Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 653 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Ner 64

Kraków, Sobota 18 Marca 1905.

Rocznik LYII1.

CZAS

(Wydanie wieczorne).

G}abinet wiot§ki.

Zmiana w rządzie włoskim, wywołaua

ustąpieniem prezesa gabinetu Giolitti’ego,

spowodowaną została — j ak zapewniają

jego przyjaciele - jedynie stanem jego

zdrowia. Można jednak przypuścić, iż usu

nął się także, aby się nie zużyć w chwi

lowych trudnościach, zwłaszcza bezrobocia

kolejowego, i że przeniósł dymisyę nad

urlop, aby zachować sobie przyszłość.

Świat polityczny włoski uznaje jego

zdolności niezwykłe, ale łubianym on nie jest.

Giolitti należy do niezdecydowanych, do

tych zatem, których niełatwo określić. P r a

gnął stawić czło radykalnym prądom, pod

czas gdy jednocześnie ma teoretyczne sym

patye dla socyalizmu, a w lecie ubiegłego

roku okazał pewną słabość wobec robo

tniczych rozruchów w Turynie i Medyolanie.

Mniema, że jest katolikiem, dlatego, że

jak Loubet, bywa w niedzielę na mszy ś?" .;

lecz w działaniu swojem publicznem, ró

wnie j ak tamten, nie umie przeszkodzić

krzywdom, wyrządzouym religii i Kościo

łowi. Przejdzie on prawdopodobnie przez

widownię polityczną, j ak tylu innych we

Włoszech, bez zaznaczenia się w ich

dziejach.

Następcą jego miał być Fortis, dawny

mazzinista i republikanin skrajny, wmie

szany we wszelkie spiski, także w te, któ

re przeciw dynastyi sabaudzkiej były knu

te, raptem nawrócił się na monarchistę i stał

się wiernym zwolennikiem Crispiego. Zająw

szy następnie wyższe stanowisko w minister

stwie handlu, znacznie się przyczynił do zwro

tu ku Francyi i zawarcia z uią pokoju handlo

wego i gospodarczego, który zamienił, jakby

pod dotknięciem różdżki czarodziejskiej

uędzę ekonomiczną Włoch w stan kwitnący

Jak wszyscy niemal nawróceni skrajni

ludzie polityczni, zwłaszcza gdy się dowładzy

dorwą, Fortis zechciałby j ą pewnie w całej

pełni wykonywać wedle słów Fouche’go:

J ’ ai la manie de vouloir etre le maitre

ąuand je gouverne. Ma on być autoratyw

uym, jak Gambetta chciał uim być, kiedy

stanął na czele wielkiego ministeryum. Ale

właśnie dlatego jego stanowisko byłoby tru

dnem, bo rządy jego dla wielu byłyby nie

dogodnemu Poczytany przez republikanów

za renegata, miałby przeciw sobie skraj

ne stronnictwa, nie wzbudzał zaś zaufania

w prawicy. Objąć miał po Giolittim z pre

zesowstwem gabinetu tękę spraw wewnętrz

nych, a widoczną była dążność, aby zmiana

gabinetu ograniczyła się do zastąpienia

Giolittego — Fortisem.

Najważniejszem jest pozostanie w nim

Luzzatiego, jako ministra skarbu, i Titto

niego, jako ministra spraw zagranicznych;

zuaczy ouo bowiem wytrwanie w kolejowej

polityce Giolittiego, zapobiegającej stanow

czo w tej gałęzi administracyjnej strajkom

i ma wartość tę, że nowy gabinet nie my

śli cofnąć się przed socyalną demokraeyą,

to jest, że chce być prawdziwym rządem,

a nie jego cieniem, zależnym od pierwszej

lepszej interpelacyi. Luzzatti, pochodzenia

izraelickiego, jest nietylko we Włoszech,

ale i w Europie, znakomitością finausową;

ou to w znacznej mierze wydobył Włochy

z opłakanego budżetowego i ekonomicznego

położenia mądrą polityką skarbową.

Tittoni będzie jawuem świadectwem, że

na razie Włochy zachować chcą wstrze

mięźliwą politykę zewnętrzną, sądząc z wro

dzouym sprytem, że inna byłaby nie na

czasie, co jednak nie dowodzi, aby od swo

ich dążeń i zamiarów odstąpiły. J ak cała

Europa, oczekują one następstw rosyjsko

japońskiej wojny i zechcą je wyzyskać.

Ministerstwo wojny wypracowało, pod kie

runkiem ministra jeuerał-poruGznika Pedot

ti’ego, plan umocnienia granicy północnej

i wschodniej, a wiadomość o tem uie małe

wywołała wrażenie. Kosztorys ma wynosić

200 milionów lirów. Ze strony włoskiej

twierdzą, że jeżeli Włochy mają zabezpie

czyć swoje interesy na Adryatyku i zacho

wać stanowisko mocarstwowe, muszą s :ę

przedewszystkiem czuć bezpiecznymi u sie

bie ; dlatego chcą umocnić granicę od stro

ny Austryi. Przeznaczone na ten cel 200

milionów odpowiadają fortyfikacyjnym ro

botom austryackim w Tyrolu i przeniesie

niu pułków z Galicyi nad włoską granicę.

Te dwieście milionów mają być rozłożone

na lat cztery — w czem widzieć możoa

przewidywanie, że wtedy dojrzeją dla Eu

ropy uastępstwa wojny azyatyckiej.

Gdyby w owym czasie rozpoczęły się

doniosłe wypadki, świat ze zdziwieniem

uznaćby musiał, że wypróbowanych, do

świadczonych i zwycięskich w wielkiej woj

nie dowódców miałaby tylko Japonia -

Oyamę, Oku, Nogiego i Kurokiego!

Młodzież i prasa.

Warszawa 16 marca.

Zaprzeczyć się nie da, że prasa tutejsza była

—

jak zresztą wszyscy — zaskoczona wypadka

mi, których widownię stanowi już od kilku tygo

dni Królestwo Polskie. Również po wybuchu

bezrobocia powszechnego i towarzyszących ma tu

i ówdzie zaburzeń, nie danem jej było, przynaj

mniej w pierwszej chwili, zająć dominnjącego nad

*="F*

położeniem stanowiska. P rasa dzieliła poprosta los

całego społeczeństwa, zdezorganizowanego i nie

zorganizowanego, społeczeństwa, które teroryzo

wane przez organizatorów zamętu, zdobyć się nie

umiało na energiczną i skuteczną akcyę, obronę.

Przytem strajk zecerów pozbawił ją właśnie w chwi

lach najgorętszych możności przemawiania do o

pinii.

Od pewnego czasn spotyka się jedn ak w pra

sie tutejszej coraz częściej z artyknłami, potępia

jącymi bez wszelkich zastrzeżeń ostatnie wypadki

i nawołującymi społeczeństwo do rozwagi i soli

darnej obrony zagrożonych swych interesów naj

żywotniejszych. J ed n a atoli i to bardzo ważna,

powiedzieć nawet można, najważniejsza w tej

chwili kwestya, stanowi w dalszym ciąga noli me

tang ere, omijana troskliwie przez wszystkie tutej

sze dzienniki. Mam tn na myśli sprawę młodzieży

szkolnej, której dotknąć nie odważyła się dotąd

ani słowem prasa warszawska.

Zrozumieć łatwo tę powściągliwość. Jeśli bo

wiem ruch robotniczy wniesiony był do nas z ze

wnątrz i dąży do celów, obcych potrzebom i idea

łom ogromnej większości tutejszego społeczeństwa,

to strajk młodzieży porusza struny, dźwięczące nad

zwyczaj boleśnie i silnie w sercu nas wszystkich

Skargi na system szkolny, dążący w pewnym sto

pniu do ogłupiania i upodlenia uczącej się mł t

dzieży, wyłączający z nauki wszelki pierwiastek

narodowy, nie ucichły w ostatnich kilku lat dzie

siątkach. W stanowczem jego potępieniu godziły

się z sobą wszystkie stronnictwa tutejsze i n aj

gorliwsi nawet zwolennicy pojednania się z Ro

syą nie posyłali, jeśli tylko pozwalały im na to

środki roateryalne, swych dzieci do szkół rządo

wych, lecz kształcili je w domn lub za granicą.

Błędne też jest napotykane tn i ówdzie twierdze

nie, jak oby społeczeństwo z założonemi rękoma

spoglądało dotąd na rozpaczliwe tntejsze stosunki

szkolne. Nie brakło prób w kierunku spowodowa

nia zmiany na lepsze. Wystarczy przypomnieć me

m oryał, wręczony ministrowi oświaty podczas o

statniej jego bytności w Warszawie.

Z natury rzeczy głęboka niechęć do haniebnego

systemu szkolnego od dawna jnż nurtowała w mlo

dzieży tutejszej, a żądanie polskiego języka wyk!a

dowego i innych reform nie od wczoraj stanowiło

główny jej dogmat. Z tego usposobienia umysłów,

wyhodowanego — zaznaczyć to trzeba — przez

całkiem inne czynniki, skorzystali na swoje cele

organizatorowie obecnego zamętu, zachęcając, a po

części i zmnszająć młodzież szkolną do bezrobo

cia, które żadną miarą w -dać nie może pożąda

nego wyniku.

Pomijam już fatalne następstwa tego bezrobo

cia dla samej młodzieży, która, podlegając ślepo

wpływom agitacyjnym, przyzwyczaiła się lekce

ważyć swych rodziców, oddawać się polityce i

uważać się za decydujący czynnik w społeczeń

stwie. Chciałbym być fałszywym prorokiem; oba

wiam się jednak bardzo, że ta generacya nie

przyniesie zbyt wielkiej pociechy społeczeństwu

Jeżeli zaś chodzi o bezpośredni skutek p rakty

czuy, to trudno przypuszczać, aby rząd rosyjski,

nawet przy dzisiejszej swej bezradności, skapi

tulował przed strajkującymi uczniami szkół śre

dnich, zgodził się Da jakiekolwiek reformy przed

uspoko;eniem się umysłów i powrotem młodzieży

do zajęć szkolnych.

Trudno zaś przewidzieć, kiedy nastąpi ten po

wrót. Rodzice, którzy utracili cały prawie swój

wpływ na dzieci, są bezsilni i bezradni; oczekują

też jak zbawienia decyzyi, jaką przywiezie ze so

bą deputazya szkolna z Petersburga. Tymczasem

organizatorowie strajku nie próżnują, zwiększają

wśród młodzieży ferment niezadowolenia i oporu,

powstrzymują groźbą a nawet przemocą nczniów

od zajęć szkolnych, obchodzą pensye żeńskie i

zmuszają przełożone do zamykania swych zakła

dów. Uczniowie, zorganizowawszy się w formalne

stronnictwo z prezesami, wiceprezesami, delega

tami, komitetami wykonawczymi i t. p , zobowią

zali się »słowem honoru", że nie wrócą do szko

ły, dopóki nie będzie wprowadzony polski język

wykładowy, a to ,,słowo honorn" stanowi talizman,

który ich broni skutecznie przed wszelkim naci

skiem ze strony rodziców.

W takich warunkach nawet dość przychylna!

decyzya decydnjących kół petersburskich nie wie

le polepszy położenie. Pomimo zaś optymistycznych

wieści, nadchodzących od dni kilku z Petersbnr

ga, ładzić się nie należy zbyt wielkiemi nadzie

jami. Uprzejmy, nie szczędzący przyrzeczeń i co

najważniejsza, nie odpowiedzialny w tej sprawie

p Witte, mówił jedynie o możliwości przyznania

kiedyś pewnych ustępstw na rzecz języka pol

skiego. Wszystkie zaś instancye, do których uda

wała się deputacya, stawiały jako pierwszy waru

nek uspokojenie się umysłów.

I cóż się czyni u nas w sprawie tego uspoko

jenia ? Cóż czyni przedewszystkiem prasa ? Prasa

w dalszym ciągu zachowuje zaklęte milczenie.

Zapewne, że przyznać jej trzeba znane i silne o

koliczności łagodzące. N ajpierw więc cenzura

która pozwoli jej niewątpliwie potępić bezrobocie

i zachęcać uczniów do powrotu do zajęć szkol

nych, nie pozwoli jedn ak ani słowem wytykać

wewnętrznych powodów niezadowolenia, krytyko

wać obecnego systemu szkolnego. Dalej świado

mość, że młodzież w dzisiejszym swym ustroju,

lekceważąca wszelką władzę przyrodzoną i legał

ną, nie usłucha podług wszelkiego prawdopodo

bieństwa, najgorętszych nawet artykułów, zachę

cających ją do rozwagi i spokoju. Wreszcie oba

wa niepopularności, na jakie naraża się w o

becnej chwili każdy, kto nie solidaryzuje się

z postawą młodzieży.

Zdaniem jednak mojem wszystkie te względy

nie zwalniają prasy tutejszej od spełnienia obo

wiązku obywatelskiego. Obowiązek ten domaga

się zerwania z dotychczasowem milczeniem i sta

nowczego wystąpienia w kwestyi tej nadzwyczaj

ważnej i palącej, a przedewszystkiem wyraźnego

wskazania nczącej się się młodzieży, że zadaniem

jej jest nanka, a nie polityka.

Zet.

Warszawa 17 marca.

Deputacya, wysłana do Petersburga w sprawie

szkół średnich, ogłosić ma n astępujące, ujęte w 6

pnnktach, sprawozdanie z wyniku swej misyi:

1) Prezes komitetu ministrów Witte w dn. 9

marca 1905 r. od 16 przedstawicieli społeczeństwa

polskiego przyjął memoryał, zawierający cało

kształt żądań w zakresie unarodowienia szkolnic

tw a w Królestwie Polskiem.

2) Wniesienie obecne spraw y szkolnej na po

rządek dzienny najbliższego zebrania komitetu

ministrów poza zwykłą koleją uważa za szkodli

we dla samej sprawy.

3) Zdaniem jego, kwestya ta ma być rozpatry

wana wraz z całokształtem spraw polskich w naj

bliższych miesiącach.

4) Opinia władz miarodajnych sprzyja zasadni

czo niektórym reformom szkolnym, z których,

jako fakt zdecydowany przy kwestyi religijnej,

uważać należy wprowadzenie wykładów religii

katolickiej w j ęzy k u poszczególnych narodów.

5) Uznał pożytek udziału rzeczoznawców z po

śród społeczeństwa w komisyi, która ewentualnie

sprawą szkolną będzie się zajmowała.

6) Załatwienie kwestyj, związanych z rozpo

częciem wykładów w szkołach, powinno być prze

prowadzone przez władze miejseowe.

Zet.

Socyaliści między sobą.

IV.

P. P. 8. w Królestwie.

—

Pod narodowa etykieto.

—

Republika demokratyczna.

—

Podniecanie fantazyi.

—

Wybuch wojny japońskiej.

—

Strajk powszechny.

Z partyj socyalistycznych, działających w K ró

lestwie Polskiem, to j e st : »Bandu," »Socyalnej

Demokracyi Królestwa Polskiego i Litwy (S. D.

K. P. i L.), »Proletaryatu" i »Polskiej Partyi So

cyalistycznej" (P. P. S .)

program tej ostatniej

był aż do ostatnich czasów najwięcej mglisty,

niejednolity i w sam w sobie sprzeczny. Wyda

wało się, jakby przywódcy P. P. S. szakali do

piero nowych dróg, wahając się, na którą wstą

pić. Były to jednak tylko pozory; partya miała

te same zasady, co inne organizacye socya!no

rewolucyjne, tylko inną metodę postępowania.

—

Znała ona dokładnie historyę ruchu socyalistycz

nego w Królestwie; wiedziała, że ruch ten upadł

dlatego, bo stał na gruncie międzynarodowym,

który się przeciwstawiał patryotycznemu społe

czeństwu; znała również tę najważniejszą zasadę

agitacyi: wmieszać się w masę, uchwycić jej na

strój, podsłuchać jej puls.

Z duszy zaś robotnika polskiego musiał się

świadomie lub bezwiednie wydobywać ton naro

dowy, czasem może nieuświadomiony, lecz zawsze

będący wykładnikiem wewnętrznego oporn prze

ciw skrępowaniu myśli i sumienia polskiego.

Z usłyszanego tonu skorzystała P. P. S. i po

stanowiła z tego motywu duszy polskiej skompo

nować pieśń socyalistyczną.

Opierając się więc na tradycy ach roku 1863,

połączyła je z najdalej idącemi ideami socyali

zmu Zmieniła tylko socyalistyczne etykiety: ind

na naród, rewolncyę na powstanie, państwo ludo

we na Polskę.

Sposób to wypróbowany. Wszyscy nowatorzy

starali się zawsze, aby pod dawnemi hasłami i

formami podać treść znpełnie nową. P . P. S .,

znając naszą psychologię, wypisała na swym

sztandarze »powstanie i odbudowanie Polski" —

i do tego hasła zastósowała swój program socya

listyczny. Z początku więc za główne zadanie

postawiła w alkę z caratem, zdobycie niepodległej

Polski, która ma być »demokratyczną republiką,"

urzeczywistniającą ekonomiczne dążenie klas pra

cujących, a przedewszystkiem proletaryatu — a

więc republiką, w której dominującym ezynnikiem

politycznym będzie proletaryat, dominującą partyą

socyaliści.

O ustroju socyalistyczny m, w którym system

produkcyi oparty jest na własności kolektywnej,

tudzież o walce klasowej program początkowo

milczy. Do kwestyi tej pisma partyjne czytelni

ków dopiero zwolna przyzwyczajają, a rozwijając

w dalszym ciąga swe poglądy na przyszły u

POTRZEBYAKADEMII SZTUK PIĘKNYCH.

W KRAKOWIE.

Akademia krakowska sztnk pięknych jest iu—

Btytucyą, która wyrosła siłą rzeczy. Naród, który

koniecznie sztuką zaczął się wypowiadać — pra

wie tak, jak Diegdyś przez rapsody, które ro

dziły się nie wiadomo jak i kiedy, dla opo

wiedzenia wysiłków minionych — musiał wytwo

rzyć ognisko, w któremby ten język jego nowy

był pielęgnowany i rozwijany.

To też były czasy, kiedy gdzieś kiedyś w ja

kichś kilku salkach, tworzących krakow ską szkołę

sztuk pięknych, rysowano przy świecach, z tru

dem tajemnice języka tego odkrywając.

Od tego czasu, każde jakie takie ułatwienie,

każde udogodnienie, wyrywane było siłą rzeczy,

siłą twórczej pracy jednostek, które zanadto impono

wały talentem, pracą, zanadto świat podbijały i o

sobie mówić kazały, aby im nie przyznawano

pewnych przyzwoitością nakazywanych ustępstw.

Współczesne pokolenia artystów polskich nie

w takim jak gdzieindziej znajdują się stosunku

do zakłada naukowego, który się stał osią icb

życia artystycznego — bo to nie była bujna _ży

wicielka, jak inne matki, Amaltee, bujną pierś

swym dzieciom podająca, ale biedne, upośledzo

ne, samo o byt walczące stworzenie; tylko dzięki

tej swojej po słowiańska wytrzymałej naturze,

wyprowadzało ono wygłodzone z początku pok o

lenia na świat, które do reszty przepychając się

przez świat obcy, wreszcie potrafiły stanąć w rzę

dzie kroczących szybko naprzód narodów i gwał

tem prawie oczy na sztukę polską zwrócić.

Mamy w pamięci jeszcze te pokoleni_a artystów

starego typu, o których cudowne baśnie opowia

dają się nieraz w kółku zebranem, wśród

rozmów artystycznych, co to z nieporównanym

wdziękiem nie toczą się, ale w dziwacznych pod

skokach i zboczeniach na prawo i lewo kapry

szą. Wtedy przesuwają się nazwiska takie, jak

Matejko, Gierymscy, Chełmoński, stary Kossak —

Monachium, P aryż; dużo błysku, genialnego roz

kwitu, dużo zdziwienia i jakby oniemienia, nie

przywykłych do tego żywiołu obcych - i swoich,

tą sztnką rodzimą niejako zaskoczonych.

W ten sposób najdziwniejszy powstała i kra

kowska Szkoła sztuk pięknych wśród społeczeń

stwa, które sztHkę ceniło, jako język, przy po

mocy którego ból jego się ulewał, a nie wie

działo, że ten język kiedyś sam dla siebie wiel

kością dzieła przez siebie stworzonego, o wielko

ści narodn mówić będzie

My wszyscy więc pod tym względem różnimy

się zasadniczo od obcych współczesnych nam ar

tystów, że tych wyprowadziły zakłady, troskliwą

opieką rządów otoczone, w których nie brakło

niczego — począwszy od tego, źe młody czło

wiek, ucząc się, nie siedział w zimnie i wilgoci,

że miał możliwie dobrego profesora i modela, źe

zwrócone było baczne oko na obiecujący jego ta

lent, aby go wesprzeć i prowadzić, póki nie sta

nie o własnych siłacb, aby wreszcie póżaiej ta

lentowi ternu d ać stosowną sposobność do pracy

i stworzenia dziel, będących chlubą społeczeń

stwa. W ten sposób chowają się Anglicy i Fran

cuzi i Niemcy i Rosyanie. U nas młody człowiek

dopiero wyjechawszy za granicę - widział różni

cę swego położenia, bo póki siedział w szkole, to

mogło mu się zdawać, że ta otaczająca go bieda

jest nieodłączną towarzyszką zawodu, który sobie

obrał. Tem się więc różni szkoła sztuk pięknych

polaka od wszelkich innych — i to właśnie za

akcentować jak najsilniej jest moim zamiarem.

Tę szkołę rozwijać jest naszym obowiązkiem,

by następnym pokoleniom zostawić coś choć tro

chę lepszego, niż my mieliśmy, a rozwijać ją mo

żerny, dając nasze najlepsze chęci, talent i pracę.

Rząd powinien zrozumieć stanowisko swoje i na

sze, ocenić, że A ustry a kiedyś, jeżeli żywotność

ma być cechą jej esencyonalną, w historyi chlu

bić się winna pielęgnowaniem olbrzymiej ilości

talentu, sił kulturalnych, tkwiących w narodowo

ściach, które ją tworzą. Państwo takie powinno

wydobyć, ochronić i w dobrem świetle ukazać te

czyste kamienie szlachetne, tak różnorodnemi bar

wami się mieniące.

Jakaż jest obecna chwila?

Szkoła krakow ska została zreorganizowana i

nowy duch wszedł w nią; do pewnego stopnia

stała się polem doświadczalnem, na którem pań

stwo powoli próbować mole reform, zanim one

wejdą w życie w ogromnym organizmie Akademii

wiedeńskiej.

Reorganizacya szkoły zaznaczyła się dobitną

datą w życiu artystycznem kraju naszego. Do

tryumfów, jakie zbierała artystyczna polska dru

żyna starszego typu na szerokiej arenie, na wy

stawach sztuki w centrach artystycznych Niemiec,

na wystawach światowych, przybyła skoncentro

wana działalność Towarzystwa artystów »Sztuka".

Rozpoczęło ono swą działalność środkami, znowu

typowo polskimi — to jest zadziwiająco skromny

mi. ,,Sztuka** o parła się przedewszystkiem ua zre

organizowanej krakowskiej Akademii sztak pię

knych, przybierając w szeregi swe artystów mło

dych, a nawet najmłodszych. To też obecnie rnch

artystyczny polski tem więcej jeszcze ześrodko

wał się w Akademii, która pochlebiać sobie może,

że nie jest tem straszydłem akademickiem, od

którego ruch wszelki, życie i ro zkwit ucieka, po

zostawiając je w kontemplacyi własnych popiołów.

Ostatnie wystawy artystyczne polskie wywo

łały glosy poważne, ten podwójny charakter ak a

demii podnoszące (d, propos wystawy jubileuszo

wej Tow. przyj, sztuk piękn.), to jest z jednej

strony znaczenie artystyczne profesorów tej ak a

demii, a z drugiej nczniów niedawno co wyszłych,

a nawet nieznpełnie z niej wypuszczonych —

znaczenie tej Akademii w teraźniejszości i przy

szłości.

Ostatnie wystawy w Berlinie, Paryża, St. Louis,

Dusseldorfie, zawsze tę salę polską ukazywały,

bezpośrednio prawie z Akademią krakowską złą

czoną, salę, której przypadały nagrody duże,

pierwszorzędne.

To obraz działalności zewnętrznej; zajrzyjmy

teraz do środka tej instytucyi.

II.

Akademia sztuk pięknych krakow ska pomiesz

czona jest w gmachu, przez gminę miasta Kra

kowa wystawionym, która także gmach ten u

trzymuje i potrzeby ekonomiczne tej instytucyi

zaspokaja.

Budynek, wystawiony przed laty nieszczęśli

wie, bo z pretensyą do pewnej okazałości,

a dla samych celów Akademii najniestowniej.

Zwykle sale szkolne, przeznaczone na praco

wnie m alarskie lub rzeźbiarskie, z dwóch stron

gmachu południowo - zachodniej i południowo

wschodniej, wystawione są na pełne słońce. Na

oslatniem piętrze znajdują się sale z góruem

światłem, wchodzącem do nich wskutek wysokie

go dachu, przez otwory, do kominów podobne;

ponieważ zaś równocześnie okna boczne, wycho

dzące na słoneczną stronę gmacbn, muszą być

zamknięte, przeto i światło, wdzierające się do

wnętrza, zupełnie studzienny charakter tym sa

lom nadaje, przyczem w dziwaczny sposób uk a

zują się wszelkie kształty. W ostatnich latach

dobudowano w kopułach dwie salki, które znowu

umieszczone literalnie na strychu, są zimne i n a

pełnione dymem i czadem, żle funkcyonujących

pieców.

Sale rzeźbiarskie umieszczone n a dole przepeł

uioue uczniami, jedna zwłaszcza utworzona w za

murowanej sieni wchodowej (!) wąskiej i długiej.

Sień ta napełniona kilkunastu uczniami gniotący

mi się, przepełniona oparami gliny mokrej, zalana

poludniowem słońcem, j est swego rodzaju osobli

wością, godną widzenia. Zużytkowanie zaś tej

sieni konieczne, bo rzeźba przynajmniej w dwóch

salach na dola mieścić się musiała. Gmach po

siada wskutek tego jedno wejście frontowe, przez

które do środka wnoszą się paki, glina, gips,

drzewo, wnętrze więc, korytarze, schody, zawsze

brudne.

Na pierwszem piętrze sekretaryat i biuro zapeł

nione meblami, które nie w Akademii sztuk pię

knych, ale w prowincyonalnem gimnazyum, nie

powinny by być cierpiane, wysiedziane szeslongi,

odrapaue biurka, stoły i krzesła z jadalni. Biblio

tek a uboga, brak służby, dozorującej czystości

porządku i zbiorów, które się przez to niszczą —

oto wewnętrzny obraz Akademii.

A teraz dotacya rządowa.

Tu już rzeczywiście wprost bolesne powstaje

uczucie, uczucie zupełnej bezradności, połączonej

ze świadomością wielkiego upośledzenia — a ró

wnocześnie jakby dla kontrastu przemyka się

myśl o tych wysiłkach artystów, o tym pochodzie

przez Europę sztuki polskiej. I to d zisiaj, kiedy

cały ruch współczesnej kultury, pod znakiem sztu

ki się odbywa, kiedy zdolność społeczeństw do

artystycznego rozwoju nawet o powodzeniu eko

comicznem rozstrzyga. P aństwa bogate, narody

w sztuce od setek lat czynne, ubiegają się ze so

bą, starają wyprzedzić, wielkie sumy pieniężne

w grę wchodzą, aby przeciwnikowi w polu dotrzy

mać, nie okazać się gorzej uzbrojonym. Geniusz

wysila się, i ta niwa wspaniała, którą pokój u

żyźoia, a zasoby tak różnolite inteligencyi naro

dów uprawiają, k!osami pokrywa się ciężkimi.

Dzisiaj przemysł artystyczny na pierwszy plan

się wysuwa, a ci co ważności chwili nie odczują,

pójdą w odstawkę, zasypani przez przeciwnika

szczęśliwego, górującego talentem, wiedzą i po

wodzeniem.

Akademia sztuk pięknych powinna w tym rn

chn przodować, a państwo powinno tę gałąź pra

cy narodu, który ma w opiece, podeprzeć, aby

owocami się pokryła.

Tymczasem etat rządowy Akademii krakow

skiej najgorszy w Austryi, niezasłużenie - gor

szy znacznie od Akademii w Pradze, która i tak

zresztą ani mierzyć się z wiedeńską nie może.

Mam przed sobą budżet tych zakładów z roku

1902. Akademia wiedeńska 332.400 kor. , praska

101300 kor., a z nadzwyczajnym dodatkiem na

budowę 161.300 kor. (w 1901 wstawiono na ten

cel 100.000 kor.), Krakó w 76.500 kor.

—

w tym stosunku wszystko, począwszy od katedr,

skończywszy n a służbie.

O Wiedniu mówić prawie nie warto — ot tak

dla olśnienia kilk a szczegółów: 16 protesorów

zwyczajnych, z tych 2 katedry architektury, 3

rzeźby (jedna szkoła niższa, dwie wyższe), pej

zaż, miedzioryt, rytownictwo i medalierstwo, hi

storyczne malarstwo nawet jeszcze, a nadto nanki

pomocnicze, udotowane przyzwoicie: bibliotekarz,

który ma rocznie na bibliotekę 12.000 kor., wy

datki zapasowe 27.000 kor. ,

zasobne siły skryp

torów, dynrnistów itd.

Ale Praga, nawet od niej system atyczna zniżka

do Krakowa,

—

kolejno przez wszystkie ty

tuły : sekretarz tam 2880 kor.,

w Krakowie

2360 kor.; docenci i nauczyciele pomocniczych

nauk po 1600 kor., 1440 kor. (dwóch) i 1200 kor.,

podczas kiedy Kraków ma ich pięciu, wszyscy po

1200 kor.; przybory naukow e: tam 15.400 kor.

tutaj 8500 kor., lam nadzwyczajne wydatki 11.100

kor., tu 1900 kor. Liberya służby nawet, bo i to

ilustruje stosunki, tam 700 kor. tu 200 kor.

Zdaje mi się, że nie będąc zupełnie usposobio

bionym do wydzierania drugiemu, a tem mniej

, , C Z A S " wychodzi a wyjątkiem dni po ued zi eli i świętach uroczystych dwa razy dziennie, a mianowicie:

w« iiMai,

,_,

o godzinie 6 rano i o godzinie 6 wieczorem.

MbycUwUinch M yli*»

fl. Bltziwikiege, S. Sokołtwsklego, K. Buch,laba

yach ksls}swycfc w Tan§wi», R zttzowit, Jasie, N tw je Sącza »a peronie w księgarni kolejowe}

PBBNUMEUA.TA WYNOSI:

w w-».i,

na cały rok na kwartał na1miesiąc

KJLt

40 koron

10 koron 3 kor. 60 hal.

t% państwie A u st ry a c k i e « ...............................................

43 koron

12 koron 5 kor. —

ae_ tar," k Niem!eckiem

56 koron

14 koron 5kor 60 hal

.»

* ° Włoch, Fran cyi, AnglH, Belgii, Szwajca ryi, Tu rcyi

l taayea państw, należących do związku pocztowego . . .

64 koron

16 koron »6 k.,r. -

Osobna preaumerata aa wydanie poranne wynosi miesięcznie a przesyłką pocztową 1 koroną

......

90 na,-, w miejscu i z odniesieniem do domu 1 koronę.

°y_

poranneg o w Krak owie po 4 hal,, a wieczorn. po 20 hal.; z przesyłka pocztowa 24 hal.

rrenurneratą przyjmuje się tylko od 1 do ostatniego dnia w miesiącu.

—

Listy z pieniądzmi

p pieniężne na pr en um er atę !_ogłoszenia (icseraty) uprasza się nadsyłać f r a n c o do Adminisiracyi

wosk w luszewie.

łfekutm aeye nteopieczftowaiie nie podlegają opłacie pocztowej. 1Astów niefran

nOWttiMfCrt BM WŁVlni!lle Blfi.

HpL’f) )i) n!iHanłiłnnnłi ni» iutrrona ui»*

Prenum eratę przyjmują: Administraoya Caatu w Krakowie i nrzędy poeatowe.

Miejsco w ą p r en u m e ratą księgarnia S. A. Kreytanowskiego, handle - St. Karlińskiego w Sukiennicach,

H. Kretschmera, Rynek 10, Biuro dzienników Hopcasa i Salomonowej, G łów na tr a fik a w Rynku głównym.

Ogłoszenia przyjmąjc się za opłatą od wiersza petitem za pierwszy raz 90 hal,, za każdy następny

po 10 hal.; układ tabelaryczny, cyfrowy, skomplikowany, pierwsny raz po 40 hal,, następny po 10 tui.

N a d e s ł a n e (na trzeciej stronie) od miejsca wiersza drukiem petitowym 60 hałe riy za każdy iwa.

Ogłoszenia i p ren u m e ratę priyjmuję: we Lwowie biura dzienników L. Plohna, A. Olszewskiego

St. Sokołowskiego. K. Buchstaba: w Ja ro sła w iu Biuro dzienników; w Podgórzu Poturakki Ky%ec*

w Przemyślu A. Juszyński księgarnia kolejowa, D. Heszeles; w Rzeszowie M. Weintranb’

w Stanisławowie Jasielski i Sp.; w Tarnowie M. Bockach; w Tarnopolu C. Halioter1

w P a r y ż u wyłącznie p. W. Raczkowski, 14 Cite de Trevise; w W ied n iu Haasenstein i Vo*ler (takie

w Hamburgm Frankfurcie n. M,, Berlinie, Lipsku, Bazylei i Wrocławiu), A. Oppelik, R. Mosse (taki«

w Berlinie, Hamburgu. Monachium i Norrinberdz§), H. Sohalek, M. Duke», i . Danneberg H Friedl

(tylko prenumeratę H. GokUohmidt k Comp.); w Frankfurcie a. l(. G. L. Daafce k Oeap.

Z«k»Mąutawądr« «pt*« :ą « M. VI

ADRES REDAKCYI i ul. św. Tom aeaa Nr SS.

Telefen Nr SO.

1 of 6 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction