnieuia takte pozostaną bez skntkn,

jeżeli p. K ouuie będzie poświęcony ua ołtarza oj

czyzny. Zobaczymy, co nam następna dysknsya

przyniesie, oyskusya nie m ająca właściwie celn,

po rozważeniu tak szczrgółowem kwesty i w dwóch

posiedzeniach poprzednich. Cały interes leży w gło

sowaniu i jego skutkach.

W ie d e ń 16 września. Nu dzisiejBzetn posie

dzeniu ł.b y wyższej bar. Mttmh B lliogh n .eu

(Halm) jako sprawozdawca komiayi adresowej

odczyt.ł nr stęju.ący projekt adresu do Cesarzowej

Iiuci:

nNajjsśuiejsza Cesarzowo i Królowo!

»Wszechmocny wysłuchał modłów ludów Au

siryi. Po latach bole nej obawy, widzimy W. C. K.

Mośó w pełni ezcrstwego życia wióconą dostojne

mu MalZuubowi, obiecującym dzieciom i błogiemu

dzułaniu jako Monarthiui,. a seroj naszego uko

chanego Cesąrza, wolue jest od ciężkich trosk o

drogą towarzyszkę życia.

»Izba wyższa z głębokiem wzruszeniem ezująe

wespół smutek swojego domu panującego, tem wię

cej przejętą jest potrzebą wyrażenia radosnego n

uies.enia swego i powitania uszczęśliwiającego po

wrotu WCKMości do stoi:cy pełnem zapała pozdro

wieniem i uajgorątszemi życzeniami wzmocnienia

i trwałości odzyskanego zdrowia.

,,Niechaj Bog błogosławi i utrzym uje WCKMośó

długie jeszcze lata w pełni sił nieoBłabłych przy

boku dostojnego Małżouna i niechaj dozwoli Ci N.

Fani wraz z wszystkiemi ladami pod berłtm Au

stryi połąc; onem, cieszyć się szczęśliwem rozwią

zaniem wielkiego zadauia postawionego N. Cesa

rzowi przez Opatrzność."

Adres ten ryuzałteui u :h walony został, a n a

wniosek ksrd. Banschera Izba w całości swej wrę

czy ten adres Cesarzowej. Zaraz też prezes za

wiadomił, że N. Pani przyjmie członków Izby Da

z ajntiz w SchOubrnuo.

Część Literaeko-Artystyczna.

KSIĄŻE ADAM CZARTORYSKI

I JEGO ZAWÓD DYPLOMATYCZNY.

(Ciąg dalszy).

Myśl poruszenia Polski pruskiej, ażeby z Pol

ską rosyjską utworzyć nowe królestwo pod oso

bistą władzą Imperatora, znowu ziawiła się w n

myśle Cesarza Aleksandra. Lękał się ou aby Na

poleon pobiwszy Prusaków nie zmusił nieszczę

śliwego Fryderyka Wilhelma do ustąpienia u|u

prowincyj polskich, i postawienia w nich mo

narchę swego wyboru. N akłaniał tedy ks. Adama

aby jechał do Warszawy, stolicy tych prowincyj,

lecz bez urzędowego charakteru, zupełnie jak pro

sty emisaryusz, posłany do zbadania umysłów i

wciągnięcia ich w nowe widoki gabinetu peters

burskiego-,

czyli krócej mówiąc, żeby za danym

hasłem zrobił w tych prowincyaeh powstanie.

Podobna misya, godna podrzędnego ajenta, nie

m ogła dogadzać dawnemn ministrowi spraw za

granicznych. Książe przedstawi! Imperatorowi, że

projekt jego niemoże mieć żadnej szansy udania

się, albowiem ani zimnem rozumowaniem opar

tein na niepewnych wypadkach, ani czczemi obie

tnicami, ani zaręczeniami z mnóstwem zastrzeżeń,

ani radami zdradzającemi brak stałego planu, nie

dadzą się poruszyć Polacy, zwłaszcza w chwili

kiedy Napoleou w całym blasku świeżych tryum

fów powoływał ichgorącemiproklamacyami, przy

rzekając wskrzeszenie ojczyzny i dla ujęcia ich

nieszczędząc śródków, któremi umiał przywiązy

wać do siebie. Podobne insynnacye i przygoto

wawcze umowy z polskiemi patryotami, mogły

być dobre rok temu, przed kampanią austerlicką,

ale nie teraz. Dziś już za późno; trzeba by chy

ba działać bez zwłoki, inaczej można być uprze

dzonym i zdradzonym przez wypadki. Jeżeliby

zaś Imperator ua prawdę ęhciał mieć Polaków

po sobie, natychmiast niech ogłpąi wskrzeszenie

całej Polski, siebie królem zrobi i na czele dvyó

króćstotysięcznej armii stanie nad Odrą! Taki tyl

ko krok mógłby wzbudzić jakąś ufność w pol

skich patryotach, którzy, aczkolwiek pora jnż

spóźniona, jednakże mogliby stanąć po jego stro

nie.

Na powyższe uwagi, Imperator, zawsze chwiej

ny, zawsze wstrzymywany lękliwemi skrupułami

w przeprowadzeniu ambitnych zamiarów, odpo

wiedział, że niemoże się jeszcze zdecydować, i że

dopiero w razie, gdyby Prusy chciały oddać pro

wincye polskie Cesarzowi Francuzów, będzie się

czuł w prawie opanowania takowych. Książe Czar

toryski odrzekł mu na to: znowu spóźnimy się

N. Panie.

Niepodobna im było porozumieć się ze sobą.

Imperator nie zezwolił nawet na zwołauie rady,

na której Książe pragnął gruntownie rozbierać

pomięnione pytania; prosił tylko swego dawnego

ministra aby mu spisał szczegółowy memoryał

o sposobach i środkach wykonania planu przezeń

podawanego. Książe wręcz odmówił. Napisał tyl

ko do Imperatora, że praca ta byłaby marną, i

nie m ającą żadnego znaczenia, dopóki by nie zgo

dzono się na główną myśl planu. Jeżeli Impera

tor piępostanowił jeszcze, czy chce się ogłosić

królem Polskim, na cóż się zda - mówił on —

wyliczać sposoby i środki jakiemi można przy

gotować pow stanie? Na ęo układać projekt or

ganizacyi i rządu nowego królestwa, jeżeli się

nie wie czy takowe m a istnieć, lub nie ? Nadzieja

udania się może jedynie polegać na przyjęciu pla

nu w najogólniejszym jego zarysie Środki po

dawane w pewnejm przypuszczeniu, a przyjęte

cząstkowo w widokach całkiem innej kombinacyi

mogą być żle zrozumiane i zwichnięte w wyko

ńaniu. Nalegał zatem ks. Czartoryski, ażeby mu

wolno było, równie j a k innym osobom podziela

jącym jego pomysły, rozbierać takowe w obecności

Imperatora.

Podczas gdy się naradzano, a raczej gdy się

nienaradzono w Petersburgu. Napoleon działał.

Powoływał on Polaków pod sztandar powstania;

z Warszawy wypędzał awangardę rosyjską, któ

ra nakoniec przyszła w pomoc Prusakom; orga

nizował w tej stolicy rząd tymczasowy i zaraz

w roku następnym, zwycięzca pod Frydlandera,

narzucał Bosyi i Prusom traktat Tylżycki robią

cy go panem jednej połowy państw Fryderyka

Wilhelma. Jed ny m z najgłówniejszych rezultatów

tego traktatu było utworzeuie Księstwa Warszaw

skiego powstałego z części Polski odpadłej od

Prus w dwóch ostatnich podziałach. Wiadomo

jako nowy sprzymierzeniec Napoleona król Saski,

został panującym w tem państwie świeżej krcaeyi.

Było to bez wątpienia wcale niezupełne wskrze

szenie Polski, bo nawet niewymówiono jej imie

nia; z tem wszystkiem Polacy odzyskiwali wraz

z dawniejszą stolicą kaw ał krajn z czteromiliono

wą ludnością; w owych zaś wstrząśuieniach euro

pejskich, gdzie wojna i zdobycz nieustannie zmie

niały granice państw, można było prawdopodobnie

spodziewać się, że pierwszy ten zawiązek prędzej

później zwiększy się nowemi nabytkami; że na

koniec Napoleon dokończy swego dzieła i między

innemi przyłączy do Księstwa Warszawskiego Ga

licyę, o którą nawet już kusił się, łecz bez sku

tku, wymagając od Austryi, aby mu ustąpiła ti

kowej w zamian za inne prowincye; wszakże pier

wsze lepsze zwycięztwo lub układ, lad a dzień mo

że mn to dać czego zapragnął.

Kombinacye, którym książę Czartoiyski poświę

cił był tyle starań i zabiegów zdawały się być

ostatecznie odłożone. Odtąd, w szystkie nadzieje

Polaków zwracały się ku Francyi a nie ku Bosyi.

Jeżeli dawniejsze jego czynności i zobowiązania

się nie pozwoliły mu łączyć się z usiłowaniami

około odbndowania Polski zaczętemi pod opieką

Cesarza Francuzów, tedy patiyotyzm jego zabronił

mu przeszkadzać takowym. W tem położeniu cał

kiem usunął się od spraw publicznych, zatrzymu

jąc jedynie kuratorstwo szkół w prowincyaeh za

branych. Był to zawsze dzielny środek służenia

ojczystej sprawie; była to. ostatnia nić wiążąca go

z Cesarzem Aleksand rem; był to wreszcie pozór

otrzymywania z nim stosunku, który w widokach

niepewnej przyszłości mógł jeszcze na coś się

przydać jeg o ojczyźnie.

W takich okolicznościach, powtarzam, niepodo

bna mu było działać inaczej. Imperato r rosyjski,

godząc się z Napoleonem, Btał się, może pozornie,

jeg o adrniratorem i przyjacielem. Uwielbienie, j a

kiem zdawał się być przenikniony dla nowego

sprzymierzeńca, byłoż szczere, lub zakraw ałoż na

prostą komedyę wypływ ającą z ambitnej rachuby?

Najwłaściwiej między temi dwoma przypuszczę

niami wypada szukać prawdy. Natura Cesarza

Aleksandra była zbyt niejednolitą, aby mogła się

zdobyć na zupełne i bezwarunkowe oddanie się

Napoleonowi, albo na obrzydliwą hipokryzyę, o jak ą

go często pomawiano. Najpewniej, że jakiś czas

zostawał pod urokiem Napoleona, jakim tenże u

mial czarować tych, których chciał wyprowadzić

w pole; jednakże urok ten nie owładnął go cał

kiem, zawsze bowiem Odzywało się w nim uczu

cie bojażni i podejrzliwości, właściwe charakte

rowi młodego monarchy, które niebawem rozwi

nęło się w skutek wypadków i wzięło nad nim

górę. Jeżeli w początkach nkrywał to uczucie pod

płaszczykiem p rawie tkliwego uwielbienia, pocho

dziło ztąd, że miał w sobie wrodzoną skłonność

do obłudy, a przytem lubił aż do przesady popi

sywać się z serdecznością; może być i to, żecznł

potrzebę ukryć i usprawiedliwić przed sobą sa

mym pod pozorem lekkomyślnego zajęcia się naj

większym człowiekiem epoki, tę krzywą politykę,

jaką był przyjął w porozumieniu się z Napo

leonem.

Nie mam zamiarn wchodzić w szczegóły tej po

lityki, tego bezbołnego przymierza, jakby wyraził

się Kornel, w moc którego d^waj despoci podzielili

się prawie Europą, poświęcając wyuzdanej ambi

cyi najświętsze prawa panujących i ludów i od

stępując sobie nawzajem swoich wczorajszych

Szczęściem dla ludzkości, niedługo trw ała ta

zgoda. Nie mogła ona wytrzymać próby wypad

ków, i w pierwszem starciu się, skręciła szyję.

Napoleon w r. 1809 znienacka zaatakowany przez

Austryę, kiedy był zatrudniony utłumieniem Hisz

panii, otrzymał ze strony Bosyi słabą tylko i le

niwą pomoc, użyczoną niechętnie i niezdolną za

słonić go od zguby, j żełiby się los przeciw niemu

obrócił; była bowiem chwila, że się mógł tego

spodziewać. Jednakże jeszcze zwyciężył: nie na

deszła godzina jego upadku i znowu wolno mn

było narzucać dworowi wiedeńskiemu warunki

zgubnego pokoju; alić ten sam pokój aczkolwiek

dawał mu niezmierne korzyści, a Bosyi bardzo

małe, bo odpowiedne dauej przez uią pomocy— po

kój ten, co przez ustąpieuie części Galicyi o trz e

cią część powiększał ludność i obszar Księstwa

Warszawskiego, co w skutkach skleił małżeństwu

Napoleona z arcyksiężniczką i zdawał się uświę

cać system przymierza między Francyą i Ausliyą,

wzbudzał w Imperatorze Aleksandrze tem głębsze

nienkonteutowauie, im bardziej musiał udawać, że

go to nieboli. Inne jeszcze przyczyny zwiększyły

tę niechęć. O ile w ogólnem pojęciu zgoda łatwą

jest i natnraluą między Francyą i Rosyą, gdy są

zamknięte we właściwych sol)le krańcach i roz

dzielone odległością zapełnioną przez inne p aństw a

potężne i dzielne, u tyle zwiększa Bię drażliwość

i zachodzą powody do starcia się między temi

dwuma państwami, kiedy granice ich zbliżą się

ze sobą, a między nimi, lub obok nich Btoją tyiko

podrzędne i bezsilne państweczka.

Nawet i najmniej przewidujący politycy wie

trzyli bliską moiebność nowego starcią się mię

dzy jednem a drągiem Cesarstwem. Z tem wszy

stkiem wzrastająca niechęć kryła się jeszcze pod

oświadczeniami serdecznej przyjaźni. Aleksander

olśniony jcniuszem i dziwnem powodzeniem Na

poleona. drżał ua myśl zapasów z Fraucyą; a lubo

przewidywał, że prędzej później przyjdzie do

jednakowoż postanowii niewywabiać wiJka

z lasu.

Napoleon zajęty małżeństwem i zawikłany w nie

spodziewany opór Hiszpanii, odkładał wszelką

nową wyprawę do chwili zupełnego poddania się

półwyspu, którą miał za bliską. Działając w tej

myśli, usiłował różuemi środkami usypiać p odej.

rzliwość Aleksandra; że za4 istnienie i powiększę

nie się Księstwa Warszawskiego było solą w oka

!§)digitalizacja: m bc.m alopolska.pl

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction