Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 636 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

148.

Kraków, Piątek 3 Lipca 1891.

Rocznik XLIY.

CZAS

Prenumeratę przyjmują:

Adminiitraoya -CZASU" w Krakowie i urzędy pocztowe. Miejscową prennmeratę księ

garnia S. A . Krzyżanowskiego, handel Smidowicza w Sukiennicach, biuro dzienników i ogłoszeń

Ignacego H erza przy placu Maryackim 1. 9 , handel Bajera przy ulicy Grodzkiej, główna trafika róg

Rynku i ulicy św. Jana.

—

Ogłoszenia (inseraty) przyjmuje się za opłatą od miejsca wierszu

drobnym drukiem (petit,) za pierwszy raz 10 ct., za każdy mastępny po 5 ct.

—

Wadeałane (na 3 stronie)

od miejsca wiersza drukiem drobnym po 30 ct. za każdy raz.

—

Ogłoszenia i prennmeratę przyj

m ują: we Lwowie Biuro dzienników ulica Karola Ludwika 1. 9; w Paryżu w yłącznie p. Adam,

rue des Saints-Peres 81, (prenumeratę p. W . Raczkowski, Courbevoi pod Paryżem , rue du Chemin

de fer 44); w Wiedniu pp. Haascnstein A Vogler (także w Hamburgu, Frankfurcie n. M., Berlinie,

Lipsku, Bazylei i Wrocławiu), A. Oppelik, R. Mosse (także w Berlinie, Hamburgu, Monachium i No

rymberdze), H. Schalek, M. D ukes, J . Danneberg, (tylko prenumeratę pp. H. Goldschmidt A C.),

w Frankfurcie n. M. G. L . Daube A Co. W Warszawie przyjmują ogłoszenia pp. Reichman

i Frendler, biuro ogłoszeń przy ul. Senatorskiej.

Czas odnowić przedpłatę,

która wynosi z przesyłką pocztowy w państwie

austryackiem: na cały rok 24 złr., na pół roku

12 złr., na kwartał 6 złr., na 1 miesiąc 2 złr.

50 ct.; z przesyłką pocztową do Niemiec:

na cały rok 56 mr., na pół roku 28 mr., na

kwartał 14 mr., na 1 miesiąc 6 marek.

Uprasza się o wczesne zamawianie i wyraźne

wypisanie nazwiska i miejsca odbioru albo nade

słanie dawnej opaski drukowanej z adresem.

Prenumeratę, którą przyjmuje Administracya

Czasu w Krakowie i wszystkie urzędy pocztowe,

najdogodniej i najtaniej przesyłać przekazem

poc ztowy m.

Cena Czasu za granicą ogłoszona jest w tytule

każdego numeru.

I J t F " Miejscową prenumeratę (kwartalnie

5 złr., miesięcznie 2 zlr.) przyjmuje Admi

nistracya C z a su , tudzież ajencye pp. Ignacego

Herza, biuro dzienników i ogłoszeń przy placu

Maryackim 1. 9, handel Smidowicza w Sukien

nicach pod 1. 27, księgarnia St. A . Krzyża

nowskiego w Rynku głównym, handel Bajera

przy uł. G!rodzkiej, Ringer przy ul. Grodzkiej,

handel Kretschmera i główna trafika w Rynku

głównym.

PP. Prenumeratorowie Czasu we

L w o w i e zechcą składać przedpłatę na miejscu

w biurze dzienników przy ulicy Karola Lu

dwika 1. 9.

Przegląd polityczny.

Kraków 2 lipca.

Można było p rzewidzieć, że fakt odnowienia

trójprzymierza przyj mie niemile prasa fran

cuska. Temps utrzymuje, że niebezpieczeństwa,

jakie skłoniły mocarstwa potrójnego przymierza

do zawarcia niegdyś, a teraz odnowienia wza

jemnego sojuszu — istnieją jedynie w imaginacyi

niemieckich mężów stann, którzy jednak są przy

tem o tyle praktyczni, że ze złndzeń swoich nie za

niedbują pozytywnych dla swego państwa wycią

gać korzyści. Owo widziadło wojny, niegrożącej

w rzeczywistości znikąd, wywołane zostało głównie

w cela pozyskania Włoch dla celów polityki nie

mieckiej ; gabinet rzymski powinienby raz przej

rzeć, że potrójne przymierze dla ludu włoskiego

nie przynosi żadnych korzyści a zmusza go ra

czej do ofiar ciężkich i niszczących dobrobyt

kraju. Polityka francuska jest absolutnie pokojo

w a; zupełnie więc spokojnie może Francya ob

serwować skąpienie sił mocarstw środkowo-euro

pejskich i bezstronnie ubolewać nad błędem Włoch,

którego winę dzisiejszemu należy przypisać rzą

dowi. Jedno jedyne radykalne stronnictwo włoskie

jasno widzi stan rzeczy i objawia niezwykłą od

wagę. Szkoda tylko — ale już nie Temps robi

tę uwagę — że owa odwaga okazuje się jedynie

w skandalicznem zachowywaniu się na posiedze

niach parlamentu i w grubiańskich obelgach prze

ciwko rządowi. Pokojowość polityki francuskiej

jest rzeczą zupełnie nową. Dotąd Europa przy

wykła była widzieć we Francyi prawie jedyne

źródło, z którego wychodziły alarmy wojenne ;je

żeli pod tym względem, według zapewnień Tempsa,

nastąpiła zmiana, chyba nie czemu innemu za

wdzięczać to należy, jeno temu że liga pokojowa

przedłużona została na dalsze lat sześć; gdyby

już ta jedna tylko była z niej dla Europy ko

rzyść, niewątpliwie doniosłość jej znaczenia nie

byłaby tylko »imag’nacyjna."

Prasa niemiecka z wielką naturalnie radtś :ią

wita wiadomość, że nareszcie po długich roko

waniach Włochy do odnowionego sojuszu przy

stąpiły ; przychylne usposobienie Anglii zdaje się

nie podlegać także wątpliwości i wzmacnia zna

czenie ligi w Europie, która, jak słusznie zauważa

Germania, potrzebowałaby tylko koniecznie tego

wzmocnienia i tej podpory moralnej, jakieby jej

nadało połączenie się z Kościołem i uwzględnie

nie jego słusznych i godziwych praw; bez speł

nienia tego warunku katolicka lndność wszystkich

trzech mocarstw pokojowych może wprawdzie ligę

uważać za konieczność polityczną, ale sercem do

niej nie przylgnie.

Z głosów prasy rosyjskiej znamy dotych

czas tylko jeden. Nowoje Wremia pisze: ,,Pań

stwa niemające udziałn w potrójnem przymierzn

muszą nowe zająć stanowisko wobec zmienionego

położenia rzeczy. Kiedy znikła nadzieja rozpadnię

cia się trójprzymierza, sama logika faktów dopro

wadzi do tego, że ścisły związek francusko-rosyj

aki stanie się wkrótce nieunikniony.11

Cesarz Wilhelm bawi obecnie w Amsterda

mie. Miejscowi soeyalni demokraci usiłowali wy

wołać dysonanse w przyjęciu niemieckiego mo

narchy. W niedzielę odbyło się zgromadzenie,

w którem brało udział kilka tysięcy osób i na

którem pp. Domala Nieuwenhnis i Fortuge wy

powiadali podżegające mowy, w których zniewa

żali »cesarza robotników." Naturalnie policya po

ciągnęła ich do odpowiedzialności. Wprost z Ho

landyi udaje się cesarz Wilhelm do Anglii. Mor

ning Post wyraża zdanie, że obecne odwiedziny

będą miały doniosły polityczny charakter i pod

tym względem różnią się od poprzednich. Cesar

stwo niemieccy odwiedzą teraz nie angielską kró

lową, ale angielski naród. Przygotowano mu też

przyjęcie tak wspaniałe, jakiego nie pamięta An

glia od lat czterdziesta, od czasn odwiedzin fran

cuskiej pary cesarskiej po wojnie krym skiej.

Riforma zapewnia, że markiz Radini usunie

się od zarządu spraw zagranicznych, a obejmie

sprawy wewnętrzne. Wiadomość to bardzo niepe

wna, jakkolwiek istnieje podobno pewne napręże

nie stosunków między Rudinim a dotychczasowym

ministrem spraw wewnętrznych Nicoterą.

Biskup F a v a z Grenoble wydał w tych dniach

list pasterski, wzywający do utworzenia katolic

kiej partyi we Francyi. Najważniejszy ustęp listu

brzmi: ,,Ażeby nas nie posądzono o spisek prze

ciwko republikańskim instytncyom, oświadczamy

uroczyście i otwarcie, że przyjmujemy formę pań

stwa istniejącą we Francyi, to jest rzeczpospolitą

Pragniemy mieć tylko katolickiego tego państwa

zwierzchnika, i rząd, któryby w swoich ustawach

i swojem postępowaniu stosował się do zasad ka

tolickiej wiary, stanowiącej religię przeważnej wię

kszości Francuzów — i któryby się trzymał zdała

od wolnomularskich błędów, opierających się na

naturalizmie, a mało mających między Francuzami

poparcia. Punktem wyjścia jest dla nas ostatnia

encyklika Leona X III, omawiająca położenie ro

botników i opierająca się na ewangelii i na na

turalnej sprawiedliwości.*

W Holandyi natychmiast po wyjeździe cesarza

Wilhelma, wskutek zwycięstwa obozu liberalnego

przy ostatnich wyborach, przyjść ma do rekon

strukcyi gabinetu. Prezydyum obejmie pra

wdopodobnie przywódzca liberalnych, były mini

ster Tak van Poortvliet. Największą trudność bę

dzie sprawiało obsadzenie teki ministra wojny

Obaj specyaliści wojskowi z liberalnego stronnic

twa w byłej Izbie, major Rooseboom i pułkownik

Seyffardt, ustąpili przy ostatnich wyborach i teki

nie chcą przyjąć. Prawdopodobnie skończy się na

tem, że pozostanie na swojem stanowisku dawny

katolicki minister wojny Bergansius.

Według doniesień z Zofii, policya bułgarska od

kryła ponownie proklamacye, rozrzucane po

kraju, a pochodzące od emigrantów, w których

znajduje się wezwanie ludności i armii do po

wstania. W iele osób zaaresztowano. Przeszło 150

tajnych ajentów wysłano za granicę w celu czu

wan ia nad działalnością bułgarskiej emigracyi.

Powstanie w Yemen przybiera coraz większe

rozmiary. Według doniesienia z Konstantynopola

z dnia 29 czerwca, kilka szczepów koczowniczych

przyłączyło się do rewolncyi. Wojska tureckie po

niosły ponownie klęskę, skntkiem czego do Yemen

wysłano nowe posiłki. Krążą pogłoski, że Turcya

wskntek tego powstania gotową jest na nowo pod

jąć rokowania z Anglią w sprawie egipskiej.

Korespondencya ,,Czasu!1

Pary* 28 czerwca.

(N.) Rnch socyalistyczny klasy robotniczej, gdyż

tak go nazwać wypada, przybrał w ostatnich paru

tygodniach rozmiary, nie p owiemy zastraszające,

ale zapowiadające niemałe na przyszłość kłopoty.

Oddawna wrzały i kotłowały w łonie proletaryatu

zarobkującego id ee ulepszeń materyalnych, ale do

piero od nadania prawnego stanowiska syndyka

tom robotniczym znalazły one praktyczny sposób

wprowadzenia ich w czyn. Przeciwko Izbie przed

siębiorców i chlebodawców staje obecnie w każ

dej gałęzi wytwórczej Izba robotnicza i traktuje

jako równa z równą. Nie byłoby w tem nic zdro

żnego, g dyby żywioł robotniczy nie chciał odrazu

położenia swego nadużyć. Ażeby uczynić przed

siębiorców całkowicie zależnymi od robotników,

syndykaty tych ostatnich starają się zmusić wszyst

kich zarobkujących do zapisania się do ich orga

uizacyi; ci, którzy trzymają się na uboczu, są

prześladowani z tym gwałtem, jaki cechuje wolę

masy wszędzie i zawsze. Ale me ograniczają się

na tym werbunku robotników, chcą jeszcze dwóch

innych rzeczy. Pierwszą jest: odwoływanie się do

państwa i żądanie odeń pomocy, interwencyi przy

każdym zatargu z kapitalistami. Niedawna inter

wencya rządu w zmowie przeciwko Towarzystwu

omnibusów przewróciła im do reszty w głowie i

zdaje się robotnikom, że jest obowiązkiem rządu

ujmować się za nimi, czy mają, czy nie mają słu

szności po swej stronie.

Drugim punktem programu obecnego jest opo

zycya przeciwko binrom stręczeń. Oddawna już

były one solą w oku służby, czeladników i robo

tników, gdyż biura te pobierały odsetki od zarob

ku i nieraz dopuszczały się istotnie krzyczących

nadużyć. Ale obecnie robotnicza ludność we Fran

cyi żąda, ażeby biura takowe bjły pozamykane

z urzędu, i dla przeprowadzenia takiego arbitral

nego środka żadnych gwałtów i nadużyć się nie

lęka. Istniejąca chwilowo zmowa robotników pie

karskich zwrócona jest wyłącznie przeciwko takim

pośredniczącym biurom. Robotnicy oświad czają

swoje sympatye ku majstrom i panom, są zado

woleni i z godzin pracy i ze swej płacy, a mimo

tego wstrzymują się od pracy, chcą ogłodzić Pa

ryż, wciągnąć do swej agitacyi wszystkie inne

rzemiosła i procedery, a to poprostu dla zniesie

nia biur stręczeń! Gdy już , raz ich nie będzie,

wtedy — jak przypuszczają — będą przedsię

biorcy zmuszeni udawać się po robotników do ich

Izby syndykalnej i ta ostatnia będzie mogła na

rzucać i ceny i robotników niedostatecznie ukwa

lifikowanych.

Skończy się prawdopodobnie ta zawierucha, jak

się skończyły dawniejsze. Środki, przedsięwzięte

przez prefekturę do zabezpieczenia Żywności z j e

dnej strony, a zachowania publicznego porządku

z drugiej, przytłumią ją nienawem. Ale mimo to

zaprzeczyć się nie d a, że klasa robotnicza jest

w stanie rozdrażnienia i że się udało agitatorom

przewrócić jej znpełnie w głowie. Jakiek olwiek ule

pszenia i reformy są przedsiębrane dla nich, na

tychmiast pragną innych, donioślejszych. Kasa

emerytalna, której projekt złożony został przez p,

Rouvier i Constans w Izbie poselskiej i której peł

na działalność kosztować będzie skarb państwowy

z górą 100 milionów rocznie, zostawia ich cał

kiem obojętnymi. Kilkaset franków rocznej płacy,

po kilkudziesięciu latach życiowej walki, wydaje

im się nic nieznaczącą reformą i jest nią w isto

cie dla tych, którzy marzą o podziale majątków

z bogaczami i o życia w próżniactwie.

Trzeba przyznać, że Izby francuskie w swej

gorączce do zaspokojenia pragnień proletaryatu

popełniają niejednę niedorzeczność. Do rzędu ta

kich policzyć można prawo, nazwane od imienia

swego inicyatora Bovier-Lapierre, a tyczące się

syndykatów robotniczych. Mocą tego prawa przed

siębiorca nie miałby możności wydalania robotni

k a z fabryki, lnb warsztatu, bez otrzymania na to

zgody syndykatu, do którego robotnik należy.

Łatwo zrozumieć nadużycia, do jakiehby takie z o

bowiązanie prowadziło i przedsiębiorca zdaćby się

musiał całkiem na łaskę swych robotników. Na

szczęście Senat zrozumiał niebezpieczeństwo tego

projektn i odmówił mu swego poparcia. Kilka

tego rodzaju lek cyi zdałoby się wielce, a Izba

poselska zastanawiałaby się głębiej nad swojemi

tak zWanemi reformami!

Skandaliczna sprawa pp. Turpin i Tripone,

oskarżonych o sprzedawanie obcym rządom sekre

tów, tyczących się uzbrojeń francuskich, skończy

ła się surowym wyrokiem trybunału, który ska

zał podsąduych: oskarżyciela i oskarżonego i

dwóch podrzędnych ich wspólników na grzywny

więzienie z pozbawieniem praw politycznych.

Obaj apelowali od tego wyroku, ale niewątpliwie

będzie on potwierdzony albo nawet jeszcze za

ostrzony. Opinia publiczna została wysoce zaalar

mowana tym wypadkiem. Wiadomo, jak zazdro

śnie Francuzi strzegą swych wynalazków wojsko

wych. Wprawdzie melinit i kartacze, których p

Tripone dostarczył rządowi angielskiemu, nie są

takiemi samemi jak te, których artylerya francu

ska używa — ale podstawa jest widocznie taka

sama. Nie dość na tem. Były we francnskiem

ministerstwie wojny osoby, które nie w ahały się

pośredniczyć w tych podziemnych targach — i tak,

jak jedne tajemnice zostały zdradzone, tak mogły

być i inne, większej jeszcze wagi. Pobłażliwość,

jaką władze okazywały dla p. Tripone, który pod

pozorem zdradzania obcokrajowych sekretów, zdra

dza francuskie - wywołała krzyk zgrozy, który

w dwóch interpelacyach w Izbie oddżwięknął.

P. de Freycinet, jako minister wojny, jest bez

najmniejszego zarzutu, skoro komisya wojskowa,

mająca sobie zleconem zbadanie tej sprawy, a

znała, iż zarzuty są bez żadnej podstawy — ale

członkowie tej komisyi, mianowicie zaś jej pre

zes jenerał Ladvocat, są podejrzywani o niedba

łość. Być może, że nie ma nic istotnie groźnego

w tej sprawie, ale właśnie dlatego, że w trybu

nale sądzoną była przy drzwiach zamkniętych, że

nie chcą rozmazywać jej władze, krążą o niej

fantastyczne legendy. Ozem prędzej się skończy,

tem będzie lepiej.

Rozprąwy, jakie miały miejsce w tym tygodniu

w Izbie poselskiej w przedmiocie ratyfikacyi pro

tokółu konferencyi brukselskiej z 1890 r. co do

dozoru nad handlem niewolniczym, miały chara

kter czysto francuski, to jest, że były nacechowa

ne nieznajomością obco-narodowych stosunków

przecenianiem swojej osobistej wartości. I zba ol

brzymią większością 439 głosów przeciwko 104

odmówiła swej ratyfikacyi i odesłała go rządowi

do nadania mu iuuej formy. Ponieważ jednak akt

ten międzynarodowy sporządzony został przy udzia

le szesnasta mocarstw, niema najmniejszego pra

wdopodobieństwa, ażeby nowa konferencya zwo

łana została w tymże cela i rezultatem tego wo

tum Izby francuskiej będzie, że Francya nie bę

dzie należała do nnii międzynarodowej, walczącej

z handlem niewolniczym. Odmowa ratyfikacyi na

stąpiła z wstrętu, jaki uczuwają Francuzi do pod

dania swych okrętów rewizyi i śledztwu obcych

oficerów marynarki. Jest to przesadzona miłość

własna i skoro inne mocarstwa ochotnie ją po

święciły na ołtarzu ogólnego dobra, mogła to na

turalnie uczynić i Francya. Tego rodzaju wybry

ki zniechęcają przeciwko niej inne narody i mo

żna sobie wyobrazić z góry, jak o tym kroku

Francyi mówić będzie prasa angielska i niemie

cka! W gruncie rzeczy odmowa Francyi nic na

stan rzeczy nie wpłynie i rząd francuski będzie

surowo pilnował na swoich własnych wodach

i posiadłościach kolonialnych prowadzenia handlu

tego rodzaju. Podział faktyczny Afryki pomiędzy

europejskie mocarstwa kładzie też na każde z nich

ściślejszy i łatwiejszy do wykonania obowiązek

nadzoru w swych własnych granicach. Krucyata,

uorganizowana przez kardynała Lavigerie, także

wielce się do tego samego rezultatu przyczyni.

Głównym sprzymierzeńcem handln niewolniczego

jest dowóz broni z Anglii i spirytusu z Niemiec.

Ponieważ jednak ani rząd angielski, ani niemiecki

nie chciały na brukselskiej konferencyi zgodzić się

na ograniczenie tego dowozu, zatem dziwić się

nie można, że i Francya uchyliła się w ostatniej

chwili. Nie można jednak przypuszczać ani na

chwilę, aby opinia europejska uwzględnić chciała

te okoliczności. Złoży ona całą winę na Francyę

obawa tego sądu nieprzychylnego byłaby bez

wątpienia wpłynęła na zmianę decyzyi Izby, gdy

)y miała jaśniejsze wyobrażenie o dyplomaty

cznych sprawach. Nigdy nie było słuszniej szem,

jak obecnie, owo słynne orzeczenie Gambetty:

tas de ueterinaires!

Li§ty Unitów.

CZĘŚĆ DRUGA.

List XIII.

Gubernia OrenbursKa 23 kwiet. 1890.

Oto my, bracia i siostry, wstępujemy w progi

wasze i witamy słowy: Niech b. p. Jezus Chry

stus ! Oto ja... upadam do nóg Ojca duchownego

proszę o odczytanie tego listu, który my odpi

sujemy, jako my odebrali te dwie karteczki i bar

dzośmy się uradowali, że do nas doszły te listy

od was my odebrali list na palmową niedzielę,

awnim

za które my Bogu wszechmogą

cemu dziękujemy za opatrzność Jego i Wam też

Dobrodziejom dziękujemy stokrotnie za waszą pa

mięć i jałmużnę, którąście opatrzyli nas 130 dusz,

bośmy mogli za to kupić po parę pudów chleba ’).

Więc każdy brat i siostra dziękujemy Bogu wszech

mogącemu i Wam Dobroczyńcom, że o nas pa

miętacie i polecamy się modlitwom waszym i pro

sim was o przebaczenie, jeśliśmy tu, prości ladzie,

może co niedobrze napisali *).

K ochana Siostro Heleno! J a

kła

niam się do ciebie i dziękuję ci za pokłon. Niech

ci Bóg da dobre serce i broni cię od wszego złe

go, bo my tn żyjemy wszyscy bracia i siostry,

można powiedzieć, tak jak na środkn piekła, bo

tu nie widzimy nic dobrego, ani nie słyszymy, bo

tn same jest bestyalstwo, że nie znają ani Boga,

ani religii żadnej. Oczekujemy tn wprawdzie po

cieszenia, bo zimą gadali, że nas z wiosną pa

szczą do domu, ale teraz nic nie słychać. To ci

jeszcze powiem, że przyjechał do nas naczelnik

i powiedział nam: oto wam karmowe daję za dwa

lata, dla pełnoletnich po 5 kopiejek, a małoletnim

n ic, bo oni nic nie zawinili prawitelstwu. A wy

zostajecie pod dozorem policyi na dwa lata. Więc

Bóg miły wie, co z nami będzie.

Więc polecamy się modlitwom waszym. Nie za

pominajcie o nas, bo my was do śmierci nie za

pomnimy.

Najdroższa Siostro Heleno! I w szy stkie

wobec, pozdrawiam was słowy: Niech będzie po

chwalony Jezns Chrystus.

Ja siostra Twoja .... odebrałam list i wszystko

co w nim, doszło mnie na palmową niedzielę i

podzieliliśmy się tem wszyscy i dziękujemy bar

dzo owym Dobrodziejom naszym za dobrodziej

stwa , jakie otrzymujemy i przepraszamy, żeśmy

omieszkali odpisać dni kilka, bo dla rozlania wo

dy nie mogliśmy odnieść lista na pocztę.

Moja droga siostro, jestem bardzo ucieszona

z tego, że tak czuwasz i pamiętasz na mnie, ale

też i ja nie wypuszczam Cię i na chwilę z pa

mięci i sercą i pragnę, aby Pan Jezus raczył złą

czyć mnie choć po śmierci, abym byłą zawsze

z Tobą. Proszę Cię siostro moja, pisz do mnie

często, bo ja tyle tylko mam radości i pociechy

serca w swojej tęsknocie, bo nie mam tu żadnej

pociechy, którąbym mogła się uradować. J a też

często piszę do Ciebie, moja siostro, a T y widać

listów nie odbierasz i to mnie bardzo zasmuca.

A teraz nie mam co więcej do uwiadomienia, jak

*) Zboże nazywają chlebem w swoich listach.

*) Do listu powyższego były dołączone trzy listy,

do siostry, z których tutaj wyjątki tylko przytoczyć

mogę.

(33)

Ksiądz Jan.

POWIEŚĆ

przez Abgar-Soltana.

(Dokończenie).

W tej chwili dały się słyszeć dźwięki dzwonka

i w kilka sekund potem siwy jak gołąb pleban

górski z kielichem w ręku ukazał się w drzwiach

lisunąłem się natychmiast.

,,\ ******** * ,* *

Spowiedź trwała ze dwadzieścia minut.

Ja oboje Nowakowie i kilku hucułów staliśmy

w milczeniu w sieniach opodal drzwi , przejęci u

roczystością chwili; z izby dochodziły nas y °

urywane dźwięki słów, tylko ciężkie westchnienia.

Wreszcie ksiądz Onufry ukazał się w drzwiac ,

stara jego pomarszczona twarz była dziwnie wzru

szona, dwie łzy świeciły w przygasłych oczach.

—

Gromnicy! — rzekł do Nowakowej rozkazu

jącym tonem.

u-a

Gdy gospodyni pobiegła po grom nicę, ksiądz

nachylił się do mnie i szepnął drżącym głosem:

Święty to człowiek umiera.

Za chwilę wróciła Nowakowa, niosąc w ręku

zapaloną gromnicę. Ksiądz Onufry wszedł pierw

szy do izby umierającego, a zanim my wszyscy.

Spojrzałem na łóżko: Chory leżał znowu jak

martwy z oczami utkwionemi w sufit, konwulsyj

nie kurćzącemi się palcami ściskał ów srebrny

krzyżyki

Gdy zbliżyłem się do samego łóżka, podniósł

jeszcze raz oczy na mnie i szepnął tak cicho, że

raczej domyśliłem się po rucha ust, niż dosły

szałem :

—

Umieram!... Kot!owski... Ojczy...zną!.—

Nie mógł już ani słowa więcej wymówić, du

sić go coś w piersiach zaczęło, zgrzyt ów stra

szny, który słyszałem rano, powtórzył się znowu

teraz, tylko z daleką większą mocą. Ustami na

próżno starał się chwytać powietrze, a rękoma

konwulsyjnie starał się zrzucić kołdrę z piersi,

rozerwać koszulę. Twarz przybrała znowu szarą

straszną barwę, oczy wlepił we mnie nierucho

mie...

—

Konać zaczyna!— szepnęła Nowakowa, sto

jąca obok głowy chorego z gromnicą w ręku.

W tej chwili ksiądz Onufry, zbliżywszy się i

pochyliwszy głowę nad chorym, zaintonował starą

słowiańską modlitwę nad konającymi.

—

Tebi Hospody predajem duszu raba twojeho

Joana — brzmiały dziwnie tęskne i uroczyste ró

wnocześnie słowa modlitwy. —

Da predrawłszyj

sta ot mira Jebi żywet.

Chory otworzył jeszcze raz oczy na chwilę i we

wzroku jego dojrzałem uczucie szczęścia jakiegoś,

spokoju dziwnego; spojrzał na kapłana, niby dzię

kując mu; usta poruszyły się jeszcze raz, ale ża

dne już słowo wydobyć się z nich nie mogło; po

rucha jednak zdawało mi się, że pragnął powie

dzieć: ojczyzna.

Kapłan nie przestawał się modlić; Nowakowa

wetknęła gromnicę w rękę konającego. Wreszcie

głowa opadła na poduszki... Ostatnie tchnienie

uleciało... Ksiądz Jan skonał

W tejże samej chwili padliśmy wszyscy na ko

lana Księdzu Onufremu podano kadzielnicę, won

ny dym kadzidła cerkiewnego napełnił izbę i pra

stare słowa słowiańskiej panachidy*) obiły się o

moje nszy.

—

So duche prawydnymy — śpiewał siwowło

sy paroch — upokoj hospode duszu usobszoho

raba twojeho Joana... I satwory jemu wicznuju

pamiat’... Wicznuju pamiat’...

Gdy ksiądz skończył modlitwę, wyszliśmy z izby;

przy umarłym pozostały tylko huculskie kobiety,

które miały obmyć zwłoki i ułożyć je ua kata

falku, przygotowaniem którego od rana już zaj

mował się mój prze zorny Mykoła.

Przy wieczerzy, w pokoju Nowaków, zadawał

mi ksiądz Onufry kilka pytań, odnoszących się

do życia tylko co zmarłego księdza Dawydowa.

Odpowiedziałem mu monosylabami, Dyle zbyć się;

cznłem, że popełniam niegrzeczność, ale nie byłem

wprost w stanie mówić teraz. Rój myśli najroz

maitszych opanował całą mą dnszę; twarz i oczy

zmarłego przed chwilą stały ciągle przedemną;

obrazy z przeczytanego pamiętnika kłębiły się

przed wzrokiem mej dnszy, a obok nich inne,

moje własne wspomnienia, postacie przyjaciół,

drabów młodości, synów olbrzymiej, a tak nie

szczęśliwej Rosyi cisnęły się zewsząd i ze smut

kiem spoglądały na zmarłego.

W ciągu życia znałem ich wielu, spotykałem

pośród nich zacne i szlachetne natury, ale duszy

tak podniosłej, jak ta, która obecnie była jnż

przed Bogiem, nie spotkałem przedtem nigdy.

Czułem to wyraźnie, że byłem świadkiem zda

rzenia nad wyraz smntnego i żałobnego, zdarze

nia, które miało dla Rosyi bardziej bolesną donio

słość, niż niejedna wielk a bitwa, przegrana przez

armię wszechwładnego cara. W drugiej izbie, tuż

*) panachida, żałobne nabożeństwo.

obok mnie leżały martwe zwłoki człowieka, który

dnchem proroczym wzniósł się po nad otaczający

go świat i w piersi swej stworzył ideał odrodze

nia swej walącej się ojczyzny. I człowiek ten sko

nał samotny, zapomniany, a może nawet spotwa

rzany przez swoich, przez najbliższych, skonał,

nie pozostawiwszy po sobie duchowego potomstwa...

Ob! biedna ziemio, która kamienujesz swoich pro

roków!

Po wieczerzy poszliśmy wraz z księdzem Onu

frym pomodlić się jeszcze koło katafałkn.

Nieboszczyk leżał oświecony kilkn woskowemi

świecami. Na jego twarzy zapanował jnż spokój

grobu; piękne jego rysy miały martwotę klasy

cznego posągu.

Proboszcz, nie mogąc wracać do doma wśród

ciemnej nocy, położył się spać w moim pokoju.

Ja spać nie mógłem i nie pamiętam, żeby mi coś

w życiu tak dokuczyło, jak owo narzucone mi

przymusowe towarzystwo górskiego parocha.

Przekonałem się później, że byłem niesprawie

dliwy względem niego i dotychczas wstydzę się

mego ówczesnego zachowania; zaniedbany ten bo

wiem na pozór ksiądz, ów proboszcz zapadłej gór

skiej parafii, wyrzekł we dwa dni później przy

pogrzebie księdza Jana takie słowa, że wzruszył

mnie do łez, a nawet na wpół dzicy hncnli gło

śno łkali, gdy zasypywano trumnę zmarłego.

Następnego dnia wraz z Mykołą i kilkn hucu

łami wykopaliśmy, wykuliśmy raczej w skalistej

glebie na sąsiedniem cmentarzysku grób dla księ

dza Jana. Tegoż samego dnia zamówiłem u są

siedniego kamieniarza (samouczka) duży krzyż

z szarego karpackiego piaskowca.

Na trzeci dzień skromną sosnową trumnę umie

ściliśmy n a szerokich huculskich ręcznikach, za

wieszonych pomiędzy dwoma końmi, i w ten spc

sób odwieźliśmy nieboszczyka na miejsce wiecz

nego spoczynku.

Pochowaliśmy go w cieniu buków szumiącycł

zielonych. Słowiańska modlitwa brzmiała nad jeg

grobem, a łzy dalekich pobratymców, powinowa

tych po krwi, skropiły świeżą mogiłę.

-—

Niech ciało jego spoczywa w gościnnej na

szej ziemi — kazał wzruszony ksiądz Onufry -

wówczas gdy duch jego jasny stoi już przed tro

nem Przedwiecznego i błaga o sprawiedliwość dli

miliona uciśnionych i prześladowanych rodaków

Zmiłowanie Pańskie jest bliskie, i może dożyjemj

tej ch wili, w której będziemy musieli oddać te

zwłoki zmarłego rodakom; może doczekamy tego

czasu, kiedy te prochy umieści naród wdzięczny

wśród grobów najzasłużeńszych swych męczen

ników.

Zabawiłem w górach jeszcze kilka dni po po

grzebie; wraz z poczciwym Nowakiem i zacnym

parochem zajęliśmy się ustawien iem skromnego

nagrobka.

Gdym opuszczał góry, tęsknem okiem rzuciłen

na ten szary krzyż, stojący pomiędzy wysokiem

bakami; wiązał on mnie serdecznem wspomnienien

z tą piękną stroną naszej ojczyzny.

Oprawny w srebro modlitewnik, który znalazłei

między rzeczami zmarłego, zabrałem z sobą, b

oddać go przy spotkaniu Kotłowskiemu; słuszni

on mu się należał, jako pamiątka po przedwcz(

śnie zmarłym uczniu.

HONIEC,

Wych0dzi °°dziennie wieczór, wyjąwszy niedziele i dni świąteczne

Oddzielne Nra Czasu, o ile zapas starczv w Krakowie nr. in «

°w’%ieczne.

Prenumerata wynosi:

Pocztą w państwie austryackiem . . .

na c,ały rok na kwartał na 1 miesiąc

niemieckiem.....}}’

«zr

f złr. 50 ?t.

B do Włoch, Francyi, Anglii, Belgii Szwajcaryi, Turcyi

i innych państw, należących do związku pocztowego . .

32 złr

8 złr.

3 złr

po«w,,.

LiMw

ni,frankau,an^ole

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction