Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 741 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Ner 220

Kraków, Poniedziałek 27 Września 1909.

Bocznik LXII.

(Wydanie wieczor!ne)

0 traktaty handlowe.

Stronuictwo ludowe

zgłosiło wniosek

nagły

w sprawie traktatu handlowego z Rumunią. Treść

i kierunek tego wniosku nie jest znana.

Jeżeli

wnioskodawcom idzie

o ochronienie

rolnictwa

w naszym kraju od szkód,jeżeli dążeniem jego jest

wyrównanie w innej drodze strat, jakieby traktat

mógł spowodować, to z ppwnością złączy się na

tcm polu reprezentacya wielkiej własności zposłami

włościańskimi, złączą się z ludowcami konserwa

tyści, wśród których kilkndaiesięciu przecież ma

mandaty z gmin wiejskich. Ale w manifestacyi

ludowców odróżnić należy dwie strony: ekonomi

czną i polityczną; idzie też o to, aby przy zała

twianiu wniosku ludowców, pod pokrywą pierwszej

z tych stron, nie dać się poprowadzić w kierunku

politycznym, który stronnictwu ludowemu może

dogadzać, ale któryby negował podstawy progra

mu konserwatywnego.

Jest bowiem rzeczą powszednia wiadomą, źe

sprawa traktatu handlowego z Rumunią została

użytą, jako środek walki, przez stronnictwo ludo

we przeciwko większości Koła polskiego.

Koło

polskie, wierne tradycyi polityki polskiej w pań

stwie, gotowem jest zawsze do ofiar, ilekroć idzie

0utrzymanie silnej i obronnej monarchii. Wiadomo,

że stronnictwo ludowe, mimo przynależności doKola

polskiego, uie tai swego innego poglądu na bie

żące sprawy polityczne.

Jeduą z różnic stanowi

właśnie sprawa traktatu z Rumunią, trudności

bowiem, czynione w tej sprawie, zwracają się

przeciwko rządowi, a stąd dogadzają każdej opo

zyeył. Stojąc więc na najzupełniej uzasadnionem

1 zupełnie sprawiedliwem stanowisku obrony inte

resów rolnictwa, w szczególności hodowli bydła,

nie można przecież rzucać się bez rozwagi i bez

zastrzeżeń w akcyę, której skutki mogą się odbić

ujem nie na polu polityczuem.

Mamy też nadzieję, że prawica sejmowa, nie

roniąc nic zc swoich przekonań, które jej każą

stać na straży interesów rolnictwa, zachowa prze

cież z jednej strony swoją samodzielność, z drugiej

zaś nie poda w wątpliwość swego stanowiska,

jako stronnictwa uie kastowego, nie klasowego,

ale ogólnokrajowego, stronnictwa, czującego odpo

wiedzialność za utrzymanie monarchii w jej sile

i powadze. Idzie zaś o zachowanie samodzielno

ści, bo właśnie w kwestyi tak blisko obchodzą

cej rolnictwo, najtrudniej kierować się zmysłem

krytycznym , a wielką jest pokusa pójść za popu

larnera hasłem.

Z zadowoleniem odczytaliśmy, żc Gazeta nar,,

tak bliska sferom agrarnym wschodniej części

kraju, odróżnia te dwie strony: polityczną i eko

nomiczną, i licząc się z traktatem, jako faktem

dokonanym, główny nacisk k!adzie na złagodze

nie i zmniejszenie strat, jakieby rolnictwu mogły

zagrażać.

Nie przepisujemy formy, w jakiej wniosek lu

dowców ma być załatwiony. Przyznanie mu na

głości lub odmówienie jest rzeczą obojętną; idzie

tylko o to, aby merytorycznie ustrzegły się ży

wioły umiarkowane od tego, aby je wytrącono

z icb wypróbowanej, a dla kraju jedynie zba

wc.zej drogi, aby sprawę sam odzielnie załatwiły,

aby nic dały się użyć jako narzędzie w reku

stronnictwa, które ze słusznej obrony rolnictwa

czyni środek dla swej walki politycznej.

Powtórzyć jeszcze raz należy — a czuje to

dobrze także Gaz, nar.

że w obronie intere

sów rolnictwa powinna się prawica znaleźć w je

dnym

rzędzie z ludowcami, ale że nie jest ona

stronnictwem klasowem, lecz ogólno-krajowem i że

wskutek tego świadomą jest odpowiedzialności,

jakąby ściągnęła na siebie, odmawiając państwu

jego potrzeb. Dlatego to mamy nadzieję, że spra

wę obrony rolnictwa przed stratami, sprawę wy

dobycia środków, wyrównujących te straty, spra

wę zabezpieczenia olbrzymiej większości rolniczej

w kraju przed tego rodzaju przesileniami rozwią

że Sejm samodzielnie, nie idąc za dyktatem

stronnictwa ludowego. Sposób znajdzie się nieje

den, jeżeli będzie szło o załatwienie samej rze

cz y, a nie o manifestacyę.

gSgtgSHE-CSSŁ»»

sróy raz S§b«s§m in .

Lwów 2G września.

Czerwoni a słowo.

—

Temperam ent pos. Starucha,

Obstrukcya irlandzka a wiedeńska.

—

Kopia zlej

kopii.

—

Bakterya.

—

Myta faraońskie.

—

Obstruk

cya nczteroprzy miotnikowa"... z prolongatą.

Anarchista, który ciałom obradującym zarzuca

rgadanie1*, który zgromadzone przedstawicielstwo

narodowe nazywa la partotta, nie wyrzeka się

wcale przyjemno()ści perorowania, przemawiania

czy to z pogróżką, czy z przepowiednią, czy też

wprost w stylu codziennej krytyki tego. co ist

nieje i żyje.

Nikt nie *gada**

tak obficie, jak

czerwony. Wszystko w nim mówi: i gniew, i

prośba, i kolor, i myśl nawet. Ta ostatnia prze

mawia już, zanim dojrzewa. I nie dziw: im bar

dziej kto się od rzeczywistości, od życia codzien

nego odrywa, tem większą odczuwa potrzebę wy

spowiadania się. Jego życie, jego czyny są w sło

wach. Na fakty i potrzeby chwili bieżącej zamy

ka oczy; co gorsza jeszcze, usiłuje je utopić

w słow’ach, w morzu słów, zalewających życie.

Nie jest to zawsze zła wola; nie jest to nawet

rozmysł. Gdy np. poseł Staruch mówi, wszystko

się w nim raduje. On sam jest opanowany przez

słowa własne; one są wtedy krwią jego organi

zmu fizyezueg-o i m oralnego.

Słowa, któremi in

nych chce upajać, jeoo samego upajają, a wtedy

świat z jego przeszłością i teraźniejszością przy

biera w je_go oczach dziwne kształty. Wszystko

się redukuje do tego, co w broszurzynie jakiejś

przeczytał i co zawsze jest gotów powtórzyć. Nie

pozbawiony naturalnego rozsądku i życiowej mą

drości, czuje p. Staruch swą słabość, wie o tem,

że ten świat, o którym tyle złego mówi, to trochę

coś większego, aniżeli jego słowa, że tej Polski,

tej szlachty, tego rządu, tych panów’, nie umie

dobrze oddać w swym słowniku ubogim.

Więc

gniewa się, szuka słów dobitnych, podnosi głos,

jak gdyby chciał wstrząsnąć tym wielkim, jego

mowami niewzruszonym światem. Cisza rozdrażnia

go coraz bardziej, skłania go do używania s!ów

niemal że karczemnych, do pomagania sobie stu

kiem, hukiem i pięścią. Ale cóż to pomoże, pó

ki otoczenie pamięta o świecie, a mało myśli o

mówcy Staruchu!

Poseł Staruch ma temperament. Inni ruscy po

słowie włościańscy m ają upór kropli wody, która

w atoli Sejmie skał nie przewierci, bo rozprasza

się w przestrzeni. Niemniej zbłąkanymi są argu

menty posła Skwarki, który mówi jak przekona

ny, ale w istocie rzeczy sani przekonany nie jest.

Co najwyżej, jest on pewny siebie, że uderzył

w ton przekonywujący, jak sprzedawca, nie swo

im głosem zalecający tow’ar.

I płyną s!owa, które porywają tylko mówców.

Wszak w ich oczach słowa to czyny, to życie, to

w’szystko. Doszli do tego, że chwycili się taktyki

przerywania życia słowami, usypywania dla ży

cia konstytucyjnego tamy ze słów. Czemże bo

wiem jest obstrukcya, jak ją w Wiedniu i we

Lwowie się uprawia, jeśłi nie chęcią zatrzymania

życia słowami?

Obstrukcya now’oczesna w ciałach prawodaw

czych jest naśladowaniem zajść w parlamencie an

gielskim z czasu walk parlamentarnych Parnella.

I dawniej istniała ona jako chwilowy strategi

czny manew’r mniejszości, by opóźnić swą prze

graną lub zmienić warunki kapitulacji, ale jako

system obstrukcya nie istniała, bo jako system

byłaby w sprzeczności z podstawowemi zasadami

nowego państwowego życia praworządnego, w któ

rem wszystkie w’arstwy i stronnictwa muszą

być solidarne w kwestyacb prawidłowego bytu

i życia krajowego.

Tymczasem w ścianach W estminstru ćwierć

wieku temu zaczęły się rozlegać wielogodzinne

mowy, mające na celu zatamowanie chwilowe

życia politycznego parlamentarnej Anglii. Było to

w cliwili, gdy w Irlandyi panowała jeszcze le

genda fenianizmu, gdy temperament celtycki po

litycznie uie wykształconej ludności włościańskiej

Erinu lubował się obrazami wyobraźni walki fi

zycznej. Wtedy parlamentarni szermierze Irlan

dyi w W cstminstrzc rzucili się do nowej, in

nej formy walki, ułatwionej przez historyczny

kult, jaki Anglicy m ają dla swej jprocedury par

lamentarnej. Zrodziła sic obstrukcya irlandzka,

zwalczana nawet przez najbardziej poważanych

i doświadczych posłów z zielonej wyspy. W alka

ta korzyści żadnych nie dała; osłabiła ona tylko

tradycye fenianizmu i urozmaciła życie parlamen

tarne kilkoma

epizodami raczej dramatycznej,

aniżeli politycznej wartości. Bądż co bądź obstruk

cya Irlandczyków miała i narodziny prawowite

i grozę chwili.

W parlamencie angielskim była obstrukcya

walką dwóch narodów, z których jeden oświad

czył, że mu o Wcstminster i o jego powagę nie

chodzi. Jakąż więc śmieszną karykaturą jest ob

strukcya wiedeńska, organizowana nieraz przez

stronnictwa, zmuszone podtrzymywać byt państwa,

wulgarna w swych formach, fałszywa w swym

punkcie wyjścia i w istocie rzeczy podkopująca

tylko urządzenia wolnościowe w państwie.

A cóż dopiero obstrukcya we Lwowie, owa ko

pia złej kopii! W’prawdzie przykrywa się ona pła

szczykiem

narodowościowego

zatargu, ale nie

może przcież być mowy o separatyzmie terytory*

alnym , którego zresztą Sejm nie jest w stanie

wykonać. I ta obstrukcya, która wzięła za punkt

wyjścia konkretne żądanie —- wczesne przygoto

wywanie druków ruskich — przypominała upor

czywe pozostawanie dzieci w kostyumie wojowni

czym, który im był dany dla chwilowej zabawy.

Obstrukcya w Sejmie byla tylko monotonuem

naśladownictwem bez temperamentu, bez myśli.

Nie troszczono się nawet o stanowisko poważne,

jakie narodowość ruska wskutek kompromisowego

usposobienia ludności polskiej w kraju zająć może

i powinna. Była ta obstrukcya tylko nową formą

radowania się z tego, ze człowiek jest obdarzony

mową, ale że Stwórca zostawił mu swobodę uży

wania tej mowy zarówno na zło, jak i na dobro.

Najsmutniejszym objawem w tem zajściu, które

na szczęście już minęło było, źe ludzie umiarko

wani i rozważni, jak posłowie Oleśnicki i Lewi

cki, czuli się zmuszeni przez czas pewien brać

udział w tym epizodzie śmiesznym. Prawdopodo

bnie działali oni pod partyjnym przymusem mo

ralnym i, być może, żc to nie pozwoli złemu za

nadto się rozwielmoźmó. Tem niemniej bakterya

obstrukcyjna została. Narobiła ona znowu biedy

ekonomii sejmowej wczoraj, kiedy przy każdym

projekcie ustawy o koncesyę na myto lub opłaty

przy przewożeniu promem, rozpoczęto zasaduiczą

przeciw mytom wypraw’ę. Myta — wołał p. Sta

ruch, pochodzą ze średnich wieków, z czasów fa

raońskieh! Biedne średnie wieki, biedne piramidy,

gdy o nich p. Staruch pomyśli! Myta — wołali

inni posłowie — to krzywda chłopska! I wszyscy

zapominali, że wszak nie idzie tu aui o średnie

wieki, które bezpowrotnie przeszły, ani o myta,

którym także czas skonu przyjdzie, lecz o zastoso

wanie ustaw dziś obowiązujących. Wreszcie poseł

Stapiński zaznaczył, że ludowcy głosują rprze

eiw", nie zabierając wszakże głosu, by uie robić

obstrukcyi. Dobre i to, ale głosowanie ,,przeciw1*

przy zastosowaniu poszczególnem jeszcze obowią

zujących ustaw, nie jest świadectw’em obiecującem

dla przyszłych rządów chłopskich.

Obstrukcya w Sejmie ma swe pendant w ob

strukcyi, którą frakcj’e demokratyczne prowadzą

w komisyi dla reformy w’yborczej. Prawdziwą

bowiem obstrukcj’ą należy nazwać taktykę tycb

pos’ów, którzy nie ustępują z zajętego pozornie

stanowiska ,,ezteroprzymiotnikowej** reformy i któ

rzy wciąż występują z pozwem terminowym, by

w przeciągu to 14 to 8 dni wypłacić im reformą,

w istocie rzeczy żądając tylko prolongaty... a to

dla celów partyjnych.

I Przypomnieć wypada słowa marszałka przy

izagajeniu

obrad

sejmow’ych , że

nie

należy

!zwlekać z reformami, że zwłoka nieraz przy

nosi tylko szkody. W szyscy zrozumieli te sło

w a w tem znaczeniu, że idzie tu wr pierwszej li

nii o reformę wyborczą. Od stronnictw i grup za

leżało zatem, zbliżyć się i wynaleźć drogę kom

promisową. Lewica — włączając do niej ludow

ców -

powinna była zrobić pierwszy krok, bo

wszak to ona ma wejść na drogę praktyczną.

Demokracya miejska, która zarządów miast nie

powierza ,,ezteroprzymiotniL)wemu** prawu wy

borczemu, nie myśli przecież poważnie o zapro

wadzeniu tego prawa wyborczego dla Sejmu.

Demokracya narodowa, kładąca taki nacisk na

rozszerzenie kompetencyi Sejmu, tembardziej musi

rozumieć konieczność przejściowego okresu, w któ

rymby ludność została politycznie przygotowaną

do odpowiedzialności za zarząd krajowy. Nie

mniej i ludowcy zdają sobie sprawę, że przynaj

mniej część mniejszych właścicieli nie bez trwogi

myśli o przyszłej administracyi, a szczególnie o

przyszłości finansów krajowych, gdy wym agania

ludności wciąż rosną. K rytyka prawa ubezpiecze

nia na wiecach ludowych wskazuje, żo klientela

polskiego stronnictwa ludowego niema zupełnego

zaufania do dogmatu o czteroprzymiotuikowem

prawie wyborczem.

I nic idzie tu o spór zasadniczo-leoretyczny co

do czteroprzymiotnikowego prawa wyborczego, ale

przedewszystkiem o to, czy dziś zastosowanie tej

zasady do naszych ciał obywatelsko administracyj

nych jest możliwe i korzystne? Fakt, że ciała

samorządu w inuyck krajach wybierane są na

podstawie czteroprzymiotnikowego prawa wybor

czego, niczego nic dowodzi, bo w innych kra

jach — Augłii nie wyłączając — kontrola cen

tralnych ciał rządowych wzrasta, a w Austryi

mówi się o rozszerzaniu autonomii krajów. I czyż

ta rozszerzona autonomia ma odrazu przejść przez

kryzys? Czy interesy istniejące, stanowiące oś

życia gospodarczego kraju, znajdą dostateczne za

bezpieczenie w statystyce eksportu i importu han

dlowego Galicyi, od której to statystyki p. Batta

glia wyczekuje napróżno zbawienia?

Wszystkie te, oraz liczne iune pytania nasuwa

ją się każdemu demokracie i każdemu z ludow

ców. Ale dla zyskania sobie popularności — pro

foro externo — mówi się wciąż o czteroprzy*

miotnikowem prawie wyborczem. Nikt nie chce

się zbliżyć do rzeczywistości, nikt nie myśli o

kompromisie jawnie i otwarcie zawartym. Im dłu

żej ta sprawa się ciągnie, im dłuższą jest nper

manencya** obrad nie posuw’ających się ani na

krok naprzód, tem więcej korzyści wyczekują

stronnictwa opozycyjne uie dla kraju, ale dla

siebie.

To też komisya radzi przy ciągłych kaprysach.

To jeden przewodniczący mówi ,,do widzenia, bo

się gniewam°,

to znowu drugi przewodniczący

głosuje za pozwem 14-dniowym. Poseł Battaglia,

któremu się spieszy ze statystyką eksportu i im

portu, żąda znowu ośmiodniowego terminu ...dla

prolongaty, rozumie się. Słowem, obstrukcya le

wicy w kwestyi reformy wyborzzej!

szerzyła się już agitacya dla większości posłów

niemieckich bardzo niebezpieczna. Co najmniej

więc wątpliwem jest, czy w tych warunkach uda

się uzyskać od nich jakiekolwiek dalsze ustęp

stwa.

Czesi — jak wiadomo — przez usta p. Dwo

rzaka zażądali, by przed pierwszem

czytaniem

ustaw ugodowych na porządku dziennym stanął

budżet i zupełne ukonstytuowanie się sejmu. Na

tem rozeszła sie ostatnia konferencyą przełożo

nych klubów.

Obecnie hr. Clam Martinitz i marszałek krajo

wy książę Lol)kowie próbują pośrednictwa. P ro

ponują oni, by Częsi odstąpili od żądania pierw

szeństwa dla budżetu,

Niemcy zaś w zamian

zgodzili się, by przed pierwszem czytaniem ustaw’

ugodowych, sejm zajął aię byle czem: jakąś pod

rzędnego znaczenia ustawą, wyborem komisyi lub

czcmkolwifck inuem. Jeśli Niemcy na to się zgo

dzą, to znaczyć to będzie symbolicznie, że ob

strukcya niemiecka już nie istnieje, Czesi więc

będą mogli dopuścić do rozprawy o ustawach u

godowyeh, nie wywołując wrażenia, że w ten

8posól) ,,odkupili** niemiecką obstrukeyę.

Czy jednak Niemcy się zgodzą? Z dzisiejszych

licznych głosów niemieckich i z całego położenia

wypływać się zdaje, żc nie, a przytem jeszcze i

zgoda ze strony czeskiej bynajm niej nie jest

pewną.

Pośrednikom idzie na razie o to, by zyskać na

czasie i nic zwoływ’ać nowej konferencyi przeło

żonych klubów, bez pewności powodzenia. Spra

wa przeciągnie się W’ięc jeszcze kilka dni — ale

z pewnością nie dłużej, jak do końca bieżącego

tygodnia.

Do przyszłej niedzieli los sejmu cze

skiego musi się rozstrzygnąć.

I*ł’zesilc«ie w Friuliac.

W iedeń 2G września.

Wszystkie interesowane grupy sejmu cze

skiego odczuwają wielką odpowiedzialność, jaką

obarczyć ich musi w daucj chwili rozbicie sesyi

sejmowej i z tego też powodu wahają się jesz

sze z ostateczną decyzyą. Rozbicie sejmu stanowi

rozbicie Izby poselskiej, rozwiązanie obu ciał pra

wodawczych i nowe wybory. Nowycb wyborów

zaś żadna z większych grup parlamentarnych

dziś sobie nie życzy.

Jednak sytuacya jest dziś tego rodzaju, że je

dynie ustępstwo ze strony Czechów mogłoby ją

uratować. Nic jakoby Czesi w żądaniach poszli

byli za daleko, ale dlatego, że Czesi zostawili

sobie możność dla pewnych ustępstw, Niemcy zaś

nie. Niemcy uczynili zasadnicze ustępstwo godząc

się na merytoryczne rokowania w Pradze. Z ich

stanowiska był to krok bardzo doniosły i wielka

wobec wyborców’ odpowiedzialność. Ażeby się

więc jako tako pokryć, ogłosili, że czynią to u

stępstwo jedynie pod warunkie», iż na pierw

szym punkcie sejmowego porządku dziennego sta

ną ustawy ugodowe i że sejm żadnym innym J

przedmiotem się nie zajmie, zauim nie ukończy (

pierwszego czytania tych nstaw. Pierwsze czyta- j

nie miało być miarą, czy Czesi poważnie ugody

pragną, dopiero po tym dowodzie chcą Niemcy

odstąpić od obstrukcyi wobec spraw bieżących.

W kołach wyborczych niemieckich zgoda na ro

kowania w *Pradze uznaną została za ogromne

ustępstwo i pod wpływem radykalnej grupy, roz—

Z zagadnień gospodarczych.

Wiedeń 24 września.

Objęcie nowych linij kolejowych przez państwo.

—

Koleje państwowe czy prywatne.

—

Kolej połu

dniow.a .

—

Rządy p. Taussiga.

—

Żegluga na Du

naju.

—

Hotele av Dalmacyi a szowinizm niemie

cki.

—

,,Bierne** kraje.

—

Statystyka międzynaro

dowego obrotu.

—

Fabrykanci zapałek.

—

Liinder

liank.

Z dniem 1 października b. r. sieć państwo

wych linij kolejowych w Austryi powiększy się

o więcej jak 3.000 kilometrów: z 15.033 na

18 382. Kilkanaście lat wstecz toczyły się żyWe

teoretyczne rozprawy o wyższości systemu kolei

państwowych czy prywatnych, dziś idzie już tyl

ko o to, kiedy ostatni kilometr przejdzie w za

rząd państwowy. Kto jeszcze pamięta politykę

taryfową kolei prywatnych, obliczaną wyłącznie

na zysk — mniejsza o to czy przedsiębiorstwa

czy osób — politykę, nie liczącą się z ekonomi*

eznemi potrzebami państwa i krajów, kto pamięta

liczne w’ypadki, gdzie taryfy kolei austryackich

wręcz obliczane byly na korzyść przemysłu i pro

dukcyi zagranicznej, dziś zrozumieć prawie nie

może, że był czas, kiedy poważni ekonomiści

przestrzegali przed systemem kolei państwowych.

/ dniem więc 15 października b. r. w zarząd

państwa przechodzą upaństwowione trzy linie:

Towarzystwa kolei państwowych, kolei północno

zachodniej ipołudniowo-pólnocnej(Slidnorddeutsche

VerbinduDgsbahn) o łącznej długości 3 349 kilo

metrów. W r. 1907 obliczono kapitał zakładow’y

kolei państwowych na3832 milionów, dziś przeno

sić on będzie pięć miliardów.

Co prawda tym

razem wraz z tak znaczncm rozszerzeniem sieci,

nastąpi też dotkliwe podwyższenie wewnętrznych

taryf towarowych i osobowych, ale wobec rosną

cycli potrzeb państwowych i obniżenia wartości

pieniędzy na wszystkich polach, taka ewentual

ność z góry m usiała być przewidzianą. Dzięki

zresztą czujności naszych posłów i człopków R a

dy kolejowej, G alicya względnie nie zbyt dotkli

wie będzie obciążoną. Z większych kolei jedna

tylko kolej południowa pozostaje nadal poza ob

rębem sieci państw’owej. Powodem są zawikłaue

stosunki tej kolei, głównie zaś trudność ugody

z zagranicznymi, przedewszystkiem francuskimi

interesentami. Państwo zaś zajmować może stano

wisko wyczekujące tem łatwiej, ile że zła rento

wność tej linii nic bardzo do upaństwowienia

nęci.

Przed upaństwowieniem wymienionych trzech

kolei byly one tylko narzędziem spekulacyi i po—

Z TEATRU.

Jud))la, tragedya w 5 aktach Fryderyka Hebbla,

przekład Karola Irzykowskiego.

Wystawiona w sobotę na scenie krakowskiego

teatru trag-edya Judyta, jest jednem z najpierw

szych, młodzieńczem jeszcze dziełem Fryderyka

Hebbla. Napisana w r. 1839, ogłoszona drukiem

w r. 1841, przypada na okres Sturm mulBrang

w rozwoju talentu młodego poety: chciał on ją

nasycić całą żywiołową namiętnością gwałtownego

temperamentu, zarazem zaś wiarą w siebie i swe

,,nowe

s!owo** w zakresie twórczości dramaty’

cznej, a przytem wypowiedzieć odrazu jednym

tchem a dobitnie wszystko, co poruszało jego

wyobraźnię artystyczną i co zarazem niepokoiło

jego umysł badawczy, *już wtedy skłonny do za

ciekali filozoficznych, do owej czysto niemieckiej,

rasowej Griibelei.

I stała się też odrazu Judyta, pierwsze dzieło

Hebbla, Aviuownią dziwnej walki, której obrazem

były wszystkie niemal następne jego utwory: na

urodzonego dramaturga o silnym i wybitnym in

stynkcie scenicznym nastawa! zajadle filozof nie

m ieckiego typu z całym ciężkim arsenałem swych

argumentów i rozumowań. Raz ulegał jeden, raz

drugi, ale to, co z tych zapasów dostawało się do

dzieła sztuki, czynić musiało wrażenie nieco

niesamowite, zwłaszcza na współczesnych, wy

chowanych w innych prądach i innych upodoba

niach.

Stąd niepopularność Hebbla, mimo doraźnego

tryumfu scenicznego Judyty, stąd nieporozumie

nia w sądach krytycznych, wygłaszanych o nim

z niechęcią i jednostronnością przez Menzla, An

erbaeba, Gutzkowa. Ba, naw’et jeden z ,,Zoilów",

Karol Rosenkranz, w rozprawce swej Aesthetik

des Hdsslichen dowodzi!, że np .Marya Magda

lena Hebbla jest wprost przeciwieństwem dobre

go smaku, w stosunku do wymagań estetycznych,

czcmś, eo Niemcy nazywają Gegenbeispiel. Do

piero późniejsze pokolenie oddać umiało Hebblo

wi sprawiedliwość i wyczuć w nim, pomimo ca

łego balastu niemiłej, może nawet nieznośnej Grii

bdei, prawdziwego poetę. Stało się to po części

także za wpływem odmiennej atmosfery umysło

wej. Społeczeństwo, które oswoiło się z Ibsenem

(często zapomocą ,snobizm u"), które osłuchało się

(jeszcze częściej bardzo powierzchownie) haseł

Nietschcgo, łatwiejszy znaleźć też mogło przystęp

do Hebbla. Z pewną sztuczną uroczystością urzą

dzono jego ,,powrót do literatury dram atycznej"

i przytem oddano mu to, co należało mu się odrazu.

Hebbel sam odczuwał nieraz tę sw.oją swoją

,dwoistość" mącącą tak dotkliwie wrażenie, pły

nące z potężnych jego dzieł. Przyznał się do te

go w wierszu, w którym o narzucających się je

go wyobraźni tematach powiada:

Dies stelit so klar vor meinem Geist

Dass, wena ich’s miuder lielł erblickte,

Das W erk vielleic!it mir bes3er g!iiekte!

Bez złośliwości wiersz ten położyć można jako

motto także i Judyty. Gdyby Hebbel do idei

swej tragedyi odnosił się z większą swobodą poe

tycką, gdyby najej problem patrzył miiulerheli,

byłaby ona dziełem z pewnością o wiele wspa

nialszem i przy większej oszczędności słowa o

wiele wym owniejszem .

Treść Judyty, jak ją dziś podają już podrę

czniki literatury, jest właściwie bardzo prostą, a

zawiłość, nieprzystępność i chłód wprowadza do

niej właściwie tylko niemiecka ,filozofia°. Motyw

zaczerpnięty z Biblii, który u Hebbla przemienia

się w proces tragicznej walki między mężczyzną

a *kobietą, jak to wyraźnie

zaznacza

poeta

w przedmowie do Judyty, nie wypowiada sie ze

swą elementarną silą dlatego głównie, że jedno

litość wrażenia odbiera mu, tak trafnie przez po

ważną krytykę zaznaczona Uberdeutlichkcil w o

pracowaniu dramatycznem . Obok jednej i drugiej

potężnej sceny, obok postaci Judyty i Holofuruesa,

które mógł stworzyć tylko prawdziwy i wielki

poeta, ciągłe podkreślanie zasadniczej idei zby

teczne i nawet narzucające się, tak jakby autor

był w ciągłej obawie, że się go nie rozumie. Zo

stanie jednak w tej tragedyi obok wielkości uję

cia pomy’słu także i moc niezwykła kształtowania

scenicznego.

Wystawiając Judytę na krakowskiej scenie, za

mało liczono *się może z wyraźnie przez autora

podaną w przedmowie wskazówką, że zbytnie

realizm inscenizacyi ,w takich rzeczach illuzyę

raczej psuje niż potęguje, gdyż odwodzi uw agę od

sprawy najważniejszej ku szczegółom ubocznym".

Odnosi się to zwłaszcza do scen zbiorowych nie

raz przeciągniętych i przesadnie traktowanych.

Zastosowana w tym kierunku stylizacya Umiarko

wana i powściągliwa lepsze by zapewne oddać

mogła nslugi. Natomiast’”niezwykłej prawdziwie

dostojności artystyczej użyczyła _przedstawieniu

Judyty niepospolita kreacya p. Wysockiej w roli

tytułowej. W pojęciu i zrozumieniu jej wagi i

znaczenia głęboka ijednolita, przeprowadzona z całą

świadomością i znakomitem owładnięciem całej jej

skali, w momentach najwyższego napięcia dramaty

cznego wznosiła się do tych wyżyn artystycznego

wyrazu i gestu, które dać może tylko twórcze na

tchnienie przy pe!nem nad niem panowaniu. Krea

cya ta, jedna z najświetniejszych j). Wysockiej

raz jeszcze stwierdza, jak rozlegle pole otworzyć

się wiuno przed niepospolitym talentem artystki

mogącej podejmować zadania najtrudniejsze i naj

większe. Rolę Holofernesa opracował p. .Sosnowski

z całą sumiennością i dał w niej bardzo wiele:

dużo miary i powagi, z poza której zarysować się

m ogła intencya poety i uplastycznić jego myśl

dramatyczna.

Wystawienie Judyty zapisać w każdym razie

należy na rzecz poważnego dorobku artystyczno

kulturalnego sceny krakowskiej. Imię Hebbla do

tąd na scenach polskich bylo prawie nieznane.

Przed laty, jeszcze w starym krakowskim tea

trze, gdy kierownikiem artystycznym i reżyserem

był Zygmunt Sarnecki, wystawiono Maryą Ma

gdalenę w przekładzie Władysława Sakowskiego.

Od tego czasu żaden z dramatów Hebbla nie po

jawił sie na polskich scenach.

Koni:Ad Rakowski.

KongreshistorykówSztoki*haclitom.

ą,..-----------—

Dziewiąty z rzędu, obradowa! przez cztery dni,

od IG do 20 września. Liczniejszy był i świet

niejszy od wszystkich poprzednich. Powstały one

przed niedawnemi laty z tej słusznej myśli, że

umiejętne badanie sztuki, jej różnych dróg i prze

mian, różnych lorm i cech, jakie ona wyrabia so

bie w różnych krajach i szkołach, wreszcie wy

kryci« związku wzajemnego oddziaływania szkół

i mistrzów na siebie, musi być dziełem współ nem

wszystkich cywilizowanych narodów, wszystkich,

które sztukę znają, uprawiają, miłują. Ta praca

musi być międzynarodową, uniwersalną. Jej przed

miot to naprzód teorya, filozoficzne stanowisko ba

dań i badaczy względem przedmiotu (względem

sztuki). To dalej oznaczenie i wydoskonalenie *środ

dków badania, metody. To wreszcie kwestya

szczegółowa i praktyczna: informacya i dyskusya

o tej lub owej gałęzi, epoce, szkole: o technice

różnych czasów, szkół, mistrzów, której gruntow

ne poznanie prowadzi do pewnego stwierdzenia

autentyczności lub wątpliwości dzieł.

Tegoroczny zjazd monachijski połączył w zu

pełności oba te charaktery i cele: uniwersalności

międzynarodowej i wielostronności przedmiotów i

obrad. Wszystkie kraje były w nim reprezento

wane, a wszystkie przez swoje najuczeńsze, naj

większe powagi na tem polu. Włochy, ojczyzna

sztuki i ojczyzna historyi sztuki, świeciły posta

cią i sztuką Vęntnrego, w otoczeniu takich jak

Gerola i Verga. Z Auglii był Campbell Dodgeson,

j.ujnj itm ammmmm

Prenumeratę przyjmują : Administracya Czasu wKrakowie i urzędy pocztowe Mioiseowa nre.

Psatomon^wef1^

handle: St. Karlińskiego, H. Kretschmera, Biuro dzien. Uopcasa

K |L 2 t a u * l’JZ ? tM.ul}% » V ,Clal J6» d° "abycfawbiurachdzisu. A.Ciszewski^, S.Sołołowskiep,

85. Bu.!i.taba, na *tacyacji i;olejowyc!i w Tarnow!a, Rzeszowie, Jasie, ffowjm Sączu na petarda w kręgami ku!e

_ Iowa(, tudziez na innych główniejszych stacyach u portyerów kolejowych.

Ceny o g ł o s z e ń : od wiersza petitem za pierwszy raz 20 l.al., za każdy następny po 10 hal.: układ tal)e.

Liryczny, cyfrowy, skomplikowany, pierwszy raz 40 bal., następny po 10 hal. N a d e s ł a n e i N ekrologia

klT ^iT l823 ”w 1”Petl,t0Wym69halel?yzakażdyraz. Głosy publiczności po2kor;wsS*

kie p rywatne k omum eaty po kromce i po dziale ekonomicznym i t. p. po 1 kor od miejsca wier sz a

Ogłoszenia i prenumeratę przyjmują: wc L w o w ie biura dzienników Ł. Pło),ną, A. Olszewskiego.

St.Sokołowskiego,,t.Lnchstaba; wJarosław iu Biurodzienników;wPodgórzu Potura!ski;wPrzei

myslu A. Juazynyki ]Ls:t;garaui,b. łlcjjze!oa; wRzcsaowse M. Weiufr;mb; w S ta n isła w o w ie ,Jaaiel

xir fi*’ Y i^n?w?, ; Kockach, O. Ilaut; wTarnopolu Komanlewaki; w Paryżu **yJKozoit

P-. )VVr n ?i « U Odó do tevise; w W ie d n i u llaas.:nsteit. ,Ł V,,gier, K, ,Mosse (także wewszyst

kich h!iacl,); H. Sclialek, M Dnkes, E Braun, J. Dannci)erg, II. 1 ,ie:IJ (tylko preimmerate ii (ło!d

»e.unidt dcGonip.); w Fi-anktufc,o n. M. (i. L_.

ł)ani,o ScComp., w Pradze czeskiej Fr. Il,mirka.

L i s : y 7. pieniądzuu i p r s e k a z y pieniężne na preniuzicrate i ogłoszenia przyjmuje Adiaini—

BtracyaCza.s u w lvrakou ie. /.e,._/a ,,,,,,-.,/e uieo/jiecztft,n:unc nio p odlegają opłacie pocztowej, I/islóu) nie

opłaconych me przyjmuje sie. Itękomsow nadsyłanych nie zwraca siy.

*»S,*- Za każdą zmianę adresu dopłaca sie 4U ’ha!.

"Ąees

ADRs:S REDAKCYI: ul. św. iomasaa Hr 32. -- Telefon Nr 50.

----------------------------

.............

.W,*..7V

, , C ZA S" wychodzi z wyjątkiem dni po niedzieli i świętach uroczystych dwa razy dziennie, a mianowicie:

o godzin)ę 6 rano i o godzinie (i wieczorem.

iymerwieczorny

10 hal,

rannv 4

bal \

z przesyłka pocztową:

-c 88 48i. fwieczorny 1 2 l,al., ranny 6 hal.

1ltlnrsUAlEltATA WYNOSI :

W Krakowie w mięto-,,

na cały rok |na kwartał5no 1mie,siąc

wm,^eu.ie. .o^ _

...............................

s?b

Mhj

5Q^

Pocztą w państwie Austryackiem......................

j3 kor- -

Z dwukrotna wvsvlka nocztowa

.....................

) poroń ; 9kor.

j3kor.—

Pocztą w państwie Nieuńeekiew

f ..........................

42 ko»* |]«koi’-f°

!3 kor. 50 hal.

l)o ws_zys!_kich państw, należących do związku’pocztowego *

48 koron 11" kor’

!ą k!’r’

WedW n’;’; r "

CWt( °name”rf " * W ’-(iyP0Mt°We)’ 10rb-20k°

"i rt). *05 k. 11 rb. 45 kop.

Wilnie, Moskwie i Odesie. Z Jmyc?.S ?T wrei m ,fetepsbup8u» Warsaawie, Kijowie,

Preuum ^?tOSdL

SSBS3%GJStiBL^

dzyukrodowe*Biuroogłó^ń ^ w"Ki?oSTksto^

L’i,-i’ **?1»*Syn- Mi?

cuw rujowso ,kuegamn L. Idzikowskiego

w Wilnie biuro dzienni.

«ow K. iaubcra.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction