Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 675 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

N55*3

Kraków, Sobota 3i Października 1914

Rocznik LXVH.

m«a

Wydanie wleezornck

Prenumeratę pnzyfmwiąr. Ań«ńąi*iraeya C*a*u w K rakowie ikrsędy poestsw«. Miejscową jw»»

nuiserctą księg. .4

A. Srży}.anow»iri«gol b»»4l«- St. Rarlińskiego, brali k* w 3 okienni c*ch, b : u r e 4xi»it

Hopcasa i Salomonow-ej. GL Tra fik* , %u L*cwl* , ’Cim" j»rt 3* »ak?ii* *» fclmek

J5. tl**zwsSl*8*t

%. «oksł^tcskiefis, R. Snchstnfcn, as itatyssh kolejowych w rareewis, Jlim ewii, Jaśla, Rawy*» * ątt* M pw*«ll

*? księgarni kolejowej. Indzicż ca innych główniejszycts stacyach s scrtysrhw ha!łjswych.

Ceny ogło szeń : od wiersza petitem za pierwszy raz 20 hal., za każdy następny po 15 hal.: układ U W

łaryczny, cyfrowy, skomplikowany, pierwszy raz 40 hal., następny po 15hal Nadesłane i Nekrologia

*d miejsca wiersza drukiem pelit. 60 haL za każdy raz. G ło sy p ubli c z n oś ci po 2 kur.; korflU(ilkrlyhandlowe

po kronice i po dziale ekonomicznym; kcirii!i!kaly prywatne , śluby, zaręczyny itp. po 1kor. od miejsca wiersza.

Ogłoszenia i prenum eratę przyjmują: we Lwowie biura dzienników L. Plohna, A. Olszewskieg»,

St. Sokołowskiego, K. Buchstaba; w Jarosławiu Biuro dzienników; w P odgórzu Poturaleki; w P rz e

myślu A. Juszyóski księgarnia I E. Bil!et; w Rzeszowie M. Weintraub; w Stanisławowie Jasiel

ski i Sp.; w Tarnowie M. Rockach, O. Haut; w Tarnopoli: Komaniewski; w P aryżu wyłączni»

p. W. Raczkowski, 14 Cite de Trevise; w W i e d n i u Haasenstein di Vogler, R. Mo*»e (także we wszyst

kich filiach): H. Schiilek, M. DuL.es, E. Braun, J. Danneberg, Bock dr Herzfeld, H. T ri edi (tylko pre

sumnratę H. Goldschmidt di Comp.); w Frankfurcie n. M, G, L. Daube di Comp., w P radze cze*

»klej Fr. Hororka. Listy z pieniądzmi i p r z ek a zy pieniężne na prenumeratę i ogłoszenia przyj.

sauj* Administraeya Czasu w Krakowie. R eklam acye nieopitczętow ane nie podlegają opłacie petitową^

Listów nieopłaconych nie przyjmuje się. Rękopisów nadsyłanych nie *wraca B%

jgggT Za każdą Yraianę idretu dopłaca tlę 43 bal. IS ąg

ADRES REDAKCYI: ul. św. Tomasza Nr 32.

Telefon Nr Sb

Wojna turecko - rosyjska.

Wiadomości z nad Czarnego mor;a donioB}y

wczoraj 0 rozpoczęciu się nowego aktu w ogro

mnym dramacie obecnej wojny enropejskiej. Pier

’wszą z nich — 0 bombardowaniu Teodozji i No

worosyjska

—

brzmiała jeszcze

zagadkowo

tem bardziej, że pogłoski 0 coraz większem na

prężeniu się stosunków rosyjsko-tureckich w 0

statnim czasie nieco przycichły. Dalsze, dzisiej

sze zwłaszcza, nie pozostawiają już wątpliwości

że do walk na zachodzie i północnym* wschodzie

we Francyi i w Polsce, przyłącza się w tej chwili

nowa wojna, rosyjsko*turecka, wojna, której wi

downią będzie ()Ograniczenie Azyi i Europy, nad

to wojna, która także resztę Bałkanu wciągnąć

może w krąg wojennej pożogi.

Nie oczekiwano może jej wybuchu już w chwili

obecnej, lecz na ogół wojna ta dla ludów Euro

py nie jest mespodiianką. Z chwilą gdy, dawniej

sze opiekunki Tiircyi, Anglia i Francya, skoja

rzone wBpoiuem przeciwi.rótwem do Niemiec, za

warły ścisły sojusz z »dziedziczny m" i śmiertel

nym wrogiem Turcy), Rosyą, państwo otomsró

skie zmuszone było w większej jaszcza róż da

wniej mierze oprzeć się 0 Niemcy i Austryę

Zwłaszcza po. utracie przez Turcyę po wojnie

bałkańskiej niemal wszystkich jej prowireyj eu

ropejskich, poparcie tych moearstw stało się tem

ważniejszem dla zabezpieczenia rdzennie otomań

skich i mahometańskich krajów w Azyi, reszty

potężnego Diegdj ś państwa Muradów i Selimów

Z chwilą t?ż, gdy naturalni niejake opiekunowie

Turcyi, Auatro-Węgry i Niemcy zaatakowani zo

stali przez tró iporozumienie, kierunek polityk

tureckiej i j»j stanowisko w rozpoczynaj, cym się

konflikcie narodów z góry był ’? skazany i o

kreślony.

Mimo zależnoś i finansowej od państw trójpo

roeutnieuia, Porta nie mogła stanąć po ich stro

nie, przeciwnie, musiała s’ę ?wrócić ku dwom

państwom trójprzymierza, poniew i zwycięstwo

trójporozu S)ienią byłoby w tym wypadku prze*

dewszystkien zwycięstwem Rosyi a tem samem

otworzeniem drogi do ostatecznego dokonanie

i spełnienia zabójczego dla Tureyi testam entu

Piotra Wielkiego.

W tym kierunku też pchał rządzące koła sen

tyment całego narodu ctomańskfego, wynikający

z jego instynktu samozachowawczego. Naród tu

recki c?uł i czuje dobrze, że nie może dopuści(

do nowego wzmocnienia się Rosyi, do zagarnię

cia przez nią hegemonii także na Bałkania, po

nieważ taki sukces Rosyi by łby tylko wstęperr

do ostatecznej zagłady państw a otornańskiego

Od samego też początku obecnej wojny ten s-n

tymeot społeczeństwa tureckiego objawiał się do

bitnie. Widocznem było-,

że zwłaszcza młodsze

sfery narodu tureckiego, rwą się do wojny z dzie

dzicznym i najniebezpieczniejszym wrogiem, że

szukają sprzymierzeńców w c-łym śwircie mu

zułmańskim. Zapał wojcnóy krępowały kola sta

ro1ureckie, ocenif j \c doniosłość de yzyi a miano

wicie, że czynne przyłączenie się Turcyi do dwu

przymierza będzie także d!a psństwa otci»Łń

skicgo walką na śmierć i życie, bo walką z po

tężną kos!ieyą, która nadto pchnąć może na na

ród turecki zależne od niej państwa bałkańskie

do nowej wyprawy. Przyłączenie rię do Niemiec

i Auatro-Węgi,er w obecnej konf!agracji oznacz»

nadto dla Turcyi zamknięcie źródeł kredy! u wo

jennego. Więc z tych w’zględów rządowe koła

w Konstantynopolu, nie tając bynajmniej sw-ch

sympatyj i anty pały;, w ahały się, obliczając siły.

Nm brakło już głosów, które prorokowały, że

Porta na rozpoczęcie wojny z Rosyą rię nie od

w’aży, że z gorzkiem ucmciein niemocy i obawy

0 przys;łość, pozostanie biernym świadkiem roz

grywającego się obecnie, a tak bezpośrednio ob

chodzącego ją dramatu dziejowego,

Stsło się inaczej — i to przed ewszysikiem

z powodu bezwzględności, z jaką zaczęły trakto

wać Turcyę państw’a tróiporozumienia.

Aby ją

unieruchomić do re*aty, przygnębić na druhu, u

wrót Dardanelli stanęła silna eskadra angielska,

a u wrót B)sforu caró. eremom orska f!ota wo

jam:a Rosyi — obie z działami nabitemi, wy.

mierzoneml na Konsiantynopol. Był: to prowo

kacya, która musiała podrażnić w większej jesz

cze mierze miłość własną i poczucie godności na

rodu otoraańskiego, która nr skała rwącym się do

wojny żywiołom mł dolureckim dać przez agę

nad wątpliwościami kół st»fotUreckh h. Jak w s:;o

sie można z dzisiejszych depesz, bezpośrednim

powodem w’ybuchu wojny stał się fakt, że ro

syjska flota wojenna, stanąwszy przed bramą

Bosforu ni; chciała wypuścić na morce Czarna

ani jednego tu eckiego okrętu wojennego, a gdy

| okręty tureckie mim) t» usiłowały wypłynąć,

spadły strzały które rozpętały nową wojnę

| Pne-;ieg, jej rozmiary, krąg jaki zato:zyć mo

że w tej chwili jeszcze nawet w przybliżaniu

nie da się przewidzieć ani obliczyć. Wojna obe

cna wchodzi w !ażdym razie w riową fazę, fazę

brzemienną

w r. e bliczalne na razie nowe

ws!rząśnienia i przewroty, nie tylko w Europie,

lecz także w Azyi i w Afryce.

Pierwsze strzały.

1 Początek wojny tu ecko-ictyj-kiej nie jest dla

Rosyi korzystny. Fi -ta turecka zdołała wy, }y

nąć z cieśniny i nie wehała s’ę starąć do otwar

tej wtdki. O piz biegu tej walki marny dotych

czss relacyę ty!ko ze st ony tureckiej, lecz

relacyę bromiąrą

wiarygodnie.

Ogień dział

tureckich zatopił dwa statki rosyjskie, a nadto

powiodło się Turkom zabrać wie!ki rosyjski sta

tek węglow’y. Równocześnie, jak się zdaje pod

czas tej walki

c:ęść krążowników tureckic.h

!przedarła s ę na pełne m )rze i rozpoczęła »reid",

akcyę wojenną przeciwko miast m ros,yjskim na

!wybrzeżu czarnomorskiem, przeważnie n?eob!’i)n

ńym, oraz przeciw’ko rosyjskiej flocie handlowej

= Reid" ten dsł się już we zaaki miastom Tco

I riis inMw i vMi’

—

Zaduch w-jny.

-—

M»la for!ere.

W tr«iwej ro

bocie.

—

Z”Strz:laria wieś.

T/u^y w dotBU. -

sfeoczony.

Ludz’a jaaUntowi.

i%d dr.tewem. -

Starost* i.

W lesie ehkim.

Jesień wschodnio-pruska ukazuje swe najmil

sze obiicze. Na niebie bez chmurki ś s ’ieci ciepłe

słońco. Ale po czterogod innej jeżdzie obraz się

zmion’e. W powietrzu szerzy się zaduch c-ę-ski

tam ujący oddech, zaduch zgnilizny, spalenizny

i prochu. To najpewniejezi oznaka wojny. Za

duch ten v;dziera się wszędzie, przy wie-a do

drzew, do domów, do moich własnych sukien,

ściga mnie jak zmora nawet we śnie.

Na drodze l?ży sz k!elet spalonego samochodu;

Szosa podziuraw-iona granatami Znikł spokojny

krajobraz; jestem w samem cent,um wojny i spu

stoszenie, które jest wszędzie takie same, a zaw

sze nowe. Leżą powzdymrne zwłoki końskie,

leżą wszędzie, na drodze, w rowach, biunatoa

krew wsiąka w ziemię. Niejeden koń ma jesjcze

na sobie siodło; nie było czf.su troszczyć się

o nie. Mały, świeżo usypany wzgó-ek z drew

nianym krzyżykiem, z uschłą gałęzią albo z lancą

ułańską, zatkniętą w ziemi, daje odpowiedź, cze

mu tak się stało.

Priybywam do Margrabowy, gd zie przyjmuje

mnie jenerał vo i Morgen ze svyro sztaherp. (j

eży wiście rozmawiamy o w-ojuie, o walkach, ja

kie przeszli żołnierze, o trudach, jakie musieli

wytrzymać.

Następnego dnia obudził mnie ze snu grz not

dział. Dopiero dniało, mgłn spoczywała na doli ie

oleckiej, gdy wyjechałem z Ma-grahowy na po

łudnie, aby dcs=ać się na linię walk.

) L’st rnsargo kore»poadoat* dra T. Sieioera

z Pru* w?t-hodnich,

Ślady wojny są tu zupełnie świeże. Wałki roz

grywały się od 12 do 15 października. D j Wie

li,czek mam tyiko siedni kilometrów, a!e dla

woj3k niemieckich, posuwających się naprzód,

była ta p-z esfrzeń strasznym pochodem zw ycię

stwa i śmierci. Terea jest co krok uf ut .fi o aa

ny. Rowy strzeleckie ciągną się jeden obok d;u

giego i jeden za drugim na 50 do 100 metrów

odległości od siebie. Są to poprostu małe forte

ce. Rosyanie wykopali je w graieie z lekka fa

listym, więc korzystnym. Wyzyskano każdy cal

terenu ; w;dać, że postano wioao bronić każdego

cala do ostatniego tchu. Wszędz e ślady walk

n,csłycban e gwałtownych Juk okiem sięgnąć,

ziemia pok,yta granatami, całe pozycyę artyleryi

zestrzelano wskazują, że działa niemieckie pra

cowały porządnie. W osłonach widać kupy ze

w łoków końskich, a niezliczone małe wzgórki

przypominają, ild tu padło wojowników.

C’ężka, krwawa tam wrzała rcbota, nim po

przecinano druty kolczaste, przeszkadzające mar

szow i naprzód Na drzewach także ślady bitwy.

Szrapnele pozryw ały korony stuletnim brzozom,

w iele drzew leźy dok" ła przerwanych przez pół,

jak piorunem. Amunicya, mundury, broń, łado

wnice, buty, krwawe łachmany wszęd;ie, razem

ze sprzętami, które wywleczono z dosnów. Gro

teskow y obraz zniszczenia.

Przyjechałem do Wieliczek Huragan walki bu

czy coraz b!itej. Gdy u wstępu do wioski opu

szczam w óz , działa dokoła grzmią coraz mocniej,

niezliczonemi paszczami. Jestem tutaj zaledwie

o trzy kilom e!ry od frontu walki. Szeroka dro

ga zawalona wozami z amunicyą, transportami

rannych, a dokoła stoią mieszkańcy, wybladii,

drżący. Od dni czterech walka szaleje dokcła tej

msłej w ioski. Połowa domów zburzona doszczę

tnie. Muszę czekać na wiadomość, jaką drogą

d ?stać s ę do Lontu, więc wchodzę do domku,

zbudowanego z surowych cegitł. W. pierwszym

pokoju sufit rozwalony granatem, belki 1 cegły

runęły, na podłodze utw orzył się rodzaj krateru,

odłamki pocisku potrzaskały meble.

7, drugiego pokoju dolatuje ohydny r:apach

dozy i i Noworrsyjeko a i, a może sL ć się gro

źnym B=erre w tvm udział międ?y inrnmi s!yn

ny ,H arn d e8, k:ątownik turecki, który już w

wojnie włoskiej dał d o w ó l nodzwyezajaej śmia

łoś -,i i sprawności w tego rodzaju partyzanckiej

wojnie morskiej.

Wojao, która się obccoie rozpoczyna, bę

dzie za-ów no wojną na lądzie jak i oa morzu.

Lądowa granica między Turayą a Rosyą nia jest

długa. Obejmuje ńss ziemi na południa od ma

łego Kaukazu mniej więcaj od Ba!um nad ma

rłem Czarnero do góry Ararat, gdzie rozpoczyna

ćę granica Persji. Pas !o dłu,=ości 450 kim,

Otacza on półkolem prowineyę czyli gubernię ery

*mn ?t?ą, zabraną Turcyi prz?z Rosyę w r 1878.

Prowin.:yi tej broni kilka twierdz, z których naj

’dlniftj.za jost Kara, forteea, której zdobycie w r

1877 kosstowalo dużo krwi rosyjskiej, a któ ą

nabtępa-e Rosyanie zamienili na obóz warowny.

Dalej ku północy ciągnie s;ę pasmo Miłego

Kaukaz i, ?e szczytami od 1500 do 8500 metrów

wysokości. To pasmo zasłania dolinę rzeki Kury

ze stolicą’ Kaukazu, Tyfiisem i ze słynnem za

głębiem m fto w em miasia Baku nad morzem Ka

spijskieru. Gdyby Turcyi pov/iodło się dotrzeć aż

do tej doliny-, m ogliby wyrządzić Rosyi wielkie

szkody niateryalne, lecz dla Rosyi samej inwazys

t i nie byłaby jeszcze bezpośrednio groźną Wtar

gnięciu armii tureckiej w głąb Rosyi europej

skiej stałby bowiem wówczai j-szeze na prze

szkodzie wał wielkiego Kaukazu, dogodny do

obrony Na tym Kaukazie niema na d:o już dziś

.v większej liczbie Czeckieaów i Czee eaców , n a

turalnych sprzymierzeń; ów Turcyi, któr?.y rao

fvliby zagrażać tyłom armii rosyjskiej.

Teren walki lądowej nie jest w ię i dla Turcyi

łftw ym , tem bardziej, że jest znacznie oddało

oy od punktów zbornych jej armii na zachodzie

nie połączony z m a i koleją żelazną. Syruacya

zmiet!ii. by się saaczDie na korzyść Turcy:, gdy

by »ciągnęła do wojny Parsyę. Państwo to jest

’-prawdzie dziś pod względem militarnym bez

wsrtości° Aem niema bowiem ara jednego pitifcu

regularnego wi jska; natomiast p°siad-s giaoicę

od strony Rosyi nie nastręczającą tylu trudności

terenowych, co granica turecko - rosyjska, a na

tej granicy szczepy bitne, nienawidzące Rosyi

Szczepy; le podobno jut rozpoczęły psr!yzan ką

wojnę z woj-ikami rosyjskiemi, a w ręku zdol

nych turacineh oficerów i istruktorów stać się

mogą niebezpiecznym dla Rosyi czynnikiem wó

jt ar-y ai.

Bezpośrednio groźną d!a caratu, a nawet możo

decydującą d!a sytuacyi wojennej na polach wal

ki w Polsce staćby się mcgła wojna z Turcyą

w razie, gdyby Porcie powiodło się przerzucić

znac, niejszą armię ca p?-łudniowo-rosyjskie, czar

aomofsk;e wybrzeża, na Krym i ca bogatą zie

mię Podola Chersonu i Ukrainy, Taka wyprawa

turecka byłaby możliwą po pokonaniu czarnomor

skiej floty rosyjskiej, a więc po zwyc=ęstwie Tur

cyi na morzu. Widoki zarówno walk na lądzie,

jak i na morzu, ocenić można na razie jedynie

aa podstawie cyfr sił obustronnych, podinych na

innera miejmu. Ljcz z wojną Turcyi z Rosyą łą

czą się uidto iane jeszcze ewentualności, ogrom

nej doniof łości dla całego tró,porozumienia : prze

dewszyótkiern możliwość w ciągnięcia do tej woj

uy przez władcę Turcyi, który dzierży godność

K-?lifa, całego świata muzułmańskiego. Możliwość

ta otwiera horyzonty, tak rozległe, tak p?łne

przewrót ’wrj mocy że gd yb y się spełniła, wojt-a

obecna zmi niłaby sw ó| charakter: z wojny euro

pejskiej stałaby s:ę naprawdę wojną światową.

Sity Rosyi i Turcji,

Sił lądowych, jakie Rosya może przeciwsta

wić nowemu nieprzyjacielowi, Turcyi, na razie

dokładniej obliczyć nie ińożna, ponieważ nie wia

domo, o ile już wyć.’erpała swój re?erwoar w y

ćwiczonego żołnierza do walki na t?renie Polski.

Tradno przypuszczać, by rząd rosyjski wogóle

nie był się liczył z możliwością wojny z Turcyą,

z koniecznoścą obrony — także południowo

wschodnich graDic ed strony Azyi. Pizeci wui?,

liczyć się trzeba z iem, że zarówno na północ

nym wybrzeżu Morza Czarnego, jak i na Kau

kazie pozosiawił jeszcze pewne rezerwy na

*wszelki wypadek".

Znacznemi jednak rezerwy

te być n=e mogą wobec olbrzymich w ysiłków,

jakie poczyniła Rosya dotychczas na zachodnich

swoich granicach, oraz wobec ogromnych strat,

jakie poniosła dotychczas już na polach walki,

strat, które w zabitych, rannych, cbo!ych i jeń

cach zbliżają się prawdopodobnie do 900 000.

Przy korzystaym dra defenzyw y terenie kaukaz

kim wystarczałoby tam może do powstrzymania

ofenzywy tureckiej 150 do 200.000 żołnierza,

lecz c zy Rosya ma jeszcze do dyspozycyi taką

armię, bez uszczerbku dla widoków swoich na

terenie Polski? *OpołczerJe* rosyjskie dostar

czyć wprawdzie może jeszcze milionów materya*

łu ludzkiego, lecz m a’eryai to surowy, niewyćwi

czony% fizycznie słaby, tak, że bodaj czy nawet

w defenzyw ie zdołałby stawić czoło linio-j;emu

żołnierzowi tureckiemu. Nadto nasuwa się kwe

fctya, czy dla nowych formacyj rosyjskich star

czy broni, czy starczy artyleryi? Jeźli zaś ar

mię przeciwko Turcyi wziąć będzie traeba z z a

chodniego terenu wojny, zmaleje tam Hc e*na

przewaga rosyjska, jodyna, jaką Rosya m=ała

dotychczas nad sprzymierzonemu armiami.

Przed w ojną bałkańską armia turecka składała

się z Dostępujących form acyi: Ze 130 pułków

p i’choty liniowej po trzy bataliony, 9 pułków

strzelców liniowy;ch i 43 sa T!odzielnych batalio

nów strzeieckich, razem więc z 460 batalionów

piechoty, nie liczą?, saperów i innych formacyi

tech?icinych ; dalej z 39 pułków czyli 198 szwra

d;oaów kawaleryi regularnej nadto z około 100

szwadronów kawaleryi ochotniczej, dostarczanej

przez plemiona kurdyjskie i arabskie; wreszcie

ze 350 bateryi po 6 dział. Wraz z rezerwami

stan liczrbay arom tureckiej obliczano na 1 400 000

kombatantów. Diiś armia tirecka do tej cyfry

nie dochodu Po wojnie bałkańskiej odpadły

z niej korpusy, rekrutujące się w Europie —

z wyjątkiem korpusu tracko konstantynopolitań

skiego Nie ulega jednak wątpliwości, źe zaw?z?

jes’cze Por:a zdołi wysłać w p ”le armię regu

larną w s le cooajmniej 600-700 000 żołaierza.

Jest to więc siła poważua, a dla Rosyi w obecnej

obwili gio ź ia , t?m bardziej, jeśli do tej armii

regularnej przyłąesą się dz’C3iątki tysięcy party

zantów kurdyjsk ch, perskich i sfgańskicb.

Jak przedstawiają się obustronne eiły na mo

rzu? Na morzu Czartem — przynajmniej wediug

stitystyc?nych dat - przewaga je»t po stronie Ro

ayi. Według w ykazu z r. 1913, czarnomorska

f!ota rosyjska obejmowała następujące grupy sta

t)iów wo.jennych: 10 pancerników iiaiowych o

łącznej pojemności 153.000 ton i z 336 działa

m i; 2 krążowniki pancerne (13.450 ton i 60 dział);

36 torpedowców w iększych i mnie;szych (17 500

ton i 88 dział); 10 ło d d podwodnych (4373 ton),

Razem z awizsm i, jachtami i okrętami pomocni

czymi czaroomorska flota rosyjsku przedstawiała

siłę 85 statków «* łącznej pojemności 242.000 ton

z 566 działami. Z pośród pancerników rosyjskich

na tem morzu, pięć jest atoli typu starego, po

chodzi bowiem z lat 1887 -1900, a ty;lko draga

połowa jest typu nowego lub zmodernizowana.

Flota turecka składała się w roku 1913 z n a

stępujących jednostek : 4 pancerniki liniowe

(35 000 ton i 103 dział), 4 korwety pancerne

(7.600 to,n i 66 dział), 2 krążowniki opancerzone

(7.000 ton i 44 dział) i z około 30 torpedowców

rozmaitej wielkości i rozmaitego typu — od krą

żowników torpedowych do zwykłych łodzi,.

zem więc posiadała Turcya przed rokiem 38 stat

ków wojennych o łącznej pojemności 59.300 ton

i z 334 działami. Wśród pancerników tureckich

są stat.ki jeszcze stacsze, niż rosyjskie, mianowi

cie wymienione powyżej korwety. Zamówione

przez Portę w Aog!ii i już gotowe pancerniki i

krążowniki rząd angielski, jak wiadomo, w po

czątku tej w ojny skonfiskował.

Islam a wojna»

Rozpoczynając w ojnę z Ro3yą, Tgrcya boz w ą t

pienia starać się będz.ie o nadanie jej charakteru

,,wojny świętej", aby pozyskać przez to czynne

lub bierne pooarcie reszty świata islamskiego.

W świec e tym objawia się już od szeregu lat

i-iloe wrzenie Wspólność wyznania, jako czynnik

łączący, spotyka się w"prawdzie wśród w yzn aw

ców Mahometa z czynnikiem dzielącym, którym

są różn=ce i antagonizmy siczepowe i narodowe;

mimo to jednak, gdyby Turcyi powiodło się ro z

budzić fanatyzm islamski, wojna obecna mogłaby

się stać gr?źną nie tylko już dla Rosyi, lecz

także d!a Francyi i Aoglii, ntóre w swoich ko

loniach posiadają miliony poddanych mabom9tań

-.kich

Liczebnie św iat Islamu przedstawia się bardzo

poważnie. Turcya obecna, po utracie prowincyj

europejskich, liczy w ś ód 22 milionów ogólnej

ludne ści przeszło 17 milionów Mahometan, a tylko

4 miliony chrześc=au ormiańskich, greckich i s y

ryjskich. Z kolonii angielskich w? bitnie nriuzuł

oaińskirn jest Egipt. Właściwy Egipt obejmuje

wśród ll?/a miliona mieszkańców około lO%

miliona Mancmetrn. W przyłączonym do Egiptu

Sudanie ob!iczają lic;hę wyznaw ców Mahometa

na 4 do 5 milionów. W kraju tym istDieje nadto

żywy ruch naeyooalistyczny, który ogarnął wyż

sze i średnie sfery pochodzenia arabskiego. Sfery

te nienawidzą Anglii i marzą o przyłączeniu się

tezw zględnem do Turcyi. Pierwszym znacznym

wybuchem tego ruchu w Egipcie było powstanie

A abiego paszy w r. 1881. Rząd angielski, nie

ufając armii egipskiej, przeniósł ją podobno częś

ciowo do Francyi, a częściowo rozbroił, na jej

a iejsce zaś przysłał do Egiptu załogi inoyj3kie,

złożone wyłącznie z Hindusów wyzn . bram=nizmu.

W Iadyach wschodnich angielskich ży

ja na 815 milionów ludności przeszło 63 milio

ny Mahometan. Wyznawcy ci Islamu byli cd

dawna żywiołem dla Anglii może najniebezpie

czniejszym w Indyacb. W ostatnich dziesiątkach

lat usiłowano ich bądź pozyskać przez przyzna

nie im różnych prerogatyw, bądź osłabić przy

wygrywanie przeciwko nim ludności bramińskiej.

Jednakże i dziś jeszcze jest to żywioł, wśród

którego myśl wyswobodze-nia się z pod jarzma

angielskiego nurtuje najsilaiej.

Z kolonii francuskich w Afryce liczy A l

gier wśród 5 3 nai!. ogólnej ludności 4"5 mil. m a

hometan; Tunis na 2 mil. mieszkańców 1*7 mil.

zgnilizny. Wehcidzę i cofam się : dwój rosyjscy

żołnierze leżą z rozwalonymi brzuchami wśród

gratów i gruzów. Jeden rozciągał się w całej

długości ua podłodze, zasianej bielizną, ubraniem,

naczyniem i nabojami. Twarzy już nie rnożoa

r;ł?poznać; jedaa noga skurczona aż pod pier

siami, lewa zacisnęła się kurczowo dokoła ka.—

w iłka czarnego chleba. Biedaczysko judł pewnie

w; chwili, gdy granat uderzjł w dach. Dom,

gdzie czuł się bezpiecznym, stał się grobem nie

szczęsnego Sybiraka. Drugi ma straszną ranę w

piersi, mundur w łachmanach, na podłodze kału

ża krwi, głowa wsparta na kołysce, ręka w

dzbanku na wodę, z którego dno w yleciało w ka

wałkach.

Wracam na drogę. Jakie straszliwe tajemnice

kryje je?zeze ten dcm ? Wycieram trzewiki w

trawę ze krwi, ledwie mogę tego dokonać z naj

większym wysiłkiem. Przed miesiącem rde b ył

bym ich wdział na siebie po raz drugi; teraz

za parę godzin zapomnę, że mam na podeszwach

krew ludzką.

Przejeżdża wóz chłopski. Na nim trzej artyle*

rzyśii niemieccy, martwi, leżą jeden na drugim.

Furman, młodziutki chłopak polski, pa!i fajecz

kę Spokojnie pyta starej chłopki, która przy

drodze doi łaeiaetą krow ę:

A tędy droga przez las?

—

Tedy — odpowiada stara. I pyta nawza

jem :

Co to za żołaierze ?

—

Artylerya — odpowiada chłopak, pociąga

fajeczki i jedzie dalej.

Przerażający jest ten spokój pracowitej chłop

skiej doli Dokoła huczą działa co raz mocniej,

grzechoczą karabiny ręczne i tykają miarowo ka

rabiny maszynowe, a ta stara, o dwa kilometry

od naszej bateryi, doi łaciastą krowę. A prawie

kcło niej umierają ludzie,.

Jadę ku Wytkowiczkom, bo tam walczy artylerya.

Teren coraz bardtiej pagórkowaty; tutaj znajdo

wały się najsilniejsze pozycyę rosyjskie. Między

Wieliczkam=, a Wytkowiczkami na stromym/spadzie

wzgórza pozyeye piechoty, z budowane jak ka

mienice, na cztery piętra w dół. Wygląda to jtk

olbrzymia wieś jaskiniowa. Tak zapew oe przed

stawi? ły się mieszkania naszych najdawniejszych

przodków. Cale zbocze pagórka usiane dziurami

jedna obok drugiej; wygląda to zdaleka jak prze

tak. Przez dziurę widać z zewnątrz do środka

Są t i mi,le jaskińki; na ziemi słoma, bucha

z nich zaduch. W tych małych, nędznych dziu

rach pozakopywa!i się Rosyanie. Są małe i n ę

dzne ale ochronę dają wybo ną, nawet przeciw

szrapnelom. Trzeba było wykurzać ich grana

tami.

Wpuszczam w jedną przez otwór promyk

lampki elektrycznej. Żołnierz rosyjski, którego

fam śmierć dcgoała, leźy na ziemi. Ile trupów

jeszcze w tych jam ach? Nikt ich nio znajdzie,

Pagórek, pochylając się pod pociskami, zagrze

bie je. Pójdą w ziemię bez śladu.

Wieś ciągnie się dość daleko. Na paręset kro

ków za nią stoją dwie baterye niem ieckie: to

artylerya połowa, która ostrze)iwuje tsren za la

sem ełskim, gdzie na wyżynach ustawiła się ar

tylerya rosyjska. Cały las jest zajęty przez na

szą piechotę, ale na dwieście metrów na wschód

od skraju okopała się piechota rosyjska. Tum

wałczą już twarzą w twarz, a wkrótce zacznie

się robota na bagnety.

Nad pclem w;alki królu,e tymczasem artylerya.

C ęż.kie działa w at;zą przeciw; rosyjskim pozy

cycm wschodnim, ria pagórkach koło granicy,

niedaleko lasu elskiego. Droga, na której stoję,

Uży między naszemi armatami, a nieprzyjacielem

Granat za granatem wyje mi nad głow ą w tam

tym kierunku. Oglądam pozycyę niepr*yjacielskie

orzez binokle, Rosyanie zdaje się nie wiedzą,

gdzie stoją nasze ciężkie armaty, gdyż ani j e

den pocisk nie pada w tę stronę, gdzie się znaj

duję.

Lekkie nasze baterye są na 300 metrów ode

mnie, zasłonięte wsią. Od 2 ej popołudniu od

kryła je, jak się zdaje, artylerya nieprzyjaciel

ska, Nagle wddię, że na 200 metrów przedemną

zaczynają pojawiać się małe chmurki. Czssem

fruwają po kilka równocześnie nad samą bate

rią Tym razem dobrze strzelili. Baterya nasza

p:zyprzęga jasz:czyki. W największym pośpiechu

imienia się pozycyę Szrapoele latają dalej, ala

dwio nasze baterye już znikły i zaczynają po

paru minutach ogień z zupełnie innej strony,

z boku.

Tu już nic wi§ ’ej nie zobaczę. Ruszam ku la

sowi, skąd dolatuje ogień piechoty. Nasamprzód

idę szeroką szosą ku Wielkiemu Czncchowi, po

tem skręcam ku lasowi ęłskicmu. Granaty i szta

pnele chichocą mi nad głową, ale przyzwyczai

łem się tak dalece, że na-wet nie śledzę okiem

przelatujących ptaków śmierci. S zosę muszę je

dnak rychło opuścić, bo zaczyasją padać na nią

kule. Widzę, jak z drogi wznoszą się na parę

metrów w górę wirujące lejki ziemi i dymu.,.

Lepiej stąd cdeiść.

Jest godzina trzecia. Znajduję się w lesie,

który tys:ącznem echem oddaje gruchot karabi

nów maszynowych. Ma dwa k=lometry szeroko

ści ; jestem nm:ejwięcej w e środku, tuż przy

walczących wojskach. Las ożył. Cała artylerya

nasza i nieprzyjaciel -ska przesyła sobie ponad

nim kule. Coś gwiżdże, syczy 1 szumi nieustan

nie. Wchodzę coraz głębiej i nagle staję na skra

ju polanki. Stąd mogę widzieć już daleko, aż do

Cznochowa i Dziarnowa, do pozycyj rosyjskich

Podnoszę binokle do oczu. Kule zaczynają

gwizdać dokoła. To piechota nieprzyjacielska,

która zagnieździła się w małym kawałku lasu

koło Crnochowa. Pył zaczyaa wznosić się z zie

mi, gd ae uderzą kulki; muszę spieszyć się ze

znalezieniem osłony za pierwszem lepszsm drze

wem Czynię to w sam czas, bo równocześnie

zaczynają wyć nad polaoką szrapnele. Jeden pę

ka właśaie przed drzewem, które mi daje ochro

nę, na wysokości trzydziestu metrów maiejwię

cej. W chmurce, którą w idzę przed sobą, coś

błyska, i jak grad sypią się kule w las dokoła.

Kas^słek gałęzi uderza mnie w czoło, liście opa

dają, słychać, jak twardo uderzają kule o pnie

drzew. Pień, za którym Btoję, dostaje również

swoją poreyę — całe szczęśde, bo inaczej aię

mógłbym tego w szystkiego opowiedzieć,

.—

—

,,CZAS" wy«h«dkt * w yjątki«» 4m p e ais-tiitie’;! I iwi§tcc,fe «r*P*y*tych 3 * * rasy 4łi«n.ai«, a » k a s ’sris.is:

* godzil;i* 6 tu« j o 50diinii» 8 pono!Mbsi«.

Sffler «ieszerny 10 ha!,, ranny 6 ha!.}

PRENUMERATA WYNOS!:

na cały rok na kwartał !]nr l miestą*

W *rakowi* w mi ejsca .

...............................j SS koroa

7kor. 50 5, ji2kar. 58M,

z odnoszeniem da dema

. I36 korou

9kor.—

3kor.—

Pocztą rc p ań stw ie A u s t r y a c ld e n s ...................................

| 38 koron

9kor. -

3kor. -

2 dwukrotną wysyłką pocztową

.................... f

i 42 koron !10kor.50h.|3kor.50 hal

Pocztą w p ań stw ie N i e m i e c k i e m ............................................ 5 42 koron 10 kor. 50 a. 13 kor. 50 h t i

Do wszystkich państw, należących do związku pocztowego | 48 koron 12 k o r . -

14 kor.

W państwie rosyjskiem (abonament przez urzędy pocztowe) 118 rb. 80 k. 4 rb. 70 k. 11 rb. 60 kop

Według urzędowego wykazu pism zagranicznych, mających debit w państwie rosyjskiem

abonament Czasu przyjmują urzędy pocztowe: w Petersburgu, W arszawie, Kijowie, Wilnie,

M osk w!a i Gd e sie , Z innych miast i wsi można prenumerować Czas, posyłając pocztą e.oleiytośt

4* urzędu pocztow ego najbliższego z powyżej wymie nio nych większych mi ast

frenuHserat« i ogłoszenia przyjmują: w W a r s z a w i e biuro ogłoszeń Ungra, L. i fi. Metzi i Sys,

Międzynarodowa Biura «głoszeń — w Kijowi e księgarnia L. Idzikowskiego - W W ilm s biur*

dzienników K. Taubera.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction