Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 705 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Nor319

Kraków, Sobota 16 Lipca 1910.

Rocznik LXII.

(Numer wieczorny).

Prenumeratę przyjmują: Administracya Czasu w Krakowie i urzędy pocztowe. Miejscową

prenumeratę księg. S. A. Krzyżanowskiego, handle: St. Karlińskiego, H. Kretschmera, Biuro dzień.

Hopcasa i S alom o now ej, Gł. Trafika. We Lwowie ,,Czas" jest do nabycia w biurach dzień. A. Olszewskiego,

S. Sokołowskiego, K. Buchstaba, na stacyach kolejowych w Tarnowie, Rzeszowie, Jaśle, Nowym Sączu na peronie

w księgarni kolejowej, tudzież na innych główniejszych stacyach u portyerów kolejowych.

Ceny ogłoszeń: od wiersza petitem za pierwszy raz 20 hal,, za każdy następny po 10hal.: układ tabe

laryczny, cyfrowy, skomplikowany, pierwszy raz 40 hńL, następny po 10haL Nadesłane i Nekrologia

od miejsca wiersza drukiem petitowym 60halerzy za każdy raz. Głosy publiczności po 2 kor.; wszel

kie prywatne komunikaty po kronice i po dziale ekonomicznym i t. p . po 1 kor. od miejsca wiersza.

Ogłoszenia i prenum eralę przyjmują: we Lwowie biura dzienników L. Plohna, A. Olszewskiego,

St. Sokołowskiego, K. Buchstaba; w Jarosławiu Biuro dzienników; w Podgórzu Poturalski; w Prze

myślu A Juszyński księgarnia, D.Heszeles; w Rzeszowie M.Weintraub; w Stanisławowie Jasiel

ski i Sp.; w Tarnowie M. Rockach, O. Hant; w Tarnopolu Komaniewski; w Paryżu wyłącznie

p. W . Raczkowski, 14 Cite de Trevise; w W iedniu Haasenstein d Vogler, R. Mosse (także we wszyst

kich filiach): H. Schalek, M. Dukes, E. Braun, J. Danneberg, H. Friedl (tylko prenumeratę H. Gold

schmidt ćl Comp.); w Frankfurcie n. M. G. L. Daube ćt Comp., w Pradze czeskiej Fr. Hovorka.

Listy z pieniądzmi i przekazy pieniężne na prenumeratę i ogłoszeuia przyjmuje Administracya

Czasu w Krakowie. Reklamacye nieopieczęłowane nie podlegają opłacie pocztowej. Listów nieopła

conych nie przyjmuje się. Rękopisów nadsyłanych nie zwraca się.

S W Za każdą zmianę adresu dopłaca się 40 hal.

ADRES REDAKCYI: ul. św. Tomasza Nr 32.

—

Telefon Nr 50.

Zapiski polityczne.

Parlamentaryzm w trzech rozbiorowych potencyach.

Trzecia Duma. - Reformy a parlament. - Parla

ment niemiecki i sejm pruski. - Centrum i Polacy.

Powszechne głosowanie w Austryi i straty polskiej.

Powszechne głosowanie i państwo. - Gdzie szukać

źródła złego? -

,Powrót do natury«.

Ostatnie

krzywdy parlamentaryzmu i jego korzyści ogólne dla

narodu pozbawionego niepodległości. - Umiejętność

zużytkowania ich. Wszechpolacy i straty na trzech

irontach. Co jest gorszem od zawodów parlamentar

nych ?

Zamknięta sesya Dumy otwartą była w listo

padzie 1909. — Trzechletnie istnienie Dumy ro

syjskiej zawiodło zupełnie nadzieję tych, którzy

byli na tyle nieroztropni, aby wierzyć w jej

skuteczność. Rozczarowanie przypieczętowała

trzecia Duma; jej słabości rozstrój czyniły z ka

żdym dniem postępy, ale ona do istotnego po

stępu nie przyłożyła ręki. Za jej upadek moral

ny spada odpowiedzialność przeważnie na paź

dziernikowców. Na początku sesyi skład stron

nictw był następujący: centrum pażdzierniko*

wskie liczyło 129 członków ; skrajna prawica i

nacyonaliściw liczbie 150 tworzyli prawicę; le

wica złożona z kadetów, postępowców, niezawi

słych i Polaków rozporządzała 124 głosami. Pre

zes gabinetu Stołypin mógł zatem utworzyć wię

kszość z październikowców i prawicy lub z pa

żdziernikowców i stronnictw lewicy. Wolałpier

wszą. Październikowcy, którzy dawniej wyzna

wali równouprawnienie wszystkich narodowości

i wolność obywatelską wedle zasad manifestu

z miesiąca, od którego przyjęli nazwę, stali się

niebawem igraszką w rękach nacyonalistów, któ

rzy zapanowali nad całym przebiegiem sesyi i

stracili wszelki urok, bo wszelki powód bytu.

Duma posłużyła do wznowienia i wzmocnie

nia wstecznictwa i zniweczyła wszystkie obie

tnice, zawarte w manifeście październikowym.

Owocami jej sesyi ostatniej są: ziemstwa w za

chodnich prowincyach ścieśniające, ukrócające,

gwałcące prawa nierosyjskich żywiołów, oraz

ustawa znosząca i depcąca konstytucyę i odrę

bność Finlandyi. Trzecia Duma zadała nierosyj

skim nadowościom dotkliwsze, boleśniejsze ciosy,

niż poprzednie samowładztwo. I nie na tem ko

niec. Duma istnieć będzie, albowiem służyć bę

dzie odtąd za wygodny płaszcz wszelkich nie

sprawiedliwości względem nierosyjskich narodo

wości i uprawniać będzie bezprawia. — Drugi

czynnik konstytucyjny, Rada państwa, nie po

został w tyle na drodze wstecznictwa. Skale

czyła ona ustawę tolerancyjną i zadała kłam

wolności religijnej; zniweczyła konstytucyj

ną kontrolę finansową, przywróciła wszystkie

przez Dumę wykreślone kredyty. - Ferrero, histo

ryk, powiedział: ,,Dlatego, że poczynano rozu

mieć, iż Rzym będzie mniej potężnym, powinien

byFbyć- sprawiedliwszym". Rosya parlamentarna

nie poczuła tej potrzeby, ani obowiązku. To, co

przyniosła, jest dla niej i dla związanych z jej

losem narodów opłakanem. I nie chciano nas

zrozumieć, kiedy na początku rewolucyi rosyj

skiej mówiliśmy: nie parlament, najprzód refor

my, w przekonaniu, że bez przygotowania pod

stawy pod gmach, cała robota pójdzie na mar

ne, obróci się na gorsze. Pogłębienie samorządu

miejscowego, gdzie istniał, zaprowadzenie go

tam, gdzie go nie było ; przełamanie biurokracyi

i uznanie tego, co się słusznie należy nierosyj

skim narodowościom, były to niezbędne przed

wstępne warunki naprawy, odrodzenia, bez któ

rych parlamentaryzm był przedwczcsnem przed

sięwzięciem, karkołomnem lub szkodliwem, dla

w ielu zgubnem .

W cesarstwie niemieckiem parlamentaryzm

przyniósł ustawę o wywłaszczeniu, uchwaloną

przez sejm pruski i prześladowczą dla nieniemie

ckich języków ustawę o stowarzyszeniach, uchwa

loną przez parlament Rzeszy. To były naduży

cia przemocy. Uczony profesor Hans Delbriick

przepowiedział, że w przyszłych wyborach do

parlamentu socyaliści zdobędą 120, może nawet

więcej mandatów. Lekceważono sobie to obli

czenie. Mówiono, że nie socyaliści są prawdzi*

wetn niebezpieczeństwem, lecz zła polityka za

graniczna i walki wyznaniowe. Dziś przejrzano

i utwierdza się przekonanie, iż nie uchwala się

bezkarnie ustaw, zarażonych socyalistyczną nau

ką. Socyaliści odnieśli już zwycięstwo nad libe

rałami we wszystkich dodat,kowych wyborach

ostatnich miesięcy i przewidują, iż w przyszłym

parlamencie będą znowu silnem stronnictwem

i czwartą, może trzecią jego częścią. A pomimo

tego zaślepienie liberałów jest takie, iż zwraca

ją się namiętnie przeciw agraryuszom i encykli

ce Bororneuszowskiej. Nawet wolno-konserwa

tywny ks. Hohenlohe uzasadnił nią i zachowa

niem się wobec niej rządu, swoją dymisyę z wi

ceprezesostwa parlamentu. Protestanci innych

krajów o wiele mniej okazali się dotkniętymi

encykliką, niż liberali niemieccy dlatego, że ci

chcieliby z niej ukuć broń przeciw centrum.

A tu właśnie, gdyby socyaliści zdobyli liczne

mandaty, centrum miałoby znowu w rękach roz

strzyguienie wszystkich ważnych politycznych

spraw.

Katolicy niemieccy zachowują spokój i wstrze

mięźliwość, bo czują się silnymi; organizują się

dalej umiejętnie i przygotowują się do wielkiej

roli, która im przypadnie w przyszłym parlamen

cie. Wiedzą, że zmiana ministrów w Prusiech

nie jest zmianą systematu, albowiem polityka

rządu nie przestanie być konserwatywno - libe

ralną, bez względu na osoby, powołane do zaj

mowania wysokich stanowisk. I tu pokazuje się,

jakim błędem było ze strony Polaków zerwanie

związku z jedynym, złączonym wspólnym inte

resem, sojusznikiem, z centrum. Gabinet Beth

mana Hollwega jest przenikliwszym, niż liberały

i wie, gdzie jest niebezpieczeństwo ; to też liczy

się z centrum i okazał umiarkowanie w spra

wie encykliki. Gabinet wie dobrze, że nietyłko

ma do czynienia z wewnętrznemi trudnościami,

ale także z drażliwymi zawsze stosunkami ze

wnętrznymi. Nie dalej jak w bieżącym tygodniu

prasa angielska skorzystała natychmiast z listu

cesarza do nowego prezydenta Nikaraguy Ma

driza, aby rzucić podejrzenie, że idzie tu o na

bycie stacyi węgla i poróżnić Niemcy ze Stana

mi Zjednoczonymi, o przyjaźń których Wil

helm II z ważnych powodów1 dba wielce. Nie

dawno temu niewoluo mu było mówić, teraz

znowu nie pozwalają mu pisać. Z Berlina do

noszą, że się tam coś przygotowuje ale nie mo

żna oznaczyć, co właściwie. Nie wiedzieć , czy

kanclerz nachyli się ku lewicy, lub zechce po

zyskać narodowych liberałów dla większości

złożonej z centrum i konserwatystów. Stosunki

stronnicze są nader zawikłane, ale one nigdy

w Niemczech zbytecznie nie oddziaływują na ży

cie państwowe. Są nawet przypuszczenia — zda

je się bezpodstawne — że kanclerz mógłby

w jesieni usunąć się. Wszelkie wątpliwości stąd

pochodzą, że wszystko od jednej woli zależnem

jest, od woli monarchy, o której tyle się wie

tylko, iż podlega wrażeniom.

Jeżeli parlamentaryzm w Rosyi i Niemczech

dopuścił się w ostatnich czasach krzywd krzy

czących, to w Austryi doprowadził do wyborów

z powszechnego głosowania. Przewidzieć od razu

można było, że najgorzej na niem wyjdzie

sprawa polska. Jakoż powszechne głosowanie

wprowadziło rozstrój w najznakomitszej, naj

piękniejszej, porozbiorowej instytueyi, w Kole

polskiem i spotęgowało oraz zaostrzyło zadanie

ruskie. To już chyba aż nadto. — Państwu po

wszechne głosowanie zgoła żadnej nie przynio

sło korzyści, ale za to wiele więcej kłopotów,

trudności i przeszkód. — W ostatnich czasach

swojego istnienia parlament kuryalny nie dopisy

wał i nie spełniał swoich względem państwa obo

wiązków, nawet nic uchwalał budżetu, czego

obecny dokonał. Niemoc parlamentu kuryalnego

była jedynym uzasadnionym, przypuszczalnym

argumentem za ludowym. Ale zawiódł i argu

ment i parlament powstały zpowszechnego gło

sowania. Czyżby przyczyna rozczarowań, powód

złego, nie tkw iły głębiej jak w sposobach po

wstawania parlamentu, jak wo formaoh głoso

wania i czyżby nie należało szukać lekarstwa

gdzieindziej, jak w systematach wyborczych?

Środeczkami nie zwalczy się już — jak się zda

je— choroby; trzebaby poważnejjruracyi bez wy

kluczenia operacyi. Rada państwa jest zbyt ob

ciążoną. Gdyby parlament niemiecki miał w swoim

zakresie to wszystko, co austryacki, gdyby roz

strzygał o rzeczach, które w związku niemiec

kim załatwiane są w jego krajach, byłby praw

dopodobnie t?.k samo niezdolny do pracy jak

nasz. Przeciążeniem Rady państwa agendami,

które najzupełniej należą do sejmów, nabawiło

się państwo choroby parlamentarnej, i stąd chro

niczne przesilenia. Austrya nowoczesna nie znosi

ani administracyjnej, ani parlamentarnej, centra

lizacyi. Dlatego użyć w tym wypadku można

słów Jana Jakóba Rousseau : Powrót do natury!

Powrót do historycznej i nowożytnej istoty Au

stryi, do autonomii i decentralizacyi administra

cyjnej oraz parlamentarnej.

Parlamentaryzm przyniósł w ostatnim okresie,

w trzech rozbiorowych państwach, same krzyw

dy i straty narodowi polskiemu. Nie można stąd

wnioskować o jego szkodliwości dla niego, ani

zaprzeczać korzyści, które daje społeczeństwu,

pozbawionemu bytu niepodległego. Są one zna

czne; przedewszystkiem urządzenia konstytu

cyjno - parlamentarne pozwalają mu brać udział

w prawidłowem życiu publicznem, co jest wa

runkiem niezbędnym zdrowia i rozwoju; bo

chroni od zastoju, zniedołężnienia i martwoty,

a zapobiedz powinno gorączce i tajnym, cho

robliwym działaniom. Pozwalają one mu także

głos zabierać, zatem nie truć się za milczeniem

krzywdy. Pozwalają mu skutecznie nieraz, za

wsze zaszczytnie, bronić praw swoich. Pozwa

lają mu brać udział albo w rządzie, albo w le

galnej opozycyi. Stąd niepomyślnych wyników nie

można przypisywać jedynie wrogom i zewnę

trznym okolicznościom, lecz także własnym błę

dom. Społeczeństwo polskie powierzyło swoje

losy w znacznej mierze, podczas ostatnich wy

padków, Wszechpolakom, czyli demokracyi na

rodowej. Stronnictwo to nie umiało w chwili

powstania swojego podać narodowi nic innego,

jak odegrzaną strawę Mierosławskiego. Jego pro

gramem pierwotnym była walka na trzy fronty

Był to obłęd, lub kuglarstwo.

Pomimo srogich doświadczeń i rozumnych nauk

a nie brakło ani jednych ani drugich, naród

uwierzył, w znacznej części, Wszechpolakom i

to było zdumiewającem, bolesnem, upokarzają

cem, zastraszająccm. Ludzie, którzy trzymali się do

świadczeń i nauk wiedzieli, że to musi źle się

skończyć, ale wiedzieć nie mogli, kiedy. Wypad

ki przyspieszyły chwilę próby. Na całej linii

w trzech rozbiorowych państwach, na trzech fron

tach sprawa polska pod kierownictwem lub

wpływem Wszechpolaków poniosła znaczne stra

ty i stan jej się pogorszył, tak, że obraz ogól

nego jej położenia jest smutny we wysokim sto

pntu i przykry. Wszechpolacy ani skorzystać

z okoliczności, ani zażegnać lub ograniczyć strat

nie potrafili. Przyczyną ich niemocy w tej mie

rze było wyjście z fałszywego założenia. Ich

sposoby nie dopisały, ich hasła okazały się szko

dliwemi, ich uzdolnienia polityczne żadneini

pozostały jedynie talenty publicystyczne. Skutki

ich wpływu lub przywództwa są opłakane. Po

mimo tego, naród nie umie wydać na nich na

leżytego, koniecznego sądu. To gorsze, niż za

wody parlamentarne.

Uczczenie I. Paderewskiego.

Na podstawie osobnej uchwały Rady m. Kra

kowa, prezydent Leo zaprosił państwa Paderew

skich na dzisiaj południe do sali obrad, celem

złożenia im zbiorowego podziękowania przez re

prezentacyę gminną. Do sali wiodące scho

dy i przedsionek ozdobiono krzewami i ko

biercami, salę przybrano draperyami. Około stołu

prezydyalnego ustawiono palmy i krzewy, jak

również około krzeseł, przeznaczonych dla pań

stwa Paderewskich. Na sali obecną była prócz

Rady miejskiej deputacya miast Lubiany i Za

grzebia, oraz reprezentanci polskiego Związku

narodowego w Ameryce.

Wśród hucznych oklasków zebranej prawie

w komplecie Rady i przepełnionej galeryi wpro

wadził prezydent miasta wraz z wiceprezyden

tami Szarskim i Sarem państwa Paderewskich

na salę.

Gdy przybyli zajęli miejsca, zabrał głos pre

zydent i przemówił w te słowa :

Czcigodny Panie I Spełniając pragnienie serc na

szych zaprosiliśmy Ciebie i przezacną Twą małżonkę

do naszego grona, aby Ci jeszcze raz złożyć podzię

kowanie z głębi serca płynącemi słowy. Uczucia na

sze nie wygasną i nie przeminą, jak nie wygaśnie

wdzięczność całego miasta za to, co dla Krakowa

i całego narodu uczyniłeś (huczne oklaski). Jesteś

chlubą, ozdobą i sławą narodu naszego (huczne okla

ski) ; gdziekolwiek się pojawisz jak gwiazda błyszczą

ca, świecisz nietyłko swym geniuszem i talentem,

ale także swą polskością i patryotyzmem (huczne

oklaski) i tem wyróżniasz się pochlebnie od wielu

innych, że Cię sława światowa nie odurzyła, żeś nie

zapomniał, gdzie stała Twoja kolebka, żeś nie zapo

mniał o mowie ojczystej, że jesteś zawsze duszą

wśród swoich, chociaż nieraz ciałem za oceanem.

Nietyłko jako geniusz artystyczny wyróżniasz się

wśród otoczenia, ale dałeś przykład tak wielkiego

patryotyzmu i tak wielkiej mądrości obywatelskiej

że zaliczać Cię będziemy do najzasłużeńszych sy

nów Ojczyzny w ostatniej dobie naszych dziejów.

Darem swoim wspaniałym uczciłeś naród, bo uczci

łeś w nim jego przeszłość. Darem swoim podniosłeś

wczorajsze święto do tej wysokości i godności, ja

ką miało wczoraj i jaką odczuwamy. To, co odczu

wamy, Tobie zawdzięczamy (huczne oklaski).

W mowie Twej wczorajszej rzuciłeś wielkie pa

tryotyczne, złote, głębokie myśli i o nich pamięć w

naszych

sercach nie zaginie. Dochowany tego, co

wczoraj w imieniu

miasta przyrzekłem. Będziemy

stróżami tej wielkiej pamiątki; dochowamy tego, coś

sobie życzył i będziemy spełniać i wprowadzać w rze

czywistości to, co się mieściło w Twoich przepię

knych słowach.

Statut nie pozwala nam obdarzyć Cię honorowem

obywatelstwem. Chcieliśmy z głębi serca to uczynić,

aby Ci w małym zakresie złożyć dowód naszej wdzię

czności, ale nie mogąc tego spełnić, prosimy Cię:

przyjm obywatelstwo honorowe w sercach naszych

(huczne długotrw ałe oklaski). Stałeś się tak bliskim

i tak nam drogim, że jesteś w tej chwilipierwszym

obywatelem miasta Krakowa (huczne,

burzliwe,

niemilknące oklaski.

Paderewski odpowiedział następującemi

słowy:

Prześwietna Rado! Czcigodny i kochany panie

prezydencie! Szczerze i głęboko wzruszony jestem

wielką dla mnie dobrocią. Cenię zaszczyt wyjątko

wy, jakim mnie darzycie, ale ten zaszczyt i dobroć

0 wiele przenoszą skromne moje zasługi. Ofiara, któ

rą jako dobry a pokorny syn złożyłem ukochane

Ojczyźnie, będzie miała znaczenie; o tem nie wąt

pię, a mówię to bez pychy. Ale czyż należy dawać

zapłatę za czyn, którego spełnienie jest już nagrodą

1 szczęściem ?

Dla wielu braci, rozsianych po świecie, obywatel

stwo Krakowa jest niedoścignionym zaszczytem i m a

rzeniem. Gdy w królewsko-stołecznej wspaniałomyślno

ści pragnęliście nadać mi najwyższe w Polsce szla

chectwo: obywatelstwo honorowe m. Krakowa, to przyj

muję Wasze dobre chęci za rzecz dokonaną. Przyjmuję

też piękne, serdeczne słowa Pana Prezydenta z głęboką

czcią i z wdzięcznością. One starczą mi za wszyst

kie zaszczyty, dostojności i godności. Mówię nie dla

tego,

bym żądny był zaszczytów, ale przyjmuję

w pragnieniu i nadziei, że ten wielki dowód Wasze;

łaskawości będzie pobudką, zachętą i podnietą dla

innych czynów ofiarnych... (gorące oklaski)... w m ia

rę sił. (Znowu huczne oklaski).

Prezydent przedstawił jeszcze Paderewskiemu

reprezentantów miast Lubiany i Zagrzebia, oraz

reprezentantów polskiego Związku narodowego

z Ameryki, tudzież radnych miasta. Opuszczają

cych salę radziecką państwa Paderewskich że

gnano gorącą owacyą. Odprowadziło ich prezy

dyum.

Obcy o bitw ie gTuwaldzkiej.

Z artykułów, jakie poświęciły rocznicy bitwy

pod Grunwaldem pisma niemieckie w Rzeszy,

nie najmniej interesującym i typowym jest do

tychczas artykuł Berliner lageblatt. Organ libe

ralny stawia jako tezę, że ani klęski, ani zwy

cięztwa orężne nie wiele znaczą w historyi

Skoro Francuzi nie obchodzili setnej rocznicy

zwycięztwa pod Jeną, to Polacy, obchodząc ha

łaśliwie Grunwald, są, zdaniem Beri, lagebl.

dalecy od taktu historycznego i smaku, gdyż

,,po bitwie grunwaldzkiej nie został żaden ślad

kulturalny, któryby usprawiedliwiał święto"

Wspomniawszy o udziale innych Słowian, który

,,może podnieść obchód na stopień wyzwania

rzuconego niemczyźnie", wygłasza organ libe

ra!ny niejasne upomnienie czy pogróżkę, że

»gdyby awantura zbratania i święta słowian

skiego miała mieć niemiłe następstwa, panowie

Polacy będą musieli ponieść za to odpowiedział

ność". Zresztą uwaja Beri. Tag., że obywatele

państwa niemieckiego nie mają powodu wzbu

rzać się tem, że Polacy ,,oszołomiają się boha

terstwem swych ojców, którego następstwa bu

rza wieków rozwiała jak plewę na wietrze".

Zajmuje go raczej kwestya historyczna, czemu

Krzyżacy nie mogli podnieść się po klęsce grun

waldzkiej? ,,Twór państwowy niemiecki i chrze

ściański runął pod naciskiem półpogańskiego

półbarbarzyńskiego państwa polskiego" i to

uważa Beri. lag. za rzecz bardziej zawstydza*

ącą, niż klęska pod Grunwaldem.

Że zaś upadek zakonu wyprowadza organ li

beralny z mało-demokratycznej jego organizacyi,

przeto radzi także współczesnym Niemcom, aby

m iały na pamięci los Krzyżaków i szybkim

przeskokiem wchodzi na teren polityki bieżącej.

Ideał partyj, rządzących obecnie w Niemczech,

to ogół pozbawiony praw, ponad nim zaś cienka

warstewka uprzywilejowanych, która przy po

parciu władzy duchownej i monarchicznej dzier

ży rządy. A dalej:

Zaślepiony Hohenzollern, któryby chciał tradycy ę

swego domu oddać zupełnie w służbę tego ideału

państwowego, doczekałby się, tak jak Ulrych von

Jungingen, nowego Tannenbergu ! Może Polacy mają

przy swem święcie grunwałdzkiera tę nadzieję, gdyż

to oni dopomogli do władzy nowemu ,związkowi ry

cerzy i świętych" i dali p. Bethmannowi piedestał

do kanclerstwa,

reformę skarbową. Rzeczą niemie

ckiego mieszczaństwa liberalnego będzie przekreślić

zawczasu ten rachunek trzech sprzymierzonych (l)

Konkluzya ta zasługiwała na przytoczenie, jako

przykład tonu liberałów niemieckich w obec Po

laków, którym z jednej strony grozi się następ

stwami obchodu grunwaldzkiego, z drugiej przed

stawia się jako sprzymierzeńców partyj rządzą

cych w Prusiech, a wreszcie jako Wallenrodów,

popierających rzekomo rządy pruskie na ich złej

drodze, aby przyspieszyć... nowy Grunwald!

Smutno byłoby z kulturą czytelnika niemieckie

go, gdyby trzeba oceniać ją na podstawie ma

teryału, jaki mu podają do strawienia tak po

czytne pisma, jak Berliner Tageblatt i to na

uaczelnem miejscu dziennika.

Koln. Ztg. w numerze wczorajszym na czele

dziennika zauważa, iż ,,Polacy obchodzą dzień

dzisiejszy w hałaśliwej radości".

Niemcy — pi

sze dalej - nie mają powodu święcić pamiątki

strasznej klęski rycerzy zakonnych, jak to z nie

jednej strony na seryo proponowano. Natomiast

uważamy za zrozumiałe samo przez się, że

święta grunwaldzkie, obchodzone wewnątrz pań

stwa niemieckiego — wioska ta zwie się zresz

tą Griinfelde — będą utrzymane w odpowie

dnich granicach. W Galicyi przecież zapał poi

ski pójdzie wysoką falą. Niemcy powinni ten

dzień sobie zapamiętać i przedewszystkiem za

głębić się w historyi zakonu i bitwy.

Dalej pisze organ liberalno-narodowy:

Wobec tego całego polskiego hałasu musimy wła

śnie z historyi zakonu zaczerpnąć przekonania, któ

rego nie zachwieje żaden zapał polskt, że mianowi

cie zapadła już mimo Tannenbergu decyzya co do

panowania nad dzisiejszym pruskim wschodem. Hi

storya zakonu pouczy nas w takim razie, że świa

dema celu polityka państwowa może wpływać na

ruchy mas w kierunku narodowym ściśle określo

nym -

o czem dzisiaj zbyt lekko się wątpi. Jeżeli

w tym kierunku wyzyska się wspomnienie nieszczę

snego dnia pod Tannenbergiem, to posłuży ono do

umocnienia poczucia, że należy trzymać się silnie

dotychczasowej polityki na kresach wschodnich, aby

dzieło zakonu rycerskiego, przerwane pod Tannen

bergiem i podjęte znów przez Hohenzollernów, zo

stało doprowadzone do pomyślnego rezultatu, który

jest nam niezbędny dla zabezpieczenia państwa na

wschodzie. Skoro zaś zapał Polaków objawia się

w praktycznej ofiarności dla ich ludu, to powinno

być to dla Niemców napomnieniem, aby czynili po

dobnie.

Gdyby pod Grunwaldem zwyciężyli Krzyżacy

i gdyby w Polsce obchodzono żałobę klęski,

Koln. Ztg. także w róciłaby do swego aeterum

censeo. Kwestya jest w tym wypadku czysto

stylistyczną.

Frankfurter Ztg zamieściła obszerny fejleton

pióra K. A . Jungego o ,bitwie pod Tannenber

gem". Na wstępie zaznacza autor, ,iż do szeregu

tych wielkich bitew, które rozstrzygały o losach

narodów, zaliczaną bywa także bitwa, w której

przed pół tysiącem lat król polski Władysław

Jagiełło pod Tannenbergiem zwyciężył wojska

Zakonu krzyżackiego".

W dalszym jednak ciągu

swego studyum usiłuje p. Jungę znaczenie tej

bitwy obniżyć, posługując się tak tendencyjnymi

argumentami, jak ten, że przyczyny bitwy leża

ły właściwie w osobistych zatargach króla Ja

giełły z Zakonem. Klęskę, którą ponieśli Krzy

żacy, chce autor wytłómaczyć liczebną przewa

gą Polaków, przytaczając cyfry dowolne, nie

wytrzymujące krytyki naukowo - historycznej

W końcu wywodzi, że zwycięstwo wyszło na

złe Polsce, utrwalając w niej w

następstwie

, rządy szlacheckie", które państwo doprowa

dziły do upadku. Po za sferę tego rodzaju ko

munałów nie wychodzi studyum p. Jungego

le św. Jana celebrował X. biskup Ruszkiewicz

uroczystą sumę, po której odśpiewano hym n:

le Deum. Jedyny pom nik W ładysława Jagiełły

w Warszawie, w postaci popiersia na frontonie

gmachu b. biblioteki Załuskich, został odnowio

ny i na dzień dzisiejszy uroczyście udekorowany.

Na dalszy program uroczystości złożyły się

dwa odczyty, Henryka Radziszewskiego p. t .

Grunwald", wygłoszony w sali Filharmonii i p.

Natali Gąsiorowskiej-Grochowskiej w sali te

chników : ,O bitwie grunwaldzkiej."

Wieczór

odbył się w Dolinie szwajcarskiej wielki kon

cert t. zw . Grunwaldzki pod batutą p. Józefa

Ozimióskiego. Koncert rozpoczęła pieśń: ,Bogu

Rodzico", odśpiewana przez chóry opery war

szawskiej, poczem wykonano 14 utworów, wy

łącznie kompozytorów polskich. Podczas nabo

żeństwa przedpołudniem wszystkie sklepy kup

ców polskich były zamknięte.

Z powodu uroczystości wszystkie dzienniki

wydały specyalne numery grunwaldzkie.

Rzucona przez społeczeństwo m yśl uczczenia

dnia grunwaldzkiego przez rozpoczęcie składek

na cele publiczne narodowe znalazła i u nas

oddźwięk: w sferach rękodzielniczych, w zakła

dach i warsztatach przemysłowych złożono w dniu

dzisiejszym znaczne ofiary, jako zaczątek ,fun

duszu grunwaldzkiego".

Komitet Muzeum przemysłu i rolnictwa prze

mysłu i rolnictwa przesłał do Krakowa na ręce

komitetu uroczystości krakowskich telegram na

stępujący:

,W ytrwała praca, rzetelna wiedza,

silny charakter, zdolność do czynu, niechaj bę

dą orężem naszym na polu walki kulturalnej,

w której nie zginiemy, jeżeli zachowamy poczu

cie narodowej indywidualności i poszanowania

dla naszej dziejowej spuścizny".

Obchód grunwaldzki w Warszawie.

Warszawa 15 lipca.

Stolica dzisiejszej Polski obchodziła rocznicę

zwycięstwa pod Grunwaldem z powagą i sku

pieniem; program mógł objąć granice szczupłe

dozwolone przez władze, lecz w tych ramach

cechował wysoki nastrój cały przebieg uroczy

stości dnia. Wstęp do uroczystości tworzył po

niekąd odczył w sali techników, wygłoszony

wczoraj przez p. Tadeusza Konczyńskiego p.

,Grunwald w twórczości polskiej".

Dzień dzisiejszy rozpoczął się uroczystem na

bożeństwem we wszystkich kościołach, w któ

rych wzięli udział przedstawiciele wszystkich

warzystw społecznych i kulturalnych. W koście

Zamknięcie seminarym ruskiego.

W ubiegłym roku (1909), jak donosiło Nowoje

Wremia, ,,wydarzyły się w 22 seminaryach ducho

wnych w państwie rosyjskiem ponownie rozru

chy bardzo gorszące i zmusiły przełożonych do ich

zamknięciai usunięcia zupełnego zbuntowanych kle

ryków".

Tak skarżył się ten bardzo w Rosyi

poczytny dziennik polityczny. Ale że tam w Ro

syi tak się źle w zakładach duchownych dzieje,

to nas nie zadziwia wcale. Wszak schyzma ro

syjska coraz bardziej rozkłada się obecnie, a zaś

gdzie rozkład, tam koniecznie i zgnilizna i fetor

nieznośny być muszą.

Lecz że u nas we Lwowie, pisze Dziennik pol

ski, wśród kleryków ruskich coś podobnego się

dzieje, to już unikat w Kościele katolickim! A je

dnak tu i tam knbek w kubek te same zachodzą

objawy i wybuchy niepohamowanej dzikości, mia

nowicie tn i tam takie same awantury, taka sa

ma względem przełożonych swoich niesubordyna*

cya, takie same krwawe bitki między alumnami

duchownymi (a co bardzo charakterystyczne: ta

kie samo przebieranie się w suknie cywilne, ucho

dzenie chyłkiem i bez pozwolenia przełożonych

z zakłada, to samo uzbrajanie się i ukrywanie broni

palnej itd., rzeczy niesłychane nigdzie na kuli ziem

skiej w seminaryach duchownych łacińskich),

czyż to wszystko, pytamy, nie wiele i nie bardzo

wiele mówi?

I nie może być w seminaryum duchownem ru

skiem we Lwowie inaczej, skoro tam» ("zamiast

gruntownej nauki teologicznej) przedewszystkiem

polityka zjadliwa kwitnie w najlepsze i skoro nikt

nie stara się jej stamtąd wyrugować całkowicie.

Nie może tam być inaczej, skoro tam zamiast

wychowania iście duchownego, młodzież ruska, ci

przyszli przewodnicy ludu ciemnego, napawają

swe serca nie miłością, ale nienawiścią i jadem

ku pobratymczemu narodowi. Nie może wreszcie

być tam inaczej,

—

skoro o przyjęciu do semi

naryum duchownego alumnów decydują często

kroć względy ludzkie, jak nepotyzm, protekcya

i wyrachowania ludzkie, zanrast dowodu prawdzi

wego do kapłaństwa powołania. Jaki więc posiew,

taki też i owoc z tego posiewu.

To też na wiadomość o tem, co się dzieje w se

minaryum ruBkiem we Lwowie, nie mógł X. me

tropolita Szeptycki postąpić inaczej, niż postąpili

w z. r. przełożeni seminaryów duchownych rosyj

skich, to jest zamknąć je zupełnie. I zamknął je

też X. metropolita Szeptycki, jak właśnie donio

sły dzienniki i bardzo dobrze i słusznie zrobił.

Bo raczej żadnych, albo zgoła o połowę mniej

niech będzie kleryków ruskich, aniżeli takich, ja

cy się w znacznej bardzo liczbie obecnie kosztem

kraju wychowują. I niech to zamknięcie trwa

choćby długo i lata całe, aż do radykalnej zmia

ny in capite et membris, aż do zupełnego i sku

tecznego oczyszczenia i wyrugowania wszystkiego

zła z murów seminarzyckich, bo na tem tylko

Cerkiew ruska w Galicyi i cały kraj prawdziwie

i rzetelnie zyskać mogą.

Nie można zaś zarzucić, że przez to zamknięcie

seminaryum duchownego ruskiego we Lwowie za

braknie księży ruskich. Nie zabraknie zgoła, bo

wszakżeż u nas w Galicyi za dnżo mamy paro

chów i za dużo mamy parafii ruskich. Dowodem

niezbitym tego, to cyfra ogromna 986, bo o taką

właśnie cyfrę mają Rusini więcej, niż Polacy w Ga

licyi parafij i duszpasterzy, pomimo, że Polaków

0 pół miliona przeszło jest więcej niż Rusinów

w kraju naszym i choć Polacy nadzwyczajnie są

rozrzuceni, a Rusini są wszędzie bardzo skupieni.

Choćby więc seminaryum ruskie i dłuższy czas

było zamknięte, to wobec tego stanu rzeczy (co

sami Rusini przyznają) nie zabraknie wcale kleru

ruskiego, potrzebnego do spełniania funkcyj du

chownych dla ludu i obrządku ruskiego. A zresztą

w obrządku ruskim — co również księża ruscy

otwarcie przyznają - bardzo nie wiele potrzeba

1 rzeczywiście bardzo niewiele łoży się pracy i

wysiłków do duszpasterzowania ruskiego. Więc i

mniejsza ilość kleru ruskiego wystarczy zupełnie

do potrzeb Cerkwi.

A teraz przypatrzmy się jeszcze, jaki jest stan

taktyczny seminaryum duchownego ruskiego we

Lwowie, ilu mianowicie liczyło w b. r . przełożo

nych, a ilu alumnów.

---------------------------

’

.......... ... ’

’

L"11

MBBMMBflPMBBMMHMBBMMM

,,CZAS« wychodzi z wyjątkiem dni po niedzielii świętach uroczystyThdwarazTdziennie, a mianowicie;

o godzinie 6 rano i o godzinie 6 wieczorem.

Numer wieczorny 10 hal., ranny 4 hal.}

z przesyłką pocztową:

*^^

M,,»,^r..9

’ wieczorny 12 hal,, ranny 6 hal

PRENUMERATA WYNOSI:

,t, rr_ .

na °?ty r°k na kwartał na 1 miesiąc

W Krakowie w miejscu ............

30 koron

7kor.50h

2kor50hal

zodnoszeniemdodomu

36koron 9kor -

3kor -

Pocztą w państwie A u stry a ckiem .....................................................

36koron 9kor -

3kor’—

Z dwukrotną wysyłką pocztową

42 koron 10kor.’50 h. 3kor’50 hal.

Pocztą w państwie Niemieckiem . . .

42 koron 10kor. 50 n.

3kor. 50 hal.

Do wszystkich państw, należących do związku pocztowego

48koron 12kor -

4kor -

W państwie rosyjskiem (abonament przez urzędy poczto’we)

16rb.20k. 4rb. 05k.

1 rb. 45 kop.

Według urzędowego wykazu pism zagranicznych, ma,jących debit w państwie rosviskiem

abonament Czasuprzyjmują urzędy pocztowe: w Petersburgu, Warszawie. Kijowie Wilnie’

Moskwie i Odesie. Z innych miast i wsi można prenumerować Czas, posyłając pocztą należytość

do urzędu pocztowego najbliższego z powyżej wymienionych większych miast.

Prenumeratę i ogłoszenia przyjmują: w W arszawie biuro ogłoszeń Ungra L i E Metzl i Svn

Międzynarodowe Biuro ogłoszeń - w K ijow ie księgarnia L. Idzikowskiego - w W ilnie biuro’

dzienników K. Taubera.

1 of 6 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction