Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 681 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

N,T 237

Kraków , Czwartek 15 Października 1908.

Rocznik L X I.

(Wjdauic wieczorne)

Wystawa austryacka w Wa-szawie.

Rosnący w silę bojkot towarów austryackich

w Turcyi i Serbii, tcm większej aktualności na

daje usiłowaniom skierowanym na zdobyci* tar

gów Królestwa Polskiego. Bo niema się co łu

dzić: eksport austryacki na wschód musi ucier

pieć. Kie wdając się w rozstrząsanie polityczne

go stosunku pomiędzy Wiedniem a Berlinem, za

pewno przyjąć można, że nawet przy najlepszych

anstryacko-niemieckich stosunkach, Kieracy ani

na chwilę nie zawahają się, kiedy zdarzy się

sposobność objęcia spadku po handlu austryackim

na Bałkanach. A jest to handel znaczny, bardzo

nawet znaczny, bo 20 procent tureckiego importu

pochodzi z Austro-Węg:er, nie mówiąc o Serbii,

gdzie oi szczoteczki do zębów do lokomobili, od

bucika aż do fortepianu —- wszystko jest m ade

in Amina.

Nikt nie może nawet czynić zarzutu Niemcom,

jeśli zechcą spadek objąć, ale tak samo nikt nie

może czynić zarzutu Austryi, jeśli zechce wyko

rzystać sytaacyę w Królestwie Polskicm. Akcya

jak wiadomo — została już wdrożoną, a urzędowe

osobistości w Austryi z uznania godną skwapli

wością wzięły w niej udział. Ale w kołach prze

myślowych austryackich zarówno jak w gronie

importerów warszawskich, istnieje przekonanie,

że jedna jest tylko do celu droga. Żeby kupiec

polski zwrócił się z zamówieniami do Anstryi,

potrzeba, by wprzód wyroby austryackie pozna!

Trudno ładzić się , że każdy kupiec puści się na

objazd po Austryi, żeby poznać co i w jakich

warunkach Austrya produkuje, kiedy i produkt

i ceny niemieckie są mu już dokładnie znane

Góra do Mahometa nie przyjdzie — musi więc

Mahomet przyjść do góry. Z tej rozwagi płynie,

że na ożywienie anstryacko-polskich stosunków

handlowych wpłynąć może przedewszystkiem wy

stawa przemysłu austryackiego w War

szawie.

Rząd, który tak wielkie kwoty daje nieraz na

poparcie oddziałów austryackich na wystawach,

które bardzo małe tylko dla naszego eksportu

przedstawiają szanse, powinien nie pożałować gro

sza w wypadku, gdzie wystawa przynieść musi

bezpośrednio i bardzo znaczne zyski. Dotąd nie

bardzo wiemy, czy miliony przeznaczone przez

budżet ministra skarbu na poparcie eksportu,

w właściwy użyte zostały sposób; tu nastręcza się

sposób użycia z pewnością korzystny. Wiadomo

nam, że myśl urządzenia takiej wystawy w kolach

przemysłowych austryacki cb, przyjęta została z naj

większym cntnzyazmem, urzeczywistnienie jej je

daak zależy w pierwszym rzędzie od poparcia

rządu. Taka wystawa bowiem wymaga wiele na

kłada, bo musi mieć charakter bardzo poważny

i objętość taką, jaka odpowiadałaby rozwojowi

austryackiego handlu i przemysłu. Żc w Warsza

wie wystawa przyjętąby była z największą sym

patyą, nie potrzeba chyba dodawać. Działać je

dnak należy szybko, aby kto inny nic zajął miej

sca opróżniającego się przez bojkot wyrobów nie

mieckich.

%yrfzl w Poznaliskiem.

Hakatyzm, jak gdyby nie wystarczały mu jesz

cze te siły, któremi rozporządza, ogląda się za

werbunkiem. Tak przynajmniej sądzićby można

z artykułów, pojawiających się w prasie berliń

skiej, a traktujących kwestyę żydowską w Po

znańskiem źe stanowiska wojującej niemczyzny.

Kwestyę żydowską? Przedewszystkiem trzebaby

spytać, czy kwestya ta w Poznańskie m naprawdę

istnieje. Nim jednak rozważymy to pytanie, trze

ba stw’crdzić, żc w ostatnim numerze Zukunfł

pojawiła się propozycya, aby żydów wciągnąć

energiczniej do walki z Polakami. Żydzi — po

wiada organ p. Ilardena-Witkowskiego — są do

brymi Niemcami, lecz niemiecko-protestanckie

władze i ludność na kresach patrzy na nich przez

ramię, traktuje jako obywateli drugiej klasy. Że

zaś i Polacy nic o nich wiedzieć nie chcą, przeto

żydzi wywodrowują tłumnie z pola walki, polsko

niemieckiej, udając się przeważnie do Berlina.

Od czasu sprawy Ealcnburga, p. Harden-Wit

kowski jest zbyt wyraźnie Mesyaszem niemczy

zny, aby można sądzić, że nie potrafi zgodzić

swych sympatyj dla Prus, z obowiązkami swych

byłych współwyznawców. — Wciągnięcie żydów

w szeregi korpnsu hakatystycznego byłoby po

mysłem niezawodnie genialnym, gdyby nie fakt,

że to stało się już o tyle, o ile stać się mogło,

t. zn. żydzi, mając do wyboru między polakiem

kowadłem a niemieckim młotem, stanęli po stronie

silniejszej. Czy i jakie z tego odnieśli korzyści,

to rzecz inna. Emigracya ich do Niemiec, w szcze

gólności do Berlina, wskazuje, że spodziewane

beneficya zawiodły i że muszą rezygnować z o

degrania ważniejszej roli na kresach. Kola dobrze

poinformowane twierdzą, żc żydzi nie mogli po

stąpić inaczej, niż postąpili. Gdy rząd, inauguru

jąc politykę bakatyslyczną, wezwał wszystkich

nie-Polaków do walki przeciw Polakom, żydzi

namyślali się przez jakiś czas i wreszcie przeszli

do obozu antypolskiego ze strachu przed rządem,

aczkolwiek nie uczynili tego nazbyt chętnie, choć

by dla wielu handlowych stosunków, które mu

sieli rozwiązać po tem przejściu. Rezultat, jak

powiedziałem, zawiódł. — Przyczyny są dwoja

kiej natury.

Co do Niemców, żydzi nie mogą liczyć na ża

dne poparcie ludności, w przeciwieństwie do władz,

co wyraźnie zaznacza autor artykułu w Zukunft,

Dr Kassel. — Władze idą im na rękę, np. urzę

dowy spis niemieckich rzemieślników, kupców i

przemysłowców, który otrzymują osadnicy komi

syi kolonizacyjnej celem bojkotowania Polaków,

spis ten nie robi żadnej różnicy między Niemca

mi, a żydami. Podobnie postępuje komisya kolo

uizacyjna w swym urzędowym organie. Niektóre

miejscowości wyglądają w tym spisie na kolonie

żydowskie, tylu wymieniono żydowskich adwo

katów, lekarzy i firm kupieckich. A jednak -

i w tem Z ukunft ma racyę — rezultat finansowy

jest lichy. Niemcy protestanci nic chcą kupować

u żydów, nie wchodzą z nimi w intercsa. Trzeba

pamiętać, że nacjonalizm pruski był zawsze pod

szyty antysemityzmem. Najzacieklejsze pisma an

typolskie, jak berlińska Slaatsburger Ztg , miały

równocześnie barwę krwawo - antysemicką. Nie

przeszkadzało to dziennikom notorycznie żydow

skim, a te są w Berlinie największe i najwpły*

czny, już się dokonało, widzieliśmy, źe bez sku

tku, jeśli idzie o zwiększenie sympatyj ludności

niemieckiej. Braterstwo broni nie złączyło Niem

ców z żydami na gruncie poznańskim, mimo po

)arcia rządowego, jakiem cieszyli się kupcy i

irzemyslowcy żydowscy, jako ,,Niemcy".

Ita

część wywodów Dra Kassela jest bodaj że naj

bardziej znamienną. Ten urzędowy spis firm, u

stórych ma osadnik pokrywać swe potrzeby, spis

wykluczający firmy polskie, należy do dokumeu

tów, niemających konkurencji w świecie cywili

zowanym. Wszak tu nikt inny, jak rząd sam usi

uje rujnować swych własnych poddanych dlate

go, źe są Polakami. Czemżc wobec tej urzędowej

inicyatywy są oburzenia ministrów pruskich w sej

mie na ,,bojkot polaki4*, wobec którego bojkot

niemiecki ma być tylko nodruchem**. I po takich

czynach mówi się o ,,narzuconej Niemcom wal

ce", ubolewając, że ,,Niemcy muszą się bronić1*.

A mówca, patrzący przy tych słowach w twarz

iuropie, ma może w zanadrzu ów urzędowy spis

firm niemieckich!

Poznań 14 października.

Lis!y ze Sejmu.

wowsze, palić pod kot!em antypolskim, co tłóma

czy się bądź stosuukami z rządem, bądż, ze sta

nowiska psychologii, chęcią zasłużenia się niem

czyżnie w nadziei, że szowinizm zwróci si§ bar

dziej przeciw Polakom i złagodzi swe antysemi

ckie tendencye.

Po stronic polskiej sytuacya była zupełnie jasną

od chwili, gdy żydzi pod naciskiem rządu znaleźli

się w obozie bakatystycznym. Wzrastający stan

średni, kupiectwo, ściągnęło ku sobie silą rzeczy

tę klientelę polską, która nie mogła i nie chciała

popierać kupców niemieckich i żydowskich, wcią

gniętych przeż hakatyzm w armię antypolską

i komcndcrowauych przeciw Polakom. Dzięki tym

stosunkom kupiectwo polskie rosło w silę, im bar

dziej zaś wzmacniało się, tem mniej miejsca po

zostawało kupcom żydowskim, gdyż klientela nie

miecka zwracała się ku Niemcom, jak powiedzia

lem, polska ku Polakom. Ratunkiem pozostała

też — emigracya. Błędem byłoby wszakże sądzić

że tylko trudnemu położeniu żydów należy przy

pisać ich wędrówkę do Berlina i do Niemiec wo

góle. Pociąga ich tam łatwość zrobienia fortuny

w stosunkach większych, niż, bądż co bądż, pro

wincyonalue słosunki na kresacb. Berlin jest ro

dzajem ziemi obiecanej i tam, do centrum handlu

i przemysłu, do roli, na której rosną miliony, cią

gnie żydów talent handlowy i dar robienia inte

resów. Położenie ich wśród Polaków jest warun

kiem, nie przyczyną emigracji.

Biadania Zukunft są spóźnione. To, czego ona

pragnie: wciągnięcie żydów w obóz bakatysty—

Lwów 14 października.

Salon a parlamentaryzm. — Szybkie rozprawy. —

O powiat przeworski. — Dyskusya o Radach powia

towych. — Mowa posła Jędrzejowicza. — Zamiar po

grzebu brutalnego. — Kasy Reiffeisena. — ,,Kopa jaj

n Bracia Concourt w przepięknym studyum,

poświęconem ,,Towarzystwu francuskiemu w cza

sie rewolucyi** robią porównanie między dawne

mi ,,salonami** Paryża, a temi, które istniały

w przeddzień, a następnie w czasie wypadków

1789 r. Gdy polityka wtargnęła do salonów,

nnie mamy już przed sobą dawnego rozważania

o ludziach i rzeczach, rozważania żywego, skrzy

dlatego, nieraz głębokiego a zawsze upiększone

go i zbawienego, przez uśmiech ; zjawia się star

cie głosów ciężkich, do których każdy wnosi nie

sól paradoksu, ale zapasy stronnictw**.

I każda dyskusya w ciałach reprezentacyjnych

ma to do siebie, że przypomina szczęk broni, że

duchowość rozprawy zaciera się w ostatniej

chwili przez element, żc się tak wyrazimy, ma

teiyalny, bo przez interesy partyjne. Uśmiech, je

śli nawet pojawił się, znika wobec glosowania

Przy zestawieniu wrażeń, wynoszonych ze wszy

stkich dyskusyj parlamentarnych, słowa słyszane

zaczynają przybierać formę ruchów strategicz

nych, wykonywanych szybko i umiejętnie, mają

cych na cclu sprowadzenie przeciwnika na inną

dróg§, na inny front. W ciałach parlamentarnych

słowa skrzydlate muszą przywdziewać na siebie

zbroje ludzi, grup, stronnictw, i stąd ta ich cięż

kość, którą zaznaczają Goncourt’owic.

Ma jednak ta wymiana słów ważących

swój własny urok. Słuchacz bezwiednie myśli już

o rezultacie, ma bicie serca wyczekiwania i jest

podnieconym. Krótkie szczególnie utarczki parla

mentarne robią zawsze wrażenie harmonii szybko

wykonywanych ruchów bojowych.

O maly wlo3 nie mieliśmy dziś w Sejmie ta

kiej szybkiej rozprawy: przedłużyła się ona nie

zależnie od woli ścierających się mówców, i dla

tego utraciła swą całość barmonijną, jakkolwiek

rezultat jej był lepszy nawet, aniżeli ten, którego

oczekiwano.

Szło o sprawozdanie prof. Starzyńskiego w kwe

styi podziału powiatu łańcuckiego na dwa samo

istne powiaty, przyczem nowa reprezentacja po

wiatowa miała być utworzoną w Przeworsku. Po

seł Skolyszewski, jak wiadomo, sprzeciwił się

wnioskom komisyi, by sprawę tę odesłać wydzia

łowi krajowemu do rozpatrzenia, a żądał albo

przejścia do porządku dziennego albo też odesła

nia powtórnego wniosku do komisyi.

Poseł Skolyszewski, o ile dziś można bylo są

dzić, miał w gruncie rzeczy za sobą nastrój zgro

madzenia, nie bardzo przychylnego i podziałowi

powiatu i utworzeniu nowej Rady. Ale poseł Sko

lyszewski, celując wc wniosek, zadrasnął cały

szereg kwestyj, a między innemi i cale funkcyo

nowanie Rad powiatowych. Ironicznie mówił o roli

którą dziś prezesi Rad powiatowych (t. zw. mar

szałkowie) spełniają, lekceważąco wogóle trakto

wał tak zwane ,,obywatelskie spełnianie obowią

zków", stawiając w horoskopie przyszłych rcmu

nerowanych marszałków. Każdy światopogląd ma

swe przesądy; demokratyzm ma swą wiarę prze

sądną w dyety.

*Odroczona dyskusya przyszła dziś na porządek

dzienny. Pierwszy zabrał głos w imieniu prawicy

poseł Jędrzejowicz. Będzie on głosował za wnio

skami sprawozdawcy, ale zaznacza teraz swoje

i przyjaciół swych stanowisko. Istniejące okręgi

administracyjne mają swe życie, które się utrwa

liło w całym powiecie, mają ustalone majątki,

ustanowione ciężary: rozrywać węzły wspólności,

wytworzone od szeregu lat, nie jest praktycznie

nzasadnionem. Być jednak może, że konkretny

wypadek co do Przeworska jest wyjątkiem. Niech

wydział krajowy zbada sprawę.

Watniejszemi — i słusznie — dla posła Jędrze

j”owieza są uwagi, które poseł Skolyszewski robił

o Radach powiatowych wogóle. Zapewne, żo nie

dorosły one jeszcze do zadań, którym mają spro

stać i które się mnożą stale, wzrastają z każdym

dniem. Niemniej dzisiejsze Rady powiatowe od

dały krajowi olbrzymie usługi. ,,Jak przed laty

wyglądały i jak dziś wyglądają nasze drogi po

wiatowe i kto tej zmiany dokonał, jeśli nie Rady

powiatowe? Kto opiekował się majątkiem gmin

nym — kto uratował kasy pożyczkowe, fundusze

ubogich i t. d. — kto dba o zastosowanie usta

wy budowlanej — kto zawiązuje spółki melio

racyjne? Wszystko to wykonywa — i to bez

prawa egzekutywy — Rada powiatowa, a względ

nie jej wydział, jej prezes, którego podobało się

posłowi Skołyszewskiemn nazwać automatem do

podpisywania, niemal, że niedołęgą, zapominając,

że ten prezes nieraz poświęcił bezinteresownie po

łowę swego życia *dla spraw kraju i powiatu**.

Mówca nie przeczy, że tu i ówdzie wybór preze

sa mógł wypaść niefortunnie, ale kwestya poje

dynczej nieudolności nic wystarcza na potępienie

całego szeregu ludzi wielkich zasług. -

Zresztą

mniejsza i o prezesów wobec tego, że poseł Sko

łyszewski nderzył na samą instytncyę Rad po

wiatowych. Czyż poseł Skolyszewski jest przeci

wny miejscowemu samorządowi obywatelskiemu?

Czyż on, jako członek stronnictwa ludowego, wo

lałby widzieć zarząd miejscowy w rękach man

dataryuszy? Tego raowca nie przypuszcza, ale

wskazuje posłowi Skolyszewskiciuu na wywody,

jakie z jego slów nierozważnych możnaby było

zrobić.

Zdaniem mówcy Rady dzisiejsze nie zawsze

umieją spros*ać zadaniu dla dwóch głównie przy

czyn. Z jednej strony powiększyła się bardzo

agenda Rad, a z drugiej z.jawił s:ę w samych

Radach czynnik zmniejszający ich zdolność do

pracy pozytywnej, mianowicie ,,rozpolitykowanie",

szczególnie we wschodniej Galicyi. Jeżeli się

zważy na trudności, jakie Rady mają do zwal

czenia, trzeba raczej podziwiać zapał tych ludzi,

którzy, stojąc na czele powiatu, bronią skutecz

nie nietylko majątku powiatu i zasady dobrej

administracyi, ale i praw autonomii, oraz ducha

narodowego.

Reforma gminna — sądzi mówca — jest po

trzebną, ale ta reforma nie będzie alfą i omegą

zarządu krajowego. Zadanie Rad będzie bodaj

czy nie większe w przyszłości. W każdym razie

obrona majątków gminnych, kontrola budynków

gminnych i t. d. pozostanie w rękach powiatu.

Poseł Skarbek, k(óry zabrał głos, przyniósł tyl

ko oświadczenie, że jego przyjaciele glosować bę

dą za wnioskami sprawozdawcy. Trudniejsze za

danie mial do spełnienia poseł Stapiński. Obsta

wał on przy swej niechęci dalszego traktowania

wniosku o podział powiatu łańcuckiegoi Dla tego

wniosku chce on pogrzebu brutalnego. Co się ty

czy wogóle ciał ramorządu obywatelskiego, to -

mówi poseł Stapiński — jego stronnictwo, dążące

do samodzielności narodowej, mnsi z wielkim

naciskiem podkreślać wszelkie dążenia autonomi

czne. Zresztą poseł Stapiński, jak i poseł Stef

czyk oświadczyli się przeciw zwrotom, użytym

przez posła Skołyszewskiego, który wyrażał swoje

osobiste poglądy, a nie poglądy stronnictwa.

W imienia demokratów mówił poseł Merunowicz,

jak zawsze, bardzo rzeczowo, ze spokojem zwra

cając się przeciw oświadczeniom posła Skolyszcw

skicgo. Pozostało posłowi Starzyńskiemu wywią

zać się z trudnego a racrej niewdzięcznego zada

nia sprawozdawcy. Dla słuchaczy bitwa jut była

rozegraną, pozostała formalność glosowania. Wia

domo było, że ludowcy są zmuszeni glosować za

pogrzebem brutalnym, podczas gdy większość

Sejmu woli, by wydział krajowy zaczarował calą

sprawę w sen wieczysty. Z drugiej strony przeciw

poglądom, a raczej przeciw wyrażeniom posła

Skołyszewskiego, wypowiedzieli się już wszyscy.

Tymczasem poseł Starzyński miał do spełnienia

obowiązki referenta komisyi i reasumować poglądy

większości Izby, która już rozłożyła się na ,,zdo

bytej pozycyi**. Poseł Starzyński jest mówcą —

z katedry uniwersyteckiej. *Mówi bardzo płynnie

i wszystkie klasyfikacye, zastrzeżenia, uzupełnia

nia, oraz odsyłacze ma w rękawie i jeden po

drugich przedstawia słuchaczom. Zresztą będą je

szcze w tegorocznej sesyi lepsze sposobności,

w których z wielkiej erudycyi posła Starzyńskie

go będziemy mogli korzystać.

Dyskusya nad podziałem powiatu łańcuckiego

przeszła w ten sposób bez owych wybuchów na

miętnych, które można bylo przewidywać w so

botę. Jest to zasługą poda Jędrzejowicza, który

dokonał dziś dwóch rzeczy: przerwał przedc

wszystkiem milczenie swego stronnictwa, które

trwało za długo i zajął w jego imieniu stanowi

sko. Następnie zadanie swe spełnił z pewnym

artyzmem, gdyż przemówienie posła Jędrzejowi

cza było krótkie, treściwe i pelae taktu.

Godzina jeszcze nie byla spóźniona, gdy na

porządek dzienny weszła kwestya działalności

patronatu nad kasami Reiffeisenowskimi. Po krót

kich uwagach rzeczowych pos. Krynickiego za

brał — i to na dłuższy czas — glos pos. Skwar

ko. Szereg faktów o ,,krzywdzeniu1*Rusinów przez

Polaków był ua tyle niezrozumiały, ie nie można

było zrozumieć, gdzie się krzywda mieści. Poseł

Skwarko intonacyą i przeciąganiem samogłosek

usiłuje tworzyć fakty. Słuchacze wspominają wte

dy lata dziecinne, gdy im mówiono z intonacyą

tajemniczą: nbył sobie Raj, zniósł kopę jaj**...

Pos. Stefczyk podniósł kilka z tych jaj i prze

konał nas, że są puste. Oświadczył szanowny

poseł gotowość swą przekonać swego ,,kolegę",

że wszystkie jaja, zniesione przez Baja, są równie

puste, jak te okazowe, które zanalizował wobec

całego Sejmu. W tym celu prosił mówca posła

Skwarko, by przyszedł dla lepszego poinformo

wania się do biura, co znaczyło, by nie zabierał

czasu Sejmowi.

Marszalek, przewidując zapewnie, źe przy dy

skisyi szczegółowej pos. Skwarko gotów rozpo

cząć ,,sprostowanie faktyczne" według swego ro

zumienia, zamkną! posiedzenie. Może pos. Skwar

ko przez dzień jutrzejszy zajdzie do biura dyre

ktora Stefczyka.

Musimy jeszcze oddać sprawiedliwość posłowi

Staruchowi, który na samym początku posiedze

nia złożył oświadczenie, źe mówiąc wczoraj o

nWandzie i Kościuszce", był niezrozumiany. W isto

cie rzeczy ma on wielkie uznanie d!a Kościuszki,

który był ,,hetmanem** chłopów polskich i t. d.

Jeżeli się skarżył, to nic dlatego, że się mówi o

Kościuszce, ale że się nie inówi o bohaterach ru

skich.

Pi*zed sesya Dumy.

Petersburg 12 października.

(S.) Rząd gotuje się do kampanii jesiennej trze

ciej Dumy państwowej. W oczekiwaniu tejże, ko

misya budżetowa już prace swe rozpoczęła. Prze

dewszystkiem Duma będzie się musiała zająć

budżetem na rok następny, a poza nim zbyt mało

czasu pozostanie dla jej ustawodawczej działal

ności. To jest nic będzie go na sprawy ważne,

zasadnicze, których rozwiązanie mogłoby choć o

krok jeden posunąć naprzód odnowienie i odro

dzenie wewnętrzne Rosyi; natomiast działalność

reprezentacyi narodowej — jak się niedawno wy

raził ze smutkiem prezydent Dumy N. Chomia*

kow - będzie przygniecioną ciężarem drobnych

projektów ustawodawczych, w rodzaju osławionej

pralni i oranżeryi dla uniwersytetu lub koni ko

zackich.

Poza budżetem kilka jednakże spraw ważniej

szych nieodwołalnie przyjść musi pod obrady. Do

nich należą: u.stawy agrarne, wydane na podsta

wie par. 87-go, z własnej inicyatywy rządu, po

uzyskaniu oczywiście sankcyi najwyższej, lecz na

naccnrem

l poezyj Karola Esireicta.

Jak całe pokolenie uczonych, wyrosłych w atmo

sferze poezyi romantycznej, tak i zmarły świeżo

Karol Estreicher rozpoczął swój zawód od poezyi.

Przeszedł podobną kolej jak Biclowski, Szajnocha.

Szujski, Małecki i wielu innych współczesnych. Ob

darzony łatwością wierszowania, nie porzuci! już ni

gdy poezyi, chociaż rzadko tylko i to nigdy pod

swojem nazwiskiem nie drukował swoich utworów.

Każde ważniejsze zdarzenie polityczne, naukowe, sce

niczne, odbijało się w jego wierszach, których pozo

stawił w rękopisie zbiór ogromny, posiadający nie

wątpliwie większe znaczenie : pomijając bowiem stronę

estetyczną, będą to wiersze dla przyszłych pokoleń

zwierciadłem panujących w naszem społeczeństwie

uczuć i myśli. Zwłaszcza badacz dziejów sceny znaj

dzie w nich niesłychanie doniosły i oryginalny ma

tcryal. Ze spuścizny rękopiśmiennej zmarłego poda

jemy poniżej wiersz, napisany pod wpływem wiado

mości o śmierci Mickiewicza w r. i85g, Jest on

jednym z nielicznych poetycznych objawów, w jakich

ówczesna mvśl polska dala wyraz swemu żalowi.

Autor nawiązuje swój hymn żalu do Mickiewiczow

skiego Parysa, ze względów jednak cenzuralnych

(Estreicher był wówczas sędzią przy trybunale lwow

skim) przemawia pod przenośnią, dla nas aż nazbyt

przejrzystą, a!c obrachowaną na ukrycie myśli przed

cenzurą.

ZGON FARYSA.

...Taką pieśń rzucił Farvs w pustynię!

ł’ieśn wypłynęła na świat i toJa

Jak puszcz królowa, palma wyniosła;

Wzlata po słońca promieniach ; płynie

Od ziemi w niebo na wstęgach tęczy,

Drgającą nutą rozbrzmiewa — dźwięczy.

Farys sam w stepie, pieśń go odbiegła,

Lecz miecz mu został, rumak stepowy!

I wnet się wrzawa w stepie rozległa,

Zabrzmiał wrzask »Ałła«, dziki, bojowy,

Pomicszanemi rzucon akordy

Niósł wieść o locie krwiożerczej hordy.

Jednoplemicnnc ludy — a wrogi!

Jednego stepu syny — a w boju !

Ołtarze różne, choć wspólne bogi...

Wspólnej oazie wciąż krew u zdroju...

I wciąż Farysy, ludu prorocy,

Giną ofiarą za lud w bczmocy.

Chociaż miecz piorun, choć rurrak strzała,

Walka daremna! Rumak padł, jęknął,

Jeździec się zachwiał, a krew wyjrzała

Z rozdartej piersi. Farys przyklęknął

I wzrokiem goniąc słońce u wschodu

Szeptał ostatnią pieśń do narodu:

.,O! i mnie pora spocząć w mog.lc,

Pieśń moja kona i ręka stygnie,

Miecz zgruchotany nurza się w pyle,

Lutni strz;skanej"dłoń nie podźwignic,

Na bezsilnego rzucą się w szale

Ci, co wpierw drżeli, wrogi-szakalc.

Cieszcie się, cieszcie ! wam na pożarcie

Zostawiam ciało z sercem umarłem,

Tak Al!ach spisał w przeznaczeń karcie,

l.ecz duszę moją z więzów wydarłem,

Bo duch nic dla was wrogi tygrysy,

Duch bieży wolny ku wam... I*arysv!

Duch wolny — wolność da narodowi!«...

Taką pieśń rzucił Farys ostatni

Na pożegnanie jasnemu dniowi,

G!osem, jakiego nie uwydatni

Żaden ton ziemski. Z pieśni połową

Zgasło ostatnie Farysa słowo.

I padło ciało jego skrwawione,

Świetne, jak gdy się świt zarumieni,

I z ran potrójnych troje strumieni

Usłało jemu łoże czerwone,

I z martwiejących oczu źrenicy

Wypadł ostatni blask błyskawicy.

A gdy szakale uderzyć chcieli,

Wstaje huragan, zwiał wrogów siłę,

U stóp Farysa słupem się ścieli,

Pustyni władcy sypiąc mogiłę...

I tam, gdzie martwe spoczęły zwłoki,

Huragan związał z ziemią obłoki.

I piramidy stały zdumione

Na wzrost mogiły, jak wzniosła czoło

Ponad ich czoła w niebo utkwione

Palm uwieńczona turbanem w kolo

I przepasana jasną krynicą,

W której i niebo i gwiazdy świecą.

Był on też godzien takiej mogiły,

On bieżał jeden w proroka ślady.

Uolbrzymiwszy narodu siły,

Z pieśnią pogromu, z mieczem zagłady,

Przez szlak pustyni w imieniu Boga

Wiódł naród zbrojny, gdzie serce wroga.

W nim gorzał życia bez granic zaród,

Bo życia miał on bezdenne morze,

Tak, "iż n:em żywił i cały naród,

Nie wyczerpawszy jego przestworze

I wystarczało jemu obficie

Ogtri* wulkanem płomienie życie.

Słusznie mu nosić Farysa imię

Bo był on, jakich dotąd nie by:o.

Wszystko co święte i co olbrzymie

Olbrzymiość swoją w nim spromieniło.

I był on w pieśni — prorokiem ludów

I był on w czynach - potęgą cudów’.

Postacią — był on król puszcz wspaniały,

Słońce swój ogień z nim podzieliło,

Gwiazdy i niebo w oczach mieszkały

A huragany — druzgotał siłą

A wielkość jego — orzeł na skale!

Duch — dyamentcm w światła krysztale.

A była jego myśl — błyskawicą.

A były jego czyny — piorunem,

A było serce jasną krynicą,

A była ręka - boju zwiastunem,

A pierś u n ego — hartowną stalą,

A s!owa jego — kute w granicie

Oceanową płynęły falą...

Takie to było Farysa życie.

Więc gdy vr nim zgasła życia pochodnia

Od morza bieżał smutek do morza:

Oto spłynęła gwiazda przewodnia,

Zgasła na wieki wolności zorza,

Zgas!o na wieki słońce bez skazy,

Zamilkł ostatni śpiewak oazy.

Więc w pogrzebowy chór zaśpiewały

Łabędzie pieśni — słowicze pieśni:

»Kto nam oddzwoni tonami chwały

Hymny o jakich dzisiaj nikt nic śni?«

1 szmer ża!obny z oazy płynie:

»Kto nam zaludni pieśnią pustynie?«

I gwiazdy rzekną: »W czyjemże oku

Przezierać będziem naszą urodę?«

1 niebo rzeknie: »Gdzież bez obłoku

Ntczachmurzoną znajdę pogodę?«

I słońce mówi: »Komuż ja komu

Udzielę św:ateł moich ogromu?«

I cała ziemia żałobę głosi...

I wstał król puszczy, lew złotogrzywy,

1 słow’a ża!u w boru podnosi:

»Gdzie znikłeś bracie mój nieszczęśliwy?«

A bór mu na to w chór odszcleści:

»W objęciach ziemi przepadł bez wieści«.

Zielonowłosa palma rozwita

Skłaniając czoło wiatru się pyta:

»Przez kogo złamań mąż orlej siły?«

A wiatr jej na to: »Spytaj mogiły«.

Zrywa się orzeł srebrzystopióry;

»Gdzież druh mój?« pyta miedzianej chmury.

A chmura płacze falą gradową:

»Piorun odpowiedź śle ci gotową«.

I piorun wypadł z błyskawic rzeszą,

Gromy ciskając na ziemi łono.

Ziemia mu na to: »Gromy nie wskrzeszą

Tych, których w łonie mcm pogrzebiono.

Ni błyskawiczną silą piorunu.

Ożywisz czarną barwę całunu,

Ni ciałem w grobie wzmożecie sily,

Lecz duchem, który na stepie wieje...

U krwi strumieni, tam u mogiły

Szukaj Farysów i czerp nadzieję.

Duch wolny z mogił niech w lud tchnie ducha,

OJ jego żaru, pod siłą woli

Pękną ogniwa tego łańcucha,

Którym otoczon lud drży w niedoli.

Wtedy to wzejdzie w’olności zaród,

Milionowy ocknie się naród !«

J859.

,,I,aao

wywodzi z wyjątkiem dnipo niedzieli iświętach moczvsrvrl,

------ ----------T " ’

ogodzinie6ranoiogokfole6Snuli

*mianuwicie:

Numer wieczorny 10 hsl.,

rsnnv 4 h?! I zp^^ikąpocztową:

piENUMLlłATA Wvirs i7 12^

W Krakowie w miejsca.....................

na.cały rok ]na kwartał Ina !miesiąc

t odnosz eniem do d o m u ......................................

,kof!,n

2k3r-50h,12kor.50hal.

Pocztą w państwie Anstryackiem . .

?’i k,,ron

9kor. -

3kor. -

Z dwukrotną wysyłką pocztowa .

’j!’ koron

!) kor. -

3kor. -

Pocztą w pań.stwie Jfiemieckiem

...................................

koro»

]()kor. 50 h. 3 kor. 50 hal.

Do wszystkich państw, należących dózwiązku p,wztoweg(, !

g l\Zn

Skor. -

^ lkor.

Według urzędoweg!rwykazi?na nTlW^pism"zagrai°icy^y ]* °

*”*

Ahonsment Pme,. . . .

2 mie.siące 2 iii. 15 k.; miesięcznie 1 lb . 45 k.

go, a mianowicie; w PeteJrsburauy UtffZ«°We- Wgłównych miastach państwa rosyjskie*

Zinnych miasti Wri m o4n?7»m ^,JK a7f*aw,°» ,Kl|ow,e’ Wilnie, Moskwie i Odesie.

nsiilu L .fi

Czas, posyłając pocztą należytośe Uo urzędu pocztowego

uijulizszcgo z powyżej wyunomonjcli większych miast.

Prenumeratę przyjmują : AdininistracyaCzasuw Krakowie i urzędy pocztowe. Miejscową pre

n u m e r a t ę księg. S. A. Krzyżanowskiego, handle: St. Karlińskiego, H. Kretschmera, Biuro dzień. Hopcasa

i Salomonowej, Gł. tr afika . We Lwowie ,,Czas" j eit do nabycia w biurach dzlen A. O!szewskicgo, S. Sokołowskiego,

K. Buchstaba, na stacyach kolejowych w Tarnowie, Rzeszowie, Jaś!e, Nowym Sączu na peronie w księgarni koie

_ jowej, tudzież na innych główniejszych stacyach u portyerńw kolejowych.

Ceny ogło sz eń: od wiersza petitem za pierwszy raz 20 hal., za każdy następny po 10 hal.: układ tabe

laryczny, cyfrowy, skomjł!ikowany, pierwszy raz 40hal., następny po 10 bal. N ad esłan e i Nekrologia

od miejsca wiersza drukiem petitowym 60 halerzy za każdy raz. G łosy p ubliczn ości po 2 kor.; wszel

kie pry watn e kom unikaty po kronice i po dziale ekonomicznym i t. p. po 1 kor. od miejsca wiersza.

Ogłoszenia i prenum eratę przyjmują: we Lwowie biura dzienników Ł. Plobna, A. Olszewskiego,

St. Sokołowskiego, K.Buclistaba; wJarosławiu Biurodzienników; w Podgórzu Poturateki; w Prze.

myślu A. Juszyński księgarnia,D. lleszeles; w R zeszowie M. Weintraub; w Stanisław owie Jasiel

ski i Sp.; w Tarnowie M. Rockach, O. Ilaut; w Tarnopolu Koraaniewski; w Paryżu wyłącznie

p. W. Raczkowski, 14 Citć de Trevise; w W ied ni u llaaseustein k Vogler, R. Mosse (także we wszyst

kich filiach); n . Schalek, M. D ukes, E. Braun, J . Danneberg, II. Friedl (tylko pren umeratę II. Goid

scbmidt SzComp.); w Frankfurcie n. M.G.L. Daubo SiComp., w Pradze czeskiej Fr. Hovorka.

Listy z pieniądziui i p r z ek a z y pieniężne na prenumeratę i ogłoszenia przyjmuj o Admini

straeya Czasu w Krakowie. Reklam acyc nieopieczętowane nie podlegają opłacie pocztowej. Listów nie

opłaconych nie przyjmuje się. Rękopisów nadsyłanych nie zwraca się.

fW^"

Za każdą zmianą adresu dopłaca się 40 hal. *Tjgęj

ADRES REÓAKCYI: ul. św. Tomasza Nr 32.

—

Telefon Nr 50.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu