Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 645 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Ner 131

Kraków, Piątek 10 Czerwca 1904.

śr

Rocznik LY11.

ł’K?aasb,i;-r*wej pnyjaoją: Admini]tracya Cisni w Krakowie i urzędy pocztowe.

flieJac uK ’ą g r e n u % e r a tę księgarnia S.A . Krzyżanowskiego, handle: St. Karlińskiego w Sukionnioaob,

O. K retschm era, R yn ek 10, Biuro dzienników Be pensa i Salomonowej, GHówna tr a fika w Rynku głównym.

Oftioair,en la rrzyjmnje się za opłatą od wiersza potitsm za pierwszy ra* 20 hal., za kaidy następny

po 10 hal,; układ tabelaryczny, cyfrowy, skomplikowany, pierwszy r ai po 40 hal., na stępny po 10 hal

N tadeałaM e (aa trzeciej stromo) od miejsca wiersza arakiem petitowym 60 halerzy za kaidy ra*.

Ogioueala i prenumeratę przyjmują: we Lwowie biura dzienników L. Plohna, A. Olszow

skiego, St. Sokołowskiego, Ł Bucbstaba; w J a ro » la w łu Biuro dzienników; w P o dgó rzu Poturalski,

Synek; w P rzem ysłu A. Juazyńskl księgarnia kolej,, D.Heszelea; w Kseesow le M. Weintrsnk.

w Stanisławowie Jasielski i Sp.; w Tarnowie M. Kockach; w Tarnopolu 0. Haliczerl,

w P a r y ż u wyłąoznie p. Adam rue de V:veniie 88, (prenumeratę p. W . Raczkowski, Courbevoi pod

Parytem rue de Chemin de fer K); w W ied n iu Hazaenztein A Vogler (takte w Hamburgu, Frank

furcie u. M,, Berlinie. Lipsku, Bazylei i Wrocławiu), A. Oppelik, R. Mowę (takłe w Berlinie, Hamburgu

Monachium i Norymbordze), H. Schalek, M. Dukea, J , Danueberg H. Friedl (tylko prenumeraty fl

Goldzehsdai fc Comp.); w Frankfurcie sa. BL. O. L. Daube h Uoasp

SSgr Za k aid ą zmian§ cdresu dopłaca aię 40 bal.

Adres Ki?dakcyl: nl. św. Tom ana Kr 82.

Telefon Hr 50.

Robotnicy rolni.

W sejmie pruskim toczy się obecnie bardzo

interesująca dysknsya nad projektem ustawy, na

kładającej kary za nakłanianie do złamania kon

traktu przez robotników wiejskich. Sprawa ma

bezpośrednie znaczenie dla naszej ludności ze

względn na polską i ruską emigracyę czasową

do Niemiec, oprócz tego zaś rozwijane w debacie

myśli pozwalają do pewnego stopnia wnioskować

o kierunku ewolucyi, w którym pójdzie kwestya

robotnicza wiejska w Prasach.

Projekt rządowy spotkał się z ostrą krytyką i

zostanie z pewnością w komisyi zmieniony, przed

stawimy więc tylko jego tendeacyę i te jego

strony, które przy ostatecznem formułowania znaj

dą zapewne uwzględnienie. Projekt opiera się na

założenia, ża stosunków robotniczych wiejskich

nie można stawiać na równi ze stosunkami robo

tników przemysłowych. Przemysł rozporządza

zawsze rezerwą robotników, której rolnictwo nie

posiada. Szczególnie w czasie żniwa pracodaw

com trudno oprzeć się pokusie, aby przez obie

tnicę wyższego wynagrodzenia nie ściągać do sie

bie robotników, nie odbierać ich sąsiadom, nie

zakładać po prostu przez ajentów i wszelkiego

rodzaju pośredników sieci na nieb, nie nakłaniać

ich wreszcie do łamania kontraktów z dotychcza

sowym, mniej płacącym pracodawcą. Projekt na

kłada przeto kary tak na pracodowców, którzy

przyjmują do pracy świadomie łamiących kon

trakt robotników, jak i na pośredników, którzy

się trudnią icb dostarczaniem.

Niebezpieczeństwo ustawy tego rodzaju polega

na tem, że zwrócić się ona może przeciwko ro

botnikom i doprowadzić ich do ruiny. Jeżeli ła

miącego kontrakt robotnika nie będzie mógł bez

narażenia się na karę przyjąć żaden pracodawca,

który o złamania kontraktu przez niego wie, to

robotnik szukać będzie musiał zatrudnienia w prze

myśle, a gdyby powyższy ryg or rozciągnięty zo

stał także i na pracodawców przemysłowych, to

robotnik pozostałby bez zajęcia. Nieostrożne prze

to sformułowanie ustawy grozi z jeduej strony

robotnikom, z drugiej zaś osiągnąć może cel z a

pełnię przeciwny temu, do którego ustawa zamie

rzała dojść, bo może odciągnąć robotników od rol

nictwa, a rzucić icb do przemysłu. Karze przeto

powinien podlegać nie ten, kto przyjmuje do pra

cy łamiącego kontrakt robotnika, ale kto go do zła

mania kontraktu nakłania.

Nie można się dziwić, że pierwotne ujęcie kwe

styi przez projekt (to jest uałożenie kary, kto przyj

muje do pracy łamiącego kontrakt robotnika,

a nie tego, kto do złamania kontraktu nakłaniał)

musiało z pewnej strony wywołać żądanie przy

zwolenia n a tego rodzaju odpowiednik dla robot

ników wiejskich, jakiem jest dia nich prawo koa

licyi. W dyskusyi jednak okazało się, że z tym

punktem rozwoju kwestyi robotniczej na wsi

wszyscy się liczą, jako koniecznym. Sprawa na

biera przez to ogólnego a bardzo doniosłego zna

czenia. Prawo koalicyi robotników wiejskich staje

się wskutek tego pierwszym zasadniczym momen

tem, który przyjdzie w tej dziedzinie rozwiązać.

Drugim jest reforma ordynacyi dla służby wiej

skiej, nietylko w Prusach przestarzała i nie od

powiadająca nowożytnym stosunkom. Jako trzeci

wreszcie postulat wyłania się unormowanie odręb

nego postępowania rozjemczego, mającego zała

twiać spory między pracodawcą a robotnikiem

wiejskim.

Zwracamy uwagę na te kwestye, nie wyciąga

ją c stąd wniosków dla naszych stosunków. Są

dzimy jednak, źe bez wyraźnego podkreślania do

niosłość reform w tym kiernnku wybija się sama

na wierzch, a studyowanie zagranicznych wzorów

nie będzie bez pożytku. Projekt pruski miałby

jedn ak aktualne dla Daszej emigracyi znaczenie,

gdyby został uchwalony wedle propozycyi rządo

wej. Propozycya ta bowiem dąży do tego, aby

robotnika, który raz zawarł kontrakt, unierucho

mić na danem miejsca i przykuć oa cały czas

kontraktu do pierwszego pracodawcy, choćby ten

dopuszczał się wszelkiego rodzaju nadużyć i wy

zysku. Musiałoby zaś tak być, gdyby karze pod

legał nie ten pracodawca, który nakłaniał do zła

mania kontraktu, ale każdy, kto świadomie przy

jął łamiącego kontrakt robotnika do pracy. Przy

znał to zresztą otwarcie minister Podbielski, że

ustawa skierowaną jest głównie przeciwko robot

nikom czasowym i obcokrajowcom. Nie jest przeto

obojętnem i dla nas, aby projekt nległ zmianie

w myśl tych wniosków, które ostrze ustawy kie

rują tylko przeciwko nakłaniającym do złamania

koatraktu, a nie do tykają zupełnie rebotnika.

Wojna.

Z niezwykłą konsekwencją umieją Japończycy

utrzymać w tajemnicy wszystkie ruchy swej ar

mii. Ani attaches obcych mocarstw, ani sprawo

zdawcy pism nie mają o nich żadnych szczegó

łów; do wiadomości ogółu dochodzi to tylko, cze

go absolutnie ukryć nie można, mianowicie rela

cye o potyezkach. Z nich tylko inożua wysnuwać

pewne wnioski o rozłożenia wojsk japońskich;

po za tem ogólne ruchy kolumny, rozdział sił

wojennych, zamiary sztabu jeneralnego są zupełuą

tajemnicą. Na podstawie więc dokładnej obser

wacyi dotychczasowych wypadków i zestawienia

doniesień rosyjskich i japońskich o potyczkach

możnaby utworzyć sobie następujący obraz sytu

acyi, niedokładny wprawdzie ale dosyć prawdo

podobny:

Po obsadzeniu portu Daluy druga armia japoń

ska pod wodzą jenerała Oku, składająca się z l,

3 i 4 dywizyi i z 3 brygad rezerwy, ruszyła

pod Port Athura i w ostatuich dniach stanęła pod

twierdzą. Dywizyę 5 i 11, które wylądowały

w zacb. stronie zatoki Kinczu, a któremi dowodzi

jenerał Nogi, mają za zadanie strzedz tyłów dra

giej armii, idącej na zdobycie portu. Na połu

dniowo - wschodniem wybrzeżu półwyspu liaotuń

skiego zajęła stanowisko armia pod jenerałem

Nodzu, złożona z 8 dywizyj, która ewentualnie

starłaby się zapewne najpierw z odsieczą Kuro

patkina, gdyby j ą w ogó’o p; zedsięwzięto, obec

nie zaś stacza walki z oddziałami Kozaków i

z przedniemi strażami jenerała Stackelberga.

—

Wreszcie w Fengwanczengn znajduje się jenerał

Kuroki z pierwszą armią, złożoną z gwardyi, z 2

i 12 dywizyi i z 3 brygad rezerwy.

Armia ta

skoncentrowała się obecnie w Fengwanczengu; tył

ko nieznaczny oddział został wysunięty bardziej

ku północy. Razem siła zbrojna japońska ma wy

nosić — wedle obliczeń półurzędowego organu

pruskiego sztabu jeneralnego, M Hitdr Wachta

blatt — 234 bataliony, 68 szwadronów, 130 ba

teryj, razem 226.500 ludzi i 780 dział. Nie da się

oczywiście stwierdzić, czy cyfra ta jest prawdzi

wa; w każdym razie nie są do niej wliczone po

siłki, które ciągle przybywają z Japonii. W ostat

nim czasie skierowały się one ku zatoce Talien

wan; przed wejściem do niej stoi podobno szereg

okrętów transportowych, czekając, aż zatoka zo

stanie oczyszczona z min, co już podobno n a

stąpiło.

Tymczasem jenerał Okn stanął jaż pod Portem

Arthura, a chociaż wobec zerwania połączeń tele

graficznych o ruchach jego nic pewnego nio wia

domo, zdaje się nie ulegać wątpliwości, że prace

przygotowawcze muszą być prowadzone w żywern

tępię, a właściwe oblężenie albo się już rozpo

częło, albo też rozpocznie się w dniach najbliż

szych. Zaraz po pierwszych zwycięstwach japoń

skich rozpoczęły się w fachowych kołach wojen

nych rozstrząsania, jakie będą dalsze kroki ja

pońskie. Zwolennicy teoryi twierdzili, że dopóki

główne siły nieprzyjaciela stoją niepokonane i

mogą zagrozić tyły i boki oblęgającej armii, do

póty nie należałoby uawet myśleć o oblęgauin

twierdzy, które musi zająć dłuższy przeciąg cza

sa. Japończycy poszli inną drogą i dziwić się nie

można, że wytężą wszystkie siły dla zdobyciu

twierdzy, ponieważ posiadanie jej raa dla nieb

ogromne znaczenie ze względu na dalsze koleje

wojny. Moralne wrażenie zajęcia Portu Arthura

na zwycięzców i zwyciężonych a zwłaszcza na

sąsiednie Chiny byłoby tał:, wislkie, że Japoń

czycy nie zawahają się przed (flarami Do tego

przyłącza się także wielkie znaczenie wojskowe

tej twierdzy. Japończycy, zdobywając ją, pozby

liby się ciągle nad nimi wiszącej groźby ze stro

ny floty nieprzyjacielskiej, a równocześnie zyska

liby nową podstawę operacyjną, która nie tylko

przy pomyślnym wyniku wojny, lecz nawet w r a

zie niepowodzeń i wielkich klęsk mogłaby oddać

im nieocenione usługi. O tem, czy przedsięwzię

cie icb się uda, dziś oczywiście jeszcze mówić

nie inożua; bądż co bądż zajmie ono sporo cza

su. Twierdza — jak jednogłośnie stwierdzają fa

chowcy — jest uzbrojona bardzo dobrze; same

zewnętrzne fortyfikacye rozciągają się na ogrom

nej przestreni. Gdyby jednak udało się przerwać

tę linię fortyfikacyjną, zadanie byłoby bardzo u

łatwione, do tego jednak potrzebaby wielu dział

oblężniczycb i wielkich ofiar.

Jnż wczoraj wyraziliśmy wątpliwości nio

prawdopodobnem doniesieniem ze źródeł chińskicb

o jakiejś bitwie morskiej. Z depesz ostatnich wy

nika zupełnie jego nieprawdziwość; coraz jaśniej

też widać fakta, na których doniesienie błędnie

się opierało. Przedewszystkiem więc donosi jene

rał Knropatkin, że na zachodnim wybrzeżu pół

wyspu Liaotuńskiego pojawiła się dn. 7 b. m.

flota japońska. Składała się ona z 3 okrętów wo

jennych, niebawem przyłączyły się do niej d??a

krążowniki, jeden pancernik i kilka łodzi torpe

dowych. Przez kilka godzin ostrzeliwała eskadra

nadbrzeżne miejscowości między Siuneczenem a

Kajpingiem. Bombardowanie nie wyrządziło ża

dnych szkód, wieczorem flota odpłynęła na pełne

morze. Od Portu Arthura do Kajpingu jest oko

ło 12 godzin drogi. Otóż trudno przypuś ić, aby

Japończycy, przegrawszy bitwę morską pod Por

tem Arthura (i to ze stratą 4 wielkich okrętów),

w dn. 6 b. m,, zaraz następnego dnia, wysłali ku

północy tak silną flotę dla bombardowania wy

brzeża.

Należałoby raczej przypuszczać, że w takim ra

zie skoncentrowaliby całą swoję eskadrę pod Por

tem Arthura, aby nie pozwolić flocie rosyjskiej

na wyzyskanie zwycięstwa. Doniesienie więc

okazuje się zupełnie nieprawdziwe. Źródło jeg?

trzeba może upatrywać w tem, że dnia 5 lub 6

b. m. admirał Togo przy pomocy czterech kano

uierek podjął rekognoskowanie okolic Portu Ar

thura, aby zbadać możliwość wyjazdu z porta,

oraz siłę bateryj nadbrzeżnych. Na kanonierki

otwarli Rosyauie silny ogień, przyczem jedna

z nieb została podobno *Dacznie uszkodzoną Siy

chać więc było strzały z fortów, a Chińczycy na

tej podstawie osnuli fantastyczną opowieść o wal

ce morskiej.

Zastanowić się jeszcze wypada nad celem bom

bardowania wybrzeży między Kaiczu a Sinnecze

nem. Jak donoszą depesze angielskie, wojennym

okrętom japońskim towarzyszyła znaczna ilość

statków transportowych. Naprowadza to na myśl,

że Japończycy mieli zamiać wysadzić tam wię

kszy oddział wojska. Z drugiej jednak strony

bliskcść armii jenerała Stackelberga budzi pe

wue wątpliwości co do prawdopodobieYStwa ta

kiege przypuszczenia.

Nowosti piszą: ,,Druty telegraficzne przyniosły

wieści o szeregu niewielkich potyczek, głównie

kawaieryi, podjazdów i patroli konnych z nieprzy

jacielskimi oddziałami przodowymi. Większość

doniesień tych dotyczy ruchów wojsk kozackich

na tyłach l-ej armii japońskiej; należą tn wia

domości o potyczkach pod Genzanem, w Cham

chynie, Jongchynie itd., wskazujące na zbliżanie

się rosyjskich oddziałów ku Genzanowi i na mo

żliwe jego zajęcie. Doniesienia te mówią również

o pojawieniu się oddziałów kozackich, a nawet i

bardziej silnych o różnym oręża, w kierunku ku

Penjanowi. O znaczeniu operacyj tych a a tyłach

armij nieprzyjacielskich wspominaliśmy już nie

jednokrotnie. Ważniejstem daleko jest doniesienie

geoera!a-lejtenauta Sacharowa z d 8 czerwca, z

którego wnosić można, że d. 31 maja Japończycy

zajmiwali już dość silną pozycyę na połowie

drogi pemiędzy Cianctunem a Samajcy. Na po

zycyi tej kozacy zabajkalscy wszczęli piesze

bćj z Japończykami, kiernjącemi przeciw nim

ogień salwowy i działowy. Bitwa widocznie była

nporczywą, j ak przekonywują nas o tem straty,

a mianowicie: 6 kozaków zabitych oraz pułko

wnik Zabotkin, lekarz i 22 kozaków rannych:

Z doniesienia jen. Sacharowa widać, że Japoń

czycy ostateczuie opaścili zajętą .przez siebie

pozycyę, samo ich jednak pojawienie się w tym

właśnie kiernnku zasługuje na nwagę. Droga

z Fynbuanczenn i Pundiasniann przez Sajmacy i

Cjanczan prowadzi do Laoczenn. Od punktu tego

do Sajmacy jest 120 wiorst. Przejście przez głó

wny łańcuch gór Fenszujlińskich znajduje się e

15 wiorst na północny wschód od Sajmacy. Droga

ta, trudna do przebycia, prowadzi od zbornego

punktu armii generała Kuroki do północnej Man

dżuryi ku Mukdeuowi i Tielinowi. Stąd to poja

wienio się na tem właśnie przejściu oddziała j a

pońskiego, jeżeli nie był on rekonesansem tylko,

potwierdza niejako zamiary Japończyków ominię

cia Laoiann z północy, o którym to zamiarzo

wspomiualiśmy już w swoim czasie. Oczywiście

jedna utarczka z japońskim oddziałem przodowym

pomiędzy Sajmacy a Cjanczauem, która nie wy

kazała nawet liczebności wojsk japońskich, d ążą

cych w tym kierunku, nie daje jeszcze podstaw

do rozprawiania o wyminięciu Laejauu, wskazuje

tylko, iż możliwość obejścia w tym kierunku n

wzg)ędnioną była przez armię jenerała adjutanta

Kuropatkina i na ruchy nieprzyjacielskie w tym

kierunku zwrócono uwagę.

Nasuwa się tu mimowoli parę słów o Sincya

tynie. Jest to małe miasteczko, znane bardziej

pod nazwą Laoczanu, dokąd zsyłają zazwyoząj

wpadlyek w niełaskę mandarynów, o 2 zaś do

3 wiorst na drodze z Mukdenu do Tuachuasja

nu, leży znaczne miasteczko handlowe, Linkaj,

w pobliżu którego znajduje się obszerny park

z m )gilami oesarskiemi — Junlin°.

’Ł czerwonejprasy.

Jeszcze * głosach socyalistyoznych z powodu woj

ny.

—

Czerwony setandar.

—

Rewolucyoniścl pol

scy wobec koDstytucyi w Rosyi, — Głos Kuźnicy. —

.Pocieszające symptomaty".

( Q ) Wydawany w Zurychu Caerwony setandar,

organ soeyal-demokracyi Królestwa Polskiego

i Litwy, w artykule, poświęconym rozmyślaniom

z powoda wojny, z żalem świadczącym o ds

presyi wśród żywiołów skrajnych, podnosi:

RSpołeczeństwo polskie jest teraz najbardziej r*ak

oy j t ą eeęśeią Rosyi, jedyną prawie podporą moralną

samowiadztwa carskiego. Podczas gdy iateligancya

buriuazyjna rosyjska otwarcie występuje przeciw

carskiemu rządowi, jak to wykazały ostatnie zjazdy

lakarzy i tec’ ników rosyjskich — burżnazyjna iu

teligencya pol(ka, zdemoralizowana ,,narodową" bla

gą ugodowoów, narodowych demokratów, s«eya!—

patryotów, stoi na nboozu od walki przeciw ab§«

lutyzmowi".

Nietylko interesy warstwy robotniczej ale nsans

honor imienia polskiego8 leży teraz wyłącznie

w rękach tej grupy... której wyrazem jest CSror*

wony setandar w Zurychu! Cetrwony setandar,

*wracając się przeciw bratniej P. P. S,, biad a:

,Ileż to radości było w naszej ,,narodowej" pra

sie z powodu zajęcia Mandźuryi przez rząd carski,

z powoda zjawienia się w Warszawie i Łodzi kup

ców chińskich z Mzndżuryi! I podczas gdy od 10

0 sztuce stosowanej.

Do ezytelnika.

Sztuka stosowana.

—

Zakopane. -

Tow. nPol8ka Sztuka stosowana" w Krakowie.

Sztuka ludowa. — Strona techniczna. — Za granieą. -

Reorganizacya krakowskiego Muzeum techniczno-przo

mysłowego.

Tłumy przechodniów. Oto stanęły przed zawie

szoną świecidełkami wystawą sklepową; tam bie

gną zwabione hałasem awautury ulicznej; tu znów

spieszą na zręcznie zareklamowane widowisko

Zupełnie j ak czytelnicy dziennika. Szumny tytuł,

kask ada błyskotliwych paradoksów, podpis - czyż

nie sprawiają nieraz więcej, aniżeli szczera myśl,

poprostu wypowiedziana? Istna męka szukać tej

jakiejś formy nieznanej, któraby choć na krótką

chwilę zatrzymać zdołała ta k bardzo zajętego

przechodnia

Mówić chcę o polskim przemyśle artystycznym.

A zwracam się tutaj nie do tych niewielu, co ini

cyatywą i czynem, głową i sercem sprawie tej

już służą, lecz do szerokiego ogółu.

Ijużwi

dzę, jak , rozwinąwszy feljeton, rzuca się wpra

wnie okiem na tytuł i podpis, jak się zręcznie

wyławia parę nazwisk, zwrotów, konkluzyj. nSztu

ka stosowana, Witkiewicz, styl zakopiański, sztu

ka ludowa, odrębność... już wiem, o co chodzi.

A jakże. Byłem n a wystawach, widziałem. Okro

pność! Co? T e wycinanki papierowe, albo te ,,se

cesyjne" kilimy, a może zydle zakopiańskie, ai

cywygodne do siedzenia; albo biżnterya lub dro

biazgi ? Mam nawet; kupiłem n Laski w Zako

panem ramkę rzeźbioną. Niezła. Ale czego oni

chcą? Styl polski? Ależ skąd znowu; ta chłopska

sztuka wobec tego, co daje kultura, zagranica r

Dajmy spokój., ." I zdaje się czytelnikowi, że już

wszystkie swoje rachunki z tą sprawą załatwił.

Idzie dalej w spokoju...

Jeśli się m y lę, słuszne oburzenie czytelnika

zniosę z przyjemnością; będzie mi ono prawdzi

wem, radosnem odkryciem.

Tymczasem, gdyby zapytać, czy w istocie zro

zumiał, o co tu chodzi? Czy po za tem wszyst

kiem nie kryje się eoś jeszcze, coi, nad czem na

leżałoby trochę dłnżej, trochę może głębiej się za

stanowić ? Czy postarał się przeniknąć iotencye

tej garstki zapaleńców, co kraszą kopie o jakąś

sprawę, zbierają jakieś materyały, zakładają ja

kieś towarzystwa, czegoś od społeczeństwa chcą,

a coś mu dać pragną? Czy nie tkwi w tem

wszystkiem jakaś myśl nowa, jakaś nuta niezna

n a ? A wśród tych walk i nawoływań, jemu sa

memu jakie przeznaczono miejsce? Czy nie cho

dzi tn właśnie o niego wyłącznie, o jego codzienne

otoczenie, o to, jak ą ,,twarz" ma środowisko,

wśród którego żyją on i jemu podobni; czy nie

chodzi tu wprost o jego indywidualność, o jsgo

skórę ?

Sztuka stosowana: odrębny swojski wygląd

wszystkiego, co nas otacza, f rma, styl. Spojrzyj

my ;dzisiaj dokoła, wszędzie gdziekolwiek rnie

szkają ludzie u nas Od prostej chłopskiej skrzyni

malowanej, niedołężnie wyciętych ozdób papie

rowych n a ścianach — do bogatych rzeźb na

sosrębach, wysmukłych szczytów góralskich cha

łup, misternie rzeźbionych slupów podsieniowycb;

od zakupionego na tandecie mebelka ozbdobnego.

kolorowej wstążki do włosów - do wspaniały cli

obrazów porozwieszanych w stylowo urządzonem

mieszkaniu; od preteDsyonalnycb sztukateryj na

fasadach domów dochodowych — do coraz rzad

szych skończonych dzieł sztuki budowniczej, -

wszak to wszystko najoczywistszy wyraz, niezbi

ty dowód wrodzonego człowiekowi i nieodstępnie

towarzyszącego mu poczucia piękna, gustu, upo

dobania. Wszystko, co stwarza moda, ten lub inny

sposód noszenia ubrania, cała dekoracya rozmai

tych obchodów, ba, ten Ind inny, gest, nkłon po

witalny — i w tem nawet tkwi rozróżnienie pię

kna i brzydoty.

.. .Nieprawdą więc je st przedewszystkiem, jako

by sztukę wogóle trzeba było społeczeństwu n a

rzucać, jak oby poczucie piękna trzeba było lu

dziom podstępnie zaszczepiać. Sztuka przenika

życie od dołu do góry, sztuka jest zawsze, jest

wszędzie. Inna sprawa, jak piękno bywa pojmo

wane, jakie je st jego kryteryum, jaki stopień u

świadomienia; czy jest ono wyrazem własnych

twórczych gustów, czy tylko ślepym odruchem,

naśladowczym pędem? Ale to nie jest kwestyą

zasadniczą. Dowiódłszy, że człowiek jest stwo

rzeniom od nrodzenia opętanem przez sztukę, że

na nic wypieranie się wzruszeń estetycznych, że

próżną jest jego pogarda dla nich, bo to gwałt

naturze *łasnej zadany — dopiero wówczas mo

żna żądać od niego, ażeby przestał być maneki

nem, igraszką cudzych gustów, aby był sobą.

Niech spojrzy na swoje mieszkanie, każdy metr

pokojn, w którym czyta te oto słowa, wypełniony

jest rzeczami, które nie słnżą jedynie do użytku

i wygody, lecz są czemś więcej, mają nie przy

padkowy kształt, nie dowolną barwę: gzyms szafy,

wzór aa tapecie, kształt krzesła: malowany nrua

ment sufitu, ułożenie posadzki — i wszystko to

uarzucone mn przez właściciela domu, malarza

pokojowego, stolarza, sklepikarza, przez gromadę

ładzi, która bsz porozumienia się wzajemnego, bez

myśli o całości, pomimo jego woli, stworzyła mn

kąt, w którym ma się czuć Bn siebie".

Jeśli od umysłu samodzielnego, od obywatela

wstępującego w życie, wymagamy pełnej iwia

doiności w wyznawaniu tych lub innych haseł

społecznych, przekonań politycznych, prawideł e

tycznyeh; jeśli wymagamy od niego nadto rewi

zyi tych wszystkich prawd, któremi go otoczyło

społecz ństwo w chwili, gdy dojrzewał, a które

mają być podstawą jego dalszego życia; jeśli wy

magamy stworzenia ich w sobie od uowa, ,,stwo

rzenia siebie samego", jakby pow iedział Hoeue

Wroński, gdyż w ten tylko sposób możliwym )es

postęp — to tak samo wymagać możemy od doj

rzałego nmy8łu rewizji własnych pojęć o sztuce,

rewizyi tego, co dotąd uważał za swoje upodo

banie, rewizyi całego tego kompleksu sił i zaso

bów, których się w sobie nie domyślał nawet,

a których odkrjcie stworzy nowe pragoienia,

będzie wzbogaceniem własnej natury.

1 cóż z tego, że nie posiadając własnych środ

ków twórczych, po takiej rewizyi, nie znajdzie na

świeeie idealnego wyrazu swego wyśnionego ca

łokształtu; ale za to z jakim zapałem podrze

w strzępy niejedno, czem się dotąd otaczał be*

myślnie, wytoczy walkę wszystkim falsyfikatom,

ndrapowanym w różne teorye sztaki, a kryjącym

tylko brak szczerości i brak talentn; z jakiem

wzruszeniem przyjmie do swego domu każdy

przedmiot, wybrany wedłng swego gustu wyłą

cznie; j ak ą radość sprawi mu oglądanie rzeczy,

w których drga życie twórczego ducha! I cóż, że

dom jego będzie jeszcze pusty, że uie będzie

oficya)nym salonem; ale za to, z jakąż miłością

zasiądzie w małym bodaj ką c ik i , urządzonym

tak, jak mu podyktowało jakieś głębokie, we

wnętrzne własne poczucie. Wówczas i sam, choć

w drobnej mierze, ncznje się twórcą; wówczas

dopiero będzie naprawdę nu siebie."

I nie jest prawdą, gdy mówią, że najprzód

trzeba dać społeczeństwa podstawę: przemysł, a

potem dopiero myśleć o sztuce dla niego. Sztaki

od przemysłu nie da się zupełnie oddzielić; co wię

cej, nie da się jej oddzielić od społeczeństwa,

gdyż jest ona, j ak widzieliśmy, zrośnięta z lud/,—

kiem istnieniem nierozerwalnie i losom jego ule

ga. Jeśli chwilami zanika pozornie i blednie, to

po to, aby niebawem z większą jeszcze siłą prze

mówić. Płynąc z głębi ludzkiego ducha, odnajdzie

ona zawsze drogę właściwą o własnych siłach,

dzięki własnemu odwiecznemu rozpędowi, bez ni

czyjej pomocy. Ale tycb, co dnia pewnego przy

chodzą jej służyć, możaa zniechęcić, zatrzymać,

*łamać. Przyjdą wprawdzie inni. Ale marnować

:stnień nie wolno. Nie ma takiej chwili dziejowej,

w której wolno byłoby głuszyć świadome bndzeuie

się i rozszerzanie ideałów artystycznych. Nie ma

takiej garstki ludzi, którą wolno byłoby w tym

razie lekceważyć.

A jeśli tak, to idziemy dalej i na podstawie

choćby prawa mniejszości domagamy się pomocy

społecznej! Wszak to tylko pomoc; o skutkach

zadecyduje nie ona. Zadecydują: duch sztuki, e

nergia, sprężystość i talent jednostek.

I do czegóż dąży ta garstka ludzi, zaczynając

od Witkiewicza i tych co się koło niego skupili

aż do założycieli krakowskiego Towarzystwa?

Oto pragnie stworzyć najlepsze warunki rozwoju

sztuki polskiej zastosowanej do przemyśla i bu

downictwa, sztuki samodzielnej, wolnej od naśla

downictwa, od przemijających wpływów świato

wej mody. Własna sztuka, zgodna z dachem na

reda, wprowadzona do życia, rozpowszechniona

w domu i poza domem, na codzień i w święto.

Oto ideał nietylko artystyczny, ale także ekono

miczny i narodowy. Otoczyć naród swój pię

knem - to znaczy istnienie jego rozjaśnić odro

biną słońca, dać mu władzę podniesienia głowy,

ujrzenia wyżyn. Otoczyć go piękiem twórczem -

t() znaczy wlać weń moc drgającą życiem do

odradzanią się ciągłego zdolną. Otoczyć go pię

kuern własnem, swojakiem — to znaczy pogo

dzić go z własnymi warunkami istnienia, wnieść

harmonię i ład do jego życia. A zbudzić ukryte

talenty, zaprządz je do pracy, do stwarzania dział

sztuki zastosowanych do użytku, oryginalnych,

odmiennych od tych, co zalewają rynki, do d a

wania towaru nowego - to znaczy zbudzić nową

siłę roboczą, otworzyć nowe źródło pracy, a z*

teni dobrobytu. I zna?zy to jeszcze — wzmocnić

poczn(ie odrębności narodowej za pomocą nie

zmierzonego świata barw i kształtów, ogarniają

cych tycie.

Ale spytają, czy możliwy jest swojski charak

ter w sztuce, czy możliwy jest wogóle styl pol

ski?

Czy pytanie to wogóle jest potrzebne?

Czyż nkryei w mrokach średniowiecza budo

wniczowie, obmyślając sposób rozłożenia ciężaru

wysokiego sklepienia nawy środkowej kościołów

francuskich, wprowadzając żebra, skarpy, łuki,

pytali o możliwość stworzenia styla nowego, go

tyku, mającego przewyższyć styl romański? Czyż

artyści włoscy ncinquecenta," zapatrzeni w pię

kno klasyezne, ale bardziej jeszcze zdumieni po

znaniem rzeczywistości i zbrataniem się z na

turą, pytali, czy dążenie ich do nrinascimento,"

do ogólnego podniesienia poziomn sztuki, stworzy

to, co będzie ochrzczone fran cuskie« mianem re

nesansu? Nie pytali o to. Nie pytali nawet, czy

tworzą styl włoski, czy francuski. Słuchali tylko

czujnie własnego wewnętrznego głosu, i całą po

tęgą ludzi-twórców kochali sztukę i życie, a two

rzyć pragnęli jak najlepiej, jak najwspanialej,

jak najpiękniej. Jeśli dzisiaj pytanie powyższe

powstało, to chyba dlatego, że wzywana pomoe

społeczna, żąda rachunków z góry, żąda zape

wnienia, że jej służba nie pójdzie na marne. Sła

by człowiek nowożytny lubi w takich razach

obejrzeć się poza siebie, sznka jakiegoś oparcia.

Tak się też stało u nas. Najprzód zwrócono się

kn przeszłości. Szukano w zabytkach szlachec

kich i mieszczańskich. Znaleziono niewiele. Były

wprawdzie czasy świetne, czasy zbytku, przepy

chu, którego wiek XVIII był ostatecznym w yra

zem, ale narodu tyjącego własną sztnką, w ry

cerskiej Polsce nie było. Sztuka istniała dla nie

wielu i przybywała do Polski z daleka. Trochę

wpływów własnej kultury, własnego smaku zna

leziono w ogólnym charakterze ubiorów szlachec

ikish, w bogatym przemyśl* pasów polskich,

,* ku«** wyehodu * wyjątki«* ńai poniedzieU i *więUoh urooiyatyeh dw, rwy *««nnia, o

u« Lwawia C**»" i*«« j- _ ,

ra no i o godsiF.śn 6 wiooaorem.

rt«C,S ko!lo«.«U W

* ? ",ri eh fcl«MlWw OlM«**kl»H. *. Sokoławaki.ga. K. B i c i m m

*tac,ach kolejowych w Tamowi., b . n o w l e , Jaśle, Nowym S,ers na parani, w Mgg.rol kol.i

”feiaaepsta

wy»oai:

W Krakowie w misi**«.

na cały rok na kwartał na 1mnwrt«jc

;

: ..............................i « * » » »

i§!"°"

*t"-"«1

N. am i/ w,łriaL,....................................................

4b koron

12 koron o kor.

do wloeh, Franoyi, Anglii’, Bolg!i,’ sżwajciryi,Tureyi 98 koron j 14 feor,!n |5 kor. SC b.).

i mnyoh państw, należących do nwiązku pocztowego’ .

j 64 koron 16 koron 6 kor.

«oobna prenumerata « wydanie poranne wynosi mieaięc.nie x prxei*yłk% pocztowy l koroirę

««.«

**** Hsłuf w miejscu j z odniesieniem do domu 1 k n r niiA

Presach

w Krakowie po 4 hal., a wieczora. po 20 hal.; z przesyłk* pocztowy 24 hal.

niftilcrri s ł»w-w«L

j? *M? tjplii.0 od 1 do ostntiiiie^o dw3» w miesiącu.

—

L liity x pic*

*dmfnUtracyT cW * Wfelwfe***_?TłT "** 1c*ło6łeaU Ao»ty) npraaza «ę uad.ył.df?anjdo

lis t ó w nutfrankaw/iMoj’h n ’.

n ^opiecz§tpwane nits podlegają opłacie poertowej

iaszow nutfrankowany(tk me prsyjmiye się.

^kopitm ów nadsyłanych nie iwraoa wę.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction