Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 673 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Kraków, Środa 21 Lutego 1912.

Rocznik LXV.

Wydanie popołudniowe.

Troska.

Nominacya prezesa Koła polskiego, Bilińskiego,

na wspólnego ministra skarbu, była niespodzian

ką. Kto zna niepospolity talent, wielostronne do

świadczenie, niezwykłe stosunki polityczne mini

stra Bilińskiego, te n nie ma wątpliwości, że na

nowem stanowisku sprosta zadaniu w równie

świetny sposób, jak wszędzie, gdzie dotychczas

był czynnym. Społeczeństwo polskie życzy mu

też powodzenia, ceniąc wysoko fakt, że jeden

więcej posterunek dostaje się w ręce Polaka,

i że ma pośród siebie polityka, który w Austryi

okazał się do zajęcia go najodpowiedniejszym.

To wszystko jednak nie zmniejsza naszej troski,

którą ta nominacya wywołuje, troski o Koło

polskie.

Minister Biliński, jako prezes Koła, podniósł

jego znaczenie do wysokiego stopnia. Po latach

osłabienia nastąpił renesans, któ ry zawdzięczać

należy nowemu składowi naszej reprezentacyi

i nowemu jej kierownictwu. Przyznaje to cały

polityczny świat w Austryi, stwierdza to cała

piasa austryacka, umie to przedewszystkiem oce

nić kraj po skutkach i owocach. Litania nabyt

ków, większych i mniejszych, które zawdzięcza

my Kołu pod p rezesurą posła Bilińskiego, była

by długą. Zamiast niej wystarczy przypomnieć

tylko sprawę kanałów, którą prezes Biliński wraz

zministrem Zaleskim wydobył z martwego sta

ra, w jakim zostawiło ją poprzednie Koło

(pchnął na to ry, wiodące do urzeczywistnienia.

Związały się z tem w niezatarty sposób imiona

obydwu polskich polityków.

Obecnie idzie o to, aby to znaczenie Koła pol

skiego utrzymać, aby rozpoczęte prace kontynu

ować, aby przedewszystkiem wniesione przez

rząd, oparte na porozumieniu z Kołem przedło

żenia o kanałach przeprowadzić przez parla

ment. Zadanie to bardzo trudne tak wewnątrz

Ma jak i zewnątrz. W Kole, mamy nadzieję,

nie ucierpi zdolność pracy i pozostanie kiero

wniczką racya polityczna, która pozwalała naszej

delegacyi pokonywać trudności, stawiane mu pod

wijróżniejszymi pozorami. T a siła jednak, k tó rą

Koło reprezentuje, może być wyzyskaną na ko

rzyść kraju tylko wówczas, jeżeli jest kierowa

ną przez wybitny polityczny talent, przez poli

tyka, który, oparty na zaufaniu Kola, ma powa

gę wobec Izby i rządu. Warunki te posiadał w

wyjątkowym stopniu minister Biliński, i stąd —

powtarzamy — płynie troska, aby Koło w wy

borze następcy, przy równych innych kwalifika

cjach, na te momenty położyło główny nacisk.

Podnosiliśmy niejednokrotnie szkody, które po

wstają z powoływania członków Koła na różne

stanowiska na podstawie przynależności pa rtyj

nej. Frakcye strzegą, niestety, zazdrośnie tego

przyznanego im nowym statutem prawa, ale nie

omylimy się, mamy nadzieję, stwierdzając, że

przy wyborze prezesa nie będzie decydować

przynależność partyjna, ale suma przymiotów

kierownika Koła. Nie wskazujemy nikogo, p o

zostawiamy wybór samemu Kołu; przeciwnie:

pragniemy je uwolnić od wszelkiej presyi z ze

wmątrz, i oświadczamy, że bez względu na t o ,

czy głosy skupią się na członka naszego stron

nictwa, czy na polityka, należącego do innego

obozu, będziemy go popierać całym naszym wpły

wem. Życzymy tylko Kołu, aby przy swej de

cyzyi miało na uwadze, że nowy prezes będzie

miał ciężkie i trudne zadania, że winien wsku

tek tego obok innych nieodzownych danych» mieć

rzeczywisty polityczny talent.

Rozkład cerkwi rosyjskiej.

Petersburg 19 lutego.

Niezbyt dawno, za naszej już pamięci, go

dność najwyższą w hierarchii cerkiewnej rosyj

skiej piastował starzec prawie stuletni, metropo

lita Izydor, który na pytanie, czemu przypisuje

swój długi żywot, odpowiadał z rozbrajającą

szczerością: ,Nigdy niczego nie brałem do ser

ca".

Źe inni pasterze rosyjscy życie miewają

krótsze, nie dowodzi to, że obchodziło ich co

więcej poza własną karyerą i zdrowiem. Są tyl

ko dziś mniej szczerzy od metropolity Izydora,

który żył w czasach, gdy wszechwładna cenzura

ukrywała przed szerszym ogółem istotny stan

rzeczy pod płaszczykiem urzędowej teoryi o b u

dującej harmonii pomiędzy cerkwią a państwem,

o powadze moralnej kapłanów i pielęgnowanej

przez nich religijności ludu.

Nawyknienia urzędowe przetrwały dobę wstrzą

śnień i przed paru tygodniami byliśmy świad

kami wystawiania na pokaz przed delegacyą an

gielską jaskrawo malowanej dekoracyi, uzmysła

wiającej osławioną teoryę. Los wszakże w ta

kiej chwili ukazał wszystkim, którzy chcą pa

trzeć, jeden z obrazków, świadczących wymo

wnie o smutnej rzeczywistości. Na porządku

dz;iennym stanęła sprawa Hermogenesa i Heljo

dora, episkopa i mnicha, przez kaprys wyniesio

nych i przez kaprys strąconych, wtedy właśnie,

gdy stanęli w obronie godności cerkwi. Jeżeli

potrzeba było jeszcze dowodów, że harmonia

rzekoma kościelno - państwowa jest w rzeczywi

stości niewolą cerkwi u państwa i jego władz

zwierzchniczych, sprawa biskupa Hermogenesa

dostarczyła dowodu tak dobitnego, że przejrzeć

mogli nawet beznadziejnie ślepi.

Nikt tu zresztą nie łudził się. Od kilku lat

wszyscy wiedzą, że cerkiew rosyjska, istniejąca

jeszcze, może w duszach, jako ciało zbiorowe

nie istnieje. Już w XVII wieku rząd moskiewski,

a później petersburski, dokonały niezwykłej sztu

ki przemiany Kościoła w u rząd polityczny, i za

brały, się do dzieła tak zręcznie, że przemianę

zauważył na razie tylko coprawda najzdrowszy

moralnie odłam narodu, bezlitośnie i bezskute

cznie przez dwieście przeszło lat prześladowani

staroobrzędowcy. W ciągu wszakże tego czasu

prawda zwolna wyszła na jaw i gdy ogłoszono

względną wolność wyznania i prasy, obraz rze

czywist,ości ukazał się przerażający. Najprawo*

myslniejsi dziennikarze w organach półurzędo

wych stwierdzili, że wśród duchowieństwa świe

ckiego i zakonnego panuje niedowiarstwo i ka

ryerowiczostwo, źe ,uczciwi alumni seminaryów

poszukują służby bodaj w policyi, byle nie słu

żyć ołtarzowi obcego im Boga, do szeregów zaś

kapłańskich wstępują mniej liczący się z włas

nem sumieniem, wychowańcy szkół duchownych".

Wobec zachwiania ustroju, który pozwalał jej

żyć bez troski i wobec niepewnego jutra, zanie

pokoiła się sama hierarchia cerkiewna, zwłaszcza,

Ż8 wśród podwładnego jej duchowieństwa znala

zła się garstka powołanych, otwarcie żądająca

niezależności cerkwi. W marcu 1905 roku sam

synod powziął uchwałę przywrócenia patryar

chatu i zwołania soboru dla kanonicznego ustro

ju cerkwi.

Jak daleko odbiegliśmy od tych niemal wczo

rajszych czasów! Powróciło wszystko do dawne

go stanu, który przybrał bodaj jaskrawszą po

stać, ponieważ jego zwolennicy, chwilowo wy

trąceni z równowagi, usiłują powetować sobie

dziś, co wczoraj wydawało się straconem bezpo

wrotnie, bez żadnego poczucia miary i taktu.

Doszło do tego w sposób naturalny. Rewolu*

cya nietylko nie poparła dążności do odrodzenia

cerkwi, ale przeciwnie, zaniepokoiła się jego

możliwością, gdzie i jak mogła, zwalczała j ą ,

przeciwstawiając się ,,klerykalizmowi".

Ducho

wieństwo wszelkich odcieni nie mogło stawać po

stronie rewolucyi, n ie1mogło pochwalać zama

chów i morderstw, ani popierać nie liczących

się z przykazaniami boskiemi prądów przewro

towych. W walce rządu z rewolucyą stanęło

więc przeważnie po stronie rządu, a gdy ten

zwyciężył n a całej linii, musiało przed nim się

ukorzyć bezwzględnie, bo powagi moralnej sa

moistnej wobec ludu (nie mówimy o wyjątkach),

nie miało. Kapłan staroobrzędowy mógł walczyć

z przewrotem siłą w łasną, kapłan prawosławny

siły tej pozbawiony, musiał działać, jako urzę

dnik państwowy.

Zdarzało się, że tego nie rozumiał, że sądził

w najlepszej wierze, jak episkop saratowski Her

mogenes, że jest samodzielnym i że z chwilą

zwycięstwa nad przewrotem samodzielności tej

nie utraci. Tolerowano te złudzenia do czasu,

dużo bowiem rzeczy toleruje się nawet w nie

wolnikach w chwili potrzeby, ale gdy ta prze

mija, razem z nią znika też wspaniałomyślność.

Otóż wspomniany episkop, mąż wiary szczerej,

pełen zapału, odważny w czynach i stanowczy

w słowach, uległ takiemu złudzeniu. Zdawało mu

się, że gromiąc rewoiucyę i skrajnych jej przed

stawicieli, oraz objawy niedowiarstwa i bluźnier

stwa w literaturze współczesnej, że gromadząc

dokoła siebie rzesze, utwierdza je w wierze,

kładzie podstawy potęgi moralnej cerkwi i jej

samodzielności. Za młodu jeszcze pod wpływem

nauk znanego w swoim czasie z gorliwości epi

skopa chersońskiego Nikanora, przyoblekł suknię

zakonną, i w stanie podniecenia fanatycznego u

siłowa} zwalczyć pokusy przez dokonanie na so

bie operacyi, która go omal o śmierć nie przy

prawiła. Wpadał w stan zachwycenia, miewał

widzenia. Zdobył wśród hierarchii stanowisko

wyjątkowe i skutkiem tego mógł w swojej dye

cezyi dać przytułek rozszalałemu mnichowi Helio

dorowi, który w dobie rewolucyjnej w świstku,

wydawanym przez ławrę w Poczajowie, nawoły

wał lud do rozprawienia się z większą własno

ścią ziemską i do rzezi h;dności żydowskiej, by

przez tego rodzaju agitacyę przeciągnąć masy na

stronę rządu i cerkwi. Gdy tę agitacyę uznano

za zbyteczną, wydalony z dyecezyi wołyńskiej,

Heliodor znalazł przytułek w Carycynie nad Woł

gą, gdzie począł gromadzić "gmin ciemny, ale

spragniony pociech religijnych przez nową agi

tacyę, wymierzoną przeciwko urzędnikom miej

scowym. Ofiarność jakiejś zamożnej staruszki po

zwoliła mnichowi wznieść gmach nowego mona

steru, przeobrażonego w rodzaj twierdzy, z któ

rej od czasu do czasu wychodziły pod prze

wodnictwem Heliodora procesye, by bądź rozbijać

szynki i domy rozpusty, bądź poprostu hałaso

wać i bić po drodze ludzi, niedość wyraźnie

okazujących swój szacunek dla pochodu. Skargi

władz żadnego nie odnosiły skutku. Przeciwnie,

usunięto z Carycyna policmajstra, a z Saratowa

samego gubernatora. Doszło wreszcie do tego, że

synod wydał ukaz, skazujący. Heliodora na po

kutę w jakimś klasztorze. Mnich oparł się wszakże

i nawet interwencya wysłanego umyślnie przy

bocznego adjutanta cesa’rskiego nie zdołała oporu

przełamać. Skończyło się na tem, że rozkaz naj

w’yższy zniósł uchwałę synodu — i Heliodor po

został w swoim zainku.

Fak t to był znaczący, stwierdził bowiem, że

krnąbrny mnich korzysta z wpływów nadzwy—

Renta contra weksel.

P ren u m e ra tę przYjmują: Administracya Czasu w Krakowie i urzędy pocztowe. Miejscową pr«.

n u m e r a t ę księg. S. A. Krzyżanowskiego, handle: St. Karlińskiego, trafika w Sukiennicach, Biuro dzień,

il°pcasa i Salomonowej, Gł. Trafika. We Lwowie ,,C:al" jeit do nabycia w biurach dzieu. A. Olszewskiego,

**«»***kiego, K. Buchstaba, na stacyach kolejowych w Tarnowie, Rzeszowie, Jaśle, Nowym Sączu oa perooii

w księgarni kolejowej, tudzież na innych główniejszych stacyach u portyerbw kolejowych.

Leny ogłoszeń: od wiersza petitem za pierwszy raz 20 hal., za każdy następny po 15 hal.: układ tabe

laryczny, cyfrowy, skomplikowany, pierwszy raz 40 hal,, następny po 15haL N ad esłan e i Nekrologia

od miejsca wiersza drukiem petit. 60 hal. za każdy raz. G ło sy p ublic z n oś ci po 2 kor.; komunikaty handlowe

po kronice i po dziale ekonomicznym; komunikatyprywatn e, śluby, zaręczyny itp. po 1kor. od miejsca wiersza.

2 Si°?Z?nia, - PreT?u”leratę przyjmują: we Lwowie biura dzienników L, Plohna, A. Olszewskiego,

Sokołowskiego, K. Buchstaba; w Jarosław iu Biuro dzienników; w Podgórzu Poturalski; w Prze

mysłu A. Juszyński księgarnia i E. Bil!et; w Rzeszowie M. Weintraub; w Stanisławow ie Jasiel

ii) n ’ 7 Tarnowie M. Rockach, O. Haut; w Tarnopolu Komaniewski; w Paryżu wyłącznie

P’ u ’..i-aCL r?

de T reyise; w W ie d n i u Haasenstein fi Vogler, R. Mosse (także we wszyst

kich filiach): H. Schalek, M. Dukes, E. Braun. J. Danneberg, Bock fi Herzfeld, H. Friedl (tylko pre

numeratę H. Goldschmidt fi Comp.); w Frankfurcie n. M. G. L. Daube fi Comp., w Pradze cze

s k ie j Fr. Hovorka. L isty z pieniądzmi i p rz e k a z y pieniężne na prenum eratę i ogłoszeuia przyj

muje Administracya Czasu w Krakowie. Reklamacye nieopie czętowane nie podlegają opłacie poczćvWej.

Listów nieopłaconych nie przyjmuje się. Rękopisów nadsyłanych nie zwraca się.

SM4 Za każdą imianą adresu dopłaca sie 40 hal.

"^0

ADRES REDAKCYI: ul. św. Tom asza Nr 32.

Telefon Nr 50.

czajnych, których źródła i rolę kiedyś odsłoni hi

storya. Dz,iś wystarczy zaznaczyć, że w ciągu lat

kilkunastu przesuwały się poza kulisami postaci

szeregu szaleńców i kuglarzy, wyzyskujących

dziwne nastroje kół najwpływowszych. Oto Piotr

Aleksandrowicz Badmajew, w rzeczywistości Zam

saran, syn Badmy, Mongoł (Burjat) z za Bajkału,

który grając na prawosławiu (sam je przyjął i

chrzcił przywiezione przez siebie fałszywe ksią

żątka mongolskie) i na medycynie tybetańskiej

(miał brata, który pono był kiedyś w Lhasie i

tam tajemnic lekarskich się uczył) zrobił for

tunę, zdobył sobie niesłychane wpływy i stano

wisko, o jakiem w bajkach tylko słyszeć można.

Oto jakiś kapłan spirytyzmu wędrowny, kuglarz

według sprawozdań policyjnych, a cudotwórca

według legendy, którą umiał stworzyć dokoła

swęj postaci. Oto Heliodor — mnfch gburowaty

z laską, zakończoną wyobrażeniem zaciśniętej

pięści i oznaką organizacyi demagogiczno-wste

czniczej na habicie. Oto wreszcie ten, który He

liodora z siodła wysadził, Rasputin, dziś noszą

cy nazwisko urzędowe Nowych, maniak religij*

no-erotyczny, olbrzymi chłop, którego, jakkolwiek

żadnych święceń nie miał, upoważniono do za

kładania zgromadzeń zakonnych żeńskich.

Tego to Rasputina episkop Ilermogenes przed

paru laty zdemaskował, a zmuszony po szeregu

skandalów na jakiś czas zniknąć, erotoman po

przysiągł zemstę. Nastąpiła dla niej chwila, gdy

powiodło mu się zrehabilitować, i jego stare

przyjaciółki petersburskie zapewniać poc:ęły, że

skandale były tylko narażeniem się świętoszka

na pokusy, które, z początku im ulegając, w koń

cu je przezwyciężył. Episkop Hermogenes był

członkiem synodu i jakkolwiek godził się z tą ro

lą, to wszakże nie przestawał twierdzić, że cer

kiew domaga się przywrócenia ustroju kanoni

cznego. Ale synod najmniej o tem myślał, miał

bowiem sprawy ciekawsze. Oto na wzór dyako

nek, które w czasie wojny zjeżdżały do Man

dżuryi ze szpitalem protestanckim, powstało w

Moskwie pod opieką dostojnej wdowy po w. ks.

Sergiuszu zgromadzenie napół zakonne. W pew

nym Związku z niem narodziła się myśl udzie

lania kobietom święceń dyakońskich, której nad a

no cechy wskrzeszenia pierwotnej instytucyi chrze*

ściańskiej dyakonek. Jednocześnie ze względu na

inowierczych dostojników krajowych i zagrani

cznych sprzymierzonych, ułożył synod tryb od

prawiania za nich uroczystych nabożeństw żało

bnych. Porozumiewano sie także poufnie co do

udzielenia bez żadnych ceregieli święceń kapłań

skich Rasputinowi.

Hermogenes protestował, a widząc, źe to nie

wiele pomoże, wysłał dosadną depeszę do tronu.

Przerachował się wszakże, bo prokurator syno

du, były przyjaciel i zastępca Pobiedonoscewa,

p. Sabler, umiał rzeczy obrócić tak, że stanow

czemu episkopowi kazano najprzód niezwłocznie

wyruszać do swojej dyecezyi, a gdy nie usłuchał

i zawezwał sobie do pomocy Heliodora z jego

laską, porwano go i zawieziono na pokutę do

monasteru Żyrowieckiego. Heliodor chciał umknąć

do swojej twierdzy w Carycynie, ale skoń zyło

się na tem, że wspomniany już Badmajew sam

go powiózł na kolej i wyprawi} do jakiegoś od

ludnego klasztoru, gdzie obrońcy prawosławia

i samodzierżawia kazano odbywać pokutę.

I nic. Wszystko minęło bez śladu, jakkolwiek

w pierwszej chwili rozległy się w prasie zacho

wawczej i nawet nacyonalistycznej, okrzyki o

burzenia przeciwko synodowi. Ten zasłonił się

rozkazem wyższym, i wszystko zcichło. Spróbo

wano odsłonić rolę Rasputina, ale dzienniki,

które odważyły się na to, zostały skonfiskowa

ne. Będzie stąd interpelacya w Dumie, może na

wet uchwała, potępiająca konfiskatę, a wszyst

ko pójdzie ad a( ta na materyał dla przyszłych

dziejopisów, którym łatwo szukać będzie przy

czyn upadku narodu i państwa.

Wiedeń 20 lutego.

Telefonicznie doniosłem już, że jeneralny

sekretarz Banku austro-węgierskiego, radca dwo

ru Pranger, wystąpił wobec banków z zastrze

żeniem przed zbytnio, zdaniem jego, wybujałym

kredytem wekslowym. P. Pranger wybrał do

tego doskonałą sposobność, mianowicie walne ze

branie tutejszego BSaldirungsverein", do którego

należą wszystkie banki i którego zadaniem jest

regulowanie wzajemnych rachunków pomiędzy

bankami.

Ostrzeżenie p. Prangera odnosi się głównie do

dwóch rodzajów kredytu: do t. zw. weksli fi

nansowych i do kredytu budowlanego. Z komen

tarzy prasy niemieckiej dowiadujemy się, że o

strzeżenie — szczególnie co do pierwszego ro

dzaju weksli, odnosi się głównie do Węgier i

G a 1i c y i, warto więe bliżej zastanowić się nad

sprawą. Teoretycznie banki przyjmować powinny

tylko weksle, oparte na jakimś jednorazowym in

teresie, a więc weksle w terminie rzeczywiście

płatne bez cichego zastrzeżenia co do prolon

gaty. Jeśli np. kupiec kupuje u fabrykanta lub

grosisty towaru za 10.000 koron z warunkiem

płatności za 3 lub 4 miesiące, to sprzedający

wystawia na tę kwotę i na ten termin weksel

a kupujący weksel akceptuje, to powstaje wła

ściwy typ weksla, nadający się do eskontu ban

kowego. Nie nadają Bię natomiast do tego eskon

tu weksle, za które waluta służyć ma do inwe

stycyi, do budowy lub rozszerzenia fabryk, bo —

znów teoretycznie biorąc — solidny przedsię

biorca powinien mieć kapitał inwestycyjny wła

sny. Mniej ,klasycznym", jednak dopuszczalnym

jest weksel, z którego waluta płynie na kapitał

obrotowy.

Takie są zwyczaje bankowe we wszystkich

krajach o rozwiniętym ruchu przemysłowym i

handlowym, ale — o ile idzie o Wiedeń, w prak

tyce działo się zawsze inaczej i nigdy nie bra

kło weksli, o których znawcy dobrze wiedzieli,

że wydano je w celach inwestycyjnych.

W krajach rolniczych, o przemyśle i handlu

mniej rozwiniętym, np. na Węgrzech i w Gali

cyi, weksel finansowy bywał nawet regułą, a

właściwe rymesy wyjątkiem. Inaczej też być nie

mogło, bo skąd brać się mogą rymesy w kraju

o tak małej liczbie grosistów i wielkich fabry

kantów, w kraju, gdzie głównie majątki tkwią

w ziemi i dopiero przez weksel nabie’ają płyn

ności? Wiedziały o tem doskonale banki wie

deńskie, a jednak chętnie te weksle brały, rów

noważąc cięższą ich formę przez wyższą stopę

procentową. Za pośrednictwem banków brał je

też chętnie Bank austro-węgierski, udając naiw

ność. Jeśli X. podał weksel akceptowany przez

Y., płatny np. 1 kwietnia, a tydzień przed pła

tnością taki Barn weksel z takim samym akcep

tem, bank udawał, że nie widzi ukrytej prolon

gaty i bez trudności weksel eskontował.

Nagle p. Pranger dość wyraźnie grozi zmiana

tego systemu, udaje naiwnego i opowiada teo

rye o niedopuszczalności weksli finansowych.

Dlaczego? Odpowiedź na to znajdziemy może

w jego krytyce drugiego rodzaju niedopuszczal

nych weksli, z których waluta płynie na przed

siębiorstwa budowlane. P. Pranger w zasadzie

się na tę formę kredytu godzi. Ktoś buduje dom,

np. kosztem 200.000, ma własnego kapitału

100.000, a drugie tyle przyrzeczonej hipoteki.

Przebudowawszy własny kapitał, puszcza w obieg

weksli na 100.000, a po kilku miesiącach ukoń

czywszy budowę, zaciąga dług hipoteczny i wy

kupuje weksle. W tej konstrukcyi widać znowu

tę samą udaną naiwność. Gdyby istotnie domy

budowali tylko ludzie, którzy połowę potrzebne

go kapitału posiadają w gotówce, wnet mieszka

libyśmy na ulicy i to nietylko w Galicyi. W Wie—

DYMITR MEREŻKOWSKI.

Aleksander I.

PRZEKŁAD KONRADA RAKOWSKIEGO.

(I5)

—

(Ciąg dalszy).

VII.

Zdawna istniejąca niechęć wzajemna między

i»oma faworytami cara, Gollcynem i Arakcze*

ewem, w ostatnich czasach tak się wzmogła, że

loczęła uprzykrzać życie Aleksandrowi. Trzeba

)yło się zdecydować, zrobić wybór, poświęcić

fidnego z faworytów. A tymczasem carowi wy

!awało się, że obejść się nie może bez nich o

*ydwócb. Arakczejewa potrzebował dla spraw

Emskich, Golicyna dla duchownych.

Golicyn nawrócił go n a chrześcijaństwo. Ra

«em czytywali przez szereg l at pismo święte,

’azem wydawali utwory mistyków, razem ukła

4ali statuty ,,Świętego Przymierza" i marzyli o

^ólestwie Bożein n a ziemi i w niebie. A znowu

Arakczejewa ruszyć się nie sposób, tak jak

rąk i nóg.

. Najgorszem zaś w tem wszystkiem było to, że

^ podejrzewał Aleksander, Arakczejew wstą—

Pif w zmowę przeciw Golicynowi z metropolitą

^rafinem i Focyuszem. Golicyna nienawidziło

całe praw’osławne duchowieństwo, ale ukrywało

l? nienawiść i z pozorną uległością słuchało jego

rozkazów. Dopiero agitacya Focyusza ośmieliła

ie do buntu.

—

Golicyn zrobił się samozwańczym patryar*

°hą, stan duchowny zbezcześcił, wszystko dla

siebie zagarnął, ze Świętego Synodu uczynił kan

celaryę! — wołał Focyusz i powtarzali za nim

iego adherenci.

Między synodem i ministerstwem rozpoczęły

się takie waśnie, że rady sobie dać nie można

było. Ale car, według swego systemu, spodzie

wał się, że zdoła pogodzić antagonizmy nie na

dające się do pojednania, że uda mu się prze

prowadzić, by wńlk był syty i koza cała.

Teraz o tej sprawie chciał pomówić z Arak

ezejewem. Ale obydw’aj zanadto byli skryci, by

rzecz postawić jasno i otwarcie. Mówili o czem

innern, udawali wzajemnie p rzed sobą zupełną

obojętność - a jednocześnie przypatrywali się

sobie i śledzili nawzajem, jak zapaśnicy przed

walką.

Car chwalił Focyusza; Arakczejew przyświad

czał.

—

Święty człowiek, Najjaśniejszy Panie, w isto

cie święty. Dwóch takich jest tylko w całej

Rosyi — ojciec Focyusz i ojciec Serafin, me

tropolita.

Jak wszyscy ludzi głusi, car był milczący i

podejrzliwy. Nie lubił, kiedy mówiono w jego

obecności zbyt głośno; przypominało mu to głu

chotę. A gdy kto znowu mówił zbyt cicho —

nie słyszał. Jeden Arakczejew umiał mówić do

cara, nie podnosząc zbytnio głosu, a tak wyra

źnie, że Aleksander rozumiał każde słowo.

Jakże mamy zachować się wobec Golicy

n a y — zaczął wreszcie car z udaną obojętno

ścią, doszedłszy do przekonania, że Arakczejew

za nic pierwszy nie zacznie. Ale spojrzawszy

ukradkiem na Arakczejewa, którego twarz przy

tem p ytaniu odrazu skamieniała, zrozumiał, że

sprawa bardzo źle stoi.

Nie wiem doprawdy, co mam zrobić?... cią

cnął dalej Aleksander bojaźliwie i wykrętnie.

Takiego stanu rzeczy jednak dłużej znosić nie

można. Możebyś pojechał Aleksieju Andrejewi

czu do metropolity, pomówił z nim i starał się,

by zgoda nastąpiła. Przecież da się to jakoś u

łożvć. Zrób to dla mnie, mój drogi...

Zrobię wszystko co mogę, Najjaśniejszy Pa

rne. Wola twoja dla mnie święta — odrzekł A

rakczejew żołnierskim tonem, sucho, niemal or

dynarnie, a twarz jego przybrała wyraz jeszcze

groźniejszy.

Tylko przypadkiem, nie pomyśl sobie nic

złego, proszę cię. Ja tylko ta k próbuję. Jeśli ty

nie możesz, jeśli ci to... mówił dalej Aleksander

i umilkł nagle wobec groźnie nieprzystępnej miny

Arakczejewa. Przestraszył się i zmieszał zupeł

nie, niekontent był, że wogóle sprawę tę po

ruszył.

Długą chwilę milczeli obydwaj, patrząc jeden

na drugiego.

Najjaśniejszy Panie! - przemówił wreszcie

Arakczejew swym głuchym, uroczystym, jakby

zagrobowym tonem, którego nadewszystko lękał

się Aleksander - uważam za swój obowiązek

jako wierny poddany, mówić tylko istotną, rze

czywistą prawdę. Byłeś dla mnie Najjaśniejszy

Panie zawsze tak miłościwy, że sam mię tego

nauczyłeś. I teraz także, bojąc się gniewu Bo

żego...

Ależ nie, nie o to chodzi, Aleksieju Andre

jewiczu, próbował car zatrzymać Arakczejewa.

I teraz także bojąc się gniewu Bożego,

ciągnął dalej Arakczejew z nieubłaganą stanow

czością - powiem ci, Najjaśniejszy Panie, całą

prawdę, tak jak wobec oblicza Boga. Ja niczyich

spraw nie znam i do nich się nie mięszam, ale

z doświadczenia wiem, że więcej jest n a świecie

ludzi złych niż dobrych i więcej zła niż dobre

go. I dlatego postanowiłem sobie, raz na zawsze,

z nikim stosunków nie utrzymywać, a litylko 6peł

niać swoje obowiązki. Ale za grzech poczytywał

bym sobie, niepowiadomić cię, Najjaśniejszy Pa

nie, o tem co wiem. Kniaź Aleksander Mikołaje*

wicz Golicyn...

Głos jego zadrżał i stał się nagle piskliwym,

,przenikającym, płaczliwym. Car słuchał, nie pró—

I bując już nawet przerwać, ze spuszczoną głową

z takim samym wyrazem winy na twarzy, jak

ów stary jenerał, któremu Arakczejew robił wy

mówki.

—

Kniaź Aleksander Mikołajewicz Golicyn jest

wrogiem cara i ojczyzny, oraz zdrajcą stanu.

Ukazanie się w dużej ilości ksiąg bezbożnych

napełnia trwogą serca wszystkich wiernych pod

danych. A nawet wśród prostego narodu czyta

nie książek wywołuje rozruch i niesnaski. Bunt

zagraża. Generalna zaraza objęła umysły. Nie

prawoinyślność, rozpusta i rewolucyą...

Ze strachem oczekiwał car, że Arakczejew za

cznie mówić o Tajnym Związku. Ale i tym ra

zem, jak zawsze Arakczejew umyślnie mówił tak,

by nie można było odgadnąć, czy wie co, czy

nie wie nic o Tajnym Związku. Groźbę, tę jako

miecz, trzymał zawsze nad głową cara.

—

Zresztą wola twoja, Najjaśniejszy Panie,

stać się musi. Ja tylko powiedziałem to, co my

ślę w ograniczonym mym rozumie. Milczeć i słu

chać jest moją powinnością, — do której od lat

młodości przywykłem. Co każesz, Najjaśniejszy Pa

nie, spełni się — zakończył, wstał z miejsca,

wyciągnął się po wojskowemu, jak przed fron

tem.

—

Ależ Aleksieju Andrejewiczu, Aleksieju An

drejewiczu! — zawołał car ze zmartwieniem —

ty wiesz, jak ja tobie...

—

chciał powiedzieć je

stem oddany — jak ja ciebie lubię... Tyle lat

razem przeżyliśmy! I czyżby teraz, właśnie te

raz...

Przewidywał z góry, co będzie tera z: chociaż

z doświadczenia wiedział, że właściwie nic się

nie stanie, jak po każdej kłótni z Arakczejewem.

Ale za każdym razem nie mógł się pozbyć ner

wowej obawy, że Arakczejew go opuści, a wte

dy on Aleksander — przepadnie.

—

Najjaśniejszy Panie! — zaczął znowu A

rakczejew — wiem, że jak bezprzykładną jest

łaska twoja wobec mnie, tak i poświęcenie moje

nie ma granic. Ani rozumu n* tyle nie mam, a

ni słów znaleść nie potrafię, by wypowiedzieć

całą mą wdzięczność. Ale czując w sobie coraz

większą niemoc i upadek sił, prosić muszę o

zwolnienie mię od służby. Starość mię dojęła,

pora już wypocząć. Proszę o zupełne zwolnienie

od obowiązków, które mi ciężą nad miarę i któ

rym podołać nie mogę. Niech mię kto inny już

zastąpi, ja nie mogę, nie mogę, nie ma już siły

w ciele mojem... Dusza spoczywającego w Bogu,

dobroczyńcy mego, cara Pawła I. spogląda teraz

na mnie z nieba i widzi szczerość słów moich

i tego, co jest w sercu mojem.,.

Podniósł oczy do nieba i zaczął łkać, z po

czątku cicho, później coraz głośniej i głośniej

Car patrzył na niego z wrastającym przestra

chem: łez jego nie mógł znosić.

—

Aleksieju Andrejewiczu! Aleksieju Andre

jewiczu !- powtarzać począł błagalnie... Co to zna

czy ? Za co mię to spotyka? Za co? Boże mój!

Boże!

—

Uwolnij mnie! uwolnij! ojcze najmiłościw

szy! nagle wybuchnął płaczem Arakczejew, za

kaszlał się, począł się trząść, jakby w ataku epi

leptycznym i, upadł na krzesło, załamując ręce.

—

Czas na mnie! Do niczego nie jestem już

zdatny! Po łbie starego durnia! Do fortecy I

... Arakczejew łotr.

—

Arakczejew wyrzutek —

Arakczejew gadzina!

Car zerwał się z miejsca, blady, przerażony,

drżący. Arakczejew tymczasem chustką ocierał

usta ze śliny. Aleksander patrzył z trwogą, czy

na chustce nie okażą się ślady krwi. Oddawna

już straszył go Arakczejew rzekomym krwioto*

kiem.

W obecnej sytuacyi czuł się Aleksander zu

pełnie bezradnym. Wreszcie rozpaczliwie machnął

ręką, także upadł na krzesło, oparł się łokciami

o stół, rękami ścisnął głowę, zamknął oczy, zatkał

uszy, by niczego nie widzieć, niczego nie sły

szeć.

Arakczejew tymczasem wytarł Bobie dokumen

tnie twarz chustką, powoli się uspokoił, przestał

,CZAS**wychodzizwyjątkiem dni po niedzieli iświętach uroczystych dwa razy dziennie, a mianowicie*

o godzinie 6 rano i o godzinie 3 popołudniu.

Humer wieczorny 10 hal., ranny 4 hal.} wle0I*o

PRENUMERATA WYNOSI:

......

na cały rok na kwartał na 1 mie’siąc

W K r a k o w i e w m i e j s c u ...........................................................................j 30 koron

7kor. 50h. 2kor. 50hal

z odnoszeniem dod o m u .................................

36 koron I9kor. —

3 kor ___

pocztą w

p a ń s t w i e A u s t r y a c k i e m ..........................................................

36 koron | 9kor. -

3kor.’ -

Z dwukrotną wysyłką p o c z t o w ą ............................................................I 42 koron | 10kor. 50 h. 3 kor.’ 50 hal

pkicztą w

p a ń s t w i e N i e m i e c k i e m .........................................................

42 koron 10kor. 50n. 3 kor’. 50 hal’

Do wszystkich państw, należącychdo związku pocztowego

43 koron

12 kor. —

4kor. ___

W państwie rosyjskiem (abonament przez urzędy pocztowe)

16rb.20k.

4rb. 05k. 1r.b.45kop

ftedług urzędowego wykazu pism zagranicznych, mających debit w państwie rosyjskiem

abonamentCzasuprzyjmująurzędypocztowe: w Petersburgu, Warszawie, Kijowie, Wilnie

Moskwie 1 Odesie. Z innych miast i wsi można prenumerować Czas, posyłając pocztą należytość

do urzędu pocztowego najbliższego z powyżej wymienionych większych miast.

Prenumeratę i ogłoszenia przyjmują: w W arszawie biuro ogłoszeń Ungra, I_ i E. Metzl i Syn

Międzynarodowe Biuro ogłoszeń — w Kijowie księgarnia I,. Idzikowskiego — w Wilnie biuro

dzienników K. Taubera.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu