Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 646 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

K,raków, Czwartek 10 Kwietnia 1913.

Kocznik LXVL

Wydanie popołudniowe*

yrrr*»*****,

py»n«rserctą prryjinująi AdnMabrtiaeyaCrjw« * K niio«!*i«aft|r poestowo. A iejet.w ą prw

IM w »r» fg Jr*Rs ?. k Snyiaitawafe1* ^ , h*tnd!i»: St.Kjtftińakidr*,*tsffk.»v r Soiriwr.uN.Mk!Ki. ro ,,ł;«»,

SU’.W » « 1 S*l ;raiT»«-ffftj, (rł. Trtfr.Ln S t Iwłię!s /Cza*" jęto t* s /k ;ur a tforszh łzlsn. Ą, Cfg.,enst;sgk

8. 3»1wł«t(itM»ta. 5 8«4htt*U, m A qitó IreiRjłw?tfc * iińialt, famami*, itiio, flswy» 8ąezi i.s h?°-w

w Seksami kelcjewej, lid i lri M Ira;sii s- ;6»i:iejiijci ttscfsch t psrtyarftw kolejowych.

Ceny og ło s z e n i od wiersz* petitem z« pierwszy r»z 20 hal,, za każdy azatępcy po 15 hal . uk’ad ta.ous

!aryczny. cyfrowy, skomplikowany, pierwszy raz 40 ha!,, następny pa 15hal. N adesłane l Nekrologią

od miejsca w ersza drukiem petit. 60 hal. za kardy raz. G losy publiczn ości p* 2 kor.; komuitifcaty handlów»

po kronice i po dziale ekonomicznym; fcowsnilotl prywatne, !luby, zaręczyny itp. pe 1 kor. od miejsca w iersz» ,

Ogłoszenia i prenum eratą przyjmują: we Lwowł» biura Jzienjukdw L. Piohna, A. Olszewskiego,

St. Sokołowskiego, K. buchałaba, w Jarosławiu Biuro dzienników; w Podgórzu Poturalski; w Prze .

myślu A. Juszyński księgarnia I E. Bi!let; w Rzeszow!a M, Weiatraub; wStanisławowie Jasiek,

ski i Sp.; w Tarnowie M. Rockach, O. Hant: w Tarnopolu Koman]ewsU; w Paryżu wyłączni»

p. ’W. Raczkowski, 14 Cit4 de Trevise; w W iedniu Haasenatein A Yogler, R. Meaae (takie we wszyst

kich filiach): H. Schalek, M. Duke*. E. Braun, J. Dasnsberff, Bock A Herzfeld, H. Friedl ( t y l i » pr».

nuraeratę H. trol(l :chmidt A Comp.); w FrarkfUi’Ci« n. M. G, L, Daab* A Comp., w Pradze Ctt*

Bktsj Fr. Hororka. Listy z pienlądzmi i p r zek azy pieniężni aa prenumeratę 1 egłoszeuia przyj,

tauje Adnainistrący», Czasu w Krakowie. Reklauiacy* nieopieczętow ane nie podlegają opłacie pocztowej

Listów nieopłaconych nie przyjmuje się. Rękopisów nadsyłanych nie zwraca *i».

M g r Za każdą zniauą sd reia dtpłaca s!ą 41 kil.

ADRES REDAKCYI: ul. Sw. Tomasza Nr 32. -

Telefon Nr W.

0 reformę wyborczą.

Oświadczenie Episkopatu polskiego, ogłoszone

’w dziennikach, a zapowiadające usunięcie się

Najprzewiclebniejszych XX. Biskupów od głoso

wania w sprawie reformy wyborczej, spadło na

społeczeństwo niespodzianie i wywołało głębokie

wrażenie w uczuciach religijnych tego społeczeń

stwa. Wobec tego uważamy za potrzebne ozna

czyć jeszcze raz stanowisko tych, eo zasady re

formy układali, i tych, którzy się za niemi o

świadczyli.

Wzgląd, że projektowana reforma wyborcza

ma wprowadzić separatyzm narodowy, dyskuto

wany był obszernie i wyjaśniony w obradach

Kota polskiego; prawda, iż le odbywały się już

po ogłoszeniu oświadczenia. Co się zaś tyczy

względu zasadniczego, interesów Kościoła, ogól

nikowo w oświadczeniu wymienionego, to ci, któ

rzy układali zasady, i ci, którzy się za niemi

oświadczyli, nie widzieli i nie widzą, w czemby

te interesa mogły być naruszone. Dla tego też

hr. Stanisław Tarnowski, w oświadczeniu swojem

na Kole sejmowem wyraził życzenie i ,prośbę,

żeby XX. Biskupi motywa swoje zechcieli podać,

a tem samem umożliwić usunięcie widocznego

nieporozumienia.

Słuszna jest jednak, ażeby

przedstawić motywa tych, którzy układali zasa

dy reformy, ze względu na stosunek tych za

sad do interesów Kościoła i duchowieństwa.

Cóż w tych zasadach może razić duchowień

stwo ? A więc przedewszystkiem powszechność

wyborów, a więc rozciągnięcie prawa wyborcze

go na tych wszystkich, którzy tego prawa do

tychczas nie posiać ają. Nie możemy przypusz

czać, żeby ten wzgląd powodował Episkopatem,

albowiem zasadę tę powszechności wyborów u

chwalił’ Sejm w rezoluoyach swoich już przed

kilku laty bez żadnego protestu, czy też zastrze

żenia ze strony XX. Biskupów, zasiadających

w Sejmie Zasada ta znacznie będzie w Sejmie

galicyjskim osłabioną, bj w nim pozostaną, o

prócz wirylistów, także posłowie z kuryi wielkiej

posiadłości ziemskiej i z kuryi cenzusowej miast

oraz Izb handlowych, a przybędą posłowie z ku

ryi średniej własności ziemskiej i z Izb rękodziel

niczych ; nadto w kuryi wiejskiej zaprowadzoną

być ma pluralność głosów dla dotychczas w tej

kuryi uprawnionych. Całej tej przeciwwagi nie

ma w ordynacyi wyborczej do Rady państwa,

która zaprowadziła nie tylko powszechne, ale

i równe prawo głosowania. Prawda, że w tej

Radzie państwa wentyluje się reforma prawa

małżeńskiego ł zaprowadzenie rozwodów, jak do

tychczas na szczęście bez skutku. Ale reforma

taka w Radzie państwa poprzedniej miała takie

same, nie mniejsze szanse powodzenia, bo prze

cież w tej poprzedniej, kuryalnej Radzie pań

stwa, prąd liberalny niejednokrotnie przeważał,

i ta poprzednia Rada państwa toczyła nieraz

walkę z Kościołem i narzucała mu swoje prawa.

Obecnie, po zaprowadzeniu powszechnego gło

sowania, jesteśmy świadkami w Austryi ogrom

nego wzrostu ducha religijnego katolickiego. Praw

da, że ten wzrcst zawdzięczać należy nie Radzie

państwa i nie powszechnemu głosowaniu, lecz

ocknięciu się społeczeństwa katolickiego, w szcze

gólności w mieście Wiedniu, w którem stronni

ctw o cl)rześci ańsko-społeczne przyszło do steru.

Ale i to prawda, że głosowanie powszechne i

Rada państwa, która z niego wyszła, temu sil

nemu odżyciu katolickiemu wcale nie przeszko

dziły, owszem raczej pomogły. Tekę wyznań

dzierży w epoce tego powszechnego głosowania

minister Hussarek, wyraźny katolik, który gorą

cą katolicką mowę wypowiedział na kongresie

Eucharystycznym, a który za poprzedniego ku

ryalncgo parlamentu nie mógł marzyć o tem,

;żeby zostać ministrem i na tem stanowisku się

utrzymać. A dalej czyż taka imponująca manife

stacya katolicka, jaką był kongres Eucharystycz

ny w Wiedniu, nie odbyła się za czasów po

wszechnego głosowania z udziałem cesarza, dy

nastyi i reprezentantów rządu, bez najmniejszego

protestu ze strony parlamentu, bo tylko niektó

rzy posłowie zastrzegali się i to jedynie przeciw

wyprowadzeniu wojska na ulicę. Czyż więc po

wszechne głosowanie, zaprowadzone do Sejmu,

może w czemkolwiek zmienić stosunek jego do

Kościoła, zwłaszcza, że sprawy stosunku Kościoła

do państwa nie należą wcale do kompetencji

Sejmu ?

Zamierzona reforma wyborcza wprowadza nad

to instytucj’ę, która jest wprost podyktowana

interesem Kościoła, W obecnym Sejmie, po śmier

ci X. Pastora i X. Stojałowskiego — a ten o

statni nie stał chyba na straży interesów Ko

ścioła — niema duchownych katolickich pol

skich, oprócz XX. Biskupów, a z wyborów z po

wszechnego głosowania do Rady państwa nie

wyszli również księża polscy, Nie wyszli dla

tego, bo poważni duchowni, do których się zwra

cano z prośbą, ażeby kandydowali, usuwali się

od tego ze względu na to, aby pow’aga ich du

chowna nie ucierpiała wśród agitacji wyborczej.

Widząc to, i dlatego właśnie, aatorowie zasad

reformy wyborczej sejmowej postanowili stwo

rzyć nową kuryę, obmyślaną przedewszystkiem

na to, ażeby z niej z catą łatwością mogli wy

chodzić duchowni katoliccy.

,Test nią kurya śre

dniej własności ziemskiej, w której księża pro

boszczowie rwają jako wyborcy niemal połowę

głosów. W ten sposób starano Bię zabezpieczyć

interesa Kościoła i duchowieństw’a i zaznaczyć

kierunek zamierzonej reformy wobec Kościoła.

Jeżeli jest inny jeszcze jaki sposób, ażeby in

teresu te silniej zabezpieczyć, to Sejm z pewno

ścią przed tem się nie cofnie, ale podać go musi

ktoś, a przedewszystkiem XX. Biskupi, zanimby

naprawdę usunęli się od głosowania. Pragniemy

gorąco w interesie kraju i Kościoła, żeby do

tego usunięcia się nie przyszło, a pragniemy tem

goręcej, że biskupi grecko-katolickiego obrządku

oświadczają się za projektowaną reformą. Kraj

katolicki pragnąłby zgodnej euuncyacyi całego

Episkopatu katolickiego, bez różnicy obrządku.

Francya a Niemcy.

Paryż W kwietniu.

Panowanie Poincarego, witane radośnie przez

nacyonalis!yczny obóz francuski i przez tych

w Europie, k.tórzy pragną widzieć odrodzenie

dawnej Francji, rna trudny początek. Nastsło

w chwili, gdy ruszył jakiś duch wojny, pędzący

przed sobą burzę

społecznych przewrotów.

Chmury wiszą również i Dad Francyą. Sypnąć

mogą gr. dem kul niemieckich. Tego przynaj

mniej lęka się obecnie Francya, wprost przera

żona tym miliardera, jaki parlameut niemiecki

zapakował w gardziele armat i lufy karabinów.

Zbrojenia Niemiec, śledzi się w Paryżu z napię

ciem, zwłaszcza, że im trudno dorów’nać. Z nala

złyby się pieniądze na utrzymanie armii, równej

jak niemiecka, lecz ludzi brak, by wysunąć na

przeciw niej równie długie szeregi.

Znany jest problem, że Francya stale się wy

ludnia. Jest to największą jej k!ęską. Ilość uro

dzeń zmniejsza się od lat w sposób zast’aBZ’)

jący. W zrastające wciąż zamiłowanie wygody,

spokoju, i obawa nawet już nie trudnych wa

runków życia, lecz żądza dostatku i tradycya

oszczędurści, wykreślają z góry z żyć’owego pro

gramu liczniejszą rodzinę. ,,Ojcowie narodu*1 wi

dzą i rozumieją niebezpieczeństwo, obmyślają

prawa i sposoby, któreby tę klęskę powstrzy

mały, lecz mało kfóry z nich sam pragnie być

,ojcem rodziny**. Tworzy się osobne komisyę

parlamentarne, mające opracowywać środki prze

ciwdziałania, kcmisyc, złożone ze starych r,ena

to;Gw i jenerałów w odstawce... Jak dotąd sku

tków ich pracy nie widać. Zmiana zależy od ko

biet, które zechcą znów stać się matkami.

Skutki tego stanu rzeczy są groźne. Gdy w nie

szczęsnych latach 70-tych Francya i Niemcy li

czyły mniejwięcej po 40 milionów ludności, o

bacnie Francya ma ich tylko 38 a Niemey już

84. Podobno dopiero od lat kilku statystyka nie

miecka notuje nieznaczne wstrzymanie się wzro

stu ludności. Niemcy nie próżnują: Europę za

rzucają tandetą, Paryż zalewają tłumem ,lode

nów**. W Paryżu jest podobno 140.000 stałych

mieszkańców Niemców, mających trzydzieści kil

ka stowarzyszeń, politycznych, ekonomicznych

i towarzyskich. Całe gałęzie francuskiego prze

mysłu opanowano są przez Niemców. Gdy Fran

cuz ośmieli się stanąć w tej gałęzi do konku

rencyi z Niemcem, musi jako słabszy wkupywać

się w jego zrzeszenie. Alzacya i Lotaryngia je

szcze nieprędko pow’rócą do Francji

Wobec takich sto.mnków usposobienie obecne

Niemiec jest dla Francy i drażuiąeein. Francy;*

postanowiła powró;:ić do trzechletniej i ogólpej

służby wojskowej. La France d’aborcl! Hasło

to rzucili Poincare i nacyonaliści. Rozumieją oni,

że trzyletnia służba wojskowa uboży kraj, odry

wając tysiące rąk od pracv na roli, w przemy

śle czy fabrykach, uboży lud, odbierając mu pra

wie że chleb na rok więcej jeszcze niż poprze

dnio; rozumieją, że zmuszając wszystkich do

i:rzecb lat służby tamuje się rozwój nmyjaowy

pracujących intelektualnie utrudnia i opóźnia sta

nowisko tych tysięcy, którzy własną głową i u

mysłowym wysiłkiem stać się mają po kilkuna

stu latach przygotowań, normalnymi członkami

społeczeństwa. Trzyletnia ogólna służba wojsko

wa — wołają przeciwnicy — jest cofnięciem się

wstecz kulturalnej Frane.yi. Być może — odpo

wiadają na to nacyonaliści — być może, że

wówczas Francya cofnie się wstecz i kulturalnie

i finansowo, ale przynajmniej będzie! Przede

wszystkiem trzeba żyć, później dopiero można

obmyślać, jak żyć lepiej i wygodniej.

Na hasło to odpowiedziała duża część społe

czeństwa okrzykiem zapału. Różne odłamy mło

dzieży w patryetycznych odezwach w’ypowiedzią

ły gotowość zaciągnięcia się natychmiast pod

sztandar; większość społeczeństwa z rezygnacyą

zgodziła się na tę ofiarę z siebie dla k raju;

wzrastająca wciąż nienawiść Pras podnieciła o

pornych. Jedynie może Sorbona wyraziła nieza

dowolenie z poświęcenia najlepszych lat mło

dzieży najmniej twórczej pracy’.

Aż spraw-a do—

Rtała się do parlamentu. Wówczas z kwestyi ńa

rodowej, ze sprawy ogólnej, stała się jednym

z punktów programu kłócących się stronnictw,

nowym atntem, który jedna frakcya parlamem

tarna wygrywa na szkodę drugiej, a na korzyść

włBsną.

W tem tkwi drugi moment przesilenia Frait

cyi Na imię mu: parlamentaryzm. Zdjje się, że

jeżeli kiedykolwiek przesilenie to ma dojść do

rozwiązania, to chyba dzięki niemu, w nim są

bowiem zarodki katastrofy. Gdy sprawa trzech

letniej służby w’ojskowej stała się przedmiotem

obrad !?by’, wystąpił od razu przeciw niej Jau

re», w imię strouuictw radykalnych, jako zasa

dniczo wrogich militaryzmowi, a tembardziej

zwiększeniu a;mii. W stanowczem postawieniu

kwestyi nie chodziło mu jednak, niestety, o prze

ci wstaw’ienie pewnych racyj, które mógł mieć

za sobą, tembardziej nie o merytoryczne pogłę

bienie dyskusyi, lecz o wysunięcie pierwszego

działa przeciw’ frontowi obecnego rządu, dla

wyrwania w nim pierw’szych szczerb. Rozpoczęły

się. atak.i Da program gabinetu Brianda, akcyo

coraz gwałtowniejsza wazystkich radykałów, pra

gnących odw eu za porażkę przy wyborze pre

zydenta. Gdy z kwestyą trzechletniej służby

złączyła się jeszcze sprawa reformy wyborczej,

sprawa wynalezienia p-wnej proporeyonalnej re

prezentacj’i dla głosów mniejszości — często

prawie dorównującej większości, a nie mającej

żadnego przedstawicielstwa.

Clemenceau przy

puścił szturm ostatni, Clćmenceau, specjalista od

obalenia gabinetów.

Gabinet Brianda został obalony. Stało się to

w chwili, gdy losy Franeyi wymagają skupienia

sił do pracy organicznej, wysilonej w jednym

kierunku, do pracy rzeczyw’iście pozytywnej.

Lecz Clemenceau był zwolennikiem i protekto

rem Parasa - współzawodnika Poincarego!

Gabinet nowy, utworzony przez Barthou, oso

bistego przyjaciela Poincarego, nie zmienił pro

gramu, przeciwnie postawił go może jeszcze bez

względniej. Rzucił w’yzwanie Izbic, że jego ce

lem je-t również przeprowadzenie trz.yletniej słu

żby w-ojskowej, a pragnieniem kompromis zwo

lenników mniejszości i większości parlam entar

nej. W jednem przecież poszedł na rękę rady

kałom : oto zaprosił ich kilku do rządów. Nie

zmienił programu, lecz zapragnął złączenia stron

nictw’ -

czvli zyskał sobie kilku przedstaw’icieli

radykałów za cenę ininisterj’alnych tek. Bo nowi

członkowie gabinetu wyrzec się musieli na mi

niiteryalnym fotelu swych haseł z ławy depu

towanych, i to z dnia na dzień, bo czas nie stoi,

a Francya potrzebuje miniateryum.

Tak przygotowany do kampanii pojawił się

Borthou przed Izbą, aby uzyskać od niej ostate

czne zatw,’ierdzenie Dzień teu pozostanie w,’ kro

nikach wewnętrznej polityki Franeyi, jako cha

rakterystyczny. Przyjęcia doznał ,,ciepłego**.

Z wyjątkiem własnego stronnictwa i prawicy,

wszyscy posłowie rzucili się z krytyką na n.o

wy rząd, by bronić rzekomo przed nim zagro

żonej w bycie republiki. Ataki zwróciły się

lie wprost przeciw programowi gabinetu, lecz

przed w ludziom, którzy spełnienia tego progra

mu się podjęli. Rzeczywiście skład nowego ga

binetu mógł wzbudzić pewne zdziwienie. Oto zna

leźli się w nim członkowie, godzący się na je

den z najważniejszych jego postulatów, na pra

wo o służbie wojskowej, a którzy na parę dni

przedtem, to samo prawo z punktu widzenia

swej partyi, zwalczyli: ministrowie M asseti Du

mont. Masset ogłosił nawet szereg artykułów prze

ciw zw;iększaniu stałego kontygenlu armii, może

najbardziej gruntowny z tych, jakie się w tej

kwestyi pojawiły. W pierwszej linii radykali

rzucili się na tych swoich przedstawicieli a nie

dawno jeszcze kolegów, z gestem katońskim rwąc

szaty podobno nie bez zazdrości i żalu, że to

nie im, równie zdolnym i gotowym do czynu,

wypadło wznieść się do ministeryalnego świato

poglądu.

Pierwsze głosowanie było już pierwszem prze

sileniem dla rządu: utrzymał się większością za

ledwie kilkudziesięciu głosów. Ponieważ brako

wało kilkudziesięciu głosów posłów nieobecnych,

nowy gabinet istnieje w rzeczywistości na pod

stawie mniejszości. Jednem było zdanie prasy:

że ininistetyom Borthou w dzień swego powsta

nia, upadło, defacto bowiem wstrzymała je przy

życiu tylko formalność parlamentarna. Pierwszy

to raz podobno w historyi parlamentaryzmu

francuskiego, ministerstwo odrazu tak trudue

miało początki. Sławny dotąd początkową niepo

pularnością, a trzyletnim okresem istnienia gabi

net Waldeck-Rousseau’a, miał jednak za sobą od

pierwszej chwili o wiele poważniejszą większość.

Dlatego prawo służby trzyletniej w Izbie zda

je się być jeszcze nie zupełnie pewnem mimo

Niemiec, drwiących z tego w ahania się Franeyi.

Laer.

Kalendarz parlamentarny.

Prezydent Izby posłów Dr Sylwester podał -

jak donosi Eremdenblatt - zarys najbliższych

prac parlamentarnych. Przedstawił go jak nastę

puje :

Terminu zwołania Rady państwa, naznaczone

go naprzód na 8, potem na 23 kwietnia, ni»

można było utrzymać. Przypisać to należy głó

wnie okoliczności, iż Sejm galicyjski musi dalej

obradować i zająć się kwesiyą załatwienia sporu

polsko-!uskiego, jakoteż sprawą reformy wybor

czej. Bieżący tydzień poświęcony Jest w Galicyi

pracom komitetu reformy wyborcze}, następny

b dzień użyty będzie na obrady plenarne na pod

stawie prac przeprowadzonych w komisyi refor

my wyborczej, a ty’dzień rozpoczynający się

dniem 21 kwietni i zajmą obrady budżetowe.

—

Obok nieodzownej konieczności obrad Sejmu ga

licyjskiego nie dopuszcza do wcześniejszego zwo

łania Rady państwa także okoliczność, że Sejrn

tyrolski zwołany został na 15 kwietnia, a obra

dy jego zajmą około 14 dni czasu. Z tej przy

czyny przy najlepszej woli rzecz niemożliwa po

starać się o zwołanie Rady państwa w ciągu

kwietnia. Jak już niejednokrotnie zaznaczyłem—

mówił Dr Sylwester - dotkliwą przeszkodą w ży

ciu parlamentarnem w Austryi są liczne ciała re

prezentacyjne, które, rzecz jasna, domagają się,

by miały sposobność również do pracy i stawiają

swe odrębne żądania.

W dalszym ciągu myślano o tem, czy nie u

dałoby się zwołać parlamentu na 29 b. m . Al»

na dzień ten przypada w b. r . Wielkanoc o

brządku greckiego, a czwartek 1 maja, święto

Wniebowstąpienia, jako powszechny dz,ień świą

teczny w Austryi znowu odpada. Tak więc naj

bliższe plenarne posiedz.enie Izby posłów odbę

dzie się dopiero w poniedziałek, dnia 5 maja,

o godz nie 3 popołudniu. W maju odbywać się

będą posiedzenia codzienni« od poniedziałku do

soboty, tak. że po odtrąceniu dni świątecznych

odbyć będzie można w ciągu maja 21 posiedzeń.

Wystarczyć to powinno do załatwienia małego

planu finansowego, nadto zaś zająć się będzi*

można sprawami budżetu i regulaminu, któr«

w pierwszem półroczu powinny być oddane pod

obrady Izby posłów.

Z mniejszych przt:dłożeń znajdują się na po

rządku dziennym: wniosek w sprawie nbezpie

ezenia, zmiany ustawy górniczej i inne. Takżo

sprawy legitymacyjne wymagają rychłego zała

twienia. Wreszcie ma zapaść rozstrzygnięcie co

do pewnej sprawy wstępnej pozostającej w łą

czności z ustawą kartelową. Wobec takiej obfi

tości materyału, jaki będzie miała Izba opraco

wać, wypada żywić nadzieję, że sesya przecią

gnie się daleko po za ramy maja i zajmie zna

czną część czerwca, który tak samo, jak maj,

będzie musi?! poświęcony być intensywnej pracy

parlamentarnej.

Przegląd spraw polskich.

Wybory na Śląsku Górny«.

Sprawa stanowiska centrum wobec Polaków

na Śląsku górnym wyjaśnia się coraz dokładniej.

Wiadomo, że komitet centrowy okręgowy po

wziął uchwałę ,,nie wchodzić] w kompromis

z nikim**, lecz ,pozostawić poszczególnym okrę—

Ipi»te wWigilii

UK-..—

W pierwszych dniach marca b. r. zamknięto

w Wiedniu wystawę, urządzoną w salach Mu

zeum aiHtryackiego, obejmującą prace amatorów

z zakresu malarstwa, rzeźby i przemysłu arty

stycznego. Do wystaw tego rodzaju nie można

naturalnie pr/.ykł?dae miary, według której są

dzi n;ę dzie:ła artystów fachowych, gdyż są one

zawsze tylko odblaskiem wielkiej sztuki, świad

czą o zainteresowaniu się i współżyciu z nią,

tein

samem jednak stanowią już ważny przy

czynek do historyi kultury dauej epoki. Dzięki

staraniom prof. Dr Jerzego br Mycielskiego, do

którego z prośbą o pomoc w tym kierunku

zwrócił się komitet, wśród natłoku obrazów nie

mieckich i francuskich, spotkać się można było

na wystaw’ie z rzeczami, z Polski pochodzącemi,

ze zbiorów Zdzisława hr. Tarnowskiego, Adama

Baudrowsidego, Karola hr. Lanckorońskiego, hr.

Waleryi Mycielskiej, Jerzego hr. Mycielskiego,

i.s. Ferdynanda Radziwiłła, Stanisława hr. Tar

nowskiego, Antoniego br. Wodzickiego, Leona

hr. Szeptyckiego, be. Kaz. Lubomirskiego wreszcie

z muzeum ks Czartoryskich w Krakowie.

Zbiory prywatne z natury rzeczy nie są łatwo

dostępne, zaś jedynie w nich się kryjące prace

amatorskie, skutkiem swego zupełnie specyaloe

go znaczenia prawie nigdy nie są znane, zapo

znać więc ruożc z niemi jedynie tego rodzaju

wystawa Nas obchodzą tutaj wyłącznie ważniej

sze histo yoznie i kulturalnie okazy polskie, ze

brane z różnych epok od Wazów do chw’ili o

hecnej.

Wiele XVI wydał wielkich mecenasów’, ludzi,

dla których sztuka była jak i dla artystów, naj

głębszą koniecznością. W stuleciu XVII-teni wa

runki ułożyły’ się ina- zcj. Nastąpiło nagięcie sztu

ki do pew-nych celów; posługuje się nią w imię

swoich haseł kontrreformaeya, staje się środkiem

do podniesienia chwały i majestatu monarszego;

następuje spopularyzowanie sztuki. Ró/wnocze

śnie pojawia się dyletantyzm. Prądy te przeni

knęły również do Polski, w epoce panowania

Zygmunta III. Na dworze królewskim skupia się

wówczas żywy ruch artystyczny, nie o tak wiel

kiej doniosłości dla kultury kraju, jak za osta

tnich Jagiellonów, ale noszący na sobie właśnra

wszystkie znamiona epoki Zamiera ostatecznie

pokutujące do tej chwili w Polsce malarstwo,

oparte na wzorach sztuki niemieckiej końca śre

dniow-iecza i początków odrodzenia, a pojawiają

się po raz pierwszy prądy i kierunki włoskie.

Zygmunt III, marszałek Wolski, tworzą galerye

obrazów, król naw-et utrzymuje w tym celu ajen

tów zagra:;cą; prowadzi ożywioną koresponden

cyę z Palmą młodszym, u którego zamawia obraz

do katedry św. Jana w Warszawie, nawiązuje

stosunki z weneckim malarzem Antonim Vassi

lacchi, wreszcie sprowadza do Polski wybitnie

uzdolnionego artystę, Tomasza Dolabellę.

W czasie rokoszu Zebrzydowskiego, niechętni

królowi potrafili wyzyskać te skłonności i upo

dobanie króla, rozsiewając po kraju wieści, iż

kroi z artystami »poufale nad powagę niby ma

jestatu obcował**. Jak świadczą współczesne źró

dła, pamiętniki n. p. Albrechta Radziwiłła, często

można było zastać Zygmunta III, pracującego

nad jakimś obrazem lub zajętego snvccrstwera,

tokarstwem, a zw’łaszcza złotnictwem. Inwentarze

kościołów naszych W’spominają o kielichach, mou

straucyaeh, wykonanych ręką króla, łańcuchy

zaś ozdobne z własnyrn wizerunkiem rozdawał

Zygmunt swoim ulubieńcom. Przechow-ały się

również wiadomości o obrazach, wyszłych z pod

pędzla króla; jeden n. p. z nich znajdował się

niegdyś w galeryi Aleksandra hr. Chodkiewicza,

dwa zaś przechowały się do dzisiaj.

Obraz, przedstawiający św. Łucyę, odnalazł

prof. Antoniew’icz w galeryi Augsburskiej, dru

gi który oglądać można było na wystawie ama

torów, znajduje się w bawarskiem Muzeum naro

doiv3in w’ Monachium. Niegdyś należał on do

galeryi dusseldorfskiej, następnie wraz z jej zbio

rami przeszedł na własność króla bawarskiego

Ludwika I, który umieścił go w zbiorach zamku

Schleissheim, niedawno zaś przeniesiono go do

Monachium Jest to niewielkich rozmiarów obraz

malow’any olejno na marmurowej szarej płycie,

przedstawiający’ Dzieciątko Jezus, unoszące się

wśród obłoków, błogosławiące św. Ignacego Loyo

lę i św. Franciszka Ksawerego. W oddali w tle

widać kościół św. Piotra w Krakow’ie, fundowa

ny przez Zygmunta III. Obraz ten darował król

swej córce, wydanej za Palatyna Renu ; niepo

dobna stwierdzić, czy wykonał go Zygmunt sam,

czy też przy pomocy jednego z swych licznych

malarzy nadwornych. W każdym razie świadczy

0 znacznej wprawie, a zarazem nosi na sobie

wyraźne piętno, jakie cechowało wszystkie obra

zy z tych czasów w Polsce, wyszłe z pracowni

miejscowych rr.alaizy.

Pomimo napływu prądów nowych, włoskich,

tradycya przeszłości była jeszcze bardzo żywa

1 dlatego też obrazy pierwszej ćwierci XVII w.

należą do epoki przejściowej, łączącej w sobie

dawnie niemieckie pozostałości z kierunkami no

wymi. Skłonności dyletanckie, które ceebuią ró

wnież r:as/ą poezyę i li;eraturę tych czasów, me

ograniczyły się jedynie do dworu. W XVII w.

występuje drugi artysta - amator, Samuel ks.

Sanguszko. którego miniaturami ozdobiony modli

tewnik w zbiorach dzikowskich, świadczy o wy

bitnych zdolnościach, a zarazem o jakiemś ponu

rem , ascetyczurm usposobieniu.

To, co w XVII stuleciu by’ło zresztą tylko spo

radyczne lub w zawiązku, w wieku uastępnym

przybiera daleko szersze rozmiary. Malują i ry

sują wtedy prawie wszyscy : jestto epoka listów,

pamiętników, albumów malowanych akwarelą, czy

też piórkiem rysowanych. Sentymentalizm, czu

łostkowość, która przejawia się jako reakcya po

groźnem i gwałtownem stuleciu poprzedniem wkra

da się wszędzie, a przejawia się silnie w odno

szeniu się do przy’rody. Ludzie ówcześni uko

chali samotne pustkowia, zaciszne aleje ogrodów,

pełno szeptów i szmerów fontan, strumieni, kra

jobrazy z smutnemi ruinami, świadkami minio

nej wielkości. Mówią o tem z tych czasów po

chodzące albumy, w który’ch odtwarza się ulu

bione widoki przyrody, miejsca wspomnieniami

szczególnie drogie.

Podobny charakter noszą też zebrane na wy

stawie amatorów rysunki sepią i akwarele Ta

deusza Kościuszki. Powstały one zapewne w cza

sie, kiedy Kościuszko był jeszcze uczniem szko

ły kadeckiej, której szefem był Adam ks. Czar

toryski, jenerał ziem podolskich. Jeden z rysun

ków zwycięzcy z pod Racławic przedstawiał wła

śnie na Ile fantastycznego krajobrazu gloryfika

eyę księcia. Kościuszko prawie do końca życia

zaimował się malarstwem. W czasie swej nie

woli moskiewskiej, długie dni rekonwalescencyi

trawił nad wyrobem przedmiotów z kości słonio

wej, u.kładaniem mozaik na tabakierkach. W ry

sunkach i akwarelach jego wraca zawsze ten

sam typ krajobrazu, urozmaiconego ruinami rzym

skich świątyń i pałaców. Znane są również jego

portrety. Je?scze w czasie swego pobytu w Ame

ryce rysował portrety znajomych i przyjaciół,

pomiędzy nimi Tomasza Jeffersona, prezydenta

Stanów Zjednoczonych.

Do tej epoki należy także na wystawie znaj*

dujący się krajobraz Stanisława Augusta, ryso

wany piórkiem, i książka szkiców Izabelli z Flem

mingów ks. Czartoryskiej. Pod kierunkiem Lan

diego w Rzymie kształciła się uzdolniona por

trecistka, należąca już do czasów nieco później

szych, z hr. Potockich Beata Czacka, żona Mi

chała Czackiego, podczasz,ego kor. Prócz portre

tów, odznsczających s:ę prostotą i gpokojcm u -

kładu, malował« również zwyczajem epoki obra

zy mitologiczno-alJogoryczue. Płótna jej treści re

ligijnej posiada kośeiół w Sielcu na W ołyniu,

gdzie też zmarła w r. 1824. Twórczość jej re

prezentoy’ał na wystawie portret hr. Rozalii Tar

nowskiej.

Wybitnie artystycznemi właściwościami, w y

biegającemi daleko poza dyletancką przeciętność,

zwrac?ły szczególnie uwagę miniatury W aleryi

z Stroynowskich kasztelanowej Janowej Tarnow

skiej. Interesowała się ona żywo współczesnym

ruchem artystycznym, utrzymywała koresponden

cję z Canovą i Angeliką Kaufman, a w czasie

długiej wędrówki po ziemiach włoskich zebrała

wraz z mężem bogatą galeryę obrazów do zam

ku w Dzikowie. Malowania miniatur na kości

słoniowej uczyła się naprzód w Rzymie u p? ni

Maron, siostry Rafaela Mengsa, a następnie w War

szawie u Leseura. Na wystawie znajdowała się

jej miniatura Napoleona, jako pierwszego kon

sula, wy’konana w Rzymie, według orginału Isa

beya, który pożyczyła jej pani Letycya Bona

parte ; miniatura Stefana Batorego, Izabelli Czar

toryskiej , miniaturowe kopie Madonny’ Sasso*

ferrato, Gnida Reniego i Maryi Magdaleny van

der Werffa.

Umiejętuem uchwyceniem podobieństwa, ży

wością wyrazu, odznaczały się portrety hr. Ale

ksandra Fredry, hr. Zofii Aleksandrowej Fredro

wej i portret własny pędzla hr. Zofii z Fre

%m’..mHBWWUp*»*M

.i.i»"»ów_pyy_a?Ki

?ęSS--S

-aSSISSSSt. " 11*1MIIM

m wftm

, -’ -t!* :CŁżsd---" . -

r-ny-a

,CZA»- vydra*ii awyjąttó*» dni **»i«4*i«U1lwiętach nrMsratychdw« «*yM a A *ntuinrhta

* godzinie * ?a** i * ęodiiri* Ąpopeta«*1.»

Ihw tf wieczorny 10 bal., ranny 4 hal. i

PRENUMERATA WYNOSI:

na cały roktna kwartał ’na 1 miesi*«

W X»«k«»t« w mUJscw .

..................................................

35korć* jj 7hitr. 50 (t. 2 ter. 60 het

z odnoszeniem do d o m u .............................

36koro« , 9kor. - -

3kor. -

i)?eratą w p%fi»twie A u s t r y a c k i e m ..................................................

Sikoron 5 9 kor. -

3kor. -

Z dwukrotną w yąyłką p o c z t o w ą .................................................

42koron 510lor. 50 k 3 kor. 50 hal.

Pecrtą w p aństwie m e m i e c k i e j i .................................................

«2koron 110kor. f9u. 8 l:or. 50 hal

De wszystkich państw, należących do związku pocztowego j 48 koron i 12 kor.

J4kor.

W państwie roryjskiem (*bonement przez urzędy pocztowe) J 16 rb. 20 k. , 4 ”b. 05 k. 11 rb. 45 kop,

Według urzędowego wykazu pism ragr?niczoych, mających debit w państwie rosyjskiem

abonament tzasu przyjmują urzędy pocztowe: w Petersburgu, W arszawie, Kijowie, Wiln?%

Moskwie I O deśle. Z itaych miast i wsi można premimeiow;ić Czas, posyłając pocztą należyte«

do urzędu pocztowego najbliższego z powyżej wymiecionych większych mi?.r-t

freniimeraie i ogłoszenia przyjmują: w W arszawie biuro ogłoszeń Ungra, L. i Iż Met::! i 3*»

Międzynarodowe Biuro ogłoszeń — w Ki}owtfc księgarnia L, Idzikowskiego — w W iln!« biur«

dzienników K. Tanbera.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu