Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 645 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Ner 228.

Kraków, Piątek 5 Października 1888.

Rocznik XLI.

CZAS

Prenumeratę przyjmują:

Administracya ,CZASU " w Krakowie i urzędy pocztowe. Miejscową prenumeratę księgarnia

S. A . Krzyżanowskiego, handej Z. Skalskiego w Sukiennicach, biuro dzienników i ogłoszeń M. Silbe’rsteina

plac Maryacki 1. 9, handel Bajera przy ul. Grodzkiej, trafika Kuklińskiego w Sukiennicach, główna trafika

róg Rynku i ulicy św. Jana.

—

Ogłoszeniu (inseraty) przyjmuje się za opłatą od miejsca wiersza

drobnym drukiem (petit.) za pierwszy raz 10 cent,, za każdy następny po 5 cent. Nadesłane (na

3 sironię) od miejsca wiersza drukiem drobnym po 30 cent. za ka"żdy raz.

Ogłoszenia I pre

numeratę przyjmują: we L,wowie Ajencja ,CZASU" w głównym składzie tytoniu Nr II ulica

Trybunalska L. 4; w Paryżu wyłącznie p. Adam, Rue des Saints-Pferes 81, (prenumeratę p. W . Ra

czkowski, Courbeyoi pod Paryżem, Rue du Chemin de ter 44); wWiedniu pp. Uaasenste!n A Vogler

(także w Hamburgu, Frankfurcie n. M., Ber,inie, Lipsku, Bazylei i Wrocławiu), A. Oppelik, R. Mosse

(także w Berlinie, Hamburgu, Monachium i Norymberdze), H. Schalek, M. Dukes, J . Danneberg, A. Herndl,

M. Stern, (lylko prenumeratę pp. H . Goldsehmidt SC .): w Frankfurcie n. M

G.K.DaubeSC.

W Warszawie przyjmują ogłoszenia pp. Reichman i Frendler, biuro ogłoszeń przy ul. Senatorskiej.

Przedpłata na ,,CZAS"

od1października1888r.

Z przesyłką pocztową w państwie

Austryackiem:

na cały rok 34 złr.

oa pół rokn

na kwartał

na 1 miesiąc

złr. 13

złr. 6

złr. 3*50

Z przesyłką pocztową do Niemiec:

na cały rok 56 marek,

na pół roku

na kwartał

n a 1 miesiąc

39 marek

14 marek

6 marek.

Uprasza się o wczesne zamawianie i wyraźne

wypisanie nazwiska i miejsca odbioru albo nade

słanie daw nej opaski drukowanej z adresem.

łS* Prenumerata liczy się tylko

od pierwszeg:o do ostatnieg:o dnia

w miesiącu.

"g|

W ’Reklamaeye prenumeratorów

o niedoszł:e Nra mog’ą byc uwzgię.

dnlone tylko w przeciągu 3 dni od

daty dotyczącego Nru dziennika. Nu

’nera zagubione mogą byó dostar

czone o ile zapas starczy za gotówkę

lub za zaliczką po cenie 13 cent. za

k,ażdy Numer.

Prenumeratę, którą przyjmuje Administracya

Czasu w Krakowie i wszystkie urzędy pocztowe,

najdogodniej i najtaniej przesyłać p r z e k a z e m

pocztowym.

Cena nCZASU" zagranicą ogłoszona jest w ty

tule każdego Numeru.

M T Miejscową prenumeratę przyj

muje Administracya ,Czasu," tu

dzież ajencye pp. K. Silbersteina

biuro dzienników 1 ogł:oszeń przy

placu Maryacklm 9, handel Z. Skal

skiego w Sukiennicach pod 1. 37«

sprzedaż gazet Win. Kuklińskiego

w hali Sukiennic 1. 6, księgarnia

Stan. A.Krzyżanowskiego w rynku

gł’ównym, handel Bajera przy ul.

Grodzkiej, handel Hessa i gł:ówna

trafika w rynku gł:ównym,

pf" PP* Prenumeratorowie ,,Czasu"

we Lwowie zechcą składaó przed

płatę na miejscu w Biurze dzien

ników przy ulicy Karola Ludwika

1. 9.

Przegląd Polityczny.

Kraków 4 października.

Mnożą się doradcze sejmiki oraz ich zapo

wiedzi i to ptdczas Sejmn. Nasi przyjaciele poii

tyczni zwołują je także. Konstytucyonaliście euro

pejskiemu wydać s.ę to musi, jak dwa grzyby

w barszczu. Wiadomem jest, z j ak ą stanowczością

w ystępujemy zawsze przeciw aotikonstytucyjnym

instiukcyom, dawanym posłom, a u nas pachną

cym ośmnastem stuleciem. Masimy jednak roz

różnić powoływanie przez wyborców posła dla da

nia mu instrakcyi, co zasadniczo potępiamy, od zwo

łania przez posła wyborców, czego w niektórych

wypadkach uczuć może potrzebę.

Nie mniemamy jednakże, i żeby byłi zgo

dnem z duchem parlamentaryzmu i aby było zdro

wem dla społeczeństwa wznawiać choćby pod tą

formą złowrogie obyczaje 18go stuiecia i wpro

wadzać w życie konstytucyjne ten plebiscytarny

żywioł. Poseł powinien w ogóle nm:eć wziąć na

siebie odpowiedzialność za s^ o je postępowanie, a

wyborcy wioni mu ufać. To prawdziwa podstawa

kon8tj.tucyv,nalizniU. Mandat bowiem j t s t jego je

dyną możliwą foimą, a tran smisja, czyli przenie

sienie władzy prawodawczej na w ybrańca, jago

treścią. Właśnie ta jest tóżnica między starożj tnośc.ą

pogańską a nowoczesnem chrześcijańs^em pań

stwem reprezentacyjnem, że pie.w sza nie znała i

wynaLść nie nm.ała trausmisyi, czyli przenies.e -

nia, i cały lud powoływała na plac publiczny -

a w drugiem mechanizm i duch iostytacyj na tem

przeniesieniu opiera się.

Powoływanie się, i to podczas, gd’y spraw a jest

w toka w Sejmie, na wyborców mogłoby być

wskazówką osłabienia dncha pLb,icznego i braku

przodających indywidualności. Ttm śmielej wypo

wiadŁmy dziś w tej mierze nasze zdanie, że zna

nem jest stanowisko, jakie zajmujemy w toczącej

się sprawie; a pragniemy właśnie skorzystać ze

sposobności, aby zastrzedz się wobec metody, zda

niem naszem, anormalnej i w żadnym kraju kon

słytucyjnym mepraktykowanej, metody parlamentu

i jednoczesnego wśród tegoż obrad, powoływania

do rozpraw wyborców.

Pólurzędowa Wiener Abendpost zamieściła w wi

lję przybycia cesarza W.lhelma no Wiednia pe

łen znaczenia artykuł. Podawszy wtzoraj z tego

artykułu k ió tń wyciąg dziś podajemy go do

łownie:

Najj. Cesarz niemiecki i król pruski Wilhelm II,

przybędzie jutro jako gość naszego Najdostojniej

szego Monarchy do Wiednia i po raz pierwszy, od

kąd wstąp ł na tron, znajdzie się w państwie, do

kąd jak o książę, wiedziony ulubionym zwyczajem,

od szeregu lat powracał, i w ce arsko- austrya

ckim domn przebywał. Powitanie oba monarcbow

będzie seideczne i wyjaśni znaczenie tego histo

rycznego wypadku wyrazem ścisłej przyjaźni i

wiernego sprzymiei zeństwa. Wspólność w uczu

ciach i interesa h zobowią:e nadal uitnarchów oba

państw środkowej Europy do równego działania,

a stosunek wzajemnego szacankn i życzliwości,

jaki istniał między Najj. Cts.rzem niszym i zmar

łymi cesarzami Wilhelmem I i Fryderykiem III, zo

stanie utrzymany w całej łady obu państw ogarnia

jącej serdeczności. Wiihelm II obe_,muje i w tem

spuściznę po swoich dostojnych przodkach. Austrya

umie cenić serdeczność, chętnie j ą odwzajemnia i

nigdy jej nie zapom*na. Któż niepamięia wycieczek

do Alp zmarłego cesarza Wilhelma I, do zdrojo

wisk Gasteinu, które d stojny pan m m i sędzi

wego wieka brał za pretekst, aby Najj. Panu na

szeurn przy,azną podać rękę i Jej Ces. Mci na

szej dostojnej Cesarzowej złożyć hołd rycerski.

Za tym przykładem idzie Wilhelm 11, gdy wstę

pując po raz pierwszy jako cesarz niemiecki do

cesarskiego Burgu, Ich Ces. Mośc.om podaje iękę.

Przyjęcie da mu dowód pełnej wzajemności uczać

i ch,ci. Serdecznie także powita młodocianego

monarchę Ldność wiedeńska i całych AustiO-Wę

gier. Przyjęcie cesarza niemieckiego dowiedzie, Ze

ścisły związek Austro - Węgier z państwem nie

mieckiem przeszedł w całej pełni w sumienie lu

dności. Nikt ju z nie zapoznaje znaczenia ńieza

czepnego charakteru związku, skierowanego jedy

nie kn utrzymania poaoju. Zaznaczył on się jako

centiałuy związek pokoju, któiemu Europa przez

szereg lat mimo niejednego giożnego momentu

utrzymanie spokoju i poaoju ma do zawuzięcze*

nio. Nikogo nie zaczepiać, samemu się

br onić, to j est znaczęmepi zymierzą miidzy Austro—

Węgrami, Niemcami i WŁchami, owego zwartego

łańcucha przyjaźni, który przec.ągnięiy został od

północy ao połuun,a i tworzy pizedmurze pizeciw

bałwanom poi.tycznym.

Owemu związkowi, który stale dotąd dowiódł

swojej siły, zawdzięczać będziemy, jak mamy na

dzieję, i da.ej pokój, mamy tego nową rękojmię

w obecności dostojnego goSc.a naszego cesarokiego

domn.—

Dnie, w których cesarz Wilhelm oawi

w Bmga wiedeńskim i przy boka Najj. Cesarza,

zadowolą każdeg i pizyjacieia pokOjU. Z pełnym

udziałem, z uprzedzającą serdecznością wołać bę

dz*e luaność Aa»tro-Węgier, guy się cesarz nie

miecki Wilholm II u nas nk aże: W itaj!

Fremdenblatt wyjaśnia w wstępnym artykule, któ

ry się w tym samym dnin co poprzedni nkazar

powOd podróży cesarza Wilhelma i spodziewane

z niej skutki.

,,Była to myśl — pisze Fremden

blatt — w dalszym nstępie artykułu, dająca świa

dectwo o jasnern pojęcia zadaU przez nowego ce

sarza, gdy powziął zamiar rozpoczęcia odwiedzin

dworów pouróżą na północ. Dwór rosyjski blisko

jest spokrewniony z cesa.zem i cńjdziło tam

przedewszystkiem o zaznaczenie względów osobi

stego stosunku. Lecz na północy należało naprzód

dśnnerzyć tę nieufność, jak a tam powstała do po

lityki Niemiec i ligi pokojowej. Mogła ona łatwo,

podsy cana skrzętnemi namiętnościami, zamienić się

w grożącą bnrzę, a cesarz Wilńeim podjął podróż

morską, aby się ukazać jako poręczyciel pokoju

w Rosyi. Obok potrzeby spełnienia obowiązków

dobrego sąsiedztwa |z zaprzyjaźmonemi dworami,

miał monarcha i na pomocy ua cela wzmocnić

myśl pokoja przez osońiste zetknięcie, a może na

wet przez samo nkazanie s:ę. Lecz właśnie za

miar zaszczycenia Rosyi swoją oDecnością odjął

dalszym pouróżom z góry owo ostrze i achromi

je od podejrzenia, jakoby natchnione były zamia

rem zwtóconym przeciw państwom, które nie sto

ją w związku przymierzowym. Lecz równie jak

uprawnieni jtsteSmy do przypuszczenia, że w Pe

terhofie nie były zamierzone specyalne układy,

to i podróże do Wiednia i następnie do Rzymn

nie mają szczególnego zadania. Już krótki pobyt,

wypełniony prócz tego zewnętrznemi uroczystościa

mi, dowodzi, ża monarchowie będąc jednej myśli

co do celów swej polityki, przez osońiste zetknię

cie i wymianę myśli, ponownie owema związko

wi chcą nadać większą głębokość, na którym o

piera się jak na urągającym wszelkim bmz.m

wale, poaój ich mdów i Europy. Nie tak jak

wszelkie iane dawniejsze przymierza, jest liga

pokojowa symbolem potęgi, a zarazem pokoju,

wielkości niemniej jak i rezygnacyi. Połączyła ona

potężne państwa, zespoliwszy je z zastrzeżeniem

icń nie zawisłości i stanowiska mocarstwowego

w najwyższycń ceLch ludzkości dla obrony poko

jowej cywilizacyi i prawa puńlicznego. Zwolna i

inne lady pojmą znaczenie tej dotąd niezwykłej

mstytucyi. Poczynają one z większem zaufaniem

spoglądać n a działania związkn, spoglądać na ce

le sprzymierzonych monarchów. Monarchia na

sza jest członkiem związkn. Położoną między

Niemcami i Włochami, obrał ją cesarz Wił

hełm za przejście na połndnie. Jntro podadzą,

sobie obaj cesarze ręce na powitan.e. Dzień ja

irzejszy będzie dniem blaskn i uroczystości dla

Wiednia, a zaufania na przyszłość. Radością bę

dzie dla cesarza Wilhelma przebywać na ziemi

anstryackiej, znaleść tn nczncia przyjaźni i wier

ności i widzieć Niemcy otoczone aż do dalekiego

pułndnia stronnikami i gidnymi zaufania sprzy

mierzeńcami. Będzie to dzień wzniosłego zado

wolenia dla naszego monarchy, który zawaił przy

mie.ze pokojn i cieszyć się może pięknym jego

kwiatem i wzrastającem utrwaleniem."

Reichsanzeiger ogłasza tieść mowy toastowej

cesarza Wilhelma w odpowiedzi na słowa powi

talne księcia rejenta w Monachium: ,,Gdy przez

niezbadane wyroki nieba powołany zostałem na

tron cesarski po zgonie mego ukochanego dziada

i ojca, ciężka troska leżała mi na sercn wobec

wielkości i odpowiedzialności mego nowego urzę

uu. Troska ta zamien.ia się wkrótce przy powa

żnem spełniania obowiązków w Zadowolenie z me

go powołania. W. ks. Wysokość byłeś tym, który

w sposob l u j wspaniałomyślniej szy przeniosłeś na

innie zdawua doświadczoną przyjaźń, jak a Cię

z zmarłym moim dziadem łączyła. Jak wtedy

w r. 1870 bawa.ski dwór królewsat pierwszy krok

nczyuil do powstania zjednoczonej ojczyzny, tak

W. kr. Wysokość dałeś przykład książętom nie

mieokim, pierwszy ofiarowałoś mi swą rad ę, swą

przyjaźń i silny aś_isk ręki. Z na,głębsZi,m po

dziękowaniem za te dowody prawdziwej przyja

źni łączę podziękowanie, pochodzące z całego

serca i pod najs lmejszem wrażeń em za wa^a

małe przyjęcie ze strony twego domn i całego

mdn. Chętme korzystam z sposoonośct, aby wy

raz.ć W. kr. Wysokości uczucia najgorętszej, naj

serdeczniejszej przyjaźni, i przyrzec, że w hohen

zollernskiej wierności stać będę w złej i dobrej

doli w najściślejszym związkn z domem Wittels

bachów i z dzielnym Indem bawarskim, gdyż wiel

aie zadania wielkiego lndn niemieckiego i ojczy

zny wym agają, aoy wszelkie siły współdziałały

dla wspólnego pożytku i dobra, co tyiko wtedy

jest możliwem, jeżeli książęta państw« w silnej

wspólności stać będą pełni zautama obok siebie

raunę przy ram.enia. Wznoszę więc toast z ży

czeniem, aby Bóg raczył zachowywać W. ks. Mość

jeszcae dłngo dla dobra Bawaryi i niemieckiej oj

czyzny. J . ar . Wysokość mech żyje l"

Prezydent Carnot podpisał w dniu 2 b. m. na

stępujący dek ret, aotyczący mieszkających we

Francyi cudzoziemców: Art. I . Każdy nieupra

wniony do pobytu we Francyi cudzoziemiec, któ

rz życzy sobie zamieszkać we Francyi, ma w cią

ga dwóch tygodni po swem przybyciu, w mero

stwie tej gminy, gazie się osiedlu, złożyć oświad

cztnie, obejmujące następne d aty: l) jego imię i

nazwisko i nazwisko swych rodziców ; 2) narodo

wość ; 3) miejsce i datę urodzenia; 4) ostatnie z a

mieszkanie; ó) zatrudnienie i środki ntrzymania;

6) imiona, wiek i narodowość swojej żony i ma

łoletnich dzieci, jeżeli mn towarzyszą. Do tych do

wodów dołączyć należy potrzebne dokumenta. W ra

zie, jeżeli ich niema w rękach, może mer za przy

zwoleniem prefekta oznaczy ć termin do ich dostar

czenia. Interesowanemu wydany zostauie bezpła

tnie rewers na to oświadczenie. Art. 11. W Pary

ża i Lagdame podać należy oświadczenia prefek

towi Sekwany, względnie departamentu Rodanu.

Art. III . W razie zmiany pomieszkania ma być

złożone nowe oświadczenie w merostwie nowego

vamieszkania. Art. IV. Miesikającym obecnie we

Francyi do pobytu nieuprawnionym cndzoziemcom

dozwolony jest termin jednomiesięczny, aby po

wyższym przepisom zadość uczynili. Art. V. Naru

szenie tych formalności karane będzie grzywnami

policyjnemi, przyczem nie zostaje przesądzone

przysługujące ministrowi spraw wewnętrznych pra

wo bamcyi.

Odezwały się znów w Sejmie żg,dania d a l

szych, bardzo daleko sięgających ustępstw na

rzecz języka ruskiego, a równocześnie uderzo

no w wielki dzwon wiecowy.

Zachęcony powodzeniem swych dawniejszych

wniosków szkolnych, gdy i przeszłoroczny

Sejm powzięd przychylny uchwałę i rzyd z a

prowadził klasy paralelne przy gimnazynm

przemyskiem — p. Romańczuk jedny ręky

spisał cały szereg nowych desideratów — dra

gę, zaś ręky podpisał wraz z towarzyszami

odezwę w tonie wypowiedzenia wojny, n a j

gorszej, bo domowej. Odezwa mieni ,,obcymi"

tych wszystkich, którzy w kraju dzierży wła

dzę lub zajmujy w ustroju autonomicznym i

hierarchii społecznej przewodniczyce stanow i

ska, a mieści w sobie frazesa będyce po

gróżky nietylko dla harmonii społecznej, ale

cakże i dla porzydku państwowego. Pytamy,

coby powiedziano w Berlinie, gdyby zastęp

posłów polskich stawiajyc najsłusz niejsze swe

żydania, równocześnie rzucał zniewagi na ca

ły naród niemiecki i jawny rozwijał agitacyę

przeciw stosunkom państwowym? Coby po

wiedziano w Peszcie, gdyby posłowie sło

wiańscy majycy więcej zaiste powodów do

skargi, niż posłowie ruscy w Galicyi — do

magajyc się ustępstw — nazywali Węgrów ,,ob

cymi" w kraju? Nie z bezwzględnościy Niem

ców, nie z hegemouiy madziarsky tu sprawa,

ale sam już wzglyd taktyczny wymagał, aby

nie nadużywać tradycyjnej szlachetności pol

skiej i równie tradycyjnej powolności rzydów

w Austryi. Jeśli młodszy brat przemawia do

starszego: ustyp mi coś z twego dziedzictwa

to nie woła równocześnie: gdy to otrzymam, wte

dy ja ciebie wypędzę z wspólnej ojcowizny; kto

domaga się, aby mu dano pochodnię,, nie mówi,

że nię, chce podpalić wspólnę, chatę. Wobec ol

brzymiej większości polskiej kilku posłów r u

skich zachowało przez lat kilka stanowisko,

jeśli nie pojednawcze, to umiarkowane i temu

właśnie zawdzięcza, iż znów wzmogła się na

ławach polskich tendencya ustępstw i zado

wolenia żędań, jak się to okazało w sprawie

paralelek przemyskich, oraz wyboru jednego

z posłów ruskich do Wydziału krajowego.

Dziś znów mamy przed sobę, akt solidarno

ści tych samych umiarkowanych wrzekomo

posłów bez wyję,tku członka Wydziału kra—

Sześćclziesiąt lat temu.*}

W miejscn, n a którem z daru Gabryjełi Zabieł

łewnej stoi dzisiaj kośnół Wszystkich S,viętych

w Warszaw ie, stał przed laty 60 w ogrodzie, ob

szerny dom piętrowy z wynoaą francuską mansar

dą, znany w całej Warszawie pod nazwiskiem

Grzybów. Zajmowała go z liczną rodziną wojewo

dżina G utaaowska, z pierwszych ślubów Zabiełło

w a, wdowa po zasłcżonym Gntakowskim; licznie

spokrewniona, gromadziła około siebie kilka po

koleń. Spotykałtś tam Walentową SobJeWską,

Grabowską z domu, która i rodzajem roznrna i

charakterem i postawą przypominała wielkie pa

nie z końca XVIII wieku. Spotykałeś pannę Te

resę Kicką, ciotkę uroczych panien Biszping i

,brata jej Ludwika, który bohaterską śmiercią zgi

:nął pod Ostrołęką. Poważniejsi cieszyli się społe

czeństwem H en ryk a Zabiełły, najstarszego syna

pani domu, wktorego rycerskim i chrześcijańskim

ch arakterze odbijały s.ę cnoty starszych pokoleń

i nrok łudzi Ks. Warszawskiego. Drogi syn pani

Gutakowskiej, Wacław, ożenił się z panną Gru

dziń ską , siostrą księżnej Łowickiej, której druga

siostra była za jenerałem Chłapowskim i bywając

w Warszawie, zawsze na Grzybowie gościła. Ed

ward Raczyński, przyjaciel pana Henryka i jene

r ała Chłapow skiego, ożywiał lotnością umysłu a

oryginalnością charakteru to grono, które, jak wi

dać z niniejszego zestaw ienia, miało osobny typ

:i charakter, a przez chrześcijańskie zasady przy

’ciągało żywioły, wprawdzie jeszcze nieliczne, ale

bardzo gorliwe bndzącej się wiary. Rzecz prosta,

ie z całą tą rodziną, niemal pokoleniem, księżna

Łow icka miała serdeczne, choć przez jej stanow i

sko nie bardzo jaw ne stosnnki.

Z Grzybowem, bo tak będę nazywał to społe

czeństwo, choć nie należące pokrewieństwem, ści

śle była połączona sercowo, choć nieskończenie

wyższa umysłowo, Lanra Potocka, córka Jana

Potockiego. Osierocona przez m atk ę, chowała się

*) X. Bartkiewicz, pisząc w Przeglądzie powsze

c hny m o błogosławionym FLfbauerze i sprawie wy

dalenia Redemptorystów z Warszawy, wzbudził osobiste

wspomnienia o owych czasach i ludziach, które może

nie będą bez zajęcia dla dzisiejszej generacyi.

w domn pana M arszałka, a po jego śmierci prze

bywała w domn Stanisław a Potockiego. Często bar

dzo odwiedzała Pała wy, Kurów, Celejów, a cho

wała przyjaźń z czterema córkami Seweryna Po

tockiego, z których k ażu a, choć w innym rodzaju,

była kobietą albo niepospolitą, albo przynajmaiej

ciekawego charakteru. Uuiyoł panny Laury był

wyjątkowy. Sieroctwo, niemal podwójne, bo pan

marszałek był dla niej przybranym ojcem, odoso

bniło jej serce, nie oziębiając go zgoła. N anmysł

ten i charakter nic zewnątrz nie wpływało; sam

się rozwijał wewnętrzną siłą i potęgą i to dało

jej zbytnie w sobie zaufanie, ale dało także dar

zniewalania drugich do swojego kierunku.

Zdawało się, że Edw ard Raczyński o jej oświad

czy się r ęk ę, a nie !rudno było sercu gorącemu

a osamotnionemu przywiązać się do człowieka tej

miary; ale, nczncia są zmienne, Raczyński inaczej

rozporządził i sercem i osobą; panna Lanra nic

nie mówiąc, w sob:e żal, jaki mieć mogła, zamknęła,

a spotkawszy w Warszawie bardzo jnż letniego

podówczas Stanisława hr. Tarnowskiego, oddała

mn rękę swoją i osiadła na wyniosłej, samotnej

i na wszystkie wichry wystawionej Tarnoskale.

Stanisław Tarnowski był to ty p , bodaj czy nie

ostatni, pana polskiego, zwichniętego wyobraże

niami dworu Ludwika XV. Zuchwały, nie bardzo

dostępny dla okolicznej szlachty, oddał się gospo

darstwn, które, choć ze zbytnim kosztem, do nie

znanej podówczas doprowadził doskonałości. Pani

Laura znała bardzo dobrze wszystkie panie Gru

dzińskie; najbliżej zaufaniem była połączona z ks.

Łowicką. Z Potockich Tarnowska, a do tego im

ponująca i rozumem i postawą, znalazła wstęp do

w. księcia, tak dalece, że za każdą bytnością

w Warszawie częstym i upragnionym w Belwe

derze bywała gościem. Bawiła dłnżej w r. 1824,

i wtenczas to spotkała O. Jan a Podgórskiego zo

zgromadzenia Redemptorystów, który w r. 1808,

wywieziony od św. Benona, znowu do Warszawy

przybył. Podgórski był człowiek prosty, ale w iel

kiej pobożności; znać było na nim szkołę Hof

bauera i ówczesnego przełożonego w Wiednia O.

Passerata.

Około r. 1823 zaczynało budzić się życie reli

gijne w Polsce i w Warszawie. Czasy świetnych

wojen francuskich, panowanie wszecńwładzy ma

somi, kierunek dawany podówczas wychowaniu

publicznemu, osłab:ły wiarę. Ale zaczęła się bu

dzić, a naprzód po rodzinach. Fatalny zwyczaj

mówienia po francuska, który podówczas jeszcze

panował, miał jednę dobrą stronę. Społeczeństwo

obznajamiało się z wielkimi polemistami franca

skimi, którzy zwiastowali odrodzenie wiary. Czy

tano wiele uć Maistr’a , Bonaid’a , La Meunaie’go

i w różnych stronach kraj a powstawały oguisaa,

z który ch światło i ciepło promieniowało na oa,o

licę. Gorliwi mężczyźni a jeszcze goiliwsze ko

biety, przemyśliwali, jakby światło prawdy kato

lickiej rozszerzać, a było to potrzebne do wzmo

cnienia moralnej, narodowej wartości, a ułatwione,

bo kierunek naukowy kraj miał w swoim ręka.

Skarszewski, arcybiskup, Dył bardzo gorliwy o po

wagę Kościoła, Woronicz dodawał mn nrokn, ja

ko wieszcz i miłośnik ojczyzny.

W silnej głowie pani Laury a gorącem jej ser

ca wrzała bardziej, niż w jakiemkoiwiek lunem,

chęć i potrzeba czynu. W tej fazie jej życia, a

niestety były i inne, był to nmysł p.aktyczny.

Wskntek poroznmiema z O. Podgórskim postano

wiła wygnanych przed 16 laty z Warszawy Re

demptorystów w dobrach swoich Piotrkowice przy

wrócić, założyć i oddać im szkołę wydziałową.

Trzeba na to było zwalczyć wiełe undności. Arcy

biskup i biskup zgodzili się na nsnnięcie upadłych

Bernardynów z Piotrkowic. Klasztor i kościół od

restaurowano i zdaje mi się w r. 1825 umieszczo

no w nim 0 0 . Redemptorystów. Materyalna częSC

zadan:a przy hojności hr. St. Tarnowskiego nie

była tradną, aie trzeba było całej zręczności, ca

łego nrokn, całej wytrwałości pani Laary, aby to

wykonać mimo wrog.ch wpływów, które pod,tę

puie działały na w. księcia. Przypuszczano, że to

akryci Jezuici, a choć loże masońskie były zam

knięte, duch i wpływ masonn nie był nmarł, a

zobaczymy wkrótce, jak się ocknął. Tymczasem

dobra wola w. księcia, pomoc Arcybisknpa, przy

jaźń, jaka panią Laurę łączyła z ministrom Gra

dowskim, tak dzielnie posłnżyły, że szkoła zało

żoną została, a czterdziestu Kilkn nczmów to pła

tnie, to bezpłatnie do niej nczęszczało; młodzież

pjdłag normahów szkolnych, ale po chrześciańsku

była uczoną, a 0 0 . Redemptoryści obok słażby i

pomocy daonownej we własnym domn, liczne na

okolicy odbywali misye. Saniki tej pracy były na

der zbawienne; w szkole z prostotą kształciło się

wiele młodzieży, która potem to w gospudarskim,

to w urzędowym zawodzie robiła zaszczyt swym

mistrzom, a żc nczncia narodowe me były tam

mniej żywe, dowodem, że w r. 1830 wielu w stą

piło w szranki wojskowe, a znam takich, co do

dziś dnia chowają wdzięcznie pamięć swych mi

strzów. Zapewne kto lepiej opowie dachowne za

sługi i cnoty X. Podgórskiego, może zostały tego

siady w jego pismacU albo krótkotrwałej historyi

tego doma, ja tylko to mogę powiedzieć, że tu

Dyla dnsza zatopiona w życia dachowem na wzór

wielkich przewodników życia cńrześciańskiego.

Pani Lanra z pociechą największą mogła patrzeć

ze swojej tarnuskalskiej gory na zakład, który się

rozwijał n jej stop na pożytek Kościoła i ojczy

zny, a dla których me szczędziła pracy, kosztów,

zabiegów.

Wszystko też było dobrze, dopóki zostawała na

miejscu; w r. 182/ choroba męża powołała j ą na

długi pobyt do Witdma. Nie mogia jnż osłaniać

zakłada, który stworzyła, a który, w miarę wła

śnie jak rósł i rozwijał się, raził niechętoycb.

—

Rozkwit choć tak małego cnrześcijańskiego zakła

da raził urzędowe i sekciarskie sfery, a pani Laary

wpływ, prawdziwie zadziwiający w kobiecie, się

gał bardzo daleko, i skoro tylko wpływ ten przez

oddalenie nstał, zte żywioły bndzic się zaczęły.

Zakonmey modlili się, uczyli, pracowali, mogli

Ojc tylko znam okolicy przez swoje dobrodziej

stwa, a jednak dennncyacye do w. księcia poczęty

się mnożyć: jakoby byli Redemptoryści ukrytymi

Jezaitami; jakoby pani Lanra, fanatyzając mło

dzież i męską i zenską, gotjw ała niebezpieczeń

stwo sentymentalizmu i obsknrantyzmn. Dcnancya*

cye te mnożyły się a każdym rokiem, a w roku

1829 i 30 — mamy ha to akta autentyczne -

z urzędu szp.egowano zakład, a jy go módz przed

w. księciem oczernić. I skutek tego działania był

by nastąpił zaraz, bdyby nie wypadki rokn 1830.

Przez dwa blisko lata me miano czasn tradnić się

Redemptorystami. Niebytność państwa, a wkrótce

i śmierć br. Stauisuw a dawały się uczuć mate

ryalme Zakładowi piotrko wiekiem a. Żył jednak i

byłby żył, jak wszystkie miłosierdzia chrześcijan

saiego zakłady, gayby n.e rządowa kassata. Księ

żnej Łowickiej jnz me oyło, ażeby bronić dzieła

najlepszej swojej przyjaciółki.

Pani Lanra była w Wiednia, gdzie na nieszczę

ście zamotała się w dworskie i stronnicze zacho

dy. Dopoki ten nmysł tak jasny, dopóai to serce

tak podniosłe miało przed Sobą praktyczny zawód,

starczyło mu, a bogactwem swojem zasilało je sz

cze mne sfery; w Wiednia, po śmierci swojego

męża, me rachując się ze stanem majątkn, który

pozornie wyglądał świetnie, a był obciążony, ima

ginacya, nie śmiem powiedzieć, ale może trochę

pióżności, wciągnęły ją w zamiary szlachetne, ale

poniekąd fikcyjne. Na ówczesnym dworze wielki

wywierała wpływ księżna Lnkki, siostra cesarzo

wej Ferdynandowej. O przyjaźń tej księżnej wal

czyły: pani Laura i znana bardzo w owym czasie

ks. Auhalt Cotting. Wpośród ty^h zachodów, które

me przeszkadzały jej wcale utrzymywać korespun

dencyj ciągłych i ciekawych z nieznanym jej X.

La Mennais i z dobrym przyjacielem, późniejszym

kardynałem Diepenbrock, słabł zdrowy rozsądek,

zamedbywała interesa i nie mogła jnż przynieść

pomocy nieoszacowanym Ojcom w Piotrkowicach.

Wcześniej zamknięto szkołę, w r. 1834 z niezmier

ną szkodą i żalem okolicy, mos;ał O. Podgórski

wraz z towarzyszami opuścić Piotrkowice. Tak

zakończyła się powtórna działalność 0 0 . Redem

ptorystów w Polsce; tak się skończyły kobiety

genialnej i poświęconej zachody dla dobra Ko

ścioła i Ojczyzny.

Mógłbym i powinienbym ta skończyć. Wiem

dobrze, że pani L an ra, zmaszona przez iateresa

powrocić do krajn, jnż nicroznmnego nie zrobiła,

że później ten umysł, nietylko duchem prawdy

natcnniony, ale tę prawdę przelewający w drugich,

osłabł, zwichnął się, a nie przerzucając się nigdy

na drogę błędn, nlegał otoczenia, które dawniej

oyło mn zupełnie obce; ale mimo to wiem dobrze,

że w pierwszym okresie swojego życia natchnęła

tyle poświęcenia, tyle nsiłowań, podnosiła tak wy

soko serca i umysły, że należy o niej więcej po

wiedzieć, jak że była sławna ze swego rozum a i

niedorzeczności.

—

Prawda, dzieci jak nigdy nie

miała, tak ich chować nie umiała ; prawda, zmar

nowała majątek, który powinna była oddać rodzi

nie; prawda, miała stosunki w Warszawie w sfe

rze, dia której nie była stworzona ani rodem, ani

umysłem, ani sercem — ale w chwili śmierci, na

którą patrzałem, odżyło wspomn.ę aa i uczucie

wszystkich wielkich myśli i zamiarów, które zaj

mowały tę najsilniejszą kobieeą głowę zpomiędzy

tych, które w dłngiem znałem żyein, a które za

prawdę należały do najpierwszych swego czasn.

To dowodzi, że głowa kobieca, choćby najsil

niejsza, że serce jej choćby najczystsze, jak skoro

zanfają samym sobie, nie uchronią się od ciężkie

go błędn i zmarnują najpiękniejsze Opatrzności

dary.

P.P.

rCzas11wychodzi codziennie wieczór, wyjąwszy niedziele i dni świąteczne.

Oddzielne Nra Czasu, o ile zapas starczy, w Krakowie po 10 c., w e Lwowie lub z przesyłką pocztową 12 c.

Prenumerata wynosi:

na cały rok na kwartał na 1 miesiąc

Poczta w państwie a u s tr y a c k i e m ............................................

24 złr.

6 złr.

2złr 50ct

niemieckiem . . . .

...

28 złr.

7 zlr.

3 złr.

doWioch, Franeyi, Anglii, Belgu. Szwajcaryi, Tureyi

i innych państw, należących do związku pocztowego . .

32 zlr.

8 złr.

| 3złr.

Prenumeratę przyjmuje się tylko O,l t-g o do ostatniego dnia w miesiącu

l,i.ty z pieniędzmi i przekazy pieniężne na prenumeratę i ogłoszenia (inseraty) uprasza sie* nadsyłać

franco do Administracyi Czasu w Krakowie.

kasty reklam acyjne nieopieczętowane nie" podleśni a

opłacie pocztowej.

Listów niefrankowanych nie przyjmuje sie

Rękopismów nadsyłanych nie zwraca się.

1 of 6 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction