Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 677 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

(CeńA 10 !im!.)

Kraków, Sobota 23 Lutego 1918

Rocznik LXXI.

Wydanie wieczorne

’C eny ogloorefli od onrrsn petitem 20 hal,, w Boboly, niedziele, dwięta i dni przeddwiąl. wiersz peti(,

SO hal,, uzłar tabelaryczny, cyfrowy, skomplikowany, 40 hal. N sileiisn c I N ekrologia od oitejoca

wieriza drukiem petitowym 80 hal,, za kaidy raz. Głosy pnblloznolol po 8 kor,, toRailkaly han

dlowo po kronice i po dziale ekonomicznym kOMllkaly o rr« slm Pub* «arbuzy*« i t p. po kor. 1’60

ed miejzca wrieriza

Igłoazenla I prenumerat« przyjmują we Lwowie bturi dzienników St Sokołowikmf* A Gi

lewskiego R. Buchitaba w Jarosławia Biuro dzienników, w Podgórza Potnrmlski: wPriemyllo

A. luizydiki księgarnia i B. Bi!let. » Rzeszowie M. Weintraub w Stanisławowie laoieliki i Sp,

w Tarnowie M, Bockach,OHaut. w Tarnopolu Komaniewiki. w Poryto wyłączniep W Racz

kowoki, ld Citi de Trenie; w W ied nia Haasenstein A Vogler R Moase (takie we wizystkicb filiach);

B. Hchalek M. Dukei, B. Braun, J. Danneberg Bock A Herzfeld, H. Fried), E. Laszlo (tylke prenum erato

F GoldłchmiedtAComp.), M. Perle* w Frankfurcie n U.Q.LDaubeAComp. mPradze czeskiej

Fr. Hororka Listy z pteniądzmi i p rz ek azy piemęłne nn prenumerat, i ogłoizenia przyjmuje Admi

aist?acya »Csaia« w Krakowie. B eklaaaoye oi eop ieoz ,to wane oie podlegają opłacie pocztowej

Ciatd» n U opłacanych oie przT]nrai* pip BękotAaóm nadsyłanych ni« sw raca d f .

Za każdą zn ’aną adresa dopłaca clą 40 ka!

ADRES REDAKCYI a) *w TemdAsA Nr. t t . -

Telefon Nr. 00.

0 prawa wyborcze.

Nacyonalistyazna większość sejmu pruskiego

prowadzić zaczęła w alkę e swoje ostatnie poli

tyczne pozycye. Komisya dla zmiany ordynacyi

wyborczej odrzuciła 20 głosami przeciwko 15 za

sadniczy 8 paragraf rządowego przedłożenia, usta

nawiający równe prawo wyborcze, i uchwaliła

zaprowadzenie pluralności. Za tym wnioskiem

głosowało 16 konsewatyslów i wolnokonserwa*

tystów i 4 narodowych liberałów; przeciwko,

wszyscy iuni członkowie komisyi, włącznie z dwo

ma narodowymi liberałami.

Uchwalony wniosek nadaje drugi głos wybor

com wyżej 50 lat, ojcom rodzin, opodatkowanym

i posiadającym cenzus inteligencyi. Pow stanie za

tem kategorya wyborców, posiadających po 3 i 4

głosy i ci właśnie będą stanowić czynnik decy

dujący przy wyborach. Rząd wystąpił stanowczo

preeciwko-pluralności, a wiceprezes gabinetu Dr

Friedberg złożył w tym duchu w yraźne oświad

czenie. W przeddzień zaś glosowania p’sała Nord.

iłeutsche Alg. Ztg.: *Podeklaraeyi, złożonej przez

rząd, nie może ulegać wątpliwości, że przystąpi

do zastosowania nadzwyczajnych ,środków prze

widzianych w konstytucji, skoro to będzie nie

uchronne dla osiągnięcia w ytkniętego celn. R o

zumie się jednak samo przez się, że nie rozważa

jeszcze tych środków i nie da się do nich po

pchnąć, jak długo istnieje nadzieja, że projekt

ordynacyi wyborczej zostanie bez nacisku przyję

ty przez obie Izby sejmu pruskiego«.

Środki, o których wspomina półurzędowy or

gan, są to ; rozwiązanie Izby i rozpisanie nowych

wyborów, albo oktrojowanie nowej ordynacyi

przez postanowienie korony. Ponieważ ordynacja

obecna została również oktrojowana w swoim

czasie, istnieje precedens upraw niający do ponow

nego zastosowania tego sposobu W ruzie roz

wiązania Izby i o ile wybory zostaną przepro

wadzone przeciwko konserw atystom, większość

teraźniejsza zwalczająca rządowe przedłożenie po

wróci z w alki wyborczej Dardzo osłabiona. Ale

agilacya wyborcza podczas wojny przedstawia za

wsze pewne niebezpieczeństwo dla ogólnego spo

koju. Oktrojowanie znowu wywołałoby gwałto

wne niezadowolenie wśród nacyonahstow. Jeżeli

jednak większość pozostanie n a stanowisku nie

przejednanem, wytw orzy się sytuacya przymuso

wa. Rząd, zobowiązał się wobec korony i kraju,

że przeprowadzi reformę ordynacyi wyborczej w

duchu demokratycznym i musi słow’a dotrzymać

pod grozą u traty powagi i zaufania w społeczeń

stwie; gdy zatem n atrafi na opór bezwzględny

nie pozostanie mu nic innego jak tylko ordyracyę

narzucić 1 tak też zakończ,y się ten wewnętrzny

konliikt jeżeli w ostatniej chwili nie przyjdzie do

skutku kompromis pomiędzy stronnictwami, który

zagwarantuje uchwalenie ustaw y ze zmianami nie

caruszającemi jej zasadniczego ch arakteru.

Jest to sprawa, która posiada niezwykłą do

niosłość polityczną, gdyż stanow i wielki krok na

przód w demokratycznej ewolucyi niemieckiego

społeczeńsl wa. Z chwilą, gdy sejm pruski otrzy

ma większość, wolną od nacjonalistycznej cia

suoty, c a ła polityka Niemiec uw olni się od szko

dliwego nacisku wszecbniemców i będzie mogła

daleko swobodniej rozw iązyw ać wszystkie bieżące

problematy. D!a Polaków zrniana o rdy n acji wy

borczej ma podwójne znaczenie. Powiększa zna

cznie listę polskich, mandatów i daje im daleko

silniejsze stanowisko w sejmie. Iz.ba, która wyj

dzie z powszechnego głosowania, nie uchwali ża

duej auty polskiej nstawy i załatwi się prędko

z pozostałościami, nacjonalistycznego okresu —

utrwalonemi w szeregu p raw wyjątkowych.

Na razie sytuacya tak się przedstawia, że no

we prawo wyborcze nie znajdzie w sejmie więk

szości i rząd stanie wobec dylematu dymisyi lub

oktrojowama. Decyzya zależy od korony, a są

dząc z ostatniego orędzia cesarza, f.a drnga ewen

tualność jest znacznie prawdopodobniejsza

Prawie jednocześnie z uchwałą komisyi sejmu

pruskiego, nadeszła z Londynn wiadomość, że

król sankcjonował nową nstawę wyborczą dla

angielskiego parlamentu, najdemokratyczniejszą w

Europie, jeżeli pominiemy Rosyę współczesną.

Ustawa nadaje praw o wyborcze kobietom wyżej

lat 30, tudzież marynarzom i żołnierzom wyżej

lat 19. Odtąd Wielka Brytania będzie mieć za

miast 8,500000 wyborców, JO milionów, z cze

go około 6 milionów kohiet. Łatw o sobie wyo

brazić, jak to rozszerzenie p raw a wyborczego

wpłynie na skład Izby gmin i jak zmusi stron

nictwa angielskie do zmiany taktyki, a może na

w et programów.

Zarówno reforma pruska, jak angielska, są re

zultatem zmiany pojęć, spowodowanej przez woj

nę. Politycy, stojący u steru władzy, doszli do

przekonania, że jest niepodobieństwem odmawiać

praw a wyborczego żołnierzom walczącym i cier

piącym z a ojczyznę od 4 blisko lat. Obawiano

się zwłaszcza, że po ukończeniu wojny zdemobi

lizowani żołnierze rozpoczną energiczną propa

gandę dla uzyskania praw wyborczych i wywo

łają wielkie zamieszanie w społeczeństwie. Uprze

dzając powstanie tego fermentu, postanowił rząd

pruski przystosować ordynacyę pruską do ordy

nacyi parlamentu Rzeszy. Ma to być także śro

dek dla lepszego zespolenia żywiołów pod wzglę

dem politycznym uświadomionych, ale umiarko

wanych, które chcąc oprzeć się prądom dema

gogicznym będą zmuszone p rzystąpić do energicz

nej akcyi.

Wyprawa niemiecka do Rssyi.

Wojska niemieckie posuw ają się w pochodzie

swym na Wołyniu dość szybko w kierunku wscho

dnim i doszły już do Nowogrodu wołyńskiego,

czyli Zwiahls, miasta, położonego nad Słuczą,

w odległości 90 km. od Żytomierza. Muszą w tam

tych stronach panować silne mrozy, gdyż inaczej

przewożenie artyleryi i t,renów przez błotniste

drogi byłoby niemożliwe. Nowogród wołyński leży

przy wielkim szlaku handlowym, łączącym W a r

szawę z Kijowem przez Żytomierz. Je st to jedyny

bity gościniec w całym kraju i zapewne z tego

powodu wybrano tę właśnie drogę, prowadzącą

przez kraj ubogi, lesisty i bagnisty. Od swej pod

staw y operacyjnej oddaliły się już wojska nie

mieckie o jaO e 160 km., »ale prawdopodobnie

gro s korpusu Linsirtgena nie posunęło się jeszcze

tak daleko W każdym razie Niemcy muszą być

bardzo pewni bezsilności bolszewików, gdyż takie

rozciągnięcie sił stosunkowo niewielkich grozi nie

ustannie flankowym atakiem i odcięciem. Ale to,

co poz stało z nadbc b iwych wojsk rosyjskich,

nie przedstawia już żadnej wartości militarnej

i zdolne jest tylko do rabunkowych wypraw. Z tej

strony nie zagraża Niemcom żadne niebezpieczeń

stwo. Raczej mogą powstać trudności aprowiza

cyjne, gdyż aż do Horynia W ołyń północny jest

zmszozony przez wojnę, a dalej gleba piaszczysta

nie przynosi nigdy obliiych plenów.

Gościniec, którym idą wojska niemieckie, bie

gnie równolegle, ale w znacznem st- sunkowo od

daleniu od linii kolejowej Kowel-Rowno-Berdy

ezów-Kijów, która w stacyi Zdołbunów odgałęzia

się do Brodów. Ze sprawozdań sztabu nie inożna

wywnioskować, jak szeroki p as zajęli Niemcy,

niewiadomo zatem, czy zagarnęli także kolej, eo

jest dlatego ważne, że wojska bolszewickie nigdzie

nie odchodzą daleko od torów kolejowych; tem

tłumaczy się nieznaczny opór, staw iany dotych

niemieckiemu pochodowi.

,insingen spieszy się, ponieważ chce praw do

podobnie oswobodzić R adę ukraińską z opresyi,

w jakiej się znalazła po wypędzeniu jei z Kijowa.

Wojska bolszewickie już docierały do Żytomierza,

może jednak na wiadomość o zbliżaniu Się Niem

ców zaniechały ataku. W otwarłem polu n e

m gą mierzyć się z takim przeciwnikiem, zape

wne jednak zechcą niepokoić go partyzantką,

która przy lepszej organizacyi może być nawet

dosć niebezpieczna Dodsć »ależ)’, że ko rpus pol

cząs

ski jenerała Micbelisa stoi znacznie dalej n a po

łudniu i nie prędko spotka się z Niemcami.

Na północy wojska niemieckie dwoma szlakami

ogartują Inflanty i Estonię. Główne siły po za

jęciu Dynaburga wkroczyły do polskich Inf!ant,

a według ostatnich doniesień zajęły Rzeczycę i

Lucyn. Ludność miejscowa przyjęła podobno

Niemców z rad ością; musiała niezawodnie wiele

ucierpieć od band bolszewickich Miasta w pol

skich Inflantach mają teu sam typ, co na całej

Litwie, są polsko-żydowskie, brudne i źle zabu

dowane. Włościanie są katolikami i dzielą się na

Polaków, Łotyszów i Białorusinów. Na północno

wschodniej granicy województwa zaczyuają się

jnż osady wielkoruskie. O ile wojska niemieckie

tę granicę przejdą, znajdą się po raz pierwszy na

prawdziwie rosyjskiem terytoryum w gubernii

pskowskiej. Druga grupa, ;która z wyspy Moon

przez zamarznięty Sund przeszła na ląd siały,

wkroczyła bezpośrednio do Estonii, nie napotyka

jąc nigdzie Da znaczniejszy opór.

Pierwsze większe miasto, zajęte przez Niem

ców, jest Ilup sal, jedyny p ort na zachodnim brze

gu. Ta część Estonii nie posiada żadnych kolei,

ale m a dużo dobrze utrzymanych gościńców bi

tych. Z Hupsal do Rewia, stolicy Estonii, odle

głość wynosi około 80 kilom,, zdaje się jednak,

że siły niemieckie, operujące w Estonii, nie są

wystarczające dla podjęcia ataku n a to si’nie ob

warowane miasto. Będą musiały czekać na grupę,

która posuwając się naprzód w gubernii inflanc

kiej, doszła już do linii Wolmar-Lemsal. Stamtąd

do granic Estonii mają jeszcze Niemcy przeszło

100 kim., czyli 5 dni marszu; ,Mróz jest dotych

czas sprzymierzeńcem Niemców, gdyż ani rzeki,

ani bagna nie powstrzymują pochodu. Wiosna na

północy zaczyna się późno, tak, że do połowy

marca kraj jest pokryty twardą skorupą Z dru

giej strony stosunki aprowizacyjne s ą tam w zi

mie niemożliwe, a po niedawnem przejściu band

bolszewickich k raj musi być spustoszony i vryni

szczony.

Dla Niemców bałtyckich wkroczenie ich roda

ków jest wybawieniem z ciężkiej opresyi. Prze

ciwko Bałtom, jako przedstawicielom »reakcyi«,

zwrócili się zarówno miejscowi Estowie i Łotysze,

jak i komitety żołnierskie konsystującej tam armii

rosyjskiej Nie tylko dwory i folwarki »baronów«

zostały zniszczone, ale ich samych internowano

po miastach, poddając bardzo surowej i uciążli

wej kontroli ; nie obeszło się przytem bez wypad

ków doraźnych egzekucji i krwawych samosądów.

W ypraw a na Estonię odbije się prędzej czy pó

źniej na sytuacyi w Petersburgu i przyspieszy

prawdopodobnie npadek bolszewików.

t-"

’

Węgry a traktat brzeski.

04 korespondenta Czasu.

Budapeszt 18 lutego.

( I ’.) Pokój z Ukrainą nie wywołał zbytniego

wrażenia w Budape-szcie, zwłaszcza o ile idzie o

wrażenie dndstnie. Ludność przyjęła go dość obo

jętnie. Udekorowano miasto, odprawiono nabo

żeństwo oficyalne, zdjęto chorągwie — i ludność

przeszła nad faktem do porządku dziennego Ho

roskopy na zboże, t a k ’e zachwyty wywołujące

w Wiedniu, na nikogo tu nie działają. Najpierw

dlatego, że Węgry mają przecie swego chleba do

8yć, i wiedzą, źe jeżeli co przyjdzie z Ukiainy,

to pójdzie do Berlina i Wiednia. Powtóre w

świeżej pamięei mają wszyscy Rumunię, która

m iała się stać nieprzebraną kopalnią zboża, a

w rezultacie zwrócono się do Węgier o wyda

tniejszą pomoc w wyżywieniu zachodnich kra

jów. To też przeciętny peszteńczyk, przeczytaw

szy urzędowe komunikaty, opiew ająoe dobro

dziejstwa pokoju brzeskiego, zapytuje na k ońcu:

» Wszystko to dobrze, ale czy też my do tego

jeszcze nie dopłacimy« ; bo jeżeli zboże ukraiń

skie nie dopisze, to zaostrzony jego oczekiwa

niem apetyt wiedeńczyków, odbić się snadnie

może na węgierskiej mące.

Uderzającem jest zachowanie się prasy. Po prostu

milczy Nie można tego tłumaczyć tylko cenzurą,

bo ta przecie nie miałaby nic przeciwko po

chwałom dla hr. Czernina. Tymczasem cisza. Po

za komunikatami ministerstwa spraw zewnę

trznych i komunikatami, jakimi opatrzono tekst

nkładu nie pojawił się ani jeden artykuł, oma

w iający rzeczowo rezultaty rokowań hrzeskich.

Widać więc p rasa miałaby do powiedzenia nie

jedno zastrzeżenie. Jest to tem charakterysty

czniejsze, źe poważne dzienniki budapeszteńskie,

są w przeciwieństwie do prasy wiedeńskiej, pra

wie bez w yjątku urzędowymi organami poszcze

gólnych stronnictw, a koła p olityczne węgierskie

bynajmniej pokojem brzeskim nie są zachwyco

ne. Oczywiście 1między spokojem partyi pracy,

a dość wyraźnym niepokojem stronnictwa nieza

wisłości jest całe stopniowanie; ale różnice 8ą

w sile głosu, nie w tonie.

Rzecz to zupełnie zrozumiała. Wystarczyło po—

Ktykom węgierskim rzncić okiem n a mapę, by

stwierdzić, że pokój brzeski, dając Niemcom inną

jeszcze, prócz Węgier, drogę do morza Czarnego:

Azyi mniejszej, pozbawić ją może wszystkich ko

rzyści, jakie daje im dotąd położenie geografi

czne, i dla którego związek środkowo-europejski

miał dla nich wartość. Wzmożenie nkrainizmu,

nie tylko za granicami monarchii, ale i w Gali

cyi, otwiera widoki nowego ru chu narodowościowego

na górnych Węgrzech. Nie ma tu zaś dwóch

zdań co do tego, czy nsraińcy będą w Bereg i

Merameros lepsi od agitatorów hr. Bobrińskiego.

Ostatecznie nie wielką też dla Węgrów stanowi

różnicę, czy armia, która, zgromadziwszy się

między Bugiem a Tarnogrodem, ruszy na Prze

myśl i Duklę ku Węgrom, zwać się będzie

ukraińską, czy rosyjską. Dołącza się do tego

wszystkiego sp raw a chełmska.

Można dziś już śmiało powiedzieć, że niema

wśród polityków węgierskich nikogo, ktoby na

tym punkcie ministra spraw zewnętrznych chciał

na prawdę bronić. Oczywiście niewiadomo jeszcze,

jaką taktykę obiorę poszczególne stronnictwa, a

zwłaszcza, o ile zdecydują się całą sprawę wy

dobyć na forum publiczne. Stanowisko ich zre

sztą zależne jest od tego, jakie wypadki zajdą,

tymczasem w Wiedn;u. Faktem jest jednak, że

w kołach parlamentarnych poruszono myśl odbycia

tajnego posiedzenia. Dlaczego, łatw o się domy

ślić. Chwalić rezultaty pokoju brzeskiego można

by przecież jawnie, n. p. w dyskusyi budżetowej.

Pewnem jest, że stonowisko, zajęte przez Pola

ków, może z powyższych powodów li eyć nie

tylko na zrozumienie, ale i na poparcie poważ

nych czynników politycznych węgierskich. Bez

wątpienia też nie minie to bez skutku.

Str »Bnictwo rządowe wzmocnione zostało

w dniach ostntaich przez przyłączenie się d -ń

grupy posłów hr. Ja na Zichy’ego. Objaw to i dla

nas o tyle korzystny, że jest to jedna z najży

czliwszych d!a nas grup, nie tylko ze względu na

osobę przywódcy, ale i posłów Zsembery’ego i

Hindy’ego, którzy stoją na czele węgierskiego

Związku przyjaciół Polski.

Poświęcić wreszcie wypada parę słów zmarłe

mu w tych dniach hr. Khuen - Hederv4ry’emu

Osobistość to zbyt znana, by rozwodzić się sze

roko nad jej działalnością. Muiej atoli wie się u

nas o jego stosunku do sprawy polskiej. Hr.

Khuen, urodzony na Śląsku, wychowany w Cbor

wacyi n a Węgrzech, przez adoptacyę dziedzic

prastarego imienia H ederrarych odegrał wielką

rolę w polityce chorwackiej i węgierskiej. Nigdzie

jednak sympatyi i popularności sobie nie zdobył.

Raczej odwrotnie. W łonie partyi pracy otaczała

go grupa, mniejszość stronnictwa, szukająca

zawsze dobrych stosunków z B rlinem To było

miarodajne i dla spraw y polskiej. Przez śmierć

hr. Khuena przyjaciel nam nie ubył. Znane są

szerokie stosunki i wpływy jakimi zmarły cie

szył się w sferach dworskich, ta k obecnie jak i

za życia cesarza Franciszka Józefa. Wątpię je

dnak, czy kiedyś historycy doszukają Bię śladów,

źe wpływy te przyniosły jakąś korzyść sprawie

polskiej — chośby z węgierskiego tylko punkt«

widzenia.

Ukraińcy w

* __,I;_ i na Podlasiu.

W czasie dyskusyi nad spraw ą utworzenia od

rębnej gubernii chełmskiej i wyłączenia jej r,

prawuopaństwowej jedności Królestwa Polskiego

złożył był gorący tego zwolennik D. N. Czycha

czew na rosyjskich materyałach oparty memoryał

petersburskiej izbie państwowej Podstaw ą tego

memoryału był stan z roku 1006/7. Cyfry me

moryału Czychaczewa, który w gubernii lubelskiej

obliczył ludność katolicką na 253.064, praw osła

w ną n a 198.367, a w gubernii siedleckiej kato

licką na 238.408, praw osławną na 75.849, obja

śnia zasłużony statystyk w Lublinie, p. Henryk

Wiercieński następującemi uwagami:

Spisy ludności przeprowadzono przy pomocy

potężnej, nie liczącej się z wyborem środków ro

syjskiej machiny rządow ej; a w spraw ie religii

popi i żandarmerya nie zna’i żartów ; świadczą o

tem obficie i wymownie pozostałe akty sądowe.

Chcąc ocenić stan przedwojenny, należy wprowa

dzić jednak jeszcze, i to poważne, korektury, a

to: l) Pamiętać należy, że edyktotolerancyi re

ligijnej nie rozciągał się cd razu na c ałą ludność.

Wolno było przechodzić Da w iarę katolicką tylko

dorosłym wraz z dziećmi do lat 14. Ludność od

lat 1 4 -21 życia musiała zostać prawosławną i

wnosić dodatkowo podania po dojśein do pełnole

tności. Podań tych nie załatwiano, albo odrzu

cano je ze względów formalnych. 2) Przy obli

czeniu ludności prawosławnej należy uwzględnić

fakt, że napływow a inteligencja, urzędnicy, służba,

nauczyciele, prawosławne zakony i ciągnący za

nimi kupcy i rzemieślnicy rosyjscy z rodzinami,

słowem napływowa ludność rosyjska, w całem

Królestwie n a 3 proc. obliczona — tu na wscho

dnim krańcu wynosiła najmniej 5 proc. ogółu

ludności. O te 5 proc. należy obniżyć procent

prawosławnych. 3) Zważyć należy dalej, że sze

reg rodzin, mówiących w domu po polsku, z ra

cyi swego urzędowego stanowiska lub małodusz

ności trw ał przy prawosławiu i odrzucił je do

piero po wyjściu wojsk okupacyjnych.

Te fakty tłumaczą niezrozumiałe wprost ró

żnice między stanem urzędowym przed wojną a

stan em faRtycznym w czasie wojny. Prawda.

Całe wsie z większością praw osławna, jak Sitno,

Kobło, Żmudź, Stepankowii e itd. opuściły zupeł

nie swe domostwa przed najściem obcych wojsk.

Praw da, że szczególnie ze świeżych kolonij nie

jmieckich (w Chełmskiem i Lubartowskiein) pra

wie żywa dusza nie została. Niemniej spis lu

dności, przeprowadzony w r. 1916 z wyraźną

intencyą rusofhską przez władze austryackie, głó

wnie z użyciem urzędników niemieckiej i ukraiń

skiej narodowości, dał rezultaty, stwierdzające

zdawało się bezspornie polski stan posiadania

cnłego Przedbuża. W Krasnostawskiem nie zdo

łan i wogóle wy kazić żadnych Rosyan ni Ukraiń

ców prawosławnych poza osiedlonymi świeżo

Wołyniakami z pod Kowla, w Zamojskiem wy

liczono niespełoa 2 procent, w Hrubieszowskiem

wszystkiego 16 procent. I to w obrębie okupacyi

austryackiej była najwyższa cyfra. Niemcy w

Bwoi *h zestawieniach i mapach statystyczuych o

pierali się na urzędowej statystyce rosyjskiej (vi

de atlas, wydany przez Ober-Ost).

Rozważyć należy kwestyę, do jakiej narodo

wości zaliczyć prawosławnych z ziemi chełmskiej,

z Podlasia i z Wołynia. Czy od kilkunastu lat

sprowadzanych przez Bank włościański z Ko

stromy lub Woroneża kolonistów wielkoruskich,

którzy byli tu przed wojną, i nie wiadomo, czy

po wojnie w rócą na stałe, zapisać należy na do

bro Ukraińców. Chyba nie. Czy ci nauczyciele

draki, izwoszczyki, małe »czyny« rosyjskie, któ

rzy w liczbie kilkudziesięciu pozostali w Chjełmie

i obecnie odgrywają popłatną rolę przywódców

politycznych ukraińskiej narodowości, uznamy za

inteligencyę małoruską? Chyba nie. Chłop z zie

(23)

H. G. WELLS.

Pan Biittiing i jego dom

(Ciąg it,Ucj).

Pan Brittling wybrał się w podróż wieczorem

0 wpół do dziesiątej. Zapowiedział wprzód w do

mu, źe nie czując się nsposobionyni ani do snu,

ani do pracy, zabawi może parę dni, zanim po

;, wróci mu normalny nastrój. Wieczór był jasny

i jak dzień, chłodny blask miesięczny zalew ał ca

łą okolicę; gościniec błyszczał jak srebro, a za

zbliżeniem się ognistych latarń nabierał czerwo

nych blasków» Ciemne krzaki z obu stron go

ścińca, zapalały się przez chwilę jasną ^ zielenią,

od blasku padającego na nie światła. Księżyc w

pełni wypływał na zenit widnokręgu tak jasny,

że blask jego zgasiłby os’atnie gwiazdy. Gdzie

niegdzie bielały ściany domów, przy latarniach

roiły się rojami ćmy i migały n a chwilę w świe

tle lamp, liy znów utonąć w nocnym mroku.

Gladys była wybornie usposobiona do podróży,

a i pan Brittling także, jechał a« i za szybko, ani

pomału i czuł wielkie do siebie zaufanie, a ży

cie, które w ciągu dnia było t ak pełne zgrzytów

1 niebezpieczeństw stało s’ę naraz rzeź we, pełne,

wolne i przepojone dostojnym spokojem.

Przyjechał tak wąską uliczką pomiędzy żywo

płotami, a minąwszy wieś, patrzył z szerokiego

gościńca na liczne śniatła, płonące joszcze na

placu powystawowyro, któro migotały, jak rubi—

T|y i topazy, zatknięte w sreb rną oponę księżyco

w i nocy.

Zihawy hyły jeszcze-w pełnym fnkn, a ostat

nie nagrody ściągnęły liczniejszych jeszcze gości.

Pan Brittling zatrzymywał na chwilę motor i

wpatrywał się w ruchome sylwetki, które prze

mykały się jak cienie, w ułamkach jaśniej oświeco

nych przestrzeni.

—

U progu wojny! — szepnął do siebie —

u progu Armageddonu. Czy. oni to rozumieją ?

Czy choć jeden z nich to rozumie?

Wprawił w rnch motor i jechał dalej a zwol

na cichły za nim wszelkie odgłosy, gasły światła

i otoczył po nieogarniony i cichy spokój, prze

pojony srebrnym blaskiem miesiąca.

Obawiał się, że ta jazda nocna będzie trudna

i nieLezpieczna; tymczasem nigdy nie jeehał tak

równo i pewnie. Miał uczucie, że płynie wraz

z swym

samochodem po fali księżycowego

światła.

Ominął mimo woli n a skrzyżowaniu dróg, aleję,

która wiodła do Pyecraft i pojechał zwolna na

wschód ku morzu. Pani Harrowdean mogła po

czekać, a im później do mej przyjedzie tem ro

mantyczniej wypadnie scena pojednania, którą za

mierzają odegrać.

Znalazłszy się w olbrzymiej ciszy, mógł dopie

ro pan Brittling wyobrazić Bobie realne istnienie

wojny. " W idział miliony wojsk maszerujących

już przez gościńce, góry i doliny, gromadzących

się w miastach i portach. Uczuł przedewszy

stkiem nieprzepartą chęć ujrzenia morza, bo mo

że już tam rozpoczęła się wojna, może już wal

czą okręty. Nadsłuchiwał mimowoli, czy nie do

słyszy strzałów , lecz do uszu jego dochodził tyl

ko rytmiczny szmer motoru.

Pojechał więc przez Rodwell na wyżynę Ca

stonburg, gdzio przez lukę pomiędzy dwoma

mniejszy tui pagórkami dojrzał błyszczący trójkąt

srebrzący się od księżyca.

Było to morze. Zatrzyma! się w tem miejscu i

patrzył długo, długo, a wówczas zdało mu się,

że ukazały się r a horyzoncie jakby trzy ostre

igiełki i poruszały się w stopionera srebrze.

Lecz mógł to być także tylko wynik zmęczenia

wzroku.

W uszach brzęczały mu w tej chwili wszyskie

gadania, jakie słyszał o marynarce angielskiej,

francuskiej, niemieckiej, feamo przez się rozu

miało, że Anglia miała najlepsze i najcięższe

okręty, największe armaty ; nie było jednak pew

nem, ćzy posiadała wszystkie najnowsze techni

czno urządzeni», czy tamci nie posiadali własnych

swych sekretów. Czy wierzą tak jak my wdre*,—

dnaughty ? Czy też gotują nam jakieś niespo

dzianki?

Przed rokiem miał pan Brittling sposobność

zwiedzić pewien statek wojenny i obiadował na

pokładzie jego w towarzystwie marynarzy. Miał

wówczas wrażenie, źe nigdzie na świecie nie mo

gą istnieć doskonalsi oficerowie i żołnierze, jak

ci spokojni, dorodni, ogorzali od słońca angielscy

marynarze. A m ałe wojsko angielskie tak ciężko

wypróbowane w Afryce, lecz potem odrodzone,

posiadało z pewnością więcej osobistego męstwa,

inicyatywy i zdolności zawodowej, niż jakiekol

wiek wojsko świata.

Pan Brittling szydziłby z pewnością z drugie

go Anglika, któryby wygłosił przy nim podobne

twierdzenie, lecz sam wierzył w to głęboko, a

wiara ta była mu przedziwnie droga.

—

A czy są na świecie lepsi lotnicy, jak an

gielscy i francuscy, to już rzecz związana z rasą,

i niech sobie Niemcy wieszają się n a Bwych ga

zowych bańkach, nie dorównają naszym. Na lą

dzie, tak, na lądzie mogą nas z początku po

bić, lecz skoro tylko zbierzemy więcej dział i

ludzi, nie pobiją nas i na lądzie, mimo, źe się

do tego sposobili całe lata.

W nocy tej miłość dla Anglii była tak wielką

w sercu p an a Brittlinga, że nie znalazłoby się

już w niem miejsca na żadne inne uczucie. P a

trzył i patrzył w morze, aż wreszcie westchnął

głęboko i pomyślał o odwrocie.

W tej chwili mniemał jeszcze, źe kresem jego

podróży musi być dom pani Harrowdean. Zawró

cił i wyjechał znów na gościniec, gdzie przy

szybkim ruchu jasne światła jego latarni wchła

niały co chwila przestrzeń i oświecały m u po

boczne płoty i domy.

Minąwszy jakąś wieś, posłyszał nagle z prze

ciwnej Btrony jakiś szczęk, teotent, a przed nim

zaświecił nagle trójkątny sygnał ostrzegawczy;

więc zwolnił jazdę i zatrzymał się.

Ulicą między domami wioski poruszał Bię or

szak jeźdźców i wozów, które wiozły coś cięż

kiego. Jeździec i wóz, jeździec i wóz, jeden za

drugim.

Pan Brittling poznał, że były to armaty. Ar

maty i jeźdźcy w równej zawsze do siebie odle

głości. Nikt z ludzi nie śpiewał, nikt nie nawo

ływał, żadne słówko nie padło z milczących n st,

a cały orszak poruszał się z jakąś spokojną

równowagą, odcinając się ostro szeregiem cie

mnych sylwetek, na tle księżycowego światła.

Oficer na koniu podjechał do pana Brittlinga i

zajrzał w samochód, by putem powrócić do

swoich.

Przejechali wszyscy, zostawiając go samotnego

w uśpionej wiosce. Był ta k zamyślony, że nie

prędko pomyślał o dalszej jeździe, wreszcie je

dnak ruszył i pojechał przed siebie, nie myśląc

o kierunku, lak, że wkrótce ominął po raz dru

gi, drogę wiodącą do domu pani Harrowdean.

Po niejakim dopiero czasie pozua! po wielkiej

niedźwiedzicy, której gwiazdy zabłysły blado nat

głową jego, że w łaściwie jedzie na północ.

Wszystko jedno, jechać będzie gdziebądź, byh

tylko mógł myśleć swobodnie i obmyślić coi

najbardziej celowego, by dopomódz mógł An

glii i w tej walce, która ją czeka, i na któn

oczekuje również zda się ta cicha piękna noc

W gruncie jednak, nie mógł zebrać myśli i mia

tylko niejasne poczucie, że rozpoczynająca są

wojna położy koniec wielu rzeczom, do którycl

przywykł i które znał oddawna, a przeświadcze

nie to ogarniało go coraz bardziej i przenikał«

całą jego świadomość.

charakter okolicy zmieniał się tymczasem

rzedły drzewa, niknęły domy otw ierała się przei

nim coraz to Bzersza równina, świat staw ał się

coraz pustszy. Doznawał wrażenia, że jest w te;

chwili jedynym człowiekiem świadomym w ca

łym uśpionym wszcchświecie.

Prócz tego snuły mu się w mózgu jakieś uboczn

pojęcia. Na widok czarnych ptaków, które zrywał

mu się stadami z pod kół, zastanawiać się po

czął, do jakiego należą gatanku i czy zwyczajem

ich jest kąpać się w ciszy nocnej w przydrożnym

chłodnym pyle. Myśl ta zajm owała go jakiś czas

lecz zwolna wygasła. W innem miejscu spłoszy

gromadę królików.

Myślał teraz o wielkich celach wojny i humn

nitarnych zmianach, jeśli nie ma być prostą, nie

ludzką rzezią.

Tak głos myślicieli powinien zabrzmieć przy

najmniej równie głośno, jak huk arm at. W gło

wie jego wirować poczęły zdania, idee, pomysły

Nagle spojrzał na mapę, podług której się do

tąd oryentował i przekonał się, źe nie wie, gdzi«

jest. Zabłądził bezwątpienia. N a szczęście na skrzy

ja: mbc.m

W0*A8M wrebT*«» * f« ««y dziennie, a

i o godzin** 6 Tom a godzinie I popofndnln

!Mer wieczorny16hal., ranny1»bal.!^KSf,SSt«

FRHltUlllBATA WYNOSI:

po?roczrće

r r kwwriał Ina 1 roiesiąe

WKiaaow f* w miejscu

Z7kor- h13kor.58k.4kor59fe

aodnoszeniemdodonn

33*

16kor50»5kor60b.

Pocztą w Austro Węgrzech . . t

83»_

16kor. 60» 5kor,50h.

Pocztą « dwukrotną wysyłką

.................... 36 koi.

k.18 »

» 6kor. -

w państwie Niemieckie*

.......................... ,

Si »80h,17» 40.5koi80h

W innych państwach

39a-h.19»50.6kmWh.

Prenumeratę przyjmująiA.dmini*trRcyB.Czasu« w Krakowie i urzędy pn-:ztowe. Mtojsaową pre

n u m e ra tę : handel St Gulińskiego, trafika w Sukiennicach. Biuro dziel.ników Hopcast i Halomonosrej

Hupczyc ulica Jagiellońska Główna T rafik a Bracia Hildowie ul. Karmelicka. Na Lwow!s ,,Czas |ast do

u b ycia w Merach dołes. S. Sokołowskiego, A. Olszowskiego, K. 8nehstab a, m sta cysck kolejowych w Tarnawie,

fUeizowle, J eślo, Nowym Sącze a s gsronlo w księgarni kole]owoj, l ad zi oi na Innych głkwalejezy cb il acy acb

n yortyerów kolejowych, ktlęgernla Podhalaieka Zakopane, kolągnraln Chcitrkawiklcb tsm loale r* Cfówes

c. k trafik* Liblla, Główna c. k, trafika R adi a , Kantor pism HI. Schenk Radem.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu