Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 651 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

N" 267

Kraków 22 Listopada — Środa.

Rok 1865.

Cxai wychodzi codziennie wieozór (wyjąwszy niedziele i dnie świąteczne).

Numer pojedynczy w Krakowie i we Lwowie k o ntu je 10 oentów.

Prenumerata nynasi:

rocznie:

Hlejifow a w Krakowie

ab. 20.. .

mejneowaweLwowie...

B21...

Pocztą wpaństwieAustryackiem B 24

M do Prus

....................... til. 16 agr. 20

BRzeszyniemieckiej.’ c; B 21 B 10

B Francyi i Anglii -,brank.iOfi . .

BWłoch i Szwajcaryi B 116 . . . .

n Belgii

.... .

n 80....

kwartalnie:

zh. 6

B5o.26.

,6...

tal. 4 sgr. 5

,10

frank. 27

a29...

20..

miesięcznie:

zh. 2

, 2o.26

tal 1sgr.16

n1i)26

frank. 10

Listy z pieniędzmi przesyłane byó winny franco do Administracyi BCZASUU. LISTY rekla

macyjne niezapieozętowanenie idcfljgpfrankowanin.LISTÓW niefrznkowanyoh nie przyjmąiesię.

CZAS

RĘKOPI5MA nadsyłzne Redakcyi nie zwracają zię i niszczone będą.

Prenumeratę prmy§mują:

W Krakowie: Bióro Administracyi BCzasuB w Rynkn pod L. 89 w domn p. Kirchmayera

na dole, tndzież wszystkie Urzędy pocztowe austryaokie.

OGŁOSZENIA (inseraty) wszelkiego rodzaju przyjmiyą się za opłatą: od wiersza drobnego i

jednorazowe nmieszozenie 8 oentów, za następne po 5 eentów, oraz za opłatą należytośei

stęplowój po 30 oentów od każdorazowego ogłoszenia.

Prenumeratę i ogłoszenia przyjmują: w tt LW OW I1 w Ajencyi ,,Cla S

p. Mjf m a c ar EEetrwmh Płac Halicki Nr. 1.

—

w Wiedniu p.

O ppuiih Wollzeile 22.

—

NaFrancyę iAnglię wParyżu p. Et. rtmiis,

Boalerard dn Prince Engine, 95.

—

tylko ogłoszenia zaś: w Wiedniu, w H a

burfu 1 w Frankfurele nad Menem pp. ftaasrnnMtmin i Vogler —

w Berliniep.A ..Reteneeyer - w Frankfnrele nad Menemp.G .Et.

Efautoe St Comp. — w Llpaku p, MiMrylk MEnglmr — w W rocła

wiu : p. /snIm mt SaniipkaiMCN.

Kraków 21 listopada.

Jesteśmy tak dalece zwolennikami wol

ności, iż już przez to samo, wszelkie jej o

graniczenie, skądkolwiekby ono pochodziło

jako przymus nie ma w nas żadnych stron

ników. Mówimy tu zwłaszcza o tej wolność,

spółecsnej, na gruncie której radzibyśmy wi

dzieć rozstrzygnięte wszystkie sprawy we

wnętrzne, które naszą spółeczność tak nie

szczęśliwie dla kraju rozdzielają. Do niej

liczymy wolność parlamentarną, w obrębie

sejmu krajowego i sprawy głównej to jest

wyborczej. Radzibyśmy, słowem, widzieć

zawsze wybory z jak największą odbywane

swobodą.

Lecz jeżeli jesteśmy zwolennikami wol

ności wyborczej, to pojmujemy również

karność, która jakkolwiek jest zawsze pe

wnem jej ograniczeniem, niemniej jest ko

niecznością rozumnego i politycznego w wy

borach postępowania.

Bezwzględną atoli

karność rozumiemy jedynie w stronnictwach,

inaczej miarę jej i granicę stanowi tylko

wykształcenie polityczne, a to wskazywać

winno, który wybór najwięcej z dobrem kra

ju się zgadza.

I tak np. we Francyi, gdzie bywa zwy

kle kilka komitetów wyborczych, a przynaj

mniej dwa, z których jeden stawia kandy

data rządowego drugi zaś opozycyjnego,

stronnictwa mogą wymagać od członków

swoich zupełnego posłuszeństwa w przepro

wadzeniu tego kandydata, który ma tryumf

rządowi lub opozycyi zapewnić.

U nas nie masz tego przypadku, nieinasz

komitetu, coby stawiał kandydata rządo

wego, lubo domyślać się wolno, na kogo

urzędnicy, jeżeli do wyborów przystąpią,

wotować będą; niemasz również komitetu,

coby stawiał kandydata opozycyjnego, i ja

ko takiego wyborcom pewnego stronnictwa

lub też stronnictw polecał.

Komitet wyborczy krakowski jeden, jak

jedno tylko jest stronnictwo krajowe, miał

na celu w postawieniu kandydata dobro

kraju i największą dla miasta naszego ko

rzyść. Zdaje się, że powody, na jakich

stawiając p. Koczyńskiego za swego kan

dydata opierał się, były nietylko słuszne

i prawdziwe, ale nadto z powszechną opi

nią całkiem zgodne. Trafiały one do prze

konania, jak zwykle trafia prawda do pu

blicznego rozsądku. Pisząc też po raz osta

tni w tej sprawie, odwołujemy się nie tyle

do karności, ile do rozumu politycznego

wyborców miasta naszego, do zdrowego

ocenienia potrzeb jego i kraju, i spodziewa

my się, że większość zaufaniu, jakie w niej

pokładamy, wyborem p. Koczyńskiego od

powie.

Od jednego z obywateli krajowych od

bieramy następujące uwagi w przedmiocie

instytucyj, jakich wymaga autonomia Gali

licyi, a ktoremi według wszelkiego prawdo

podobieństwa zajmie się przedewszystkiem

Sejm lwowski. Rozpoczynamy je dziś, i u

mieszczać będziemy dalszy ich ciąg we

dług możności w najbliższych numerach.

W życia zbiorowem społeczeństw, jak w życiu

prywatuem indiwiduów mnićj liczymy chwil takich,

któreby zdawały się obiecyw -i pomyślność i da

wały sposobność rozwinięcia Korzystnej działalno

sci; częściej przychodzi ją opierać na chwiej

nych -podstawach i przeprowadzać wśród niepo

myślnych warunków. Jeżli działalność w drugim

razie jest wielką zasługą i chlubą i wymaga wyż

i7,ego poświęcenia, to czujność, energia i rozwa

ga wśród pomyślniejszych okoliczności, które się

,ab rzadko nadarzają, jest obowiązkiem i konie

cznością.

Nad nieszczęśliwym krajem naszym, skołatanym

tylą moralnemi i materyalnemi cierpieniami w za

kresie politycznego życia, zdaje śię świtać pomyśl

u:ćjsza era. Porębą tego wydaje nam się być

ministerynm o tak sympatycznych dla nas zasadach,

i manifest Naj. Pana z dnia 20 września — zwra

cająoy się do Dyplomu październikowego, a zatem

do zasad, które kraj naBz w adresie z 1860 roku

wyraził. Nie n ależy się uwodzić zbytnim optymi

zmem, który jest zarówno szkodliwym j ak pesy

nizm o wszystkiem wątpiący i jak negacya wszy

stko odsuwająca nic z siebie nie jest zdolną wy

dać; tak i ten optymizm i zaufanie zbytnie czę

sto zawodzi.

Toteż oie wychylając się w zakresy szerokićj po

lityki, ani nie przesądzając mających się wyra

biać nowych form dla całćj monarchii, — sądzić

wolno, że chwila obecna, biedy zamilkł dawny

system a nowy się jeszcze niesboosolidował w czy

nach i dziełach dokonanych, że ta chwila przesi

lenia je si właśnie n ajodpowiedniejszą dla sumień

nego zbadania potrzeb krajn i jawnego tychże po

trzeb wypowiedzenia.

—

Zbliżająca się badencya

sejmu da nieocbybnie pole najstosowniejsze do

tegoż rozpoznania i wypowiedzenia tego czego

nam nie dostaje co nas dolega — sądzę jednak,

le i każdemu obywatelowi godzi się zabrać głos

w tem objawie nie powiem skarg i użaleń, ale

pragnień i żądań.

Żądania te i pragnienia nie wyohylają się do

szćrokićj polityki, domagają się one tylko zaspo

kojenia pierwotnych, niezbędnych potrzeb, rozwią

zania zasadniczych kwestyj społecznych.

Kraj nasz nie ma pretensyi do jakiejś prepon

derencyi politycznej, ale wygląda tylko, aby go wy

prowadzono raz ze stanu wyjątkowego; — wy

gląda wzniesienia pierwotnych instytncyj wcho

dzących w szczegóły życia, słowem nowego n a

wiązania całego organizmu krajowego tak pod

względem administracyjnym j a k politycznym.

—

W tym zakresie jest całe morze do przebycia;

do olbrzymićj tćj pracy orgaoicznćj, którćj pod

stawą ma być autonomja, winny stanąć obydwie

strony tak rząd jak kraj ; inaczej daremne będą

pojedyncze usiłowania rozważnych opinii, bo o nie

moc pierwotną, o brak podstawy spolecznćj i po

litycznćj wszystko się rozbije; — nieslosznemi bę

dą zarznty rządu, że niedoByć zastosownje się kraj

do jego woli, — uciążliwemi będą rządu wyma

gania, bo nie nadawszy warnnków życia polityczne

go nie można się spodziewać dopełuienia obowią

zków politycznych.

Trzeba wstąpić na dno potrzeb rdzennych, do

grnntu kw estyi: formy najliberalDiejsze i najwięcej

autonomiczne nic prawie nie nadadzą, nie opierając

się o odpowiednią treść. Konstytncya jest formą,

mstytucye spółeczne i narodowe są treścią. Chwy

tamy z wdzięcznością tę formę konstytucyjną, ale

uważamy ją tylko za gwarancyą rozwoju treści,

przyjmujemy konstytucyą, wołamy o instytncye.

Oby nam posłużyła ta forma konstytucyjna do sku

tecznego wpływu na wyrób instytucyj krajowych,

n a związanie silne organizmn spółecznego. Budo

wla instytncyj krajowych nległa zupełnej dezorga

nizacyi, a właściwie nigdy systematycznie wznie

sioną nie byłe. Ijstytucye dawne, z czasów poi

skich pozostałe, npadały same, lob zostały usnnię

te jako nieodpowiednie położeniu rzeczy i same

mu duchowi czasu; ale to, co na ich miejscu wzao

szono, miało charakter ozysto rządowy, często biu

rokratyczny i tendencyjny, a w ogóle były to wszy

stko dorywczo i prowizoryczne przemiany. Od gmi

ny zdezorganizowanej i rozpadłoj aż do najwyż

szych poęterunków politycznego życia, do kwesty)

utworzenia kanclerstwa lob zaulonomizowania na

miestnictwa, wszystko czeka nrządzenia i nowej

organizacyi. Zawikłane sądownictwo i uciążliwa

administracya, rady powiatowe i sądy przysięgłych,

reprezentacya krajowa i prawo wyborcze, atrybn

cye wydziałn sejmowego i utworzenie instytncyj

kredytowych — wpływ rządn na przemysł i rol

nictwo krajn — wszystko to są barty niezapisane,

Które ma wypełnić nowe ministerynm, z współu

działem krajn. Co gorzej — są to karty, na któ

rych tylko njemne są pokreślone cyfry oznaczają

ce niestosowność, szkodliwość pokrzywionych in

stytncyj i upadek. Jedyna instytucja się rozrosła,

wszystko w sobie skoncentrowała i powstrzymała

wszelkie życie samodzielne, a tą potężną instytu

oyąjest binrobraoya, ta sama, która całe państwo

0 takie straty przyprowadziła, której samowła

dztwo d zisiejsze ministerynm poskromić postawiło

sobie za pierwsze zadanie. Trudne zaiste zadanie

w naszej prowincyi, w tej dla binrokracyi ziemi

obiecanej, zadanie, które bez wzniesienia instyta

oyj społecznych, bez oparcia się na silach narodo

wych byłoby niemożebnem do spełnienia. Konsty

tncyonalizm nie jest niebezpieoznym dla binrokra

cyi; on będzie wyjawiał jej nadużycia, będzie się

skarżył na jej samowładztwo, będcie ją coraz wię

cej dyskredytował, ale ona do tego przywykła, bo

im świetniej się rozwijała przewaga binrokracyi,

tem co raz więcej była niepopularną. Przeto kon

stylneya może ją tylko kompromitować, ale jej

przeszkadzać nie zdoła i nie powstrzyma j ej wszech

wpływn. Binrobraoya w Galicyi jest jedyną, wiel

, czynną instytncyą; przeto tylko rozwój innych

iostylnoyj autonomicznych i organicznych, zastępu

jąc ją , jej wpływ zniweczyć mogą.

Samo życie konstytucyjne, swobody polityczne

bez utylitarnego icb zaBtósowania w wzniesieniu

samych ioBtytncyj krajowych bałoby tylko obopól

nem lodzeniem się i musiałoby zejść w zakres

czczych objawów bez pożytkn i korzyści.

Ufając, że nowe ministerynm nie zechce wykin

ozyć kraju naszego z programu, który w innych

prowincyach tyle przetwarza, i tyle ożywia sił f

morodnych — niech nam będzie wolno i we na

szem krajn wskazać icb źródła, a wskazawszy na

sze niedostatki, dać poznać, jakie są pierwsze wa

1uoki, abyśmy życiem autonomicznem mogli nlżyć

-jężarn władzy, a przysporzyć pomyślności krajowi.

Tę pomyślną sytnacyę, twierdzono dalej, zamie

rza wyzyskać o ile możności hr. BiBmark, aby,

gdy Francya załatwi swe ważne sprawy, mieć jnż

po swej stronie fakta dokonane. Wewnętrzne po

łożenie Anstryi, zamęt konstytucyjny i przesilenia

finansowe, jakoteż rozczarowanie, którem gabinet

wiedeńBbi przesycił państwa średnie, mogą się wy

dawać p. Bismarkowi bardzo pomyślnemi warun

kami w polityce zaczepnej.

—

Jak ie powodzenie

uwieńcza ducha przedsiębiorstwa miniBtra pruskie

go, dowodzi najwymowniej najświeższa nrzędowa

deklaracya Bawaryi i Saksonii, jako gotowe są te

państwa końcem zawarcia traktatu handlowego

uznać królestwo włoskie. Notę odnośną p. Beusta

udzielił przed kilkn dniami pełnomocnik saBki ga

binetowi pmskiemn do wiadomości, a podobnaż

deklaracya p. Pfordtena w imienia rządn bawar

skiego w dnin wczorajszym wręczoną została hr.

Mensdorffowi. O postanowienia takowem gabinet

tutejszy przedtem jnż był uwiadomionym.

Stronnictwa coraz wybitniej sknpiają się i kon

solidują w sejmie chorwackim. Zdaje się, iż stron

uictwo fnzyi ani liczbą ani przewagą dnchową nie

jest tak silne, jak to w pierwszych dniach otwar

cia sejmn mniemaao. Rnch w klubach , które kie

ranek narodowy coraz wybitniej wyróżniał od za

sad zawartych w programacie stronnictwa fuzyi,

zatrząsł tem stronnictwem i zachwiał nawet tymi,

którzy program fuzyi podpisali, grożąc im ntratą

popularności. W miarę słabnięcia stronnictwa fa

zyi wzmacniało się stronnictwo antonomiczno-na -

rodowe. Trndno jeszcze oznaczyć w tej chwili jego

silę, gdyż przeciw wspólnemu nieprzyjacielowi złą

czyli się z niem i biórokraci z czasów Maznrani

cza. Jako curiosum wspomnieć warto, iż deputo

wani z Pogranicza wojskowego, których wybór na

der licznym i podobno nader uzasadnionym nlega

zarzutom, zaprzeczają sejmowi prawa do weryfika

cyi wyborów. O konstytucyjni reprezentanci!

KOHESFOkDEHGIA CZASU.

W lede/i 20 1stopada

—

r . Politycy lubnjąoy się w kombinacyacb,

zajmnją aię teraz badaniem ważuej kwestyi, ażab

przypadkiem hr. Bismark nie osiągnął w Paryża

dalego znakomitszych koncesyj niż wieść głosiła,

i niż te są, do których teraz przyznaje Bię Gazeta

krzyżowa. Szorstkie postępowanie, którego trzyma

się polityka pruska cd chwili powrotu p. Bismar

ka do Berlina, parcie półurzędowych dzienników

do stanowczego rozstrzygnięcia sprawy księstw

nadelbiańskicb, jasn e wyznanie tychże dzienników,

ż sprawa ngodą lnb przemocą załatwioną wkrótce

być musi, iż Austrya winna albo przystąpić bez

żadnych zastrzeżeń do polityki prnsbiej, lnb w

przeciwnym razie narazić się na jawną i bardzo

nzasądnioną nieprzyjażń Prns, u prawniają bez za

przeczenia do wnioekn, iż p. Bismark coś więcej,

jak piękne frazesa wywiózł z Paryża. Z drogiej

atoli strony urzędowe dziennikarstwo tntejsze zgo

dnie z praBą oficyalną Francyi szafsje zap ewnie

niami, iż stóBnnek z Francyą w tej chwili nic do

życzenia nie pozostawia, a nawet napomyka o ści

ślejszem porozumienia, którego wyrazem traktat

handlowy z Francyą. Zaważywszy na szali wszy

stkie te okoliczności, sojnsz p. Bismarka z Cesa

rzem Francuzów nie wyda się tak groźnym, a więc i

wnioski z niego wyprowadzane wydadzą Bię zbyt

przeBadzonemi; owszem zysknje wiarę doniesienie

z czasów jeszcze pobytu p. Bismarka w Paryża,

iż naczelnik gabinetu pruskiego w sprawie, która

najciężej na sercu mu lełała, w urzędowych sfe

rach francuzkich natrafił na demonstracyjny indi

ferentyzm. W sangwiniczuem swem nBposobienin,

p. Bismark, ja k zapewniaj% wytlómaczył sobie ów

indiferentyzm w ten sposób, iż Cesarz Franonzów

zajęty nader ważnemi, a bliższemi sobie sprawa

cui, zostawia Prusom w tej chwili wolne pole.

Paryż 17 listopada.

? Rządowe dziennikarstwo tntejsze wyprawiło

w ostatnich dniach osobliwsze widowisko. Dzien

niki pozostające w bliskich stycznościaoh rządem,

a przynajmniej ndające, jakoby otrzymywały ze

sfer rządowych swe inlormacye, mianowicie P a

trie, B ays i La France, przyniosły byly szczegóło

we podania o nastąpić mających rednkcyaob w

wojsko, tad zież o oszczędnościach w ionych g ałę

ziach administracyi. To się komuś w sferach z rzą

dowych nie podobało — i wskutek tego Monitor

zamieścił we środę małą notę, w której wyż wspo

mnione dzienniki (’bo tylko o nich mogła być mo

wa) nabiera z góry za tę szczebiotliwość, nazywa

je żle poioformowanemi mai info rmós, i powiada

wyraźnie, że wszystkie te reformy są wprawdzie

do pewnego stopnia postanowione, ale tylko w za

sadzie, a określenie ich miary i formy może do

piero w dalszej przyszłości nastąpić. Takiemu ka

tcgorycznemn oświadczenia któżby miał nienwie

rzyć i kto mógł dopnścić, że jakiekolwiek dokła

dne postanowienia w tych Bprawaoh m ogły być

ju t powzięte? Tymczasem tenże sam Monitor już

zaraz nazajutrz przynosi dekret cesarski, wyszcze

gólniający postanowione jnż rednkcye w armii.

Można sobie wyobrazić to niesłychane zdziwienie

całego dziennikarstwa i całego czytającego ogółu,

jakie wczoraj ten dakret wywołał. Ale dlaczego

się to stało i jakim sposobom się coś podobnego

stać może, nikt wytłómaczyć sobie nie omie. Trze

baby cbyba dopnścić, że p. de Laralette, który od

niejakiego czaBn sam dyrygnje Monitorem, sam je

szoze we środę nie wiedział, że dekret cesarski

jnż został wygotowany i podpisany, z czegoby wy

nikało, ze dyrektorowie dzienników Patrie , Pays

i La France, są lepiej informowani, niżeli minister

spraw wewnętrznych. A kiedy to byłoby niedorze

cznem, to nie pozostaje nic innego, jak cbyba dy

rebcyi Monitora przypisać tak zawziętą niechęć

dla wszystkich dzienników, że nad aje jej folgę

częstokroć nawet kosztem swej własnej powagi.

Cokolwiekbądź, zawsze to postąpienie było mało

rozważnem i będzie bezwątpienia szkodliwem; bo

Monitor był dotychczas, mianowicie w sprawach

wewnętrznych, powagą uznaną przez wszystkich:

dzisiaj zaś bardzo wątpić należy, ażeby powaga ta

nie została przynajmniej znacznie nadwerężoną." Go

się tyczy samego dekretn, o którym mowa, to ta

kowy nie sprawił żadnego wrażenia na publiczno

ści, i nie sprawi go zapewnie na giełdzie. Rednk

cya ta jest wprawdzie pod względem finansowym

praktyczną, bo sprowadzi z czasem około pięćdzie

siąt milionów rocznej oszczędności w budżecie w oj

ny, ale nie daje bynajmniej rękojmi, że Cesarstwo

stanowozo wyrzeka się wojny, czego koniecznie

pragnie świat finansowy, chociażby wiedzieć po

winien, że taka rękojmia jest niemożebną. Mi

mo to jednak system pan Fonlda, zaprowadzają

cy faktyczne oszczędności we wszystkich gałęziach

administracyi, a dążący do znpełnego zrównowa

żenia bndżetn, mnsi ostatecznie wywrzeć pomyślne

wpływy na świat finausowy i przynieść więcej swo

body dalszemu rozwojowi materyalnych sił krajn,

0 co właśnie i głównie chodzi Cesarstwa.

Na p oln polityki zagranicznej nie masz od kilkn

dni żadny ch nowin ważniejszych. Kiól belgijski

ma się znown cokolwiek lepiej, i w tej chwili nie

ma jnż mowy o niebezpieczeństwie. Co do spraw

niemieckich pannje w tutejszych kołach przekona

nie, że status quo w Księstwach nadelbiańskicb

przynajmniej tak dlngo potrwa, dopóki Anstrya

wewnątrz się nie urządzi i nie przeprowadzi w zu

pełności swego nowego systemn. Angielska zmia

na ministeryaloa, projekty reform elektoralnych i

procesa prowadzone w Irlandyi, nie mają dla Fran

cyi prawie żadnego politycznego znaczenia. We

Włoszech wszystko jest w zawieszenia aż do zwo

łania parlamentn, który jntro ma być otwartym;

ale ztamtąd jeszcze tak prędko ważniejszych no

win Bię spodziewać nie można, bo tegoroczne r a

gi zabiorą przynajmniej parę tygodni czasn. Tylko

z południowej Ameryki przynosi dzisiejszy d zien

nik wiadomości o zajściach grożących wybnchem

wojny pomiędzy Hiszpanią a Cbili. Admirał hiszpań

ski Pareja, przybywszy z eskadrą z ośmin okrę

tów złożoną, przed Yalparaiso, zażądał satysfakcyi

za krzywdy wyrządzone Hiszpanii, Inaczej sam so

bie da satysfakcyę. Jednak wyrazy noty przezeń

wysłanej były tak obrażające, że rząd nie mógł

jej zadość nozynić; poczem ad mirał dnia 24 wrze

śnia ogłosił wszystkie porty chilijskie w stanie blo

kady i posiał nltimatnm. Obie Izby zgromadzone

w ten moment odrzncily nltimatnm, i upoważniły

rząd do zaciągnienia pożyczki w snmie 20 milio

nów piastrów na koBzta wojny. W chwili odjazdu

statku, który przywiózł te wiadomości, przekona

nie bylo poWBzechnem, że admirał Pareja zbom

barduje wszystkie miasta nadbrzeżne.

Pożyczka austryacka została zawarta we środę

z pp. Frćmy, dyrektorem Towarzystwa kredytowe

go (Credit foncie r) wiedeńskiego, Bischofsbeimem,

Fouldem, Erlaugerem, Kbuigswarterem i t. d. We

środę wieczór posłałem wam tylko krótką wiado

mość o tem z giełdy. Dzisiaj dodaję, że pożyczka

ta składa się z 734,694 akcyj, po 500 fr., czyli

200 złr. w. a . Jeden zloty anstr. będzie liczony

po 2V2 franków. Knrs emiBsyl jest oznaczony na

345 do 350, prowizya roczna 25, spłata do 37 lat,

a każde ciągnienie obejmie 9,928 akcyj. Akcye

będą eskootowane na wszystkich giełdach europej

skich. Subsbrypcya zodsaie tntaj otwarta w Com

ptoir d’ escompte d. 27 b. m.

Wiadomości z Algieryi są coraz lepsze — d la

rządn. Powstanie Arabów, zapewne wkrótce przy

tłumionym zostanie — na teraz. Dlatego też Ce

saiż, który się uie npiera zawzięcie przy tein, aże

by zbawiać Arabów, którzy nie chcą francnzkiego

zbawienia, trwa statecznie przy swoim zamiarze n

stąpienia z południowego pasn Algieryi. Marsza

łek Mac - Machon, jak już o tem w ostatnim liście

przewidująco wspomniałem, m iał już powzią!ć po

stanowienie złożenia swego algierskiego urzęda, i

1 zażądał nrlopu i pasportn do Anstryi. Miejsce

jego zastąpi za trzy miesiące jen. Flenry.

Minister wojny, marszałek Randon, który nieda

woo-co przyjechał był z Urlopn, wyjechał dzisiaj

znown na urlop. Jest wielkie podobieństwo, że ten

minister, również niezupełoie zadowolony naj

świeższemi rozporządzeniami Cesarza, nstąpi tak

że wkrótce ze swojej posady.

Książe Napoleon ma już niebawem do Paryża

powrócić. W palaig royal robią się przygotowa

nia na jego przyjęcie. Pogodzenie się jego z Ce

sarzem jest przynajmniej do tego stopnia bliskim,

Część literacko-artystyczna.

TYGODNIK PARYSKI.

Nowa komedya panaSardon, od którćj zaczęto

zabawy dworskie w Compićgne, i nam za począ

tek tego Tygodnika służyć mnsi. La Familie Be

noiton zakasowała Wszystkie inne wypadki miej

scowe, co nie dowodzi bynajmnićj, żeby należała

do sztnk znakomitych. Jestto dalszy ciąg Albnmn

karykatur zwanego teatrem pana Sardon — dalszy

Ciąg Lw ic Ubogich, F a u x Bonshommes, Ganaseów

i tam dalej — obrazki wydarte z księgi życia po

wszedniego, umalowane jaskrawo, zawsze dowci

pne i wyłudzające wszelkimi sposobami poklaski.

W tćj Rodzinie Benoiton przesuwają się, jak w

czarnoksięskiej latarni, twarze śmieszne, niezno

śne i miłe, mnóstwo lndzi mających jakieś dowci

pne słówka do powiedzenia — ale pośród gwar

nej rozmowy nie podobna dopatrzyć sztuki, akcyi,

któraby zaczynała się w pierwszym a rozwijała

w następnych aktach , któraby doprowadzała do

jakiegoś rozwiązania wesołego albo smntego. Krót

ko mówiąc, w tym sosie nie ma ryby.

Zwykła to wada dzisiejszych dramaturgów

francnBkicb, że tylko sos robić nmieją. Ale nie

można się temn dziwić. Część poetyczna, nczucio

wa ich nmysłn martwa jak u całej dziś ludzko

ści. Najbieglejsi pisarze Sceniczni, do których

rzędn pan Sardon należy, są tylko soczewkami

Camery-obscury, chwytającemi z pomocą dowcipu

(dowcip tn słońce zastępnje) otaczające przedmio

ty. Powodzenie olbrzymie znajduje ten, kto zrę

cznie pornszy b rzęczące frazeBy, nie dowodzące

niczego, n ie broniące ani obwiniające nikogo —

opowiadające wszakże wesoło rzeczy niewarte

wzmianki.

Głową Rodziny Benoiton jest były fabrykant

sienników elastycznych, chłop milionowy , pożyty

ffuy jak liczba, a nic nieznaczący jak zero. Ży

cie w jego oczach dzieli się na zyski i straty.

Zresztą nie ma w niem nic dla niego.

Godna małżonka, tem Bię wylnszczs, że jćj ni

gdy nie ma w domn: w pierwszym akcie nieo

becna, nie powraca w piątym.

Państwo Benoiton m ają pięcioro dzieci. Marta,

marnotrawnica niepoprawna, jest żoną pana Di

dier młodego dorobkowicza, jakich tntaj pełno.

Podczas kiedy on biega z Giełdy do Kredytn ru

chomego, odejmnje lnb dodaje— ona robi zawBze

jedno: wydaje—wyrzuca pieniądze garściami jakoż

uaświecidłai fraszki, przebiera się trzy razy na

dzień, próżnuje, zbytknje, a co najdziwniejsza, nie

ma najmniejszćj wdzięczności, ani n awet dobrego

s!owa, dla pracującego na te wszystkie zbytki bia

łego negra

To małżeństwo, a raczej spółka, w której mąż

przedstawia docbód a żona rozchód, jest dokładną

fotografią zamożnych stadeł paryskich.

Dwie Biostry Marty, na wydaoin, panna Kamil

la i panna Joanna, do niej podobne atrojnice, nie

większe szczęśsie przyszłym mężom roknją. Są to

dwa jeszcze typy tegoczeBnych paryżanek salo

nowych.

Ż Kolei następuje syn Thćodule, podlotek szpe

tny, nieznośny, niezgrabny, a jnż zepButy i gor

szący siostry zwierzeniami. Typ to także nader

powszechny w Paryżu.

Po Tbćodnln następuje Fanfan, sześcioletni bę

ben, obiecujący wiele, bo jnż gra z rówieDnikami

w giełdę, i zarzuca im, że nie są poważni.

Z prostego wyliczenia tycb wszystkich osób

widzicie, że rodzina Benoiton jest wystawą a nie

rzeczywistą rodziną: Głupota i śmieszność zwinię

te tu na jeden kłębek, możnaby na jednym krza

ka zakwitły, za pieniądze pokazywać tyle spokre

wnionych niedorzeczności.

Do tego Btekn śmiesznych i bodących przywar

przybywa jeszcze dwóch Formichelów — ojciec i

syn— dwóch najsuchszych Gieldhabów, jakich ta

ziemia nosi. Dwaj ci antomaci finansowi nie m a

ja w sobie nic francnskiego - należą całkowicie

do karykatur anglo saksońskiej rasy.

Do tej zbyt licznej tropy, dodajcie jeszcze szu

kającą męża k uzy nkę Benoitonów, Adolfinę, sta rą

pannę złą jak szarańcza, i starego Champrose

zrujnowanego rozpnstnika Bzukającego tony — a

będziecie mieli cały persona! komedyi . . . Prze

praszam 1 jeBt j c,zcze pani Klotylda wdowa, figa

rantka, która jednak jest bohatyrką sztuki, bo ją

z daleka złoci skrami dowcipu . . .

Na nią spada złość mężów, na nią miłosne li

sty małżonek — o na to WBzystko godzi i wiąże.

Jestto niby moralność czynna: wszystkie te wo

skowe figary pokazuje i tłomaczy.

Dwa pierwsze ak ty, wyp chane śmiesznościami

paryzkiemi, zabawne, choć w końcn męcz% jedno

stajnośoią celn i giestów.

W trzecim akcie nakoniec zawiązoje się coś na

kształt intrygi.

Marta zbliżona za pomocą Klotyldy do męża,

którego zniechęciła rozrzutnością, prosi go o pod

wyższenie domowego bndżetn. Mąż odmawia. Wtedy

ooa wychodzi, przy sięgając, że sobie mimo to, kn

pi koronkową snknią.

Pogróżka w gromy obfita . . . ale z wielkiej

chmnry mały deszcz.

W następnym akcie mąż widząc, że koronki są

i zapłacone, pyta żony zbąd wzięła pieniędzy?

Ona milczy.

Wtem przynoszą list od Btarej panny, uwiada

miający męża, że pac Champrose jest kochankiem

jego żony.

Strasznie się widnokrąg zachmurza — ale w dal

szym ciągu dowiadujemy się, że Marta niewinna:

Ba wyścigach wygrała trzy tysiące franków.

Rozwiązanie łyse, knglarskie jak ów lis zabity

w Nos Inlimes: myśleliście, że to zbrodnia, a

to figa!

Ostatecznie, wiele wrzawy, słów dowcipnych i

złotego piaskn zasypującego oczy — ale nic wię

eej. Sztuka przyjęta grzmotem oklasków utwierdzi

sławę antora uważanego w Paryżu za bawiciela

(błazna byłoby za mocno) pierwszego rzędn.

Cóż więcej potrzeba? loni, prócz, że nic nie

powiedzą coby spamiętać warto, jeszcze znndzą

w dodatku. Jnż lepszy Sardon, bo przynajmniej

nie nndzi, jak naprzykład wznowiony świętej pa

mięci Scribe. Teatr M oliera co wieczór teraz pu

bliczność raczy Feu Lionel’ em.

Jak może pierwszy teatr paryski wznawiał ta

kie rzeczy? po co wskrzeszać chce komedyą, któ

ra nigdy nie żyła? Tego wytłómaczyć nie mniemy.

Należałoby, żeby teatr francuski raz na zawsze

zerwał ze Saribem. Mógłby zachować w reperto

arze parę sztnk jego jako próbki daWnego sma

ku i powodzenia — ale resztę płodów tego dra

maturga powinienby wymieść jak najstaranniej.

Sztnki Scribego rozBypnją Bię widocznie: opada

z nich tynk, a nawet całe belki się walą. Niedzi—

Qdigitalizacja; mbc.malopolska.pl

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu