Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 615 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Kraków 17 Października — Czwartek

Wychodzi codziennie rano, wyjąwszy poniedziałk- i dni V iwiąteczne.

I*x*enumerata:

w Krakowie

po cztą (w państwie Anstryackiem).

r o c z n ie ................................. , . d . austr. 20 rocznie

d . austr. 24

półrocznie

.......

10 półrocznie

n»12

kw artalnie

.......

n n 5kwartalnie

...BB6

miesięcznie

2 miesięcznie

nB2cen

Numer pojedynczy kosztuje 10 centów.

PRENUMERATĘ PRZYJMIJJĄ ’.

Bióro Administracyi BCzasnu w rynku pod L. 39 w domu p. Kirchmajera na dole,

tudzież wszystkie Urzędy pocztowe austryackie.

^”rzyjiaująBięs

ogeoszenia, ODEZWY, UWIADOMIENIA, doniesienia wszelkiego rodzaju, za opłatą:

od wiersza drobnego za jednorazowe umieszczenie 8 centów, za następnó po 5 centów

Do każdego obwieszczenia załączyć należy 30 centów na opłatę stęplową za każdorazowo

umieszczenie.

l i s t y z pieniędzmi przesyłane być winny franko do bióra Administracyi nCzasu*.

l i s t y reklamacyjne niezapieczętowane nie ulegają frankowania.

l i s t y niefrankowane nieprzyjmują się.

k ę k o p i s m a nadsyłane Redakcyi nie zwracają się i niszczone będą.

wnywając ówczesne jego oświadczenia z terażniej

szemi, przychodzą prawie wszyscy do tego pewni,

ka, iż w Compiógne wyrabiające się od dwóch lat

porozumienie Prus z Francyą, posunęło się o krok

dalćj, i że wytkniętą została droga, którą dojść

może do znpełnego i ścisłego przymierza. Mówią,

że w kwestyi włoskićj Irancya będzie mogła

wziąść znowu inicyatywę bez obawy zawikłań

nad Renem; i że Prusy wystąpią teraz śmielćj

z ważnemi reformami w organizacyi rzeszy nie

mieckićj. Rnch w Piemoncie jest widoczny. Bióra

do zaciągu ochotników zostały na nowo otwarte.

Pobór rekrutów nakazany. W Genui toczą się na

rady między przywódzcami emigracyi węgierskićj.

Dziennik urzędowy drezdeński głosi nawet o pro

jekcie utworzenia legii słowisńskiój. Wiadomości

te mogą być przesadzone, ale zupełnie bezzasa

dne nie są. Stronnictwo rucbn nalegało od dawna

na rząd i króla Wiktora Emanuela o przystąpie

nie do działania. Gabinet turyński i król ze swój

strony nalegali na Cesarza Napoleona o pozwole

nie i o ewentualną pomoc. Wiadomo, że stanowi

sko Prus wstrzymało wojsko francuskie nad Miu

cio i sprowadziło pokój. Bez porozumienia się

z Prusami trudno byłoby Cesarzowi Napoleonowi

zawieszone wówczas dzieło na nowo podnieść.

Neutralność Prus jest do skończenia tego dzieła

konieczną. Piemont rozpoczynając na nowo przy

gotowania, daje domniemania, że Cesarz Napoleon

tę neutralność wyjednał. Obecność reprezentanta

Wiktora Emanuela w Królewcu dowodzi nadto,

że tytnł króla włoskiego jest w oczach króla pra

skiego tytułem prawnym. Jednem słowem, sprawa

włoska stoi w Prasiech lepićj niż w 1859 r.

Że w odwecie za takie koncesye gabinet ber

liński musiał wyjednać dla siebie, inne swym za

miarom i swój polityce odpowiednie, to jest logi

czn m następstwem. Prasy od wejścia na tron te

raźniejszego króla pracowały wyraźnie nad odzy

skaniem tego, co straciły w pamiętnym zjeżdzie

w Ołomuńcu. Ostatnim rezultatem tćj pracy było

przedstawienie zrobione przed kilku miesiącami

Austryi: względem podziała władzy wojskowćj,

podziała rezydencyi w Bandestagu i zostawienie

wyłącznie garnizonu praskiego w Moguncyi. Wia

domo, że Austrya na te propozycye odpowiedzia

ła milczeniem. P. Usedom, bawią-,y tu w tćj chwili

znowu je podniósł, i dodał jak mówią potrzebę re

prezentacyi narodowćj przy Bundeetagu. Co br.

Rechberg na to odpowie? Dyplomacya pruskatwier

dii, że Prusy od tych warunków Lieodsiąpią. Taż

rf!amo dyplomacya wyraża się teraz o Francyi bar

dzo przychylüie. Zdaje się przeto, że Prasy wezmą

kwestyę niemiecką zupełnie w swoje ręce.

Tymczasem kwestya turecka dojrzewa i gotuje

dla Anstryi nowe trudności. A wszakże taka jest

spokojność rządn jak gdyby wszystko bylo w naj

lepszym stanie.

Pogłoski o zmianie ministeryum krążą, lecz po

twierdzić się dopiero będą mogły za otwarciem

parlamentu. Powątpiewanie o zebraniu się sejmu

siedmiogrodzkiego powiększa się. Sejm chorwacki

odroczonym został do lgolistop. Dykasterya chor

wacka pracuje nad odpowiedzią na adres.

Monsigaor Nardi wyjechał dziś do Monachium,

zkąd się uda do Rzymu. Mówią, że tu był w o

bronie konkordatu.

wnie w monarchii istnieje, ani z celami pań

stwa, które samorząd gmin uważa za pod

stawę swojego układu organicznego, ani

z interesami miasta, które wymagają usta

lenia jego stosunków. Obojętność miasta na

to co się dzieje w łonie korporacyi o in

teresach jego decydującej jest smutnem zja

wiskiem zniechęcenia a może i zwątpienia,

których szkodliwy wpływ ekonomicznie i

politycznie przez samych nawet Ministrów

podczas obrad Rady państwa nad gminą

był wykazywany.

Mniej tu idzie nawet w tej chwili o bar

dzo doskonałą organizacyę gminy, ile o jej

organizacyę w ogóle, o wyjście ze stanu

tymczasowości. Jest niedokładnym statut

nadany przez gubernatora Zaleskiego, n ie

dokładnym statut ułożony przez komitet,

toć łatwiej jeden lub drugi poprawić, prze

robić, aniżeli ze względu na ich niedosko

n ałość, żadnego nie otrzymać.

Żadne z miast monarchii nie przeszło tylu

kolei co Kraków w ciągu ostatnich lat kilkuna

stu. Zmiany polityczne, administracyjne, cło

w e, klęska pożaru; to wolne miasto, to stolica

kraju, to miasto obwodowe, forteczne: za

prawdę czas byłoby już, aby stosunki jego,

o ile to od dobrej woli rządu zależy, m o

gły się utrwalić. A kiedy mu nie jest prze

znaczone być politycznie ogniskiem i pun

ktem centralnym, lo niechaj w ciasnym

swoim obrębie uzyska choć te urządzenia

municypalne, które mu dozwolą zagospo

darować się wewnętrznie. Jeśli wyczerpa*

nenń zostały wszystkie do tego drogi — po

zostaje jeszcze ostatnia droga petycy :;— nie

chaj tej miasto użyje, tak jak użyło jej,

aby odzyskać zaprzeczaną sobie własność.

Być może, iż jedno z drugiem razem przy

znane mu zostanie.

Warszawa 13 października.

Zapewne korespondent wasz z nad Bngu,

obszernie opisze zjazd w Horodle. Zanim to je

dnak nastąpi, zdam relacyą z opowiadania tych,

którzy już powrócili z Horodła.

Liczne wojsko z artyleryą pod dowództwem jen.

Chrnszczewa, zajęło Horodło i jak w obwarowa

nem stanowisku, niewpuszczało nikogo do miasta.

Był tam także jak mówią i jenerał Chrulew, któ

ry został dowódzcą drugiego korpusu. Z za Bugu

nikogo nieprzepuszczano; deputaoye jednak z tam

tych województw zdążyły przybyć na czas. Pomi

mo wszelkich ostrożności, zebrało się kilkanaście

tysięcy ludu. Przybyły deputacye ze wszystkich

województw i ziem polskich od Dniepru aż do

Bałtyku. Były deputacye z Gdańska, z Malborga

a nawet z Kurlaudyi, która przypomniała sobie,

że do Polski należała, a przez depntacyę swoją

wyraziła, iż wspólne z nią losy dzielić pragnie.

Powiadają, że przybyła nawet deputaeya od koza

ków dońskich, lecz wiadomość ta potrzebuje po

twierdzenia. Każdy kątek Polski był reprezento

wany, a uwzględniając położenie, w jakiem się

znajdujemy, można śmiało powiedzieć, że manda

ty, jakie posiadały od współziemian deputacye do

Horodła, były zupełnie legalne.

Ogromny ten orszak zbliżył się procesyonalnie do

obsadzonego przez wojska miasta. Jenerał Chru

szczew wysłał parlamentarzy, a potem osobiście

zażądał rozejścia się, oświadczając, że przejście

rowu przed miastem będzie hasłem do wystąpienia

wojska. Żołnierze mieli broń nabitą, artylerya zaś

z zapalonemi lontami, gotowa była dać ognia. Po

nieważ nie było najmniejszego zamiaru staczać lub

wywoływać bojo, ale jedynie odbyć obchód rocz

nicy unii trzech rodów w jeden naród, — orszak

cofaął się na wzgórek tuż obok Horodła wznoszą

cy się, i na nim odbyła się uroczystość obchodu

Unii Horodelskiej i spisany został akt zatwierdza

jący jedność wszystkich prowincyj. Naród nasz

mimo różnicy narzeczy w niektórych prowiocy

ach, i mimo ich rozdzielenia, tak jest ściśle w du

chn spojony, że myśl poruszona w jednej prowin

cyi, wywołuje wszędzie jedne i też same objawy.

Każdy, kto nie zapruszonem okiem patrzy na ży

cie narodu, przyznać musi, ił Polska w różnycf

swoich prowincyach jest jedną i tą samą; że wę

zeł przez Jadwigę i Jagiełłę, a potem przez Unię

H )iodelską i Lubelską zawiązany, nie został star

gany przez najnowsze starania w celu zbudzenia

prowincyonalnych dążności. Węzeł narodowy jaw

nie w obec wojska rosyjskiego przez deputacye

z KoroDy, Litwy i Rusi z asystencyą wielu tysię

cy _ludu na nowo potwierdzony i związany, robi

z zjazdu Horodcl8kiego fakt politycznego znacze

nia, k tó ry skrzepi, wzmocni organizm narodowy,

da nowe objaśnienie dzisiejszej Europie.

Z kościoła Horodelskiego wyniesiono na wzgó

rek aparata kościelne, ustawiono ołtarz, w około

którego powiewały chorągwie wszystkich woje

wództw i ziem, a za niemi chorągwie kościelne

łacińskiego i nniackiego obrządku. Po uroczystem

nabożeństwie, odśpiewaniu pieśni narodowych, księ

ża mieli kazania a deputowani mowy, akt został

spisany i zgromadzenie najspokojniej rozjechało

się.

Z drogiej strony Bugu stało z kilka tysięcy lu—

W ied eń 15 października.

Q W zapatrywania się tntejszćjdyplonuacyi na

z j a z d w Cumpifegae, utrzymuje się ciągle przeko

nanie, że polityka grata w mm mepnśl:duią rolę.

Artykuł Gazety pru skićj, w którym nietylko ser

deczne i przyjazne Btnuaki między dwoma Mo

1 a cbfmi, ale i nadzieja trwałego i stałego zbliże

nia się dwóch państw i pomyślny Wj-ływ jego na

przyszł ść Niemiec, tak głośno i otwarcie wypo

wiedzianemi zostały, podniosło to przekon nie je

szcze więcćj. Pizypomin jąc, jak orgau ten gabi

oeta praskiego był oględny w swych podaniach o

zjeżdzie w Cieplicach, a nawet i o spotkaniu się

Cesarza Napoleona z królem Pruskim i innymi

książętami niemieckimi w Baden Baden i poró—

K.raków 16 października.

Powiedzieliśmy wczoraj na tem miejscu,

i e wymienimy kroki przedsiębrane do za

prowadzenia w Krakowie legalnćj reprezen

tacyi interesów miejskich. Pierw sz y z nich

nie w yszedł atoli z krakowskiego wydziału

gminnego. W szechwładztwo urzędnicze za

glądające az do najdrobniejszych stosunków

codziennego życia, uznanem zostało jako

jedna z plag zarówno wycieńczająca skarb

państw a, jak również tamująca wyższe bo

ogóło w sz e przeznaczenie jego. Skutkiem te

go uznania było — gdy wszystkie dotychcza

sow e a tak częste organizacyę polegały je

dynie na tem, że raz tę, drugi raz inną na

zwę nosiło bióro, ale zawsze nie tylko je

den rządził system, ale nawet jedne przepi

sy i osoby do zastósowania go były uży

wane , przeto na prawdę nic się nie zmie

n iało — skutkiem tego uznania, jak powie

dzieliśmy, było, iż postanowiono część pra

c y biórowćj zostawić rządzonym, a tylko

rezultata tćj pracy sprawdzać, zaciągać

w księgi i kontrolować. Ta myśl przew o

dniczyła patentowi z d. 24 kwietnia 1859 r.,

który ogłosił zasady nowćj ustawy gmin

nćj. Samorząd gmin miał uprościć machinę

rz ądo w ą , oszczędzić kosztów administracyi

i skonsolidow ać spółeczność rozbitą na je

dnostki. Już w tym zarysie artykuł 8my do

z w o lił miastom większym ułożyć oddzielny dla

siebie statut, zastrzegając potwierdzenie one

go przez rząd. Na podstawie tego zarysu,

w każdym kraju ustanowiono komisyę z »mę

żów zaufania" złożoną, celem zaprojekto

w ania ustawy gminnćj, a w szystkie proje

kta razem zebrane miały posłużyć za ma

teryał do napisania jednśj ogólnćj na całe

państwo ustawy. Pamiętamy, jak na zgro

madzeniu tak zwanćj zwiększonćj Rady pań

stwa ow e 22 projektów posłużyły opozycyi

za broń przeciw zasadzie centralizacyi.

W Krakowie obradowano w rządzie kra

jowym i obradowano w wy dziale miejskim

nad ustawą gminną: w pierwszym dla w szy

stkich gmin miejskic.h i wiejskich Galicyi

zachodnićj, w drugim dla miasta Krakowa.

Wydział miejski postanowił był d. 12 listo

pada 1859 r. wyznaczyć komitet redakcyj

ny dla statutu gminnego, złożony z jednego

radzcy’ i trzech radnych , a następnie w d.

21 marca 1860 r. uchwalił odrzucić projekt

w ygoto w an y przez komitet, oś”wiadczając,

że poprzestaje na ustawie ułożonój w rzą

dzie krajowym dla innych miast galicyj

skich. Uchwała ta wydziału nie uzyskała

aprobaty rządowćj. Reskryptem z d. 1 maja

t. r. rząd krajowy odmówił jćj zatwierdze

nia z powodu, że tylko 10 członków wy

działu miejskiego było obecnych na posie

dzeniu, tudzież, że niektóre przepisy ustawy

projektowanćj w rządzie krajowym, nie stó

sow ały się do miast większych, a w szcze

gólności wym agałyby znacznych zmian ze

względu na szczególne ßtosunki Krakowa.

Zwrócono w ięc tę decyzyę wydziału miej

skiego z poleceniem wzięcia tego przedmio

tu pod szczególne narady pełnego zgroma

dzenia wydziału.

Nie łatw o było jednak zebrać komplet

członków. Rzecz się tak przeciągała, aż

zaszłe wśród tego zmiany polityczne w mo

narchii zwróciły uwagę powszechną ku ogól

niejszym interesom publicznym i kazały w y

działowi miejskiemu zapomnieć o potrzebie

przygotowania organizacyi gminy. W obee

gotującćj się deputacyi galicyjskiej do Mini

stra Stanu, uznał wydział miejski, iż bez

mandatu od współobyw ateli swoich nie mo

że ich dłużćj reprezentować. D . 27 grudnia

1860 r. zaniósł prośbę o zarządzenie w y

borów, podpisał rezygnaćyę swoją, uchwa

liwszy jednak pozostać na swojem miejscu,

aż dopóki następcy jego nie zgłoszą się po

spuściznę.

Uchwała ta w pierwszej części swojej

otrzymała wykonanie: Członkowie wydzia

łu urzędują dalej. Kiedy zaś ustąpią miej

sca następcom — tego nie możemy jeszcze

wiedzieć; podanie ich bow iem nie uzyskało

dotychczas po dziesięciu miesiącach odpo

wiedzi.

Raz jeszcz e jeden po rezygnacyi swojej

wydział miejski uczynił krok na drodze

organizacyi swojej, uchwaliw szy w dniu 23

maja r. b. jaw ność posiedzeń swoich, lecz

takowa nie otrzymała dotąd zatwierdzenia.

Wymieniliśmy zatem głów ne kroki dążące

do zaprowadzenia w Krakowie instytucyi

gminnej. Nie możemy tu wykazywać, czy

w ydział miejski wiele lub m ało dokładał

usilności w uzyskaniu dla miasta legalnej

reprezentacyi , jaką wszystkie inne z n a

czniejsze miasta w monarchii posiadają.

Posiedzenia jego były tajne, a nawet nie

zawsze prowadzono na nich protokóły o

brad, tak iż niewiadomo, czy i które uchwa

ły zapadały na zgromadzeniu lub nie. Akta

nie byłyby tego zawsze w stanie udowo

dnić. Ale to wszystko należy już do prze

szłości; tu idzie o przyszłość, o rychłe w yj

ście z tego stanu tymczasowości, niemają

cego żadnej legalnej podstawy, niezgodnego

ani z konstytucyjnym systemem, który pra—

CzęśćLiteracko-Artystyczna.

SZKICE HISTORYCZNE

Karola Szajnochy

(Tom III — we Lwowie 1861 r.)

Trzeci z rzęda tom drobnych historycznych po

szukiwań i rozpraw wydaje ten zasłużony badacz

i historyk. Wybiera on albo pewne momenta dzie

jowe, albo poszczególne postacio, i te wyświeca,

prostuje, podnosi lub zniż% w miarę otrzymanego

rezalutu z wielostronnych krytycznych badań.

Wciskając się w życio d imowe, w sprawy przemi

jające często b -z rozgłosu na wielkićj scenie bi

storyi, odtwarza tym sposobem niejako codzienny

tryb życia naszych przodków zwykle nieobjęty

w ramach wielkieg» obrazu dziejów, przez co się

ga do źródła i pozwala nam czytać w sercu na

rodu, pozuawać te usposobienia wewnętrzne, które

go wiodły do bohaterskich czynów, lub przeszka

dzały rozwinąć się siłom rzeszypospolitćj pod

względem jedności, i energii działania. Każdy nie

mal z opracowanych przezeń przedmiotów staje się

dla nas nie przez to interesującym, że odkrywa

jaki nieznany szczegół, pidnosi zapomnianą zasłu

gę, potępia uzurpowaną, prostuje fakt, lub datę,

lecz że daje nam pozaać naturę lu tzką, z jćj złe

mi lub dobremi skłonnościami, ukrytą pod togą

lub zbroją poetycznie świecącą we mgle oddalenia.

Kry tyka jego nie okolicznościowo gryząca i rozkła

dowa, szuka tylko prawdy ca dnie, i wydobywa ją

szczęśliwie, uk. zając nam człowieka jakim był, a

nie za jakiego uchodził pod wpływem uroku prze

szlośoi, lu i namiętności wsp lczesuych. Nie stawia

°°j*?a 1

***°ialnćj teoryi, podłag którćj ma

sądz.ć c/łowieka lub jaki wypadek, lecz opowia

dając i zb crając ze źródeł czerpane szczegóły, zo

stawia ruyś’ą(jemu czytelnikowi pole sformowania

sobie sądu o człowieku lub wypadkach. Ta strona

humanitarna prac historycznych Szajnochy nazna

cza im pierwszorzędne miejsce w literaturze histo

,ycznćj. Jest to owoc dojrzałego sąda, wytrawnych

pojęć, obfitości nagromadzonych badań, a niestety1

i tego nieszczęścia, jakióm go Bóg nawiedził po

zbawiając go dziennego świat!a, odosobiając od

dość poznanego świata i jego efemerycznych wpły

wów, aby tem spokojnićj i niezawiślćj zapuścić się

mógł w mroki przestłuści i czytać w nich wyra

żnićj przy spotęgowanćj sile wewnętrznego światła

Wewnętrzne to światło jest prawdziwóm sumieniem

historyka, wyższćm od samego przekonania, któ

rćm się zwykle lubimy zasłaniać hołdując nawet

fałszowi. Szczęśliwy ten zwrot w kiernukn badań hi

storycznych Szajnochy, wyjednywa im sympatyę,

jak również syaipatyą otacza przeszłość naszą, u

kazaną w prawdziwóm a więc ani w njemnćm, ani

dodatnićm świetle; bo jak pierwsze tak drugie za

wsze bywa stronniczćm. Prawda nie jest ani po

stronie apologistów, ani detraktorów; a jak jedoych

tak drugich cięliśmy już dostatkiem. Z niewymo

wną też wdzięcznością witamy zmiai ę w niektó

rych jego zdaniach co do osób i zdarzeń. W pry

zmacie młodzieńczego zapała niejedno przed3ta

wiał sobie inaczej jak było w rzeczywistości, zwla

szcza jeż li to miało posłużyć za mnteryał do poe

tycznój kreacyi. Poeta mógł w szatę historyczną o

blekać swoje uczucia, tworzyć bohatyra podług

swego ideału — historyk, szukał przedewazy

stkićm prawdy, a co więcćj rozumu politycznego

i prawości obywatelskićj, gdy mu przyszło bli

żćj się przypatrzeć owćj spoetyzowanćj postaci.

Mówię tu o sławnym Jeizym Lubomirskim mar

szałku w. k ., którego pierwszy podniósł w drama

cie, wystawiając go jak ofiarę tyranii i intryg

dworu, kiedy to była tylko miłość własna obrażo

na, i narzędzie w rękach obcego mocarstwa zawi

8tnćm spoglądającego okiem na jednę z kurdynal

nych reform, mogących Rzeczpospolitę od anarchii,

a zarazem od upadku wybawić. Był u na_s okres

w którym z umysłu apoteozowano wszystkie roko

sze. Zebrzydowski, Lubomirski, a nawet Chmiel

nicki, mieli uchodzić za bohatyrów nec plus ultra

i*N* tego, że szli przeciw władzy nawet uświęconó_

wolnym wyborem, i tak od absolutyzmu dalekićj

jak była_ władza naszych królów. Poczciwi, szcze

rze miłujący ojczyzoę Wazowie, cierpieli na sławie

za ów wstręt do władzy, jakim zatruły nam serca

narzucone rządy. Chwilowe oddziaływanie opinii nie

może byc brane za podstawę do negowania głó

wnego warunku bytu państw, jakim jest władza,

tem mniój gdy my sami padliśmy ofiarą bezwła

doosci panujących. Podobnież niektórzy z naszych

pisarzy historyi i niehistoryi, pragnąc przelać w nas

tradycyjną formułę narodowego ducha, podnoszą

bntę i swawolę rycerskiego stanu; usprawiedliwiaj*

nawet liberum veto, twierdząc, że to była najszczy

tniejsza instytncya, lnbo wymagała największych

ofiar z miłości własnćj. Wymagać żeby spółeczność

żyła ciągłą ofiarą ze swoich namiętności, opinii,

prywaty, zachceń, jedno jest, co chcieć narodi

świętych na ziemi. Zapał, szczytne uniesienie, nieu

stanna gotowość do poświęceń się, nie mogą być

cblebem powszednim w życiu narodów, i zawsze

należą do wyjątkowych usposobień; jest to jakby

natchnienie poetyczne zazwyczaj krótkotrwałe, a za

tćm niepodobne do zamienienia w regułę. Natomiast

prozaiczna powinność obywatelska przyjętą zosta

ła za regułę w dobrze urządzonych państwach, a

ta z samowolą, i niepjddaniem się prawu i władzy,

nigdy niemoże iść w parze. Naród pragnący odro

dzenia i rehabilitacji postąpiłby sobie nieloicznie,

gdyby chciał te drogi, które już raz przyprawiły

go o zgubę uważać za odpowiedne swemu dacho

wi. Z tego mianowicie względa niewytruwność po

jęć u niektórych pisarzy historyi była rażącą, wy

kazywała bowiem i niedostateczność badań i brak

krytycznćj podstawy. Głębsze i ściślejsze badania

dziejów, doprowadzają doinDych i lepszych rezul

tatów, niż najpiękniejsze, z góry stawioue teorye.

bc pokazują co bylo, jak było, i dla czego było.

Szajnocha obrsł tę jedyną drogę dopytania się

prawdy u przeszłości i na niejedną wątpli

wość, znalazł stanowczą odpowiedź, lab wyniósł

z niej światłą dla teraźniejszości wskazówkę.—

Przypatrzmy się bliżej traktowanym przezeń przed

miotom.

Pierwszy ustęp mówi o Słowianach w Andalu

zy i . Sam tytnł obudzą niemałe zdziwienie. Zna

łem pewnego słowianofila, który w odkryciach śla

dów słowiańskich posuwał się coraz dalej kn at—

Iantykowi. I tak pewnego dnia wynalazł, że

Strasburg był bezsprzesznie grodem słowiańskim,

następnego, źc Metz pierwotnie zwał się mieczem;

trzeciego posunął się pod Ronen; nareszcie do

szedł aż do portu S. Mało, który był Masłowem.

Dotarłszy do brzegów morskich zatrzymał się za

pewne jak ten szwajcarski góral co się puścił je

dnokouką do Londynu. Z tą małą śmiesznością

badacza uludzonego podobieństwem brzmień języ

kowych, Szajnocha niema nic wspólnego. Odkry

cie Słowian w Andaluzyi, winien wertowaniu ,kro

nik Arabskich, Massndego, Ebn-Haukala i żydow

skiego podróżnika Chasdaja, gdzie znalazł, iż Ka

lifowie Korduby utrzymywali liczny poczet nie

wolników i eunuchów pochodzących najwięcej

z wybrzeżów dalmackich i bałtyckich, których po

chodzenie przebija się w nazwie al Sek alab. Han

del tem mięsem ludzkiem prowadzili podówczas

najwięcej Żydzi. Co zaś najosobliwsza, _a co stwier

dzają kroniki arabskie, że owi niewolnicy słowiań

scy przeznaczeni na straż nadw_orną Kalifów, od

grywali rolę rót pretoryańskich strącając lnb

osadzając na tronie Kalifów. Niektórzy nawet mieli

dojść do wysokich godności Hadzibów, czyli wielko

rządzców; wszakże przeistoczyli się tak w Arabów,

że w tych rysach, jakie o nich przechowały dzie

je wojen domowych korduańskiego Kalifatu, nie

dojrzysz nic a nic coby znamionowało ich pocho

dzenie. I nic dziwnego; koran ma tę własność, że

wszelkie cecby narodowości zaciera. Widzimy to

na renegatach wszystkith"czasów, niewyjmując na

wet hrabiego de Bonneyal; z rycerskiego dowci

pnego francuza został się tylko" znudzony Tarek.

A cóż dopiero powiedzieć o renegatach niskiej

kondycyi, jak ów Jwaszko z Podola’, co potur

czywszy się zasłynął w historyi napadów bisur

mańskich pod nazwiskim Abazy* paszy? Jeżeli

chrześcianie, syny wolnego narodu, zapominali

na łonie islamizmu o Bogu i Ojczyźnie—tem bar

dziej pogański słowianin dostawszy się raz do ra

jów południowej Hiszpanii, kwitnących wysoką

cywilizacj’ą arabską i wszystkiemi przepychami

fantazyi oryentalacj w spaniałych gmachach, bo

gatych strojach, festynach i życiu romansowo - ry

cerskiem - raz dostawszy się takie dziecko pól i

lasów w ten świat czarowny, musiało zapomnieć

o domu i o swoich, tem prędzej, im sposobniej

sza otwierała się droga odegrania niespodziewa

nej roli w dziejach Maurytańskich. Żadne z po

dań nieprzechowało się między słowiańskiemi ple

miony, coby wspomniało o losach swoich braci,

równie jak żaden z tych Hadzibów, choć byli

między nimi poeci, niezostawił bodaj tęsknej pio

senki za północnem niebem swojej młodości.

Fakt sam przywalony brzemieniem ośmiu stuleci,

dopiero uda_ło się dzisiaj naszemu badaczowi wy

grzebać; a jest nadzieja, że w miarę jak rękopi

sy arabskie _lepiej poznanemi zostaną, niejedno

jeszcze do tej smutnej historyi przybędzie. To pe

wna, że przócz samej osobliwości tego szczegółu,

przybył już wymowny dowód o niskim stanie o

wycb plemion słowiańskich, stojących w ówczas

na wysokości dzisiejszych czarnych na wybrze

żach Afryki, którzy prowadząc ze sobą ustawną

wojnę, jedni drugich zabierają w jeństwo i sprze

dają do amerykańskich osad. Dziwnie to zaiste

odbija od niedawnego entuzyazmu do przedchrze

ściańskich słowian, których exaltując kulturę i o

8obliwie urządzone spółeczeństwo, gniewano się na

wpływ kościoła, że przez katelicyzm odjął im

wszelką oryginalność.

Antipodem powyższego ustępu , jest dragi, opo

wiadający Zdobycze pług a polskiego a raczej zdo

bycze polskiej cywilizacyi. Tam była mowa o

plemionach bez samopoznama, bez posłannictwa,

w bierności swojej niezdolnych zorganizować się

w naród - tu jnż o narodzie, który wypracowa

wszy sobie byt niezawisły i bogate życie, niesie

je pobratymczym plemionom ruskim, tak samo

skazanym na łup zagonów tatarskich, jak przed*

wiekami ich pobratymcy z nad Adryi lub Dunaju

skazani byli na slnżbę eunuchów w haremach

maurytańskich. Niedawno w jakiemś ruskiem pi

śmie czytałem szumne przechwałki o bogactwach,

przepychach i wspaniałościach ruskich kniaziów.

Być mogło coś podobnego w czasach bliskich

Włodzimierza W. kiedy stosunek z Carogrodem

zalewał Kijów bizanckiemi pawołokami i złotoglo

wami, a jednocześnie zepsnciem i znikczemnie

niem. Z resztą jak te przepychy miały pochodze

nie oryentalne, tak i styl opisujących je kroni

karzy zarywał oryentalnej nabrzmiałości, że za

wsze durzo dałoby się odtrącić na karb poezyi.

Jak złota brama w Kijowie, niebyła ze złota, tak

wszystkie owe złote prestoły bardzo podejrzanej

są próby. Zresztą choćby stara Ruś i posiadała

te bogactwa, nic to niemówi na korzyść jej cy

wilizacyi. Kniaziowie mogli tarzać się na złocie,

coż potem!, kiedy kraj niekwitnął, bo ludność

niewolnicza_ mordowała się w domowych wojnach

i nienżywając bezpieczeństwa ani od swoich, ani

od postronnych, w rzadkie kupiła się osady. Pol

ska łącząc się z ziemiami Rosi, wzięła tylko pu

stynie, na których ledwo co mil kilkanaście zna

lazło się jakie miasteczko; najwymowniejszy do

wód, jak ludność wiejska musiała być szczupłą i

tylko w pewnych punktach gęściej osiadłą, kiedy

na tak rzadkich ogniskach przemysłu i handlu

poprzestawała. Dopiero od czasów Jagiełły rzuci

ła się ludność polska z odwiecznych swoich siół

nadwiślańskich, i poczęła kolonizować Ruś czer

woną. Szajnocha w swojej rozprawie wyliczył ca

ły szereg z każdym wiekiem zakładanych miaste

czek przez polską szlachtę, mianowicie od dru

giej połowy piętnastego wieku, co przekonywa,

że wpierw staraniem ich zakwitnęły już liczne sio

la. Zaaąwszy od Rzeszowa i Leżajska, powstaje

gród za, grodem. Z przywilejów, będących najle

pszem _świadectwem, wiadomyjest każdy rok fiin

dacyi i nazwisko fundatora. Prócz Lwowa, Prze

myśla, Bełza , Halicza, Trembowli, stolic książę

cych, wszystkie dziś istniejące miasta i mieściny

Rusi Czerwonej są dziełem gospodarnej szlacht;

polskiej, która postępując tym trybem ukolonizo

wała Wołyń, Podole, a nakoniec Ukrainę, lubo

w tych prowincyach nasuwały się stokroć wię

ksze trudności, z powodu nieustannych naj a z dów

tatarskich. Rolnik, co był oraz rycerzem, jeden

był tylko w stanie dokonać tego olbrzymiego d 4 .

a mewzbudzającego dziś tego uszanowana ani

tak uznanego, jak na to zasługuje. Jest to lo!

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu