Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 687 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Nw 524

Kraków, Czwartek 16 Listopada 1911.

Rocznik LXIY.

Wydaniepopołudniowe.

Prenumeratę przyjmują: AdministracyaCzasu w Krakowie i urzędy pocztowe. Miejscową pre

n u m e r a t ę księg. S. A. Krzyżanowskiego, h andle : St. K arlińskiego, tr afik a w Sukiennicach, Biuro dzisn.

Hopcasa i Salom onow ej, Gł. T r a fik a . We Lwowie ,,Ciąg" jest do nabycia w biurach dzlen. A. Olszewskiego,

S. Sokołowskiego, K. Buchstaba, na stacyach kolejowych w Tarnowie, Rzeszowie, Jaśle, Nowym Sączu na peronla

w księgarni kolejowej, tudzież na innych główniejszych stacyach u portyerów kolejowych.

Ceny ogłoszeń: od wiersza petitem za pierwszy raz 20 hal, za każdy następny po 15hal-: układ tabe

laryczny, cyfrowy, skomplikowany, pierwszy raz 40 hal, następny po 15haL N ad esłan e i N ekrologia

od iniejsca wierszadrukiem petit. 60 haL za każdy raz. G łosy publiczności po 2kor.; komunikatyhandlowe

po k ro nicei po dziale ekonomi cznym; komunikatyprywatne, śluby, zaręczyny itp. po 1kor. od miejs ca wiersza.

Ogłoszenia i prenum eratę przyjmują: we Lwowie biura dzienników L. Plolma, A. Olszewskiego,

;St.Sokołowskiego, K, Buchstaba; w Jarosławiu Biuro dzienników; w Podgórzu Poturalski; w Prze

m yślu A. ,Tuszyński księgarnia, D.Heszeles; w R zeszow ie M. Weintraub; w Stanisław ow ie Jasiel

ski i Sp.; w Tarnowie M. Rockach, O. Haut; w Tarnopolu Komaniewski; w Paryżu wyłącznie

ri. W. Raczkowski, 14 Cite de Trevise; w W ied niu Haasenstein fi Vogler, R. Mosse (także we wszyst

kich filiach): H. Schalek. M. D ukes, E. Braun, J. Danneberg, Bock fi Herzfeld, H. F riedl (tylko p re

numeratę H. Goldschmidt fi Comp.); w Frankfurcie n. M. G. L.Daube fi Comp, w Pradze cze

skiej Fr. Hovorka. Listy z pieniądzmi i przek azy pieniężne na prenumeratę i ogłosaeuia przyj

muje Administracya Czasu w Krakowie. Reklamacye nieopieczętowane nie podlegają opłacie pocztowej.

Listów nieopłaconych nie przyjmuje się. Rękopisów nadsyłanych nie zwraca się.

g t F " Za każdą zmianę adresu dopłaca się 40 hal.

" 9(2

ADRES REDAKCYI: ul. św. Tomasza Nr 32.

Telefon Nr 50.

Szanse Turków w obecnej wojnie.

Wiemy, że Włosi zaskoczyli Turków wojną

w chwili, gdy w Trypolitanii było bardzo mało

wojska. Normalna załoga tego kraju składa się

ze 17 balalionów piechoty, dwóch pułków jazdy

po 6 szwadronów i sześciu bateryj artyleryi po

towej (względnie górskiej) po 6 dział. Ponieważ

na stopie pokojowej bataliony liczyły z pewno

ścią nie więcej jak po 500, a szwadrony nie

więcej jak po 100 ludzi, więc całe regularne

wojsko tureckie nie mogło liczyć wiele więcej

nad 10.000 ludzi. Być może nawet, że i ta cy

fra jest przesadzona, bo w parlamencie w Kon

stantynopolu zrobiono ministrowi wojny zarzut

z tego, że w chwili wybuchu wojny część za

łogi Trypolitanii znajdowała się w Arabii. W ja

kiej mierze ten zarzut był słuszny, nie możemy

osądzić, bo z łatwo zrozumiałych powodów rząd

turecki otacza sytuacyę w Trypolitanii tajemnicą:

nie pozwala ogłaszać ani o wysłanych po

siłkach, ani o ruchach wojsk, ani o sposobach

komunikacyi ze zagrożonym terenem. Z powodu

tej tajemniczości nietylko w tym przypadku, ale

i we wielu innych będziemy muBieli zadowolnić

się konjekturami. Zresztą jasną jest rzeczą , że

czy Turcy mieli w Trypolitanii w chwili wybu

chu wojny 8.000 czy 10 000, czy 12.000 regu

larnogo wojska, to sytuacyi nie zmienia.

Pierwsze pytanie, jakie powinniśmy sobie po

stawić, jest: czy Turcy mogą wysłać do Trypo

litanii odpowiednią do sił przeciwnika armię, —

powiedzmy, cały korpus wo jska? W kwesty§

dyplomatyczno-polityczną, czy Anglia przepuści

łaby armię turecką przez Egipt, (o ekspedycyi

przez merze nie ma, rzecz presta mowy), wdawać

się nie będziemy Zaznaczamy tylko, że Egipt

jest w stosunku do Turcyi lennem państwem,

więc właściwie Turcya ma prawo do przemarszu

wojsk.

Za punkt wymarszu przyjmujemy Damaszek

w Syryi, gdzie jest sztab piątego korpusu, ar

senał, składy wojskowe ild. Z Damaszku do

Aieksandryi jest około 800 km. drogi (o korzy

staniu z kolei egipskich powiemy później), z A

leksandryi do oazy Siwa (dawniej Jowisza

Ammona)i leżącej na samej granicy Trypolitanii,

około 550 km. (trochę więcej niż z Krakowa do

Podwołoczysk), stamtąd do Benghazi około 680

kto,, a do Trypolisu około 1600 kra. (O jakie

100 km. bliżej niż z Moskwy do Odessy). Ba

zem z Damaszku do Trypolisu prawie 8000 km.

Licząc po 20 km. dziennie, potrzeba na prze*

byeie tej odległości około 150 dni marszu.

—

Przewożąc wojsko, osobliwie piechotę, z Izmaili

(nad kanałem Suezkim) do Aleksandrii koleją,

można zyskać 12 dni, a przewożąc z Damaszku

koleją, idącą do Mekk. aż do szerokości Jaffy

(dalej nie można, bo kolej ta zwraca się w in

nym kiernnku) jeszcze ze sześć lnb siedm doi.

Ale sa to trzeba doliczyć kilkadziesiąt dni na

nieodzowne kilkakrotne dłuższe odpoczynki Wi

dzimy stąd, że na marsz z Damaszku do Try

polisu trzeba najmniej pięć, a prawdopodobnie

ze siedm miesięcy. Wobec tego wolno wątpić,

czy Tnrcy zdecydują się na podobną wyprawę

i nie warto zastanawiać się nad trudnościami

technicznemi, stanem dróg i zaprowiantowaniem.

A więc Trypolitania musi być pozostawiona

własnym siłom. Prócz owych 10.000 ludzi regu

larnego wojska Turcy mogą mieć kilkadziesiąt

tysięcy nieregularnego. Sami obliczali na 40.000

zbrojnych, co mniej więcej odpowiada ludności,

obliczanej na jaki milion mieszkańców. Ponie

waż rząd turecki sam obliczał nieregularne miej

ścowe wojsko na 40.000, więc przypuszczam,

że w arsenałach w Trypolis, w Benghazi, w nur

łych starych forteczkach, które posiada na kra

wędzi płaskowzgórza, miał 40.000 karabinów

i odpowiedni zapas amunicyi. Z chwilą wybu

chu wojny Turcy wywozili broń i amunicyę

w głąb kraju; W Trypolisie rozdali parę tyBięcy

karabinów pomiędzy ludność, ale zapewne roz

dawali to, czego nie zdążyli wywieźć przed za

jęciem miasta przez Włochów.

Można więc wnosić, że Turcy mają obecnie

ze 40.000 uzbrojonej pieszej arabskiej ruchawhi,

prócz kawaleryi, która może obejść się bez ka

rabinów. Gdyby jednak, korzystając z napływu

ochotników z Tunetanii, Algeru itd. chcieli u

zbroić więcej ludzi, to mogłaby się okazać po

trzeba dowozu broni. Co do amunicyi, to tę

z pewnością będą musieli dowozić, a wedle

wszelkiego prawdopodobieństwa już dowożą, bo

wojna współczesna zużywa olbrzymie ilości na

boi. Pod Laojanem jedna tylko 5-ta wschodnio

syberyjska dywizya strzelców (tj. około 10.000

łudzi) w ciągu dziesięciu dni wystrzelała 1,750.000

naboi, a walczyła niecodziennie. W gorącym

boju, w ciągu jednego dnia jeden piechur wy

strzela dużo więcej, jak 100 naboi. Współcze

sna artylerya także zużywa mnóstwo naboi;

zdarza się, że jeduo działo wystrzela w ciągu

dnia więcej niż 500 naboi.

Przypuszczam, że do Aieksandryi Turcy po

trafią doatawić broń i amunicyę na neutralnych

okiętach, jako paki z fortepianami, narzędziami

rolniczemi i t. d. w podobny sposób jak to ro

bili Boerowie. Z Aieksandryi musieliby już tran

sportować na wielbłądacb. Ponieważ przed

chwilą obliczyliśmy drogę z Aieksandryi do

Benghazi na przeszło 1200, a do Aieksandryi

na z górą 2100 km., ponieważ karawany jucz

nych wielbłądów idą średnio po 30 do 35 bm.

dziennie, więc spiesząc się, możua do Beugbazi

dostawić transport w ciągu pięciu tygodni a do

Trypolisu w ciągu dwóch miesięcy. Pod Trypo

lis byłoby o wiele dogodniej dostarczać broń

i amunicyę przez Tunetanię. Z portu Gabes do

Trypolisu niema nawet 350 km., które karawa

na wielbłądów mogłaby przebyć w ciągu 10

dni.

Na krótką metę można na silnego wielbłąda

naładować do 300 kg., na daleką, średnio około

150 kg. Karabiny, którymi uzbrojona jest arab

ska ruchawks, są to, zdaje się, mauzeiy daw

niejszego typu, których naboje ważą zapewne

około 27 gr. Ztąd wynika, że jeduym wielbłą

dem można przewieść nie więcej jak 5.500 na

boi, a odiiczywszy opakowauie, jeszcze mniej

Jeżeli to są karabiny mniejszego kalibru, to

niużna naładować na jednego wielbłąda 6000

7000 naboi. Zawsze okaże się, że na przewie

zienie miliona naboi potrzeba ze 160 wielbłądów

lub więcej. Naboi armatnich można naładować

na jednego wielbłąda 25 do 30, bo artylerya

curecka w Trypolitanii składa się z mały ch dział

polowych i górskich. Karabinów Mauzera, które

ważą po 4 kg. bez bagnetu, wziąwszy w uwa

gę wagę bagnetu i opakowanie, można nałado

wać po trzydzieści kilka na wielbłąda. Zatem

dia przewiezienia tysiąca karabinów trzeba 30

wielbłądów, dla przewiezienia tysiąca naboi ar

matnich 30 do 40 wielbłądów. Muszą więc Tur

cy zorganizować a prawdopodobnie j u ż z o r

ganizowali całe karawany po tysiąc i wię

cej wielbłądów, które dowożą amunicyę. Pod

Trypolis dowożą zapewne z Tunetanii, bo ró

żnica odległe ści między Gabes a Trypolisem

z jednej, a Aleksandry ą i Trypolisem z drugiej

strony jest tak wielka, że na drugiej drodze

trzeba mieć pięć lub sześć razy więcej wielbłą

dów, aby w ciągu tego samego czasu dostarczyć

te samą ilość broni i amunicyi.

Jest jeszcze jeden sposób dowozu. Za drogie

pieniądze można wynająć neutralny statek, któ

ry przełamie blokadę i zawiezie broń i amuni

cyę do jakiegoś umówionego punktu na wy

brzeżu, gdzie można jako tako wylądować. Ale

to sposób wielce niepewny, bo przełamanie blo

kady może się nie udać, a co gorsze, cały ła

dunek może w p a ś ć w ręce nieprzyjaciela. Do

wóz lądem z jednej strony przez Egipt, z dru

giej strony przez Ckuuetanię jest o wiele pew

niejszym, choć kosztownym i D o w oln y m spo

sobem.

Jak dotąd przebieg wojny jest dla oręża wło

skiego niezbyt chwalebny. W dniach 23 i 26

października zostali wyparci z dalszych pozycyj

i to przez liczebnie bynajmniej nie silniejszego

przeciwnika, Mieli już wówczas w Trypolisie

dywizyę wojska, sily nieprzyjaciela sami oce

niali na jakie 12.000, wiadomo zaś, że przy

ocenie sił przeciwnika zwykle wpada się w prze

sadę. Ze strony włoskiej walczyło tylko wybo

rowe regularne wojsko, ze strony tureckiej prze

ważnie arabska ruchawka. Przewaga uzbrojenia

była też po stronie włoskiej. Wreszcie mieli

oszańcowania, ale podobno zanadto rozciągnięte

Na usprawiedliwienie swoje mają bunt Arabów,

który wybuchł na tyłach. Są także inne dające

do myślenia fakty. Często czytamy w telegra

mach włoskich wiadomość, że ta lub owa kem

pania, ten lub ów batalion został zaskoczony

z nienacka. Prawda, że w oazie łatwo jest ro

bić zasadzki; jednakże nasuwa się pytanie, czy

włoscy oficerowie dość studyowali taktykę Fran

cuzów we wojnach afrykańskich. Francuzi prze

cie umieją sobie radtić i w pustyui i w oazie.

Obecna sytuacya jest dość dziwna. Dziesięć

pułków piechoty z artyleryą i t, d , a więc co

najmniej 30.000 ludzi regularnego wojska, siedzi

w Trypjlisie i paru podmiejskich miejscowo

ściach, oszańcowaui walami, rowami, drutami

kolczastymi pod osłoną dział pozycyjnych ’) i

okrętowych, a oblega ich arabska ruchawka i

parę tysięcy regularnego wojska. Co więcej,

bardzo bvć może że oblegający są mniej liczni

niż oblężeni; zdaje się, ze ohlegają te same

12.000 ludzi, które walczyły 23 i 26 paździer

nika. Tymczasem liczny korpus włoski dotąd

uie może zdobyć się na żadną stanowczą akcyę.

Lecz wnosić stąd, że Turcy zdołają odebrać

Trypolis i inne zajęl przez Włochów porty,

nie można. Głodem ich nie wezmą, bo Włosi

mają otwarto morze poza sobą Szturm uie przy

gotowany i nie podtrzymany przez ciężką arty

leryę na «żeńce, kolczaste druty, bronione przez

liczną piechotę i aityle.yę, wreszcie przez arty—

Leryę okrętów - byłby czy stern szaleństwem.

Mogliby Turcy spróbo’wać podkopów i min; mo

gliby, o ile ich nif n^ąjscu pie mają, sprowa

dzić minicrów, bo sprowadzenie paruset ludzi

to nie to, co przewiezienie całej armii. Wszak

kilkudziesięciu oficerów sprowadzili w ciągu pa

ru tygodni bądź przez Egipt, bądź przez Tune

tanię, Ale Włosi w ciągu kilku dni mogą spro

wadzić trzy, cztery razy więcej minierów i kontr

minami zniszczyć miny przeciwnika. Pozostaje

tylko zdrada, albo atak nocny. Na to jednak,

aby się taki atak udał, trzeba niesłychanego

braku czujności ze strony Włochów i wogóle

wyjątkowo szczęśliwego zbiegu okoliczności

Przypuśćmy jednak na chwilę, że udało się

Turkom wedrzeć się do miasta. Wolno wątpić,

czy mogliby się w niem długo utrzymać pod o

gniem ze statków wojennych włoskich. Wolno

nawet powątpiewać o odebraniu Derny przez

Turków. Wiadomość o tem została prawdopo

dobnie sfabrykowana w Konstantynopolu. Po

twierdzenie tego mniemania można upatrywać

w tem, że w telegramie Enver-beja była mowa

o wzięciu 140 jeńców i kilku dział, ale o wzię

ciu samej Derny nie było ani słowa. Prawdo

podobnie Turcy odebrali Włochom jakąś pozy

cyę w pobliżu Derny, może na płaskowzgórzu,

które tu baidzo Dlisko podchodzi do morza.

*) Drienniki wyraźcie donosiły o działach pozy

cyjnych.

Zaraz po wybuchu wojny pisał były organi

zator armii tureckiej jenerał v. der Goltz, że

dla Turków najkorzystniej byłoby wywabić

przeciwnika w pustynię. Tam nie mogliby Włosi

ciągać za sobą licznej artyleryi; oprócz łatwości

manewrowania w otwartem polu, które daje nie

małą przewagę wojsku regularnemu nad niere

gularnem, nie mieliby innych szans. Wszystkie

inne warunki składałyby się raczej na korzyść

Turków.

Jedną z charakterystycznych cech obecnej

wojny jest i pozostanie rozdzielenie akcyi wo

jennej na kilka niezależnych od siebie operacyj.

Przestrzenie są ogromne : Trypolitania razem

z Cyrenaiką (Barką) pokrywa około 1,200.000 kim.

kwadratowych (więcej niż Niemcy i Austro-Wę

gry razem wzięte), odległość od Trypolisu do

Benghazi wynosi około 1200 km., do Demy je

szcze więcej. Zatem ci wojownicy, którzy oble

gają Dernę, czy Benghazi, nie mogą dopomódz

tym, którzy osaczyli Trypolis.

Położenie polityczne.

Referat posła prof. dr Wł. L. Jaworskiego

przedłożony na walnem zgromadzeniu ,Prawicy na

rodowej8 d. 12 listopada b. r.

Referat, który mam zaszczyt przedłożyć, mo

że być uważany pod pewnym względem za kon

tynuacyę dopiero co odczytanego sprawozdania

wydziału stronnictwa ,Prawicy Narodowej". Spra

wozdanie to kończyło się chwilą dokonania wy

borów ; za moje zadanie uważam przedstawić,

co ci wybrani posłowie do Rady państwa, a na

leżący do stronnictwa ,Prawicy Narodowej" zdzia

łali i zamierzają dalej w Radzie państwa zdzia

łać. Z drugiej strouy zaś, co należący do stron

nictwa ,Prawicy narodowej" posłowie sejmowi

zdziałali i dalej zamierzają zdziałać w Sejmie.

Otóż co się tyczy pierwszego pola działalao

ści, Rady państwa w Wiedniu, to aby zrozumieć,

i ocenić nasze tam stanowisko, należy przede

wszystkiem zoryentować się, jaka jest natura

tego terenu, na którym my tam stoimy i mamy

działać, a więc jaką jest natura samego parla

mentu.

Dwie cccby — mojem zdaniem — dostatecz

nie to położenie, ten teren charakteryzują. Pierw

szą cechą jest obraz znacznego rozbicia parła

mcntu na stronuictwa ; zarazem jednakże obja

wy zupełnie naturalnego pęóu do konsolidacyi

Taka Konsoiidacya przedstawia kilka stadyów.

Pierwsze stadium, to łączenie się drobnych

stronnictw w wielkie stronnictwa; drugie sta

dyum, to łączenie się wielkich stronnictw w wię

kszość parlamentarną. Otoż powodzenie prac

nażdego parlamentu zależy od iego, w jakim

stopniu konsolidacyi znajduje się ten parlament

i jak intenzy wną jest ta konsoiidacya. Aby więc

wydać sąd o parlamencie austryackim, na te

ptzedewszystkietn należy odpowiedzieć pytania

Zanim przedstawię kilka szczegółów, które bę

dą miały za zadanie uzasadnić mój pogląd, po

wiem z góry, że parlament austryacki dalekim

jest jeszcze od utworzenia ideału konsolidacyi

i od utworzenia parlamentarnej większości; że

jednakże znajduje się już w tem drugiem sta

dyum, t. j. stadyum, w którem drobne stronni

ctwa łączą się w wielkie stronnictwa. Tutaj je

dnakże — a zaraz będę się starał to W)ykazać

na przykładach — ta konsoiidacya, drugostop

niowa dążąca do połączenia małych stronnictw

we wielkie, nie poszła jeszcze daleko i jeszcze

ten związek dość jest luźny.

Aby to udowodnić, przytoczę, co następuje:

Weźmy tak zwane wielkie stronnictwa Izbowe.

Należy przedewszystkiem do nich stronnictwo

chrześciańsko-społeczne, które liczy 73 człon

ków. Ale w łonie tego stronnictwa rozgrywa się

bardzo poważna walka między posłami miejski

mi i wiejskimi. Walka ta nie jest rozegrana i

dziś jeBzcze nie można liczyć na to, że zdanie,

wypowiedziane przez to stronnictwo, będzie

zdaniem całego stronnictwa. Lecz idźmy dalej.

Drugim wielkim związkiem jest związek niemie

cko-narodowy, który liczy 99 członków. Właści

wie jestto konglomerat, składający się z pięciu

stronnictw: ze stronnictwa robotniczego niemie

ckiego, ze Btronnictwa postępowego niemieckie

go, z partyi ludowej niemieckiej, z agraryuszy

niemieckich i z radykałów niemieckich. Jestto

pięć stronnictw, które mają wspólną etykietę :

związek niemiecko-narodowy. A to jest charak

terystyczne, i to powtarza się także przy innych

tych wielkich kombinacyach stronniczych, że te

związki, że te konBtelacye polityczne tem silniej

występują, im bardziej są zaangażowane pod

względem negatywnym, a więc o ile są w opo

zycyi, o ile są w walce. Natomiast wszędzie,

gdzie idzie o zdziałanie czegoś pozytywnego,

tam się osłabiają. Jeżeli więc n. p. parlament

jest porwany w wir walki narodowej, to moż

na liczyć na lo, że takich 99 posłów pójdzie

razem w obronie swoich pozycyj, w walce n. p.

przeciwko Czechom; ale gdzie idzie o pewną

pozytywną reformę, o to, aby coś naprawić

i pójść naprzód, aby coś uchwalić dodatniego,

tam w tej cbwili odbijają się różnice. Na dwu

przykładach — o których będę później mówił

zobaczycie panowie, że tak jest.

Wielkiem stronnictwem jest tak zwany jedno

lity klub czeski. Ale ten jednolity klub czeski

składa się również z pięciu stronnictw. Składa

się z agraryuszy, z młodoczechów, narodowo*

socyalnycb, psrtyi ludowej i partyi katolickiej.

Jeszcze nie było wypadku, aby jakaś umowa,

jnkiś kompromis polityczny, zawarty rzekomo

przez jednolity klub czeski, nie był z łona te

go klubu zwalczany przez skrajne i radykal

niejsze frakcye. I nigdy też rząd nie może li

czyć na to, że ma poparcie całego klubu jedno

litego czeskiego; bo jeżeli ma za sobą trzy od

cienia, to z pewnością dwa pozostałe przez liey

tacyę, przez ten radykalniejszy pęd, starają się

zdezawuować trzy pierwsze.

Taką jest sytuacya. Nie mówię już o innych

klubach, o Wiochach, wśród których są także

dwa stronnictwa, dalej o południowych Słowia

nach i o Słowieńcacb, którzy się łączą, ale nie

mniej i rozdzielają. Jest ,to więc jeszcze dość

niskie etadyum konsolidacyi stronnictw ogro

mnie utrudniające wszelką pracę, wszelki postęp

robót parlamentarnych.

Jakże więc teraz na tym terenie rozbicia, te

go niskiego, mojem zdaniem, i słabego jeszcze

prądu do konsolidacyi, jakże się przedstawia

Koło polskie. Koło uległo temu samemu proceso

wi po zaprowadzeniu pownzechnego równego

głosowania, jaki obserwujemy w całem państwie.

Mamy w Kole także cztery stronnictwa, a oprócz

tego jeszcze jako piątych, dzikich, nie licznych

wprawdzie, ale i ci są. Więc także my nie je

steśmy wolni od tego pierworodnego grzechu

sytuacyi parlamentarnej, która wyszła z powsze

chnego równego głosowania, a jeszcze nie wży

ła się, nie wyrobiła sobie tej kolei, jest świeżą

i młodą.

Jednakże sądzę, że różnimy się dodatnio od

wszystkich innych stronnictw, które znajdują

się w austryackiej Izbie poselskiej. Dzielimy się

wprawdzie na te cztery stronnictwa, ale jest

już rzeczą pocieszającą, że odczuwamy ujemne

strony tego dzielenia się. JeBzcze w lipcu za

inicyatywą konserwatywnej grupy całe Koło u

chwaliło, że potrzeba zmienić statut Koła w kie

runku większego skonsolidowania Koła, w kie

runku, o ile m.ż:iości, zatarcia konsekwencyj,

płynących z takiego rozdziału Koła na stronni

WINSTON CHURCHILL.

Austen Yane.

Ssklce a amerykańskiego życia politycznego.

(84)

(Ciąg dalszy).

Dr Tredway znał i cenił Wiktoryę, znał także

i pana Vane. Otworzył drzwi trochę azerzej i

przyjrzał się bacznie pacyentowi.

—

To nic, to tylko mała niedyspozycya -

upierał się Hilary.

—

Już mi się to parę razy

zdarzało... Naturalnie, kobiety przestraszyły się

trochę !

—

Jakiego rodzaju była ta niedyspozycya pa

nie Vane? — zapytał doktór?

—

Niewarto o tem gadać — odpowiedział

Hilary. -

Niech pan oto lepiej zabiera swoje

pudło i wraca do domu. Ja za chwilę pójdę do

biura.

—

Ssmi państwo widzicie — wtrąciła Eu

frazya — on chce się koniecznie dobić!

—

Może Mr. Vane nie będzie miał nic prze

ciw temu — uśmiechnął się lekko doktór

żeby mi Miss Flint opowiedziała, co zaszło?

Wiktorya spojrzała na doktora i zawahała się.

Współczucie dla Hilarego, to nowe zrozumienie

jego, które w nią wstąpiło, dodawały jej bodź

ca — a jednak czuła się tu nie na swojsm

miejscu, czuła się niepowołanym intruzem. Tu

oto doktór z pudlem z instrumentami — tu oto

ta nadzwyczajnie dziwna gospodyni, gotowa wy

puścić Hilarego na ulicę i najspokojniej drzwi

za wszystkimi zamknąć ; tu sam Hilary, gotów

dotrzymać słowa i umknąć im z rąk... Tylko

przekonanie, że Hilary znajduje się w praw dzi

wem niebezpieczeństwie, skłoniło ją do opowie

dzenia w kilku krótkich słowach o tem, co s ’§

właściwie stało. Gdy skończyła, Mr. Vane nie

dodał żadnych uwag.

Dr. Tredway zwrócił się do Hilarego.

—

Ja sobie pozwolę posiedzieć tu trochę z

panem i pogadamy, panie Vane! Czy zechcia

łaby pani zaczekać trochę, Miss Flint? Mam

pani Ccś do powiedzenia — dodsł, patrząc na

nią znaczącą — a to, że panią tu spotykam, o

szczędzi mi drogi do Fairview.

—

1 owszem, bardzo chętnie poczekam —

odpowiedziała.

—

Jeżeli pani niema nic przeciw temu, to

może pani pójdzie ze mną? — odezwała się

Eufrazya.

Wiktorya zawahała się, czy przyjąć to za

proszenie. Pragnęła wydostać się na świeże po

wietrze, ale z drugiej strony pociągała ją wiel

ka ciekawość poznać lepiej tę dziwną kobietę,

która na całym świecie jedną tylko osobę ko

chała. Tom Gaylord jej o tem opowiedział. Po

szła więc za Eufrazyą w głąb sieni.

—

Tu jest salon — rzekła Eufrazya; — ni

gdy nie używany, odkąd Mrs. Vane umarła...

aie oto jest.

—

Ach, proszę go dla mnie nie otwierać! —

odpowiedziała W7iktorya, zajrzawszy w głąb

ciemnego pokoju. Czyżbyśmy nie mogły pójść —

dodała, natchniona nagle szczęśliwą myślą —

czyżbyśmy lepiej nie mogły p ójść... do ku

chni? — Wiedziała, że Eufrazya stale tam prze

bywa.

—

No, przyznam się, że nie przyszłoby mi

to do głewy, że pani zechce zajść do kuchni!

mruknęła Eufrazya. I poszła, wskazując drogę,

przez mały korytarzyk do tej siedziby, w kto

rej życie swe pędziła. Słońce wpływało tam

całą falą złotych promieni zachodu, daremnie

śladu kurzu szukając po kątach. Wiktorya przy

stanęła w progu.

—

Pani jest dla mnie niesprawiedliwa - rze’

kła. Ja lubię niektóre kuchnie.

—

Nie widać tego po pani, żeby pani o ku

chnie często zawadzała — odpowiedziała Eu

frazya. Teraz, przy pełnem świetle, zaczęła się

znów z przerażającą otwartością przyglądać Wi

ktoryi, zatrzymując wzrok na każdym szczo

gole ubrania, aż wreszcie podniosła oczy do

twarzy dziewczęcia. Wiktorya zarumieniła się.

Odwiedzając często wiejskie domy, spotykała

nieraz kobiety, typu Eufrazyi i oddawna prze

stała dziwić Bię ich manierom. Jednakże instynk

townie odczuwała w Eufrazyi jakieś wrogie ku

sobie usposobienie, którego przyczyny nie mo

gła zrozumieć.

W tej skromnej, lecz wykwintnej sukni, arty

stycznem dziele sławnej paryskiej modniarki,

Wiktorya była w istocie niezwykłym gościem

w kuchni. Siadła na krześle pod oknem i mi

mowolny okrzyk rozradowania wyrwał jej się

na usta, gdy ujrzała pod oknami mały staro

świecki ogródek kwiatowy. Eufrazyą ten jej

zachwyt rozbroił na chwilę.

—

To był ogródek Sary Austen.... chciałam

powiedzieć pani Vane — objaśniła.

—

Kwiaty

tesame, tak, jak je zasadziła w roku swojej

śmierci. Ja zawsze utrzymuję je taksamo.

—

Mrs. Vane musiała kochać kwiaty — zau

ważyła Wiktorya.

—

Czy je kochała! Wszystkiem były dis

niej — i polne i leśue także. Lubiła wychodzić

daleko i spędzać dni csłe w polach... a potem

wracała, niosąc pełne naręcza kwiatów.

—

Kochała przyrodę - przywtórzyła cicbo

Wiktorya.

—

Tak, tak, przyrodę bożą - mówiła Eufra

zya — całą przyrodę kochała. Nie było takie

go żywego stworzenia, któregoby nie kochała.

Widziałam, jak ptaki jadły jej z ręki, tu, w tem

oknie, gdzie pani siedzi, a wtedy ona mówiła

do mnie: ,,Cicho, Fraziu. cicho! Oneby i ciebie

kochały także, gdyby ciebie znały, ale te ptaszki

ciebie się boją, bo myślą, że tybyś im klapsa

dała, gdybyś je złapała, tak jak mnie klapsy

dawałaś !

Wiktorya uśmiechnęła się — ale był to łza

wy uśmiech. Eufrazya Cotton stała w słone

cznem świetle w framudze drugiego okna, zapa

trzona w mały ogiódek.

—

Tak, ona mówiła często takie zabawne

rzeczy, że człowiek śmiać się musiał, chociaż

się właściwie na łzy zbierało. Mało kto z ludzi

ją rozumiał,... A znała każdą ścieżkę i każdy

wzgórek na mile i mile wkrąg i każdy strumyk

i każde źródełko — a o tej górze to muwiła

zawsze, jakby to było żyjące stworzenie.

Wiktorya słuchała z zapartym oddechem.

—

Tak, — opowiadała Eufrazya — ta góra

żyła dla niej. ,,Widzisz, Fraziu, jak się dzisiaj

g liewa ? To dlatego, że ty się zniecierpliwiłaś i

naburczałaś Hila ego l" I dziwne, bo dziwne...

ze sto razy potem, chociaż Hilary zasłużył, by

mu ostro nagadać, ja tylko patrzę na tę górę i

zacinam zęby... Zawsze mi było, jak gdybym ją

widziała, kiedy to nawpół żartobliwie a nawpół

z wyrzutem groziła mi palcem... A znowu kiedy

mdziej, to ona mówi: *Patrz, jaka ta góra sa

motna dzisiaj i smutna ; ona do mnie tęskni l"

I przysięgam, że prawda ; patrzę ja na tę górę

i mnie się także wydaje, że jest samotna i Bmu

tna... Ale to głupie gadanie, prawda? za

pytała Eufrazya nagle ostro i zrzędliwie.

—

Nie — odparła Wiktorya — mnie się to

wcale głupiem nie wydaje.

Prostota, szczerość i naturalność tej odpowie

dzi sprawiły, że czar prysnął.

—

1 szła, gdy ją góra wezwała... w pogodę

czy w deszcz, wszystko jedno — deszcz jej ja

koś nigdy nie szkodził. Żadna rzecz przyrodzo

na, naturalna nigdy jej nie szkodziła. Kiedy

jeszcze była małą dziewczynką — a biegało to

po świecie, a latało, a kręciło się wszędzie, jak

źrebaczek na swobodzie — i kiedy wracała,

przemoczona do nitki, Ło ja ledwie złapać ją

mogłam i zmienić na niej sukienki. Śmiała aię

wtedy ze mnie. *Myśmy powinni czasem zmo

knąć, Fraziu" — mówiła wtedy; po to jest

deszcz, żeby nas zmoczył. Deszcz z nas wszy

stko złe spłukuje l" Jej tylko to, co od ludzi

pochodziło, przynosiło szkodę... przykre słowa i

mus postępowania wbrew własnej naturze. *Fra

ziu" — powiedziała raz do mnie — *ja nie

mogę się modlić w kaplicy naszego wyznania,

choć oczy zamknę, nie mogę... nie mogę... Mnie

się zdaje, że ja wiem, o co oni wszyscy proszą,

kiedy się modlą: o więcej pieniędzy, o więcej

zbytków, o więcej wygody i więcej znaczenia.

A Pan Bóg tak daleko 1 Ja Jego tam nie czuję,

Fraziu, i ta ławka tak mnie gniecie!" Czyty

wała mi głośno z książki z poezyami, a jedne

go wierszyka nauczyłam się na pamięć... mnie

się zdaje, że ona się w ten sposób modlić mu

siała...

—

Czy... może pani pamięta ten wierszyk ? —

zapytała Wiktorya.

Eufrazya podeszła do półeczki w kącie ku

chni, wyciągnęła stsmtąd książkę, otworzyła ją

i podała Wiktoryi.

—

Tu, ten oto wierszyk! — rzekła. — Niech

go pani głośno przeczyta. Pani to lepiej będzie

umiała przeczytać odemnie.

I Wiktorya przeczytała:

*Wyżej, coraz wyżej

Od ziemi wzlatujesz

.lak p!omyk ofiarny -

Błękit skrzydłem prujesz,

Wzbijasz się, śpiewając, śpiewem

w niebo bijesa!"

Wiktorya upuściła książkę na kolana.

—

Jest tam jeszcze inny ulubiony jej wier

szyk w tej książce — mówiła Eufrazya — ale

^ n i e on s;ę zawsze smutnym wydawał.

| Wiktorya wzięła znów książkę do ręki i prze

!czytała :

,CZAS" wychodzi z wyjątkiem dni po niedzieli i świętach uroczystych dwa razy dziennie, a mianowicie:,

o godzinie 6 ra no i o godzinie 3 popołudniu.

Numer wieczorny 10 hal., ranny 4 h a l.}

PRENUMERATA WYNOSI:

na cały rok na kwartał na 1 miesiąc

W Krakowie w m iejscu . . . . .................................

30 koron

7kor.50h. 2kor.50hal.

z odnoszeniem do d o m u ......................

36 koron 9kor _

3kor _

Pocztą w państw ie A u s tr y a c k i e r a ...........................................

3 6 koron

9kor. -

3kor. -

Z dw uk rotną wysyłką p o c z t o w ą ...........................................

42 koron 10kor.50h. , 3 kor. 50ha].

Pocztą w państwie Niemieckiem . .

............................

42 koron 10 kor. 50 u. 3 kor. 50 hal.

i)o wszystkich państw, należących ao związku pocztowego 48 koron

12 kor. -

4kor—

W państwie rosyjskiem (abonament przez urzędy pocztowe) 16 rb. 20 k. 4 rb. 05 k. 1 rb. 45 kop.

Według urzędowego wykazu pism zagranicznych, mających debit w państwie rosyjskiem

abonament Czasu przyjmują urzędy pocztowe: w Petersburgu, Warszawie, Kijowie, Wilnie,

M oskwie i O desie. Z innych miast i wsi można prenumerować Czas, posyłając pocztą należytość

do urzędu pocztow ego najbliższego z powyżej wymienionych większych miast.

Prenumeratę i ogłoszenia przyjm ują: w W a r s z a w i e biuro ogłoszeń Ungra, L. i E. Metz! i Syn,

Międzynarodowe Biuro ogłoszeń — w K ijo w ie księgarnia L. Idzikowskiego — w W ilni e biuro

_______d zie nników K. T aubera.

1 of 6 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction