Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 615 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

N* »84

Ą jr a k ó w , li Października —Piątek

CZAS

|M T * Prze* cały ciąg wystawy Polaoy udający

się do Paryża mogą nabywać Nra Czasu w Grand

Magasim du Printemps, Boulevard Haassmann 70.

mmmnmwjBMWMnmwBMwwwBnmpnwwwrHiiwniiłisi- -«tg. jHmsęrnmssmsmmssmassmassssam

Piwlpkat* m n%ZMH

,d dniaIg-, Paidzicrnika 1878 r.

Z przesyłką pocztową w państwie

Austryackiem:

na pói rokn

na kwarta!

na 1 miesiąc

złr. 13

a!r. O

słr. 3*50

Z prtisyiką pocztową do Nimmc:

na pół rokn na kwartał

na 1 miesiąc

33 marek 14 marek

3 marek

Uprana się o woseane samawianie i wyraźne wy

pisanie nazwiska i miejsca odbioru albo nadesłanie

dawnej opaski drukowanej z adresem.

Prenumerata liczy się tylko od pierwszego do

ostatniego dnia w miesiąca.

Prenumeratę najdogodniej przesyłać p rz e k a ze m

pocztowym.

Cena Czasu za granicą ogłoszona jest w tytule

każdego numeru.

Kraków IO października

Można już dziś powiedzieć, ze Sejm tegoro

czny nie minie bez pożytku dla kraju, że za

znaczy nowy okreB w historyi wewnętrznych

organicznych robót i usiłowań. Zaważy on

nie wielkością może przeprowadzonych dzieł,

ale podniesieniem ducha publicznego, p rzy

wróceniem równowagi moralnćj w repre

zentacyi kraju , zwycięstwem nad tem wi

dmem negacyi, krytyki i opozycyi, które

pojawiało się u nas, szerząc zniechęcenie

nieufność do tego, co pracą przeprowadzić

można, a budząc pożądliwość, tego co na

razie niemożebne. Okazało się bowiem, ja

k ą siłę jednoczenia stanowi inicyatywa"

choćby śmiało sięgająca w przyszłość; ja

ką łączność wytwarza praktycznie obmyśla

n y i w szczegóły wchodzący program. Nie

na wszystkie projekta W’ydziału krajowe

go godziliśmy się od razu, nie rokowaliśmy

im bezpośredniego i całkowitego skutku,

ale powitaliśmy je z radością i uznaniem,

upatrując w nich drogoskaz i zapowiedź

nowego a zdrowo wytkniętego kierunku

wymagającego może szeregu lat pracy, za

nim te szerokie zapełnią się ramy i wszy—

Btkie wyrównają wątpliwości. Lecz pro

gram dodatnićj pracy ma to do siebie, że

naw et różnice zasadnicze zdań zamiast po

większać rozdział, przywracają równowagę

między stronnictwami.

Na brak programu skarżono się i nie bez

słaszności z różnych stron, powstawała ró

wnież obawa, jak przy zmianie składu Sej

mu zdołają się wytworzyć stronnictwa nie

zbędne w życiu parlamentarnem, któreby

jed nak nieprzechodziły w antagonizm i nie

naruszały jedności koniecznćj w położeniu

naszego narodu. Na dwa te pytania dał już

zaspakajającą odpowiedź Sejm tegoroczny.

Mamy, dzięki inicyatywie Wydziału, gotowy

program tem pewniejszy, że do praktycz

nych i szczegółowych zastosowany celów;

mamy już i podział Sejmu na grupy i od

cienia, różniące się w niektórych teoryach

lnb w ich praktycznem zastosowaniu, ale

zachowujące wspólność co do głównych za

dań i kierowniczych myśli. Okazało się to

w rozprawach nad dwiema ustawami, które

stanowią pierwszy krok na drodze reformy

autonomicznych urządzeń i poprawy stosun

ków ekonomicznych. Drobną na pozór zmia

nę w ustawie grainnćj zaprowadzają uchwa

lone nowel!e. Próbą zaledwie nazwać mo

żna okrojony przez komisyę projekt Wy

działu pożyczki dla ludności rolniczój do

tkniętój lichwą. Istnieje program reformy

administracyjnój na szeroką skalę, poczęty

wśród kilkuletnich narad grona mężów, o

bejmujących całość UBtroju autonomicznego

według najlepszych zagranicznych wzorów

i głębszego zbadania stosunków naszego

społeczeństwa. Program ten jednoczący za

wsze to grono nie został na tegoroczni

sesyi wydobyty z pochwy i rozwinięty, bo

przebojem w reformach ustawodawczych iść

nie można; cechą to zaś każdćj pracy, a

więc i prawodawczćj, że od drobnych na

pozór zaczyna początków. Wydział krajo

wy w kwestyach ekonomicznych wystąpił

z nową chorągwią szeroko rozwiniętą, lecz

i ten program, jak się już okazało przy

pierwszym projekcie pożyczki, musiał uledz

znacznój modyfikacyi. Przeciętna zdań w Iz

bie stanowi tę miarę, która może najwła

ściwićj naznacza granicę dla reform nawet

najlepiój obmyślanych. C zęściowy rezultat,

choćby połowiczna reforma, wymaga jednak,

aby te programy dalćj sięgające nie były

opuszczone przez swych przedstawicieli, j e

śli z tych pierwszych początków ma się

rozwinąć przeistoczenie i wzmocnienie or

ganlzapyi antonomicznój, a z tój próby kre

dytu dla rolnictwa skuteczna poprawa sto

sunków kredytowych i ekonomicznych. Że

Sejm przejął się ważnością tych zadań, źe

się już naznaczyły stanowiska i stały ró

żne szkoły, świadczą rozprawy nad dwoma

emi przedmiotami, odznaczające się grunto

wno ścią poglądów.

Wobec tych dążeń tak wiele zapowiada

ących, Sejm tegoroczny nie usprawiedliwi o

czekiwań, nie zyska na powadze, gdyby nie

uchwalił choć jednój ustawy, którahy już

nie była częściową tylko poprawką lub

)ierwszą próbą, ale zupełnie dziełem skoń

ezonem, normującem całkowicie jeden z dzia

ów ustawodawstwa krajowego. Takiem

dziełem może być w tym roku jedynie u

staw a drogowa. Owoc kilkoletnich prac

Wydziału i kilkoletnich rozpraw w Izbie,

wydaje się jnż dojrzałym. Zerwać go trze

)a tak ze względów specyalnych, aby wno

wćj ustawie drogowój znaleść podstawę do

całego systematn komunikacyjnego w kra

jak ze względów spółecznych, uchyle

nia pewnych nierówności w podziale cięża

rów. Niezałatwienie ustawy drogowój po

zostałoby rodzajem wyrzutu i dostarczyłoby

negacyjnój krytyce pożądań ój broni, aby

zaprzeczać obudzonćj działalności Sejmn,

aby wytykać, że odziedziczył on z poprze

dnich sesyj pewną nieporadność i nałóg

zwlekania i odraczania. Jakk olwiek wiele

przedmiotów czeka jeszcze załatwienia,

sprawy bieżące, jak budżet i rewizya czyn

ności Wydziału muszą miećpierwszeństwo,

niewątpimy, że przy energii, jaką się od

znaoza w tym roku biąro marszałkowskie

i przy dobrój woli Izby, ?Hajdzie sięjeszcze

dość czasu do postawienia tój ustawy na

porządku dziennym.

KORESPONDMCYA ,,CZASU?

L w ó w 8 października.

(Posiedzenie wiec,%orne).

(Dokończenie).

W dalszym ciągu dyskusyi p. Zyblikiewicz

przemawia za prprawką, aby Towarzystwom zalicz

kowym dawać tylko pod gwarancyą powiatu po

życzki, a gdyby ta poprawka się nie utrzymała,

czyni ewentualny wniosek, ażeby poddać Towarzy

stwa te kontroli Wydziału krajowego, tym sposo

bem, iż będą one obowiązane nie czynić żadnych

zmian w organizacyi i zarządzie bez zezwolenia

Wydziału krajowego.

P. Smarzewski wnosi znpełnie odmienną sty

lizacyę § 2 w tym kierunku, ażeby nożyczki da

wane były /a zabezpieczeniem prze* Wydział kra

jowy nznanem a) Towarzystwom zaliczkowym, po

wiatowym kasom oszczędności. Mówca Bądzi. że

właśnie dla tego, iż ma to być próba, to tem bar

dziej zaleca się ostrożność, aby dla braku ostro

żności rzecz cela nie doznała zawodu. Sądzi mówca

dalej, ie zaleca się lepiej bezpośredni nadzór pr?ez

Wydział krajowy wykonywany, aniżeli przez Rady

powiatowe. Kasy pożyczkowe powiatowe pragnie

mówca opuścić, ponieważ nie mogą się one utrzy

mać o własnych siłach, gdy przeciwnie Towarzy

stwa zaliczkowe świetnie się rozwijają.

Dla spóźnionej pory (10V4 wieczór). M arszałek

zamyka posiedzenie, odraczane dalszy tok obrad

nad tym przedmiotem do jutra.

L ’k!j s ? 9 października.

15-te posiedzenie sejmowe.

Z początku nadesłano sprawozdanie W rdziału

krajowego o otworzeniu posady drogiego adiunkta

przy szkole lasowej we Lwowie do komisyi budże

towej, poczem hr. Golejewski uzasadniał swój

wniosek przeniesienia V* części kosztów leczenia

chorych ubogich na gminy, zwracając uwagę na to,

ie uwolnienie zupełne gmin, jakie od kilku lat ist

nieje, daie pochop do zbyt lekkomyślnego wydawa

nia świadectw ubóstwa chorym, chcącym korzystać

ze szpitali, co nie słychanie pomnaża wydatki na

szpitale. Wniosek ten odesłano do komisyi szpi

talnej.

Przystąpiono do dalszego ciągu dyskusyi o po

życzne półmilionowej.

Do § 2 przemawiają jeszcze pp. Skałkowski

i Baum. Pierwszy szczegółowo zbija wywody br.

Stadnickiego o nieograniczonej poręce Towarzystw

zaliczkowych i p. Zyblikiewicza o potrzebie nadzorn

nad Towarzystwami temi.

Bsr. Baum występuje przeciw wnioskowi p. B i

lińskiego a w obronie powiatowych kas oszczę

dności, obszernie opowiada powstanie i historyę

kasy wadowickiej, z której cała okolica korzysta

Przemawia następnie w obronie pow. kas pożycz

kowych, ponieważ będzie można w nich lokować

fundusze gminne— i prosi o odrzucenie wszystkich

)oprawek i uchwalenie bez zmiany wniosków ko

misyi.

P. Wereszczyóski uzasadnia, iż Wydział

pomczając nadzór Wydziałom powiatowym chci_ał,

ażeby nadzór ten był bezpośredni i bliski. Powie

dział p. Smarzewski, te Wydziały powiatowe nie

są zdolne do nadzorowania, lecz do tego nte potrze

ba wiadomości buchalterycznych, lccz znajomości eto

sunków miejscowych, kredytu pojedynczych ludzi

it.p . Nadzór Wydziału krajowego poz)stłje mimo to

Powittów jednakże nie można pomijać, bo w takim

razie odpadłaby odpowiedzialność powiatów za u

dziclone pożyczk1. Komisya powinna b?ła udzielić

Wydziałowi krajowemu skazówck , w jaki sposób

rzecz cała zarządzoną być winna. Jest to znakiem

wielkiego zaufania, że tego nie uczyniła, ale zwię

ksza odpowiedzialność Wydz. kraj. Mówca staje da

lej w obronie kas powiatowych pożyczkowych, To

war ystwa zaliczkowe przy najlepszej chęci będą

um?iały się zawahać przed przyjęciem większej ilo

ś’.i włościan, którzy interesu nie rozumieją, a łatwo

ulegają wpływom obcym. Tylko więc za pośredni

ctwem kas powiatowych będzie mogła się dostać zna

czniejsza suma pieniędzy tym, dla których głównie

jest przeznarzoną. Zresztą najbardziej zasługują te

kasy na zaufanie z tego powodu, ponieważ za u

dziebne im fundusze odpowiada powiat. Mówca

prosi tedy, aby nie opuszczać kas powiatowych.

P. Ign. Lukasiewicz prostuje fikt wczora

przez p. Krukowieckiego przytoczony, że Towarzy

stwo zaliczkowe krośnieńskie jest lichwiarskiem,

Prosi mówca, aby p. Krukowiecki kalumnię od

wołał.

Marszałek odpiera wyraz »kalumnię11, która przy

puszcza złą wiarę.

P. Krukowiecki prostuje, że nie Towarzystwo

lecz dywidendy 19^ są lichwiarskie, a taką daje

Towarzystwo krośnieńskie. Gdyby dywidendy były

mniejsze, procent mógłby być zniżony na 8Ś(.

Sprawpzdawca daje najpierw ogólny pogląd

na poprawki wniesione.

Co do kaa oszczędności p. Błb’ński odwoływał

się na to, że n;e jest ich zadaniem otrzymywać

pożyczki, lub być pośrednikiem k redytu. Nazwa

jednak niekoniecznie stanowi o pożyteczności insty

tucyi. Kasy oszczędności choć nie będą ograniczone

na swoje zadanie pierwotne, będą bardzo użyteczne.

Kasy oszczędności utraciły i tak już swój pierwo

tny charakter, a użyteczności ich z tej przyczyny

nikt nie przeczy.

Przeciw p. Stadnickiemu co do ograniczonej po

ręki nadmieni8, ie nieograniczona poręka dopro

wadziła w Niemczech do bardzo świetnych rezul

tatów, nie powinniśmy tedy jej wykluczać, tem

bardziej, że kilkadziesiąt dobrze działających To

warzystw na niej Bię opiera w Galicyi.

Co do oznaczenia wysokości procentów, jakiej

pragnie p. Biliński, to jak wogóle tak i tu ozna

czenie z góry wysokości procentów jest niemożli

wem, gdyż Btopa procentowa reguluje się według

stosunków ekonomicznych. Zresztą mogłoby to Bię

stać powodem odmówienia sankcyi.

Wysokość dywidendy nie zawsze jest skutkiem

ysokości procentów, lecz często przyczyną jej jest

okoliczność, iż Towarzystwa ma,ją tanie kapitały.

Co do poprawek pp. Zyblikiewicza i Smarzew*

skiego, to pierwszy chciał wszystko oddać, a osta

tni wszystko odebrać powiatowym władzom auto

nomicznym. Jedno i drugie idzie za daleko. Niemamy

powodu niedowierzać im, lecz nie powinniśmy także

nakładać na nie wygórowanych obowiązków.

’Wy

dział krajowy niemógłbr wykonać zadania kontroli,

jakiego pragnie p. Zyblikiewicz. Obawom p. Zybli

kiewicza co do Towarzystw zaliczkowych zapobie

gną inne energiczne zarządzenia, lecz zastrzeżenia

w ustawie byłyby nieodpowiednie. W niosek p. Sma

rzewskiego jest wotnm nieufaości dla repre*

zentacyj powiatowych, na które nie zasługują.

Mówca nie pojmuje, jakby można odmówić po

wiatom pożyczki i zaprzeczyć im do nich prawa i

nie wątpi, że te kasy będą korzystnie działały.

W końcu zaś prosi o niezmienione przyjęcie wnio

sku komisyi.

Przy głosowaniu up adają wnioski pp. Biliń

skiego, Smarzewskieg o i poprawka p. Sta

dnickiego, przyjęto zaś dodatek p. Grochol

skiego, aby »udeielaó pożyczki także nowo po

wstającym instytucjom11, tudzież dodatek p. Zy

blikiewicza, że Towarzystwom zaliczkowym u

dzielane będą pożyczki Bo ile Towarzystwa te pod

dadzą się kontroli Wydziału krajowego".

Drugą

cześć Bwego wniosku cofnął p. Zyblikiewicz.

§ 3 przyjęto bez dyskusyi.

Wydział.krajowy udzielać będzie pożyczek pod

warunkami kraj od wszelkiej straty zabezpieczają

cemu Wydziałowi krajowemu służy jednak prawo

odmówię aia pożyczki bez podania powodów.

P. Wereszczyński przad § 4 domaga się

prawa politycznej egzekucji, a to głównie ze wzglę

du na dłażników, gdyż przez to zapobiegnie się

narastaniu wielkich restancyj i wznawia § 4 pro

jektu Wydziału krajowego, który kasom powiato

wym dla sum z tej pożyczki pochodzących, przy

znaje prawo politycznej egzekucji.

P. Romer uważa, żc ten § nie jest wielkiej

doniosłości, gdyż ani Towarzystwa zaliczkowe, ani

Kasy oszczędności nie mogą mieć politycznej egze

kucji jako Towarzystwa prywatne. Aby jednak nie

narazić się na niesankcyonowanie ustawy, radzi

mówca, aby na to uchwalić osobną uitawę.

P. Skałkowski zwraca uwagę na to, ie sku

teczną moźaość ściągania dają akta notaryalne i

postępowanie drobiazgowe, więc nie potrzeba poli

tycznej egzekucji.

P. Grocholski przemawia za wnioskiem p.

Wereszczyńskiego. Osobna ustawa nie uzyska

sankcji, co innego, jeśli kasę zasila Sejm; tu już

mamy precedensy, te sankcya nie będzie odmó

wioną. Żaden powiat nie zechce brzć funduszów,

jeśli nie będzie im daną polityczna egzekucja, któ

ra jest korzystną dla dłażników, którzy u nas nie

stety przywykli do nieregularnego płacenia, co

prowadzi do bankructwa.

P. Piet ruski nadmienia, że ile razy Sejm żą

dał politycznej egzekucji, tylekroć ją otrzymał.

Nie ma tedy obawy, aby ustawa przez to nie uzy

skała sankcji.

Po powtórnem przemówieniu p. Wereszczyńskie*

go sprawozdawca powołuje się na sprawozdanie,

które bardzo stanowczo przeciw egzekucji polity

cznej się oświadcza. P . Zaleski komisarz rządo

wy popiera go tem, że dotąd nie jest znaną na

tura kas powiatowych, zatem trudno im będzie dać

prawo politycznej egzekacyi. Nie daje jednak ko

misarz rządowy stanowczego oświadczenia pod tym

względem.

Przy głosowaniu wniosek p. Wereszczyńskiego

upada.

§ 4 wniosku komisy! opiewa: Pożyczki udziela

ne powiatom mają być zwrócone w całości najpó

źniej na rok przed umorzeniem pożyczki przez

kraj zaciągnięte]. Pomimo przemówienia p. Hal

lera, który żąda opuszczenia tego §fu jako już

niepotrzebnego, przyjęto ten § bez zmiany — jak

równie § 5 (klauzulę wykonawczą i tytuł ustawy.

Przystąpiono potem do rezolucyj, jakie komiBya

proponuje. Opiewają one jak następuje:

a) Wzywa się Wys. c. k . Rząd, aby wyjednał

możność lokowania w obligacjach pożyczki k rajo

wej, zaciągniętej w cela ulepszenia stosunków dro

bnego kredytu, kapitałów fundacyjnych tych zakła

dów, które zostają pod nadzorem publicznym, oraz

pieniędzy sierocińskich, powierniczych i depozyto

wych, a po kursie giełdowym, jednak nie ponad

wartość nominalną, także kaucyj służbowych i prze

mysłowych.

b) Wzywa się Wydział krajowy, aby wziął pod

rozwagę, czy w obec zaprowadzonych ksiąg hipote

cznych włościańskich byłoby pożądanem i już teraz

na czasie Btworzenie in stytucji hipotecznej dla po

siadłości włościańskich.

c) Wzywa się Wydział krajowy, aby zbadał środki

założenia instytucyi centralnej finansowej przewa

żnie dla Tow. zaliczkowych i kas oszczędności po

wiatowych i aby z rezultatu swych badań zdał Sej

mowi sprawę.

d) Poleca się Wydziałowi kraj., aby wszedł w ro

kowania z Austro-węg. Tow. bankowem, (dawniej

Bank narodowy) celem otwarcia przez tenże kre

dytu dla krajowych Tow. zaliczkowych i kas oszczę

dności powiatowych.

e) Wzywa się Wydział kraj., aby nakłaniał gminy

do powierzania Bwych funduszów Instytucjom pienię

żnym na zaufanie zasługującym.

Część literacko-artystyczna.

Z RUSI.

(Ciąg dalizy).

O śmierci Nalewajki znajdujemy bardzo krótki

wzmiankę u Grodzkiego *), iż został ukarany, »ja

ko jawny zbrodniarz," ale o żadnych męczarniach

nie ma mowy. Wszystkie te wymy?ły są czerpane

przez pseudo-historyków mało-ruskich u Jerzego

Koniskiego, znanego władyki dyzuni?kiego w Mo

bilewie, wyniesionego na tę godność za A ugutta III

wpływem i staraniem Rosyi. Koniski robił potem

wszystko, aby się Rosyi odwdzięczyć za tę protek

cję i po pierwszym rozbiorze kraju, został człon

kiem synodu petersburskiego. Zajmował się on pra

cami historycznemi, w których uderza przedewszy

stkiem brak wszelkiej krytyki i gruntowniejszego

wykształcenia. W swej »Istoryi Rusów" przedsta

wił Koniski położenie Rusinów pod panowaniem

polskiem w najokropniejszych kolorach, z całą nie

nawiścią do Polski i katolicyzmu. Od niego to po

chodzą wszystkie te ba;ki, z czasów buntów koza

ckich (od r. 1596-1648), powtarzane jeszcze i dzi—

Bisj przez naszych Rusinów galicyjskich, chociaż

już obalone pracami samychże pisarzy ruskicb, jak

Kostomarow, Kulicz i i. d. Ztamtąd to , dla zbu

dowania młodzieży czerwono-ruskiej, czerpał swoje

wiadomości autor rozbieranego przez nas »Kate

chizmu ruskiego." Ztamtąd pochodzi ów niedorze

czny wymysł o miedzianym wole. Było to ze stro

fy Koniskiego bardzo nietrafne zastosowanie poda

’”) Hist. beli . C os ac co -Pol.

nia pisarzy starożytnych, o tyranie Agrygentu Fa

laryBie, do historyi NalewBjki. N a żądanie tego ty

ran a m iał niejakiś Perilaos sporządzić miedzianego

byka, w którego rozpalone wnętrze rzucano skazanego

na śmierć. Byk miedziany w wieku VI przed Chry

stusem, przeniesiony do Polski końca w. XVI, ce

lem palenia w nim kozaków, jest zaprawdę pomy

słem godnym Koniskiego i jego Sto-jurskich powta

rzaczy !- Potem następnje opis również obszerny,

pochodzący z tegoż samego źródła, śmierci Paw

luka, połączone)* z zdzieraniem żywcem skóry. Za

Koniskim powtórzyli opowiadanie o śmierci Paw la

ka: Bantycz-Kamieński w swej »Historyi Małoro

syi" i Markiewicz. Nie mają one żadnej podstawy

historyczne)’. Koniski pisząc o tem w drugiej poło

wie w. X V m , nie podaje wcale źródeł, z których

czerpał swoje wiadomości. Nawet zachodzi pewna

wątpliwość co do miejsca stracenia Pawluka. Kro

nikarz Jerlicz, zakonnik Ławry pieczarskiej, powia

da, żc Pawlak miał być stracony w Kijowie. Tak

samo rozwodzi się »Katechizm ruski" bardzo długo

nad straceniem Ostranicy. Powiada o nim, że »zo

stał pojmany przez Lachów w Kaniowie, podstę

pem i to w chwili, gdy się z nimi zamierzał po

godzić." W opisie tracenia wyszczególnione są wszy

stkie okropności średniowiecznych tortu r, prakty

kowanych jakoby na Ostranicy. Tymczasem, podług

źródeł najpewniejszych, dalsze loBy Ostranicy nie

są dobrze znane. Schronił się podiobno z oddzia

łem kozaków za Don lub do Tatarów. Naszym je

dnak Sto-jurcom na prawdzie historycznej wcale

nie zależy. Wszelki, nawet najpotworniejszy fałsz,

jest dobry, byle tylko służył za środek agitacyi.

A towarzystwo imienia Kaczkowskiego, przyjmując

»Katechizm historyczny" w poczet własnych wyda

wnictw, odsłoniło w całej nagości swoje tendencye.

Nic więc dziwnego, że »Katechizm historyczny"

wszystkich tych hajdamaków, jak Nalewajkę, Pa

wluka, Ostranicę i t. d .,

»nazywa męczennikami.

Gdyby nie obawa nadania mojej pracy zbyt wiel

kich rozmiarów, miałbym ochotę powtórzenia z »Ka

techizmu historycznego" biografii i charakterysty

ki Bohdana Chmielnickiego, aby dodać jeszcze je

den rys do uzupełnienia tego obraza sumienności

i prawdy historycznej Sto-jarskiego historyografa.

Samo się prz?z się rozumie, że w tej biografii nie

ma mowy o szlachedriem pochodzeniu Bohdana

Chmielnickiego, P . Biłons sprzeniewierzyłby się

swoim tendencjom, gdyby takiemu par excellence

»obrońcy narodu ruskiego", jak Bohdan Chmieln5*

cki przyznał był szlacheckie pochodzenie! W Chmiel

nickim widzi autor same tylko dodatnie strony.

O ;ego pijaństwie, excesach, porozumiewaniu się

z Tatarami i t. d. naturalnie mowy niema. Wszy

stko w życiu Chmielnickiego jest tak cnotliwe i

piękne, że nawet nałożnica uchodzi za skromną

narzeczoną. Oto próbka stylu i sposobu przedsta

wienia rzeczy, jakiego używa autor »Katechizmu"

Drży opisie wojen kozackich. Po bitwie koruóskiej

»cała Ruś poruszyła się przeciwko Polsce od Kar

pat po Moskwę. Nastały dla Polaków i Żydów nie

dobre czasy. Chmielnicki postanowił wywalczyć ca

łemu narodowi wolność i oczyścić Ruś z cudzo

ziemców".

Nieco niżej podnosi się tę szczególniej

okoliczność, że gdy Chmielnicki ukazał się na Rusi

czerwonej, »nasi chłopi łączyli się z kozakami".

Pod Brodami mieli powitać Chmielnickiego mie

szczanie ruscy miasta Lwowa, iako oswobodziciela

»z pod polskiej przemocy".

Dla tem większego

efektu, zamieszcza autor _liat Chmielnickiego do

Lwowian, a następnie powiada, że Chmielnicki nie

zniszczył Lwowa »na prośbę mieszczan ruskich .

Nie zniszczył Lwowa, to prawda, ale jedynie dla

tego, że go zdobyć nie mógł_; a_ ch_walona przez

autora wspaniałomyślność Chmielnickiego przedsta

wia się zupełnie w innem świetle, gdy sobie przy

pomnimy , jak ogromną zdarł z miasta Lwowa

kontrybucję. Nieznajomość historyi i zła wola uzu

pełniają Bię i pomagają sobie wzajemnie u autora

»Katechizmu ruskiego".

Uniegon.p.JanKazi

mierz jest synem ’Władysława IV. *) Jan Wyhow*

ski, zapewne dlatego, że był Bkłonny do zgody

z Polakami, uchodzi za Polaka, chociaż rzeczą jest

dobrze znaną, że ród Wyhowskich pochodził ze wsi

Wyhowa, na Ukrainie i należał do starej ruskiej

szlachty, wyznania wschodniego. Adam Kisiel, je

dna z najpiękniejszych postaci z okresn wojen ko

zackich, dostaje w »Katechizmie" epitet »perekiń

czykft**»

Z łatwo dających się odgadnąć pobudek, znaj

dujemy tam całą junacką mowę Chmielnickiego,

wygłoszoną zapewnie po pijanemu, w której się

odgraża, że Lachów przepędzi za W isłę, *e nie

zostawi żadnego szlachcica na Rusi i t. d . »Kate

chizm" podaje same tylko tryumfy kozaków. Tak

n. p . nic nie mówi o tem, że kozacy Zbaraża nie

zdobyli, a następnie pomija milczeniem klęskę ich

pod Beresteczkiem i sromotną nocną ucieczkę. Za

to w całości zamieszcza przemówienie Chmielni

ckiego do kozaków pod Zborowem. Przytoczymy

je także dla dokładniejszej charakterystyki litera

tury agitacyjnej śto-jnrskiej. »Mołodcy I ojcowie,

bracia i dzieci wyciągają do was ręce błagalne i

proszą, abyście wyzwolili ich z pod faraońskiego

jarzma lackiego; dusze Rusinów, zamęozenych

przez Lachów, wołają o pomstę za ich krew nie

winnie przelaną 1 Cerkiew nasza znieważona i zdep

tana przez Lachów! Bijcie Lachów i t.i " »Ruski

katechizm hstr." w tem cytowaniu, pełnych niena

wiści, przemówień i listów Chmielnickiego nietylko,

że się stara wywołać i poruszyć wszelkie może

bne namiętności: narodowoe, religijne i społeczne,

ale pośrednio wzywa po proBtn ludność ruską do

buntn, a przed wszelką odpowiedzialnością wobec

władzy zasłania się wybornie historycznym chara

kterem cytowanych przemówień. Rezultatem bitwy

Zborowskiej miało być, podług autora »Katechizmu",

»schwytanie króla", uwolnionego od widocznej zgu

by »wspaniałomyślnością Chmielnickiego". *) Rzecz

się miała nieco inaczej. Wspaniałomyślnym a raczej

interesownym, okazał się tutaj han tatarski, a nie

Chmielnicki i na jego to wyraźny rozkaz hetman

kozacki upokorzył się przed królem. Gdyby Chmiel

nicki swą wspaniałomyślnością nratował króla pod

Zborowem, toby nie pisał potem do niego tak po

kornego listu, którego naturalnie w »Katechizmie"

nie znajdujemy. Nie wspominając prawie o klęsce

bereBteckiej kozaków, autor »Katechizmu" prze

chodzi wprost do ugody w Białej Cerkwi, nie mo

tywując tym sposobem wielkiej różnicy, zachodzą

cej pomiędzy ugodą zawartą pod Zborowem i

w Białej Cerkwi. Przy tej ostatniej, między innemi

powiada, że Polacy podyktowali warunek, aby Ży

dzi byli arendarzami karczem i dzierżawcami dóbr

pańskich. I tutaj wbrew prawdzie widoczną jest

tendencja łączenia Polaków z Żydami. W ugodzie

białocerkiewskiej była tylko mowa o te m , aby

wszyscy wracali do swych posiadłości, a zatem i

Żydzi, skoro niebezpieczeństwo już minęło. Autor

zaś mając wciąż na myśli stosunki dzisiejsze na

Rusi, z wielką przyjemnością przypomniał karczma

rzy i dzierżawców żydowskich, dla których ludność

ruska niema wielkiej sympatyi.

*) tamże atr. 96.

*) tamże str. 91.

(Dokończenie nastąpi).

»W » ............... ......

C » u wychodzi codziennie, wyjąwszy niedziele i a nie świąteczne.

Oddzielne Nra C zasu , o ile zapas starczy, w Krakowie po 10 o., we Lwowie lub z przesyłką pocztową 12 o.

Frenamerata wynoili

na caly rok na kwartał na 1 miesiąc

Pocztą w Pań stwie Austrya ckiem

..................

24 zła.

6 zła.

2zła. 50 a

Ni.-miooi.iem

... ... .. ... ...

28 zła.

7 zła.

8 zła.

do Wioch, F ra ncyi. A nglii, Belgii, Ssw ajoaryi, Taroyi

I In yoh państw należącymi do związku pocztowego

89 zła.

8 zła.

3zła.

’°roi.am eratę przyjmuje się tylko od Ig o do ostatniego dnia w miesiąca. —Wity z pieniędzmi 1 prte

l ie n i e i u e na prenumeratę i ogłoszenia (inseraty) uprasza sig nadsyłać fra nco do A duunistraeyi

w Krakowie.

Listy reklamacyjne niezapieczftowaM nie podlegają opłade pocztowej.

Listów nusfrankowanycfi nie przyjmuje się.

\ R ę k o p i n a nadsyłane Redakcyi nie zwracają się, lecz bywają niszczona

Premmerstę przyjmują:

W Hmknwiei Adminlstracya ,,CZASU" tudzież urzędy pooxtowe.] Miejscową prenumeratę tuta.

gam ia 8 . A. Krzyżanow skiego, handel Nowakowskiej. O(łoaasmla (inseraty) przyjm ują się za opłato

od miejsca wiersza drukiem drobnym (petitowym), za pierwszy raz 1 0 . za k ażdy następny r as po 6 a

Msdealaae (na 3 stronnicy dziennika) od miejsoa wiersza drukiem drobnym po 80 c. za każdy raz.

Il o łą n e a i a do ,,Ciaaa« (prospekta, cyrkularze, ogłoszenia itp.) przyjm ują się za cenę 1 zlr. od

100 egzempl. dla zamiejsoowych, a 60 o. od 100 egz. dla miejsoowyoh prenumeratorów. NależytoM

uprasz a się aapraód nadesłać przekazem pocztowym. O (lo u a a i a t preammeratę przyjmują t

we Łw o w łt Ajeneya ,,C zasu" w głównym składzie tytoniu Nr. I p rzy ulicy Haliokiej Nr. 4.

w Paryła wyłącznie p. Adam, Carrefour de la Croiz Rouge 2, (prenumeratę p. W. Raozkowski, Fau*

bourg Poissoniere SS); w W lad sl« pp. Haasenstein A Yogler (także w Hamburga, Fra nkfurcie a. M,,

Berlinie, Lipsku , Bazylei i Wrocławiu), A. Oppelik, Stubenbastei Nr. 2 (także w Prad z e), R. Mossc

(także w Berlinie H amburgu, Monachium 1 Norymberdze), G. L . Daube A Comp. (także w Frankfurcie

u. M,) Rotter A Comp.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction