Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 647 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Sm613

K%nm

Kraków, Czwartek 25 Listopada SIS.

toczni* LXVUL

«wf,swBea

CZAS

Wyd»»tr wlemom.

P o zajęciu Mitrowicy.

Po zajęciu Nowego Bazaru i Mitrowicy, zua

lazł s ’ę znowu w ręka;h austryackich prawie

cały Sanriżak Nowobazarski, który zajmowała

od roku 1878, na zasadzie traktatu berlśńskkgo.

Z tym kamienistym i górzystym krajem łączy

się c a ły ważny ckres historyi bałkańskiego pół

wyspu.

W roku 1878 otrzymała Austrya prawo po

imestczcnia s w och załóg w tej części dawnego

bcśaiaekiego wilajetu, która ciągnęła się pomię

dzy Czarnogórzem a S rbią. Załogi ?ostały tze

czywiśeift pomieszczone w miastach Nowym Ba

zarze, Plew!je Prc po!je i D;ug p -ije i pozost«

wały tam przez lat 3 0 ku »»d ,wclcniu tamtej

sz*j, podówczas jeszcze przeważcie muzułmań

skiej ludności. Okupacya ta jednak b ud zła zaw

sze nieckęć vr Serbii i Rosji, a zwł,szcza ta

osła’nia wyw oływ,ła ciągle dyplomatyczno zaj

śeia, których głównym ce!ein było utradtiisci

pozycyi austryackiej w S indżaku W e3zeie w r

1897, przyszło do znanego układu w Murzsteg,

w którym Austrya i Rosya porozumiały się co

równoległej akcyi na wschadzie. Układ ów był

następstwem zasadniczej zmiany w rosyjskiej

zagran=eznej polityce, która punkt ciężkościi diia

łani :i prłerzucił* do Maodżuryi i wogóle na da

leki wschód, sankdoując na raz’e sprawy bał

ksńsk e Watrses!ięźli wł ść n;« długo trwała. Woj

r a jnpońska postawiła nieprzebyte zapory rcsyj

ski-j ek sp airyi na azyatyrkim kontynencie; Ro

sya była zamszona ponownie szukać zaspokoje

nia ambicyj na drodze do Konstantynopola.

Zamianowanie w roku 1906 I«wcl*k ego mim

strem spraw zagranicznych stało się h*słem do

nowych zatargów z Austrj ą w kwestyi bałkań

skiej. Gdy br. Afthrental, dawny ambsasdor au

stryicki w Petersburgu, «bjął tekę spraw zagra

ni znych w Wirdain. rozpoczął natychmiast oży

wiOf ą działalni ść na vrschodłie. W roku 1907

mógł zspowiećziee w delegacjach, że A as ty *

otrzymała koncesję na budowę kelai żelazse.1

p zez Sandżak aż do Mitrowicf, celem uzyska

nia bez iośredniago połączenia z morzem Egej

skiem W;adomcść ta podsiałała na Rosyę jak wy

buch bomby, a Izwo!ski wystąpił z *zersgiem

ns t, kwestyonująeyeh zasadniczo prawo Aastryi

do budowania kołńi żelaznych na terytorynHa

turackiem. Usł«d z roku 1897 został faktyczm*

u.byteny, a Rasys zbliżyła aię do Anglii es«go

widomym znakiem by! zjazd Edwarda VII z M

lcołajem II w zatoce rcwa!skiej. Odtąd oba te

państwa postępują solidarnie na półwyspie bał

kańskim, a w sprawia reform w Macedonii prze

prowadziły swoją wolę, nie oglądając się na Au

stro Węgry.

Wypadki poczynają biedź szybkim krokiem.

Powstania młodolureckie, aneksya B śii, wresz

cie u*t|pieriio za’óg austiyickizk z Sandżaku

w roku 1908, oto główna epizody ba!kań-kifj

polityki XX wi8ku. Wyrzeczsaia się Sandżaku

było ze st ony Austryi czeazywistem pcświęcc

niem, gdyż w ten sposób rezygn wała z trady

cyjnych dążeń do uzyskania bezpośredniego po

łączenia z portem w Salonikach i ułatwiała obu

serbskim państwom bezpośrednia ?cknięcie i h

granic, C.prawda jeszcze w roku 1908 przera

żało ogól aie mnleGaaa e, że Turcya jest dość sil

ną, aby utrzymać na wodzy wielko*erb3kie aspi

raeye. Tym cz?san nadsz«di rok 1912 Po półro

cznej kampanii Turcya »traciła prawie wszystkie

europejskie posiadłości. Sandżsk dostał się w po

łowie Czarnogórzu, w połowie Ssrbii, a Austrya

zestala od południa okoloną przez wrogie pań

stwa, które marzyły o rozprzestrzenieniu się jej

kosztem.

Cała zresztą polityka Izwolskiego była do tego

skiero r an a, aby Serbię podburzać przeciwko

Austryi i mieć tam zawsze przygotowany pre

ttk«t do rozp częeia wojny. Posał rosyjski w

Bel,):rRdzic, Ha,twig, był- zręcznym wykonawcą

tego planu; Serbia coras wyraźniej zaczęła od

i/rywi.ć rolę połud -słowiańsitiego BPiemontutt, któ

rego zsdar,iem miało być zjednoczenie wszyst

kich Serbów pod ber!em Karageergiewiczów, i

pod rosyjski?m protektoratem. Rezultatem rycb

usiłowań był mord scrajewski i światowa wojna,

której caty ciężar spadł obecnie na Serbię.

Wojska austro-węgierskie opanowały zatem ca

nowo Sandż*k, a przynajmniej tę jego część,

k!óra w traktacie bukareszteńskim przypadła

Berbii. Resztki armii serbskiej ratują się ucieczką

do Czarnogóry, a główna je) siły, skupione około

Priaztiny, są już prawie otoczone przez Bułga

rów i Niemów, tsk, że nie unikną prawdopo

dobnie katastrofy. Rząd serbski przeniósł się do

Prizreni*, nędznej mieściny połażonej pomiędzy

Tetowem a PrisŁiiaą, a schroni się wkrótce

stamtąd do Albanii, aby przedostać się do n o

rza adryaiyckiego Całi Serfeśa wpadła w ręce

sprzymierzonych; jej wschodnią część już za

anektowała Bułgarya - na zawsze. Tak to nie

wybudowana dotąd kolej ser;dfacka stała się p o

średnim, aie biirkira powodem wojny europej

skiej i popchnęła Seib?ę na brzeg przepaści.

Powierzchnia Serbii obejmuje po ostatniej w oj

nie bałkańskiej 87 000 kw. kim Z tego zajęli

sprzymierzeni ju t 75.000 kw, kim. Serbom po

zostało tylko pogranicze albańskie od Mitrowicy

4a Dib.y i południe Macedonii z Monastyrem.

Na tej eiasoej przestrzeni, której ośrodkiem jest

obecnie Pryzrea, skupiły się resztki armii serb

skiej. która stamtąd będą ua;łowały przedostać

się do Adryafcyfeu; wobee jednaK charakteru al

pejskiego północnej Albanii i przy zupełnym bra

ku dróg jezdajch ucieczka ta jest m; żiiwą tyl

ko db; d obnej części rozbit?go wojska, które

przytem na całej drodze do morza nie znajdzie

żadnych rafiasów żywności.

Serbia została zdobyia przez wojska austro

niemieckie i bu ’garsHe w ten sposób, że piurw

sz”. r p;rując od północy i wschodu, zajęły okcL

30.000 kim. kw. w jednym kawałku, podczas

gdy Bułgarzy opanowali przeszło 40 000 alm

na przestrzeni nie zupełnie zwartej Wkroczyli

oni do Serbii w kilsu kolumnach, które zrazu

operowafy oddzielnie, a oprócz tego wkroczenia

wojsk frsncurki(h do Dojraou i Gewgćieli *mu

siło ich do zajęcia nad Wardarem stanowisk prze

dewsrystkiem obronnych. Ooecnie, gdy kampa

nia w Serbii północnej i środkowej jest właści

wie skończona, główne s ły bułgarskie zwrócą

się ku południowi, aby wyprzeć stamtąd Fian

cozów, o ile ti dobrowolaie nie odejdą do Sa

ionik. Po zajęciu Dibry, która stanowi zachodnią

językową granicę pomiędzy Albaóijzykami i Buł

girami. i Monis yiu, cała Macedonia znajdzie się

w rękach butgarskicb, a z edaoczemie nsrodowe

Bułgarów będzie faktem dokonanym.

Zwycięstwo na Kossowem Polu.

Z wojennej kwatery prasowej donosi spra

wozdawca wojskowy E. Leunhcff pod datą 24

b.m.:

Szybko przeprowadzona ofenzywa przez koo

centiyeznie postękujące z kilku stron wojskn au

stTo węgierskie, n ’emieakie i bułgai’skie, dopro

wadziła do zajęcia Mitrowicy i Prisztiny ; rówDO

cześaie ostatnia jeszcze w rękach sarbskich po

zostająca część lioii kolejowej Skoplje Mitrowiea

dostała się w posiadanie sprzymierzonych. Ar

micm austryackiej, niemieckiej i bułgarskiej

w równej K.ierze przypada zasługa w uzyskaniu

tego sukcesu. Mitrowicę zdobyła grupa wo sk

austryacko-węgiers^ich, klóre w pochodzie wzdłuż

doliny lbsru zajęty poprzednio miejscowość Bol

ietin. Grożący im cios us łowali Serbowie jeszcze

raz powstrzymać na pófnoc od Mitrowicy; ani

koło Bandolu, ani koło Barany nie zdołali je

dnak powstrzymać prących nsprzód batalionów

górno-węgierskich; również nie udało się Ser

bom przeszkodzić przeprawieniu się przeciwnika

przez rzekę Sitnicę. W zaciętych walkach z«

brano do niewoli 700 jeńców serbskich, przez

co ogólna liczba wziętych do niewoli przez woj

ska sprzymierzone Serbów osiągaięta 101.000.

Ku Pmztin;e podsunęły się siły armii Galiwi

tsa, oraz oddnicły wojsk btiłgaiskicb. Niemieckie

kolumny zbliżyły aię do miasta gościńcem, który

a wschód od linii kolejowej prowadzi od stro

ny rzeki Limu przez S;cewgką. Z armii Bojadje*

wa ta grupa stała najbliżej miasta, która w ści

słym kontakcie z niemieckim oddziałem po prze

kroczeniu Golijskiej Planiny nadeszła od wscho

du przez Prapaezdcę. Niemieckim kolumnom pe

wiodło się najoierw wyrzucić przeciwnika z mia

sta. Natychmiast po wkroczeniu niemieckich stra

ży przednich do Prisztiny cd strony Butowca

nadc ągaęły wojska bułgarski«. Serbowie w po

spiesznym odwrocie pozostawili 2000 dawnych

eńcóW austryackich, którymi natychmiast zao

piekowały się wojska sprzymierzsae.

Zdobycie Prisztiny pociągnie za sobą ważne

aastępstwa pod względem strategicznym. Silnie

ku wschodowi wygięta pę tla frontu bojowego

w której wśród walk postępowzły naprzód nie

mieckie 1 btłgarłkie siły cd półnccy i południa,

doznała znacznego skrócenia i uzyskała jednolity

kierunek bu zachodowi,

Wojska austryacko-węgierskie srmii jenerała

Kóvessa. które s*rZ!58zty przez Nowy Bazar, p v

sunęły się wśród walk dalej ku południowi bu

Czarnogórze i odr ueiły serbskie oddziały feu po

granicznemu łaócu- howi gór Mokra.

Wczorajsze su-scesy rozstrzygnęły stanowczo e

zwycięstwie na Kossowem Polu.

Szkolnictwo w K r^lettwie.

Z Pińczowa donoszą:

Ziemia pinezowska, leżąca na południu Kiele*

ieckirgo był* przed wojaą w t«m położeniu, że

ze względów ,strategicznych" nie przechodziła

;)rzez nią żadna droga żelazna, ani nawet

bita.

—

U rudDi.ło to niezmiernie komnnika

oyę j o światem, a tem samena przenikanie wpły

wów kulturalnych. O stanie kulturalnym pincrow

*ki* go daje poję ;ie następująca statystyka: na

blisko S60 wiosek (22 gminy) było tu przed woj

ną tylko 70 szkr ł niektóre jednak gminy, a mię

dzy iaremi i dość duża gm;ni piuczowska, nie

posiadały żadnej szkoły, W samym Pińczowie

na 12 blisko tysięcy mie :z;?ań sów zaledwie 246

dzieci pobierało naukę w szk łach puol!cznych

niższych Ze szkół średnich istniało rosyjskie

progiinna;=yum rządowe męskie i 4-klasowa pen

s ja prywatna żeńska, ta«ie dziś otwarta. Po

sz? ściomissięcznych walkach nad Nidą na ziemi

pinczowskiej zaledwie 4 budynki szkolne pozo

stały nietknięte. Dzieci przez cały zeszły rok

szkolny przeważnie nie pobierały nauki. W ta

ki; h warunkach objs,ł kierownictwo nad sprawa

mi szkolnictwa powiatu pinczawskiego z ramie

nia wiedz okupacyjnych austro węgierskich p. Ta

ras, inspektor szkolny. W ciągu trzymiesięcznego

istnienia Komendy Obwodowej w Pińczowie, t, i

od 1 czerwca do 1 wrześaia r. b.. zdołał otwo

rzyć 80 szkół, Około 1 grudnia otwa:tą zostanie

setna sskoła w pomiecie pinczow»kit», a zaiem

w tak niepodatnych dla rsormalnego rozwoju ży

cia warunkach wojennych nie tylko, że mucho

mione zostały wszystkie szkoły dawniejsze, lecz

w ciągu paru miesięcy przybyło 80 nowych szkół,

t. j . 43 proc., dzięki czemu obecnie 10.000 dzieci

pobiera naukę szkolną. W Pińczowie n. p. z 246

uczących się dzieci liczba wzrosła do 800. Gmina

pinczowska, nie posiadająca dotąd ani jednej

szkoły, uchwaliła niedswno, wskutek interwencyi

inspektora szkolnego, otwarcie siedmiu szkół.

Wszystkie szkoły dawniejsza w powiesi« wzna

wiane są na warunkach poprzednich: gmina po

nosi te same ciężary, co przed wojną, a władze

kupacyine asy«nują sumę, jaką dawniej łożył

rząd rosyjski. Nowe szkoły otwierane są w ka

żdej wiosce, w której znajduje się co najmniej

40 dzieci, oraz gdy dana wieś lub gra na podej

muje się dać lokal na szkołę, a także fundusze

na jej utrzymanie, t. j. światło, opał i t. p,, Ko

menda obwcd)wa daje wówczas drzewo z lasów

nądowych, pokrywa koszty urządzenia (zrobie

nia ławek) i opłaca nauczyciela. Pedkreś’ić nale

ży, że cały personal nauczycielski składa s;ę z

?ił miejscowych, uzupełnion?cb wycbowańcaoii

semioaryum nauczycielskiego w Jędrz)jowis. Lo

kale na szkoiy są w bieżącym roku szkolnym

przeważaie wynajęte, odpowiadają jednak, o ile

możności, warunkom hygieny. W Pińczowie szko

ły miejskie przeniesiono do lokalu po b. gimna

zyum, które w roku bieżącym nie mogło być o

twarle z powodu braku sił. Z przyszłym rokiem

szkolDym niezawodaie będzie otwarte jako 8 kla

sowe gimnazyum klasyczne. Płace nauczycielskie

pozostały na razie te same, co przed wojną, do

dano jednak 25 proc. poaayi, jako dodatek wo

jenny, co nietylko wyrównywa, ale przenosi ró

źntcę kursu, jaka powstaje ze zmiany waluty

Nauka w szkołach jest bezpłatną. Ważną inowa*

cyą, wprowadzoną w powiecie pińezowskioa j*st

to, żb pieoiądre na rzeczowe potrzeby otrzymają

nauczyciele nie za pośrednictwem gminy, łe;z

bezpośrednio, dzięki czemu nnikają n:ejzdnokro

tnie przykrej zależności od wójtów, najczęściej

niżej kulturalnie od nich stojących.

W bieżącym roku szkolnym wszystkie nieza

możne dzieoi otrzymały bezpłatnie książki, ze

szyty i t. p potraeby nauko ?e od Komendy

0 bwodo7 ej która pod przewodoictwem pułko

wnika Dobieckiego popiera z przychylnością spra

wy szkolnictwa.

Program szkolny uległ pewnym zmianom. Re

ligii ndzielają obecnie wszędzie księża; w tyrr.

celu gminy obowiązane są dostarcżać bezpłatnie

podwód. Jako wynagrodzenie za pracę otrzymu

taują księża na razie pansyę według taksy, jaka

dotyczyła cywilnych nauczyc,eli religii. Poza ję

zykiem polskim i reltgią, wykładane są w nzkc

)ach: arytmetyka, wiadomości z dziejów i przy

rody, rysunki, śpiew, gimnastyka i roboty.

—

Wprowadzono zatem kilka nowych przedmiotów,

tak koniecznych do całkowitego rozwoju dzie

cka, a dotąd w szkołach ludowych Królestwo

przeważnie nieznanych. Podręczniki we wszyst

kich szkołach pozostawiono na razie dawniejsze

t. j. Kędzierskiego i Wocalewskiego; arytmetykę

rosyjską zamieniono, rzecz prosta, na polską.

Szkoły dzielą się na dwa typy : 4 o klasowe,

tstóre przygotowują d« I klasy gimnazyalnej i

l-o klasowe, również z czteroletnim kursem, lecz

nieco mniej ob *żernym. Pierwsze mają więksią

ilość nauczycieli; jest ich dotychczas zaledwie

śaSsśM

cztery: w Pińczowie, Działoszycach, Ska?mierzu

i Kazimierzy Wie k ej.

W 3 i 4 klssis tych szkół wprowadzony zo

stał język i iemierki. Rok s *kpiny zaczął »ię 1

września, skończyć się ma 15 lipca. W paździer

niku urządzono dwutygodniowe wakacye ,karto

flane", przychodząc tym sposobem z pomocą go

spodarzom. Zbyt duża ilość dzieci wpływa na

to, że dzień szkolny został pod?;iełony: rano 3

godz, uczą «ię dzieci starsze, popołudniu 2 go

dziny młód;ź?. Lekcye śpiewu wykorzystane są .

w ten sposób, że dzieci co niediielę śpiewają

w kościołach, Podkrsś ić jeszcze należy projekt

wprowadzenia do saliół nauki gospodarstwa ko

biecego (gotowania, prania itp.) dla dziewcrąt i

praktycznego rolnictwa chłopców. W Pińtzowie

wprowadzono naukę szycia; pozałem w projek

cie jest otwarcie w Pińczowie kursów dla doro

słych analfabetów. Akcya na polu szkolnictwa

zaczyna poruszać już i szersze masy; chłopi po

czynają rozumieć pożytek szkoły; to też spoty

kają się już w ypalki, że sami Btatają się o

otwieranie szkół. W Błzowie n p gospodarze

z włisnej inicyatywy założyli szkołę i zwrócili

się do Komendy Obwodowej o mianowanie nau

czyciela.

Zarys powyższy, rozszerzony także na inne po

wiaty pod administracyą austro-węgierską, świad

czy o ridykslnej zmianie dotychczasowych sto

sunków oświatowych w Królestwie.

Z Piotrkowa dom szą:

We wszystkich miejscowościach powiatu piotr

kowskiego, w których nastąpiło już uruchomie

nie ezkół, przeprowadza *ię obecnie, dzięki gor

liwości inspektora szkoln?go prof. E, Koro a, za

opatrzenie ich w urządzenia i pomoce n;ukowe.

Na ścianach sal szkoiny;h zamiast obrazów pou

czających o potędze Rosyi, zjawiają się obrazy

z dziejów Polski portrety królów, wieszczów i

bohaterów narodowych. Poza tem otrzymują

wszystkie szkoły wiejskie mcpy ziem polskich,

tablice’do nauki o rzacracb, tablice przyrodnicze,

araz inne urządzenia, które dotąd można było

oglądać wyjątkowo w zamożniejszych szkołach

pry watnych, Dostarczeń em tych urządzeń wła

dzom szkolny.m zajmuje s;ę Centralne biuro

szkolne. Niektóre z przedmiotów wytwarza się

na miejscu, dając w ten sposób zarobek pozba

wionym pracy rzemieślnikom

Komenda ohwodówa w Pict:kowie wydała do

zarządów wszystkich publicznych szkół pospoli

tych w obwodzie następający okólnik (Nr 18605):

,,Z uwagi na to, że pierwszym warunkiem roz

woju szkoły i wszechstronnego postępu młodzie

ży jest należyte wykształcenie nauczycielstwa,

postanowiła c i k. Komand « obwodowa w miarę

możności dostaiczać nauczycielstwu bezpłatnie

dzieł i broszur treści ściśle fachowej oraz ogól

nie kształcącej, a to ce!ein pogłębienia wie;!ży

dydaktyczno - pedagogicznej nimcsycie!stwa, tu

dzież należytego zaznajomienia go z narodowymi

i obywatelskimi obowią:kami. Spodziewać się na

leży, że ogół nauczycielstwa z zadowoleniem

przyjmie powyższą akcyę, tera więcej, że zawsze

zabii gało oao o zdobyć e jak najwyższego po

ziomu wykształcenia fachowego".

W sprawi« reemigraeyi

Naczelny Komitet Narodowy otrzymał nastę

pująca pismo od Komitetu Obro?y Narodowej

z Ameryki Północnej:

»Brak paóstwewcści polskiej, wyaisk;)jąe pię

tno na wszelSich przejawach życia społecznego

i gospodsrc?:ego, musiał także wywrzeć swój

SZYMON MATUSI AK.

Echażołirstie i pietoi Mu.

Kiedy teras nasi wiejscy w ojacy w Legionach

c?y w armii wkraczają na Białą Ruś lab już na

jej obszarach krwawe staczają walk?, to z pe

wnością niejednemu s nich sama nazwa kraju

przypomni pieśń o nim, śpiewaną w stronach

rodzinnych, pieśń, która znowu go pouczy, że to

kraj rie obcy, że rn tu nie pierwszy, że tu by*

wali już niegdyś jego ojcowie i kraj ten posia

dali.

—

Jak io? Lud nasz prosty wie coś jeszcze

dotądoBiałejRusii oDiejśpiewa? - Atak1

Z lat moich dziecinnych dc skonało pamiętam, że

kiedy wesele, powracając do wsi z kościoła pa

rafialaego po ślubie, zajeżdżało przed karczmę,

żeby się w niej pokrzepić napojem, a polem za

tańczyć, dopóki w domu panny młodej nie przy

gotują weselnego obiadu i wesela nari nie zapro

szą, to starszy drużba, zwrócony do starosty we

selnego, śpiew ał:

Hej, starosto, wiełemozny penie,

Kejse nasa ehorogiewka ,.stenie ?

Cy w Krakowie, cy na Bioły Rusi?

W ty kareymie stenowić sie musi!

Ziana była niegdyś ta pieśń i niezawodnie

znana jest jeszcze nie tylko w mojej wsi ro

dzinaej, w Stalach, w dawnej pu3zezy sędomier

sklej, ale i wszędzie w Polsce, bo ślady jej na

pot)kamy i gdzieindziej. Zanotował ją n, p. Kol

berg (koło 1885) w Kieleckiem aż w dwu wer

syach. Jedna z nich (z Solca Kolberg, Kiełe

ckie, I. 82) brzmi:

O hela ino, starościcu panie,

Kędyz nasa chorągiewka stanie?

Cy w Krakowie, cy na Biołej Rusi?

W tera karcmisku stanowić się musi!

A draga (z Kuchar i Ckarzewic, Kolberg, Kie

leckie I, BO):

A hela, hela, starościcu panie,

A kędyz nasa chorągiewka stanie?

Cy na Podolu, cy aa Białej Rusi?

—

Pod panem Chrzanowskim stanowić się musi!

(P. Chrzanowski to dziedzic Charzewic, a więc

i karczmy, przed którą wesele zajeżdża).

W Przyborowiu zaś (w Galicyi, w pow. brze

skim, dzisiaj jeszcze śpiewają (zob. L ud, XlV, 259):

Starosiu, starosiu, wiełemozny panie,

Gdzie nase wesele z chorągiewką stanie?

ale dalszego ciągu już zapomnieli.

Jeżeli jednak piosnka ta dzisiaj jeszcze przy

pomni się naszemu wiejskiemu żołnierzowi na

Białej Rusi, to przecież jeż jej w *upełności zro

zumieć nie potrafi; a nie tylko on, ale i my

także, bo już ją pajęczyna wieków do snu otu

liła i śniady proch wieków grubą warstwą obsy

pał. Wobec tego niechże mu i nam objaśni ją

komentarz, usłużny przewodnik i tłómacz parnią

tek przeszłości..

Jak Polska długa i szeroka, składał s’’ę nasz

ludowy orszak weselny, kiedy wygtępował na

zewnątrz, z jadących konno i na wozach. Konno

jechali zwyczajnie liczni drużbowie (młodzi lu

dzir) z panem młodym, starszym diużbą i cho

rążym na czele, na wozach zaś starostowie (starsi

gospodarze) z najstarszym starostą i kobiety, tj

starościny i drużki z najstarszą starościną i star

szą dróżką. Skutkiem tego przedstawiał się nasz

orszak weselny jakoby oddział polskiego wojska

konnego (chorągiew) z taborem (trenem), a to

tem bardzie], że wśród konnych był chorąży,

który istotnie dzierżył w rękach biało-czerwoną,

nieraz bardzo zdobną chorągiew, *atykaną w cza

sie postoju na szczycie domu, w którym zatrzy

mywało się chwilowo lub odbywało wesele i że

drużbowie występowali niekiedy także z chorą

giewkami, niby husarze polscy z drzewcami.

Nic też dziwnego, że orszak weselny zowie

się w śpiewach weselnych dość często jeszcze

dzisiaj to drużyną, to chorągwią (cho ągiewką)

co u nas przez długie wieki oznaczało zwyczaj

nie wojsko, zwłaszcza konne. Chorągiew weeelaą

wręczał chorążemu najstarszy chorąży, pan We

ncla, w obeciości starsrego drużby, który był

zastępcą chorążego, przyczem śpiew chórowy

upominał inb, żeby strzegli tego znaku, jak oka

w głowie, n ’by honoru pułkowego, W sędom er

skiem chór śpiewał (Kolberg, Sędomierskie. 89)

Pamiętajze starsy drużba o chorągiewce!

Jak sie chorąży napije, bedzie stroił brewerye,

To mu ją weźcie!

W Kielecbiem, jak świadczy Kolberg, jeszcze

do niedawna powiewała na domu weselnym cho

rągiew biało-czerwona i drużbowie uwijali się

ua koniach z chorągiewkami takiegoż koloru

(Kolberg, Kieleckie, I, 65). I tam też, gdy pao

młody z chorągiewką weselną, w otoczeniu druż

bów stanął przed wrotami młodej, aby ją za

brać do śiubu, śpiewano (Kolberg, Kieleckie,

I, 106):

Przyleciało trzech sokolików

Nad Niedźwiedzkie wrota:

Rozciągnęli *horągieweckę

Od scerego złota.

Ta chorągiewecka dziwnie zapisana:

Wydźze do nas, moja Kasiu kochana!

Dzisiaj już zdaje się wszędzie chorągiew we

selna zaniechana (rozbiory ojczyzny najwięcej,

zdaje się, przyczyniły się do tegó), ale niemal

wszędzie jeszcze starszy drużba, który niegdyś,

ak już powiedzieliśmy, bywał zastępcą chorąże

go, zowie się także chorążym,

—

a stsrsza

drużka chorążą — i wszędzie prawie utrzy

mują się jeszcze śpiewki weselne, które o cho

(ągwi weselnej wspominają, Więc też w Przybo

rowiu, choć już chorągiew weselaa dawno zsgi

aęła, gdy wesele po ślubie zajeżdża przed kar

czmę, śpiewają:

Starosiu, starosiu, wielmożny panie,

Gdzie nase wesele z chorągiewką stanie?

Więc też i w Pławie, w pow. mieleckim, cho

ciaż chorągiewka weselna dawno zaginęła, do

tąd śpiewają:

Jedzie, jedzie weselisko,

Już wjeżdża we wrota:

Wiezie z sobą chorągiewkę

Ze samego złota!

Więc też i w Międzyrzeckiem, choć i tam cho

rągiew wesalaa także zaginęła, datąd śpiewają

(X. Błeszyński. Bojarzy międzyrzeccy, 59):

Przyjechali swatowie z daleka,

Po sta wili chorągiew z wysoka.

Gdy dawne nasze wojska polskie zatrzymy

wały się gdzie na dłuzszy postój, budowały so

bie, jak to wiemy ze Statutu wiślickiego (zob.

tłomacaenie jego polskie z r. 1449) stany, t. j.

chałupki z drzewa czy!i Btanowiły się, skąd

potem stanowić się znaczyło tyle, co z a

trzymywać się; skąd też i dzisiejsze z a

stanowić się tyle, ca zatrzymał sięnad

czemś myślą.

Jeżeli jeszcze do tego dadamy, co powszech

nie wiadomo, że Kraków, to dawna stolica, a

Biała Ruś (województwa: mińskie, połockie,

mścisławskie, witebskie i smoleńskie) to kresy

jej północne: to pieśń weselna, e której mó

wimy :

Hej, starosto, w iełem ozny penie,

Kejze nasa chorogiewka stenie ?

Cy w Krakowie, cy na Bio?y Rusi?

W ty kareymie stenowić się musi!

stanie się zupełnie zrozumiałą: Wesele zbliża się

do karczmy, w której ma stanąć, wracając po

ślubie z kościoła do domu, więc chorąży, niby

przewodnik jakiejś wojskowej chorągwi, zapytu

je starosty, niby jej dowódzcy, gdzie chorągiew

ka ma zatrzymać się w stanach, czyli gdtie się

ma stanowić: czy w stolicy kraju, w przecu

dnym Krakowie, na południowych, spokojnych

kresach ojczyzny, czy też na północnych zagro

żonych jej kresach, na Białej Rusi, z obliczem

i mieczem zwróconym przeciw Hyperborejczy

kem, zawziętym wrogom? Trzeba się domyśleć,

że starosta wskaiuje karczmę; poczem chorąży

z widoczną niechęcią powiada, że w tem oto

karczmisku ich chorągiewka, godna lepszego lo

su ,stanowię się" muei.

Łatwo także po tem objaśnieniu zrozumieć:

jakich czasów ta pieśń jest zabytkiem i przy

poranieniem ? Gdy powstawała, Polska była po

tężna: granice jej sięgają od Karpat i Krakowa

sż poza Białą Raś i Połock, boć pieśń zawiera

pytanie : czy chorągiewka ma stanąć w Krako

wie, CEy na Białej Rusi? A skora tę Białą Roś

nawet prosty l u i nasz tak dobr?e zapamiętał,

to widocznie stała się oaa w eaiej ojczyźnie

bardzo głośną, a tak głośną i sławną nawet u

naszego prostego ludu musiała ta ziemia stać się

za króla Stefana Batorego, kiedota i nasz lud

wiejski z rycerstwem pod wodzą wielkiego mo

narchy, szedł na Połock, zdobywał Wielkie Łuki

i Psków. Pieśń ti, to niezawodnie czcigodne

echo tych wielkich wojen, które niezrównany

wódz podjął dla ugruntowania wielkiej ojczyzny.

A gdy i dzisiaj brzmi na tej Białej Rusi zno

wu polzki oręż: to jakże nie przypomnieć sobie

tego echa i nie zawołać z wielkim poetą:

O wieści gminna, ty Arko przymierza

Między dawnemi a młodszemi laty...

O pieśni gminna, ty stoisz na straży

Narodowego pamiątek Kościoła!

Tyle wieków przeszło, tyle klęsk i nieszczęść

nad nami się przewaliło, a to echo brzmi wciąż

jeszcze.. bo

Płomień rozgryzie malowsne dzieje,

Skarby mieczowi spustoszą złodzieje —

Pieśń ujdzie cało...

Uszła cało, dawne opowiada czasy, łączy prze

szłość z temźaiejszością.. A zarazem przecho

wuje jakiż wierny, jakiż wspaniały obras ducha

ludu naszego z owych tak wielkich czasów!

I chłop nasz wtedy, podobaie jak szlachcic, czu

je, jak wielka jego ojczyma Myśl ta przepełnia

jego serce radością i dumą, wśrad której przy

chodzi mu na myśl: że jemu hasać w samej sto

licy tej ojczyzny, w starym, prześlicznym Kra

kowie lub tam daleko, na pćłaocnyeh jej kre

sach, gromić wroga, a nie kwaterować się w tesa

marnem, ciasnem karczmisku 1

» goozmre 9 ra»» i a godmi* 3 popołudni»,

t a e r wieczorny 10 hai., ranni 10 h a l } * przesyłką pocstcwąj

pbbkuiiera!..oJ.rw12^

"”’12w

WKs«kewI«w

.....................

*8 ko?l* °* ** ŁTwL ; |*kw.l«UL

****:::

:::

* tZl ?Sr:i

3te,:i

?«^wa^fW53S2:::::::::: 2as !SKSi:^S!S

Do wszystkich państw, należących do *wiązka pocztowego 48 koroe 12 kor -

4ter -

Wpaństwie rosyjskiem (abonament przez urzędy pocztowe) 18 rb. 80 k, 4 rb. 70 1l 1 rb, 60 ko*

arsędowdgo «rykaza pism StagrsjnicznYcbL. si*j*cycls debit w

Moekwie*i Od«»i*ttSv

POCS!tow.- ! w Petersburgu, Warszawie, Kijowie, Wi!ni«

MdSKWJft I uciesses l mnych miast 1 wsi inoża* prenumerować Czas, posyłane poczta należyto*^

do urzędu pocztowego najbliższego z popiej wymienionych w i ę S b C l t

Prenumeratę I ogłoszeni* przyjmują: w Warszaw ie biuro ogłoszeń Cngra. L i E. Metz! i Sra

Międzynarodowe Biuro ogłoszeń _ w Kijowie księgarnia L. Idzikowskiego - w W a n l , f i

dzienników K. Tauber*,

P re n u m e ra tą przyjmująi AóaiSMiatratfi Cmau w KrakOK.de l arsędy pocztowe M iejscową pro

n u m e ratą księg.A A Kizyisjaowłkiege, handle 81. Karlitiekiago, trafika w Sukiennicach, fiinre dii*»

«cpc**» I Salomonowej, Gł Trafika Sf* Iwowlz ,’Cias" Jul 4« *akycl* » tlirsck ! t u t A. *Itriwzk!«»»,

8. lekaławskUęi, K Sachstabi, a» nacjach ka!ejtwycb w Tatunia, ftmiow)t, laślt, !lawy* Sącza u »«mle

ar ksfągaral kslzjswcj, tsfoitż aa laaycb *fiwaitjziycb «tscjacb a |Mrty«r*w kaiejtwycb.

Ceny «gło szeń ; od wiersza petitem sa pierwszy raz 20 baL, za każdy następny po 16 hal.: nkfad tańw

taryezny, cyfrowy, »komplikowany pierwszy raz 40 hal. następny po 15 hal. N adesłan e i Nekrologia

*4 miejsca wiersz» drukiem petit. 60 hal. ta każdy raz. Głosy publiczności po 2 kor.; ktftuaikaly handlowe

pokronlcef po dziale ekonomicznym; kommfkatyprywatne, *luby,zaręczyny itp. po 1kor.od miejsca wianie.

Ogłoszenia I prenumeratą przyjmują we Lwowie biura dzienników L. Piohna, A Olszewskiego.

8t. Sokołowskiego, K. Buchstaba; wJarosławiu Biuro dzienników; w Podgórzu Połurslski; w P rze

myślu A Juszyóski kaięgarnis ! E. Billet; w Rzeszowie M. Weintraub; wStanisławowie Jasiek

ski i Sp.; w Tarnowie M. Rockach. O. Haut, w Tarnopolu Komamewaki, w Paryżu wyłączni«

ŁW. Raczkowski, 14 Citd de Troviae, w W iedniu Haasenstein 6 Vogler, R Uosie (także we wizyit

ch filiach)’ H Srhslek, 41. Duke», E Braun. J. Dauaeberg, Bock dl Herzfeld, H. Friedl (tylke pre

numeratę H. Goldschmidt A Comp.); w Frankfurcie ł M G. L. Daube A Comp... w Pradze czc

«klej Fr. Horerkn. Listy a jpieniądznu 1 przekazy pieniężna nt prenumeratę i ogtoszeuia przy«

wujo Adżtunistrtey* Czaua w Krakowie. R tkU m a cyt nit.cpiecz(towan* nie podlegają opłacie pocztowe).

lia tó o nieopłaconych nie priyjmuje *ię Rękopisów nadsyłanych nic zwraca ai«

JgKF" Z« każdą ulaną ad?«» dopłaca clą 49 bal.

*DRES REDAKCYii uL iw. Tomasze Nr 88.

Telefon Nr 8«

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction