Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 670 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

N* 522

Kraków, Wtorek 12 Listopada 1912.

Rocznik LXV.

CZAS

W ydanie poi*ołn«iKloT??e,

HSB

Pochód Serbów.

Ogólna sytuacj’a na placu boju pozostaje od

dni paru niezmienioną, tak, jak gdyby działania

wojenne i dyplomatyczne luzowały się nawzajem

i jak gdyby pierwsze cichły, gdy rozpoczynają

się drugie. Związek przyczynow’y’ zachodzi o ty

le, iż dopiero pewne fakty, militarne spełnione

wydobywają na powierzchnię konieczność roko

wań dyplomatycznych. Z drugiej strony państwa

bałkańskie bądź spełniły już przeważną część

swego wojskowego zadania, bądź też, wyczerpa

ne krwawemi ku temu usiłowaniami, przygoto

wują cios ostateczny, tak, jak Bułgarya, zajęta

obecnie podchodzeniem ku Czataldży, ostatniej

linii obronnej Turków przed Konstantynopolem.

Oblężenie Skutari trwa dalej, Grecy, po zdobyciu

Saloniki, nie mają na razie przed sobą donioślej

szego celu wojskowego. Pewien ruch ważniejszy

wykazują tylko sprawozdania armii serbskiej,

która operuje w dalszym ciągu na południe od

Skoplje. Jednem ze starć poważniejszych byl

atak na Prllep. miasto w Starej Serbii, u WBtępu

płaskowzgórza monastyrskiego. Teraz dopiero

nadchodzą bliższe Bzczegóły tych walk, które po

chłonęły wiele krwi, lecz zakońezyły się ostate

cznie zwycięstwem armii serbskiej.

Bitwa zaczęła się na północy od Prilepu, tam.

gdzie góry zbliżają się do siebie i tworzą jak

gdyby ciasny korytarz, zamknięty jak murami

olbrzymiemi ścianami skał. Kto chce wejść do

Prilepu od strony Skoplije, inuei przebyć tę wą

ską paszczę. Turcy, uciekając ze Skoplije po

klęsce kumanowskiej, zatrzymali się na tym

szańcu naturalnym, zajęli go w całości, stawia

jąe większe oddziały u wejścia do owego kory

tarza, u wyjścia, oraz w środku. Na wierzchołki

stromych ścian wywindowali Turcy z niezmier

nym trudem trzy baterye górskie, które jeszcze

posiadali, nie szczędzili szańców i zasłon ziem

nych dla piechoty. Podobnie umocniono wyżyny,

okalające bezpośrednio miasto, umieszczono tam

dwadzieścia batalionów i cztery baterye polowe,

aby przegzko Jzić wejściu Serbów. Pozyeye były

istotuie silne.

Rankiem dr,. 4 listopada armia serbska pod

dowództwem królewicza Aleksandra dotarła

przednieini strażami do wejścia do paszczęki

skalnej. Pierwsza baterya turecka rozpoczęła

ogień. Piechota serbska weszła mimo to w wą

wóz, trzymając się jak najbliżej ścian, aby kule

armatnie z góry nie mogły razić szeregów’.

chwili marsz Serbósv powstrzymał się, gdy ba

terya turecka, umieszczona w środku wąwozu, za

częła ogień gwałtoway, odezwały się działa ma

szynowe i karabiny umieszczone tak, źe nie

było przed nimi ochrony. Daremnie artylerya

serbska usiłowała przeciwdziałać; nie było gdzie

zająć pozycyi, musiała milczeć, albo kontento*

wać się Btrzałami niemal na oślep, w środek

wąw’ozu. Pod gradem kul posuwały się zwolna

szeregi piechoty, widoczne jednak było, że

wkrótce trzeba będzie zatrąbić do odwrotu, je

żeli baterye tureckie nie zostaną zmuszone do

milczenia.

Wów’czas pułk piąty nałożył bagnety na ka

rabiny. Komenda: »Na bagnety" -

pisze jeden

z korespondentów - jest u wojsk serbskich ha

słem do entuzyastycznych okrzyków. Ci ludzie

kochają się przedewszystkiem w walce ręcznej.

Długa strzelanina w linii bojow’ej nudzi ich, chcą

mieć nieprzyjaciela na widoku, zewrzeć się z nim

piersią o pierś. I tym razem okrzyknięto się ku

cznie, gdy zabrzmiała trąbka, szeregi serbskie

rzuciły się niepowstrzymaną furyą na skały, aby

dotrzeć ku wierzchołkom, skąd lał się ołów tu

recki. Szalony to był atak. Po skałach stromych,

trudnych do wejścia w normalnych warunkach,

drapali Bię w górę żołnierze, rażeni ogniem.

Cale oddziały staczały się w dół, lecz nie po

wstrzymywało to impetu pozoBtałyoh. Jedna po

zycj’a turecka po drugiej wpadała w ręce Serbów’,

którzy bagnetem, bez wystrzału, torowali sobie

drogę, wyrzucili Bzybko nieprzyjaciela i zmusili

go do ucieczki. Tak oezyszczono cały ,wąwóz,

ustawiono wreszcie działa i wieczorem cały wą

wóz był w lęku Serbów, którzy obsadzili go,

wyszli na równinę i w obliczu pozycyj tureckich

przed samem miastem rozłożyli bić/a!d.

Nazajutrz rozpoczął się ponowny atak na ba

gnety przeciw pozycyom tureckim koło samego

miasto. Wykonał go przeważnie pułk 17 piecho

ty* Popołudniu szeregi tureckie złamały się, za

czął się odwrót na Monastyr, Serbowie zaś nie napo

tykając już na opór, weszli do Prilepu. Tegosa

samego dnia

wojska

serbskie

walczyły’

także w innej stronie, nad Wardsrem, koło De

mir Kapu, miejscow’ości, nazwanej kluczem do

Saloniki — i rozbili wojska tureckie po upor*

czywem starciu.

Jeszcze przedtem rozegrała się walka pod Ki

czewein, na terenie podobnie górzystym. Turcy

zajmowali św’ietne pozj-cye na znacznej wysoko

.ści, niektóre powyżej 1000 metrów, rozłożone

nad drogą, którą musiały przechodzić kolumny

serbskie. Pierwsze usiłow’anie Turków bj’ło skie

rowane ku zaskoczeniu nieprzyjaciela atakiem

ze w’szystkich stron równocześnie, łecz nie za

skoczyli nawet przednich straży, które pospie

sznie dały znać głównemu korpusowi. Ustawio

no się po stronie serbskiej w stosownym ordyn

ku bojowym i zaczęła się długa, mozolua walka.

Pierw’szy dzień przeszedł bez rezultatu, dopiero

drugiego dnia pułkownik Niedić dał hasło do a

taku na bagnety w centrum, podczas gdy druga

kolumna, pod rozkazami majora sztabu jeneral*

uego Marica ruszyła na lewo, aby Turków’ o

skrzj’dlić. Manewr powiódł się, a tow’arzyszyła mu

panika w szeregach nieprzyjacielskich. Turcy

rzucili eię w popłochu na drogę wiodąeą do Mo

nastyru, siejąc gęsto trupem i rannymi. Serbi

stracili z górą 300 żołnierzy.

Wjazd króia Piotra do Skoplje.

Dnia 2 listopada popołudniu - jak donoszą

z Belgradu — odbj’ł się wjazd króla Piotra do

zdobytego Skoplje. Przed rlwoma tygodniami —

pisze korespondent Corrierc della Sera w li

ście, przepuszczonym teraz dopiero przez cen

zurę — armia serbska wkraczała w’ granice Tnr

cyi. Przed nią był nieprzyjaciel otoczony aure

olą bitności — niemal niezwyciężenia, za nią

ezły marzenia całego kraju, który pragnął zem

sty za wiekową niewolę sw’ych braci; z oddali

dochodziły Bzydercze głosy Europy, która nie

wierzyła w broń i zapał młodego ludu. A teraz,

w dniach piętnastu, słońce odzwierciedlające się

w kopułach minaretów’ siało tysiączne iskry*po ba

gnetach zwycięskich, które otoczyły miasto. Nie

przyjaciel uszedł haniebnie, bez wystrzału, bez

jednej kropli krwi, pozostawił swe świątynie i

fort.y, a król zwycięski miał przj’jąć od miast

chleb i sól, jako władca prawow’ity... Znikli żoł

nierze z pod znaku półksiężyca, którzy obiecy’

wali sobie rzezać giaurów bez wytchnienia i li

tości: zabrakło dumnych oficerów, którzy szli

w’ bój ze śmiechem, wołając, że nie wiedzą, czy

potrafią dość szybko biedź, aby dogonić ucieka

jących Serbów. Przed paru dniami wracali tędy,

ale jacy inni! Uwikłała ich panika własnych puł

ków; biegli na wyścigi z żołnierzami, a prze

chodząc przez Skoplje, łamali szpady, krzycząc:

—

Koniec! Koniec z nami!

Teraz na dworcu wysiadał z pociągu król

Piotr. W sali głównej podano mu cbleb i sól.

z przemową przerywaną łzami. Przejechał konno

przez miasto, najeżone bagnetami zwycięskiej

armii, mając przy sobie dwóch synów i córkę,

w białej sukni pracowniezki Czerwonego krzyża.

Za samochodem jechał pułk kawaleryi w galo

pie, z wj’ciągniętemi szablami. Król Piotr jechał

jako tryumfator, bo szabla iego odkryła na no

w’o granice, zakreślone niegdyś przez cara Du

szana. Podjechał uasamprzód do cerkw’i, gdzie

odbyło się nabożeństwo dziękczynne, potem udał

się do pałacu nad brzegiem Wardaru. Od krań

ca po kraniec miasta biły dzwony i grzmiały

trąby, a tłum płakał rzewnemi łzami na widok

oswobodz;eieła...

koło 40.000; pośród niej 5000 żydów. Liczba

chrześcian wynosi przeszło 15.000; resztę sta

nowi ludność mahometańska. Z dawna Monastyr

uchodził za jedno z mia6t najn:espokojniejszych.

Z,aciekły antagonizm między ludnością turecką

a Albańczykami, Grekami i Serbami doprowa

dzał nietaz do groźnych zaburzeń i powiększał

emigracj-ę.

Prllep i Monastyr.

Armia serbska, która po rozgromieniu Turków

pod Skoplije i KOpiiUu wyruszyła na Monastyr,

jest, jak donoszą ostatnie wiadomości, bliską o

siągnięcia celu. W drodze napotkała na znaczne

trudności przy zdobywaniu przesmyku górskiego

Babuna, rozciągającego się na przestrzeni czte

rech kilometrów na wy’sokości 600 do 1030 me

trów. Stanowił on dla armii tureckiej nader do

godną pozycj’ę ochronną ; dopiero też po zaciętej

walce, udało się serbskiej artyleryi zdobyć go,

0 ile prawdziwe są skąpe zresztą wiadomości,

nadchodzące z pola walki. Owładnięcie prze

smyka otworzyło Serbom drogę do miasta Pri

lepu, stamtąd zaś do MouaBtyru.

W pobliżu Prilepu, ua skale tak zwanej Mar

kow.ej P!aniny, pozostąły do dnia dzisiejszego

ruiny zamku słynnego bohatera serbskich podań

1 tradycyj narodowych, Marka Krajlewicza. U

stóp skały’ wznosi się klasztor, w którym trady

cj’a ta przechowała się w licznych dokumen*

!noh. Niezliczone p’eśni opiewały czyny boha

terskiego »oswobodziciela Serbii". Późniejsze ha

dcnia historyczne rozwiały w znacznej części le

gendę, Wykazując, że Marko Kraljewiez uległ

przemocy sułtanów tureckich, został ich lenni

kiem, walczył z wojskiem tureckiem przeciw chrzę

ści anom a nawet brat udział w bitwie przeciw

Serbom na Kossowem polu. W poezj’i jednak

ludowej pozostał Marko Kral jewicz symbolem bo

hat,era, walczącego o wolność Serbii i wyswo

bodzenie jej z pod jarzma tureckiego. Ta wła

śnie tradycya, podtrzymywana od stuleci w po

daniach i pieśniach, uczyniła miasto Prilep świę

tem dla Serbii. O posiadanie jego toczyła Serbia

w swoim ezasie zacię!ą walkę z Bu/garyą ; dziś

zdobycie go uważa za swe narodowe zwycięstwo.

Prilep liczy około 15.000 mieszkańców, przewa

żnie słowiańskiego pochodzenia. Handlowy ruch

jego wielkiego jarmarku jesiennego utracił na

znaczeniu, odkąd kolej łączj’ pelagońską równi

nę z Salonikami.

Droga z Prilepu do Monastyru prowadzi przez

falistą równinę; pod względem militarnym nie

nastręcza tak wielkich trudności, jakie armia

serbska iniala do przezw’yciężenia przy opano

waniu przesmyku górskiego Babuna. Oii lat

przeszło pięćdziesięciu rozpoczął się dla Mona

styru okres now’ego rozwoju. Tłómaczy się on

zresztą korzystnymi naturalnymi warunkami.

W wąwozie górskim, który odgranicza pelagoń

ską równinę od zachodu, otwiera się pod Mona

styrem przejście, dające dostęp do jeziór Ochri*

la i Presba oraz rzeki Szkuinbi. Dla Turcyi był

Monastyr ważnym punktem centralnym władz

administracyjnych. Ludności liczy miast.o o—

Po wyborach cło Dumy.

Według podanej już w skróceniu statystyki,

można określić cyfrę postów’ polskich w IV Du

mie. Do Koła polskiego należeć będą posłowie

następujący: l) Maryan Kiniorski, z gubernii war

szawskiej; 2) Michał Łempicki, z gubernii piotr

kowskiej; 3) Alfons Parczewski, z gubernii kali

skiej; 4) Wiktor Jaroński, z gubernii kieleckiej;

5) Józef §Wierzyński, z gubernii radomskiej; 6)

Józef Nakonieczay, z gubernii lubelskiej; 7) Lu

bomir Dymsza, z gubernii siedleckiej; 8) Jerzy

Gościcki, z gubernii płockiej; 9) Jan Harusew!cz,

z gubernii łomżyńskiej. Na Rusi i na Litwie wy

nik wyborów był bardzo niepoinj-ślny dla Pola

ków. W gubernii wołyńskiej, kijowskiej, podol

skiej, grodzieńskiej, mińskiej i mohyletvskiej Po

lacy obecnie nie zdobyli ani jednego mandatu

poselskiego. W gubernii wileńskiej wybrani: l)

hr. Wawrzyniec Puttkamer; 2) X. Stanisław Ma

ciejewicz; S) Henryk Święcicki; 4) Witold Bań

kowski i 5) Maciej Ciunelis. W gubernii kowień

skiej wybrany zoslał p. Feliks Raczkowski. 0

gólem grono posłów polskich w IV Dumie bę

dzie się składało z 15 członków, w tej liczbie

8 demokratów narodowych.

Nadto, głosami niepolskimi, wybrani zostali Po

lacy: w Warszawie Eugeniusz Jagiełło i \y Mo

skwie soc.-dem. Malinowski. Poseł besarabski,

p. Antoni IJeinianowicz zalicza siebie do narodo

wości ormiańskiej i należy do frakcji nacj’onali

stów’ rosyjskich.

O przebiegu i w’yniku wyborów na Litwie pi

szą do Oasety Warszawskiej:

Dnia 2 listopada odbyły się wybory na posłów

ziemi wileńskiej. Otrzymali mandaty z lcurj’i

miejskiej: W. Bańkowski i X. St. Mseiejewicz;

z ziemstwa — H. Święcicki, z włościan — Ciu

nelis; jako poseł t. zw. pozakuryalnj’ obrany hr.

W. Pultkaramer. Żydowscy wyborcy usunęli się

od wj’borów. Nie obeszło się w ostatnich cza

sach bez usiłowań z ich strony’ przeprowadzenia

kandydata własnego. Próbowano brać Polaków

na wędkę obietnicy, że wybrany będzie w War

szawie Polak, za cenę ustępstwa jednego man

datu z ziemi wileńskiej, jednak żadna poważna

ezęść opinii publicznej warszawskiej nie zgłosiła

się w tej sprawie do komitetu centralnego wy

borców wileńskich, więc ten ostatni prawie bez

dyskusyi, jednogłośnie odrzucił wszelką myśl u

ktadania się z żydami. Przecież nie można było

uważać za przedstawiciela Warszaw’y pewnej o

sobistości z obozu postępowego, która się,w^Wiłnie

zjaw’iła, ale nie posiadała dostatecznego w lej spra

wie upoważnienie.

Zresztą działacz ten przyjechał nie prosto z

Warszawy, ale z Petersburga, po konferencji

z najsilniejszą w Rosyi ostoją żydów, z partyą

kadecką. Naturalnie ów delegat obcych narodo

wości i stronnictw nie zyskał w Wilnie posłuchu.

Dopiero w ostatnich dniach przed wyborami wy

toczono z tamtej strony najpoważniejsze działo.

Przyjechał do Wilna jeden z najwięcej wpływo

wy’ch i sy’mpatycznych członków stronnictwa, sarn

Rodiczcw. Ale, co jest charakterystycznym rysem

znajomości spraw polskich u Rosyan — nie miał

pojęcia o tem, do kogo się zwrócić. Najprzód

udał się do człowieka powszechnie szanowanego,

który ze względu na swe stanowisko, nie uwa

żał za stosowne przyjęcia roli pośrednika; nastę

pnie do prezesa jednej z instytucyj Finansowyc!i

w Wilnie, który nie posiada wpływu na opinię

publiczną. Tak skończyły eię próby wciągnięcia

Polaków wileńskich w krąg interesów kadecko*

żydowskicli.

Dla interesów polskich wybory tegoroczne od

były się pomyślnie. Zasługa w tem niemała oba

komitetów, gubernialnego i miejskiego, pracują

cych zgodnie w celu uświadomienia prawyborców

a nawet i wyborców, o ile chodziło o kuryę

włościańską.

Co do wyborów wśród ludności rosyjskiej —

które ostatecznie mało naB iuteresowaty —krążą

pogłoski, trudne do stwierdzenia, ale które znaj

dujemy w tak poważnem piśmie, jak Ku ry e r

litewski, że zaszła mała »nieprawidłowość" w

chwili zamknięcia prawyborów uzupełniających.

Urnj’, zamiast przeniesienia ich do magistratu,

lub pozostawienia na miejscu pod strażą policyi,

umieszczono na noc w mieszkaniu prywatnem

prezesa komisyi, a były opieczętowane jego pry

watną pieczątką... Powtarzamy pogłoskę z wazel

kiemi zastrzeżeniami. ZreBztą termin protestu już

minął.

Przegląd spraw polskich.

Z Rady Narodowej.

Gaz. nar. donosi:

Na zaproszenie prezesa Rady narodowej p. Ta

deusza Cieńskiego zebrali aię onegdaj o godz. 4

popołudniu we Lwowie delegaci organizacj’i na

rodowych w kraju, celem omówienia obecnej sy

tuacyi politycznej. Po sześciogodzinnej dyskusyi,

w której wzięło udział przeszło dwudziestu mów

ców, uchwalono jednomyślnie wniosek posła Dra

Schatzla z uzupełnieniem prezesa związku Soko

łów p. Fischera, tej treści: »Zebrani reprezen

tanci wszj’stkich powiatowych organizaeyj naro

dowych w kraju, wyrażają podziękę prezesowi

Rady narodowej za wezwanie ich obecnie na

konferencyę i uznając, źe jedynym kompetent

nym czynnikiem do kierowania opinią publiczną

w sprawach wywołanych teraźniejszą sytuacyą,

jest Rada narodowa, upraszają ją o utworzenie

w łonie Rady narodowej komitetu współdziała

jącego, złożonego z przedstawicieli powiatowych

organizaeyj narodowych, jakoteż instytucyj po

głębiających uświadomienie narodowe, wykształ

cenie fizyczne i karność obywatelską".

Wywłaszczenie.

Taksatorzy, wydelegowani z ramienia komisyi

kolonizacyjnej, otaksowali Ko!drąb o 120.000 ma

lek poniżej ceny, jaką Dr Trzciński zapłacił

swojego czasu za ten majątek. Mianowicie przy

jęto wartość tego majątku na 830.000 marek,

wobec 950.000 marek, za które Dr Trzciński na

był Ko!drąb. Oczywiście — pisze Ds. pozn. * -

nie jest to osiatnia instancya. Właściwą cenę mająt

ku, który ma być wywłaszczony, ustanowią do

piero sądy, a przypuszczać należy, że ustanowią

co najmniej cenę, jaką w dobrej wierze, nie

przewidując zamachu na swą własność, zapłacił

właściciel.

Wywłaszczeniem zajmował się główny wydział

,,Ostmarkenvereinu", klóry odbył w niedzielę

zebranie w Berlinie z udziałem hakatystów z ca

łych Niemiec. Przewodniczył p. Bernuth z Bo—

DRUGA WOJNA POLSKA.

W setna rocznicę.

»-«ł’»*

II.

Strategiczny podział sił wielkiej armii ułożył

Napoleon już w r. 1810 na wiadomość o zbro

jeniach rosyjskich. Szczegóły planu rozwinął

w piśmie do ministra wojny jenerała Ciarkę

w dniu 3 stycznia 1811 r. W myśl zarysu ce

sarskiego m:ała się armia składać z 2 korpusów

obserwacyjnych liadłabskich, pod dowództwem

marszałka Davouta i Oudinota, Irzeci korpus do

wodzony przez marszałka Neyn nosił nazwę kor

pusu obserwacyjnego Oceanu, czwarty wreszcie*

obserwaeyjuy włoski, zostawał pod komendą wi

cekróla Włoch, ks. Eugeniusza Napoleona. Prócz

odpowiedniej liczby kawaleryi i artyleryi, przy

dzielonej do każdego z tych czterech korpusów,

utworzona zoBtała jeszcze wielka rezerwa jazdy’,

składająca się z trzech korpusów, dowodzonych

orzez jenerałów Nansouty, Montbrnu’a i Lotour

Maubourga. Pułki gwardyi miały stanowić korpus

rezerwy całej armii.

Organizacya ta, do której dodać należy odpo

wiednią ilość pociągów, pontonów, przyrządów

oblęźniczych, 9tużby zdrowia i tp., w niczein

przez caiy rok 1812 nie została zmienioną. Stan

liczebny korpusów został wzmocniony z począt

kiem roku 1812, przez pobór popisowych tego

rocznych, rozpisany 24 grudnia 1811, który do

starczył bisko 120.000 nowozaciężnych, wcielo

nycli zaraz do pułków. Lecz siły wielkiej armii

podniosły znacznie dopiero przy’łączone do niej

dekretem z 3 marca korpusy posiłkowe inuych

narodowości. 1 tak piąty korpus 6tanowiła część

sił Księstwa Warszawskiego pod dowództ.wem

ks. Józefa Poniatowskiego, składająca się z trzech

dywizyi piechoty i dywizyi jazdy’ czyli 36.3 i 1

żołnierza wszelkiej broni. Reszta wcale znaczna,

jeżeli się zważy, że armia polska przy rozpoczę

ciu kroków wojennych liczyła 74. *22 głów

bytu rozrzuconą po rozmaitych korpusach i od

działach wielkiej armii. Szósty korpus dowodzo

ny przez marszałka Gouvion Saint-Cyr, składał

się z wojsk bawarskich. Siódmym saskim do

wodził jenerał Reynier, ósmym westfalskim je

nerał Vandamme.

W całości według urzędowych danych Wielka

armia składała się z 392 batalionów piechoty,

347 szwadronów jazdy i 924 armat, czyli 377.273

ludzi, dowodzonych przez 10.068 oficerów, nie

licząc obsługi parków i kilku dj’wizj’j później

powstałych.

Olbrzymia ta masa ludzi, koni i w’ozów, przy

rozpoczęciu ruchów, to znaczy z początkiem

marca podzieloną została na trzy wielkie odła

my. Lewe skrzydło najsilniejsze składało Bię

z trzech korpusów (I - I l i ) francuskich — z gwar

dyi cesarskiej i 2 korpusów rezerwowej jazdy —

i liczyło przeszło 220.000 ludzi. Centrum stano

w’iły korpusj’ IV i VII, gwardya włoska i trzeci

korpus rezerwy kawaleryi. W skład prawego

skrzydła wchodziły korpusy V, VII i VIII, tu

dzież IV korpus jazdy dopiero mający się for

mować.

Tak nierówny podział sił nie był bez przy

czyn - a wypłynęło to z naczelnych planów. Za

miarem Napoleona było bowiem: zaatakować

armię rosyjską, stojącą nad Dźwiną, przez wy

wrócenie jej utorować sobie drogę na Moskwę

lub Petersburg — a następnie przez zagrożenie

jednej ze stolic cesarskich zmusić Aleksandra do

rokow’ań i pokoju. Atak teu miało dokonać l e

we skrzydło jego armii i dlatego leż było ono

najsilniejsze; centrum i prawe Bkrzydło musiało

bronić Księstwo Warszawskie od ewentualnego

ataku rosyjskiego i odwodzić uwagę nieprzyja

ciela od miejsca, skąd wymierzony będzie głów

ny napad. Prócz tych zaś oddziałów, na kraju

skrzydeł staty z lewej strony od północy’ kor

pus posiłkow’y pruski — z prawej od południa

austryacki. Napoleon bowiem skoro widział, że

wojna, mimo ustaw icznych prób pokojow’ych, nie

da eię uniknąć, zawarł 24 lutego 1812 traktat

zaczepno-odporny z Prusami, a następnie 14 mar

ca z Austryą, na mocy którego, pierwsze do

starczjty mu 20 000 ludzi - druga 30 000 wojsk

posiłkowych.

O godzinie szóstej rano 9 maja opuścił Napo

leon wraz z swą żoną Saint Cloud, i udał się

na wschód, dla objęcia dowództwa nad wielką

armią. Niemal dwa tygodnie zatrzymał się w Dre

źnie - dokąd przybyli oprócz szeregu drobniej

szych królów i książąt, cesarstw’o austryaccy i

król pruski. Następnie zabawił trzy dni w Po

znaniu, gdzie był owacyjnie w’itany’ i podejmo

wany przez polską ludność, a stąd wj’jechał już

wprost na północ, na Toruń, Gdańsk, Królewiec

nad Niemen, na linię bojową.

W Wyłkowyszkach wy’dał cesarz sw’ą znaną

odezwę, zawierającą zarazem i wypowiedzenie

wojny Rosyi, która się zaczynała od wielkich

i ważnych dla sprawy polskiej słów: »Żołnierze!

rczpoezęła się druga wojna polska". Następnego

zaś dn:a 23 czerwca o 2 godzinie po północy

w polskim mundurze pułkow’nika 6 pułku uła

nów Pągow’skiego, zwiedził część lewego brzegu

Niemna i położenie Kowna. Dnia 23 rzucono przez

tę rzekę trzy mosty’, za pomocą których stanęła

24 czerwca część wielkiej armii już po rosyjskiej

Btronie.

Wojna zaczynała się naprawdę, a wynik jej

mimo, że po jednej stronie, nagromadzono olbrzy

mią armię z potężnym Napoleonem na czele, był

przecież dość niepewnym, choćby z tego pow’o

du, że i ze strony rosy’jskiej wystawiono kolo

salną siłę wojenną, której coprawda brakowało

geniuszu wojennego — lecz której plan opera

cyjny krył w sobie zdradliwą zgubę dla przeciw

nika.

Aleksander był doskonale od dawna powiado

miony o wielkości zbrojeń francuskich dzięki

swemu adjuutantowi Czernj’szewowi, który prze

kupstwem potrafił zdobyć sobie tajemnice planów’

francuskich. Zdradę tę wprawdzie odkryto, głów

nego jej sprawcę stracono ua gilotynie, lcez już

było zapćżno, gdyż Rosya miata należyte infor

macye i również odpowiednio się zbroiła. Wojska

rosy’jskie były również podzielone na trzy olbrzy

mie człony. Armia pierwsza czyli litew’ska liczą

ca około 120.000 ludzi pozostawała pod dcw’ódz*

twem ministra wojny jenerała Barclay de

Tołly i stanowiła prawe skrzj’dło. W centrum

rozlokowana była druga armia dow’odzona przez

jenerała ks. Bagrationa, już znacznie szczuplej

sza, bo dochodzącą ledwo do 45.000 głów. Po

dobną do niej co do liczby była wreszcie trzecia

armia, stanowiąca lewe Bkrzydło pod jenerałem

Torinasowem.

1 w obozie rosyjskim więc, jak z tego rozkła

du sił wyniks, przykładano najwięcej wagi do

armii północnej, broniącej wstępu do obu stolic.

Nad Ilryssą wzniesione fortyfikacye miały wstrzy

mać idącego na nich nieprzyjaciela. Projektu te

go jednak poniechano zaraz z początku kampanii,

wobec planu, jaki cesarz Aleksander przyjął za

wytyczną dla operacyi w ciągu tej wojny.

Plan ten w najogólniejszych zarysach polegał

na zasadzie, żeby nieprzyjacielowi nigdzie nie

stawić poważniejszego oporu, żeby siły jego przez

odcinanie dowozów żyw’ności i ustawiczną walkę

podjazdową jak najwięcej zniszczyć, i by wkoń

cu nieprzygotowanego pozostawić na pastwę stra

szliwego klimatu. Kto jest właściwym autorem

tego projektu dotąd niewiadomo, ponieważ coraz

to ktoś inny: Niemcy, Anglicy i Rosyanie — ro

szczą sobie do autorstwa prawa. W każdym ra

zie stał się on rzeczywiście zgubą Wielkiej

armii.

Napoleon rozpoczynając kampanię, przewidy

wał tylko dwa ruchy wojsk nieprzyjacielskich:

albo ofenzywę, skierowaną na Księstwo War

szawskie albo defenzywę w granicach Rosyi. —

Cała też jego kalkulacya te dwie tylko ostate

ezności przewidywała i w tych dwu kierunkach

wydane zostały zarządzenia. Cofanie się uieprzj’

jaeiela w głąb kraju — zgoła nie bj’ło brane w

rachubę.

—

Stało się ono przykrą niespodzianką,

przypłaconą odrazu znacznym ubytkiem szeregów

i utworzeniem się tej straszliwej zmory Wielkiej

armii: maruderów. Napoleon bowiem skoro tylko

zobaczył, że korpus północny począł sięcoiać —

rozpoczął gwałtowny za rim pościg, któremu

mnóstwo koni i ludzi nie mogło podołać; pierw

sze nieodpowiednio z powodu ciągłej ulew’y kar

mione, masowo zdychrły, drudzy wycieńczeni

tworzyli gromady t. zw. »isolćs"^które odrywając

się od swoich oddziałów, poczęły żywić się wła

snym a więc rabunkowym prz cmj’Siera.

i nie byto w tem nic dziwnego.

—

Zarodek

zła, lażał już w saur.ej organizacyi Wielkiej Ar

mii.

—

Wszak składała się ona w znacznej czę

ści z cudzoziemców, który już i w czasie ntArszu

przez Niemcy, gęsto opuszczali szeregi, w ogóle

z niechęcią jeżeli nie z uieaawiścią odaosząo się

do wielkiego cesarza, teraz zaś korzystali z ka

żdej nadarzającej się sposobności, byleby tylko

w tej wojnie udziału nie brać. Ale i sami Fran

cuzi nieznabyt dopisali z powoda wielkich tru

dów marszow’ych. Wielu z pośród nich, zwłaszcza

z ostatniego poboru, nie było wprawionych do

tak wielkich niewygód marszowych, i z osłabie

nia, nieujęci jeszcze w dodatku w odpowiednie

karby dy’scypliny, w drodze pozostawali. Wyją

tek stanowiły stare pułki i gwardya. I wśród

w’ojsk polskich fatalnie pochód ten poczynił

luki.

Nie mówimy lu o dezercyi, bo choć ta zrazu

zapanowała wśród nowozaciężnych, jednak w za

rodku poskromiona, niewielki tylko dywizyom

polskim przyniosła uszczerbek. Natomiast inne

przyczyny osłabiały’ liczebnie i moralnie żołnierzy

polskich. Najważniejszym wrogiem były choroby,

głównie szkorbut. Skoro bowiem zaczęły’ się zbro

jenia francusko-rosyjskie, Napoleon nakazał w’zmo

cnić twierdze Księstwa Warszawskiego. Do tych

robót użyto w znacznej części wojska polskiego.

Praca nadmienia wyniszczała masowo siły i zdro

w’ie żołnierzy naszych i zwiększała śmiertelność

w szeregach. Na poprawę tych mankamentów

za krótki bj’ł czas, na sprawienie nowego umun

durowania za mało pieniędzy było w kasach. To

pociągnęło za sobą też i znaczniejszy ubytek lu

dzi w szeregach polskich, zwłaszcza, że Napoleon

przeznaczy’ł im trudne zadanie do spełnienia, a

na ciągłe upominanie się o pomoc, Napoleon ks.

Józefowi szorstko i z przyganą odpowiadał, sta

wiając za wzór swoje gwardyo, które aż z Pa

ry’ża drogę w doskonałym stanie odbyły.

Już więc zaraz z początku tej kampanii sze

regi Wielkiej armii znacznie zostały zredukowa

ne, nim naw’et jeszcze przyszło do jakiejś więk

szej batalii.

(C. ii. u.)

B.i o .ni3i.aw P awi,owskt.

------------- » «

»aa«i

A-ZAri* w ytf)odms w yjątki«* dal po afedmo* i «wtgtaeAsroozystysh dwa rasy daloani* *oufenrwfetai

* pcdiinie fi h m i o godzinio 3 popatndni*.

Numer wieczorny 10 hal, ranny 4 hal.}

PRENUMERATA WYNOSIi

1na cały rok na kwartał i na 1 mbtsią«

33 !:rei

?Ur. 58h. 12 kor. 50 heL

z odnoszeniem im d o m u ......................

3e koron

9no*. —

13 kor. -

Pocztą w państwie A u stry a ckie m ..................................

36 koron

9koi. -

13 kor. -

Z dw ukrotną wysyłką p ocztow ą............................................. 42 koron10 kor. 50 k. 13 kor. 60 ]Md.

Pocztą w państwie NiemiecMem .

...................................

42 koron10kar. 60*. , 3 kor. 50 hal.

Do wszystkich państw, należących do związk* pocztowego 48 koron 12 ko r. —

14hor.—

W państwie rosyjskiem (abonament przez urzędy pocztowe)16 rb. 20 k. 4 rb. 05 k. i 1 rb. 45 kop.

edług urzędowego wykazu pism zagranicznych, mających debit w państw ie rosyjskiem

abonament Czaaa przyjmują urzędy pocztowe: w Petersburgu, Warszawie, Kijowie, Wilnie,

M oskwie i Odesie . i. innych miast i wsi można prenumerować Czas, posyłając pocztą nateżytnń*

do urzędu pocztowego najbliższego z powyżej wymienionych większych miast

Prenumeratę i ogłoszenia przvjmują: w W a r s z a w ie biuro *głoszeń Ungra, L. i K. Yetati i Syn,

Międzynarodowo Sicac ogkuuen - w K ijow i« księgarnia L. idłiWwokh?go - w W U m e hiwre

dzienników K. Tuubera.

i Satoremtowei, (P. Trafika. Ve Im :: »Cza(" T - de Mtack wttmSiSm!lk! .......

t . ftrtołowtófcys, R. Beckttaha, ec etacyach t _ł : , _ j] . * Taraewte, Naoneuio, M t e , Newya Sącza aa permie

w hsljgzrai kciejewtj, taiz(ei aa łimych gttw nicj ujch ebcyach a mrtyerńe keltiswyOu

Ceny ogłoszeń: od wiersza petnem za pierwszy ras 2« heL, za każdy następny po 16 hal.. *Arad tałw

tezyeiay, cyfrowy, skomp!ikowsny, pierwszy ras 40hak. następny po 15haL N ad e sła n e i Nek rologia

edicHsjeca wie?wa drukiempetit. 60feaLn każdy ra*. G ło sy pu blic zn o ści po3kokzksamftaty handlów«

pokroniooi podziale ekonondczaym; ktffiie!kEtyprywatno,śluby,zaręczyny itp.pt 1km. od miejsc*wiersz*.

Ogłoszenia i prenumeratę priyjmują: we Lwowie bmradziennikówL.Plohna. A . Olszewskiego,

St. Sokołowskiego, K. Buchstabs; w J(arosławiu Biuro dzienników; w Podgórzu Potnrah;ki; w P r z e

m yślu A. Jwnyńskiksięgarnia i E, Bil!et; w Rzeszowie M.Weintrai*; wStanisławowie Jasiel

ski 1 Sp,; w Tarnowie M. Rockach, O. Ha*t, w Tarnopolu KomaniowsU; w Paryżu wyłączni*

p. V . Raczkowski, 14 Citó d* Trevise; w W ied n iu Haaaenstein A Voglor, R. l(ooao (takt* we wszyck

kich fiiiach]: fi. Schalek, M. Duke*. Ł Kraus, ,I. Daunefcerg, B o ck A Hersf old , H. Frtodl (ty lko prw

Bumeratę II. Goidacbmidt A Comp.): w Frankfurcie n. kf. G. L.Danka A Comp, w Pradze ca»«

akiej Fr. HoYcrkz. Listy z pieniądzmi i prz ekazy pieniężno na prenumeratą 1 egłoszoota przy’

maj* 4drałr-i.j-acya C zt.sn w "Krakowi*, l(eblamacye n i* cpieczętowane nie podlegają opłacie poczto w «).

Litkfm nieonlaconych nie przyjmuje się. Rękopisów nadsyłanych nlo zwraca tlą

JSS" - ? i ł:a?tą *miasą aóren dopłaca sio 41 hal.

”W

____________

F?EG REDAKCYI: ul. św. Tomasza Nr32. -

Telefon Nr WA

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu