Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 654 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Nr. 51.

Kraków Środa 4 Marca 1931

Kal«iyt«M p w ti««

opłacona ryczałtem.

1X9

Rocznik LXXXIII

KONTO P. K. O. KRAKÓW NR. 400.404.

Adres Redakcji i Administracji: Kraków, ul. św. Tomasza 32.

Telefon Redakcji 100-50. -

Administracji i Drukarni 137-50.

Godziny biurowe: od 9-tej do 13-tej i od 15-tej do 18-tej.

CENY OGŁOSZEŃ:

Jednorazowo za jeden wiersz milimjetrowy:

Ogłoszenia zwykle

............................................................................................... i

zŁ 020

Układ tabelaryczny, cyfrowy, kombinowany

,,,.,,,i,^ o.so

Ogłoszenia w «Nadesłanych"

......................................................»

zł 040

Nekrologi

.......................................................................... .

, , *Ł*85

Komuni-katy po kronice

................................................................. .

zł. 0JJ0

O g ł o s z e n i a n a p i e r w s z e j s t r o n i e .............................................................................. a j . q .60

Ogłoszenia w numerach świątecznych 25% drożej.

—

Ogłoszenia zam iej

scow’e 25% drożej.

—

Za zastrzeżenie miejsca dolicza się 25%,

Administracja nie bierze odpowiedzialności

za terminow’e umieszczenie ogłoszeń.

Ceny ogłoszeń obow’iązują od dnia zmiany w nagłówku.

Ogłoszenia przyjmują: Administracja «Czasu" i wszystkie miejscowa i za«

m,iejscowe Biura dzienników i ogłoszeń.

Historyczny moment w sejmie.

-,,-;,.m,-u .,

.«w. .yv, r

’

*... V

Załatwiwszy się szybko i sprawnie z bu

dżetem, przystąpił sejm do swego najważ

niejszego, o historycznej doniosłości zada

nia - do pracy nad reformą, a raczej na

prawą, ustroju państwowego. Postawienie

tej sprawy już teraz na porządkudziennym

obrad sejmu, obraca w niwecz perfidne,

szerzone przez opozycję wieści, jakoby m ar

szałek Piłsudski i rząd obecny nie chcieli

w’łaściwie zmiany konstytucji i wysuwali

jedynie to hasło ze względów taktycznych.

Rzecz się ma wręcz przeciwnie; właśnie

pod silnym naciskiem rządu i —oczywiście,

za aprobatą marszałka Piłsudskiego, sejm

przystąpił do realizacji tej upragnionej re

formy, i nie należy wąt,pić, że dzieła tego

dokona, przezwyciężając trudności i prze

szkody, wynikające już to z samej treści

sprawy najeżonej komplikacjami, — już to

ze względów’ formalnych, których bez na

ruszenia legalności -

niepodobna po,mi

nąć. Nie potrzebujemy dodawać, że blok

rządowy ma za sobą w tej sprawie ogrom

ną większość społeczeństwa, kt,óre dosko

nale czuje i rozumie, że tylko gruntowna

napraw’a ustroju w’zmocni i ugruntuje

podstawy naszej państwowości, zapewni

polityc.e państwowej element stałości i za

bezpieczy normalne funkcjonowanie insty

tucyj parlamentarnych.

Pierwsze czytanie projektu BBWR jest

tylko w’stępem do dalszej akcji, która z na

tury rzeczy musipotrwać dłużej.Projekt zo

stanie odesłany do komisji, która niezaw’o

dnie zechce wysłuchać opinji rzeczoznaw

ców, przedyskutuje gruntownie wszyst

kie jego szczegóły, wprowadzi zapew’ne

rozmaite zmiany —idopiero po dokonaniu

tej konstruktywnej pracy, przekaże popra

w:iony projekt ponownie plenum sejmu,

gdzie jego losy ostatecznie się rozstrzygną.

Na razie — niema w* izbie w’iększości kwa

lifikowanej dla uchwalenia rewizji konsty

tucji, — ponieważ jedna(k projekt BBWR

nie jest nietykalnym i opozycja będzie mo

gła wprowadzić doń rozsądne zmiany, od

powiadające jej życzeniom

nie jest by

najmniej wykluczona możliwość przym

knięcia do BBWR w momencie decydują

cym potrzebnej liczby posłów z innych u

grupowań. Opozycja wio przecie, że gdyby

sprawa upadła z powodu jej nieprzejedna

nego stanowiska, całe odium tej katastro

fy na nią spadnie, pozbawiając ją resztek

popularności, jakie jeszcze wśród m as wy

borczych posiada.

Z dyskusji wstępnej wynikałoby wpra

wdzie, że opozycja jednomyślnie projekt

odrzuca; płytkie, demagogiczne, pełne pu

stych frazesów przemów’ienie p. Roga i nie

jasne wyw’ody przedstawiciela narodowej

demokracji —podkreślają wyłącznie nega

tywne stanowisko stronnictw opozycyj

nych, — ale w komisji i w rozprawach

szczegóło-wych nie będzie mogła opozycja

ograniczyć się do negacji i krytyki. Tam

trzeba będzie odsłonić swoje prawdziwe

oblicze i ujaw’nić własny polityczny pro

gram. W’tedy społeczeństwo dowie się, czy

salus reipublicae odgrywa jakąś rolę w za

mierzeniach opozycji, czy też partyjne za

cietrzewienie i nienawiść do reżimu góru

jo tam ponad poczuciean obowiązków’ oby

watelskich.

W ogólności sprawa rewizji konstytucji

będzie probierzem walorów państw’owych

sejmu, i przyczyni się w wielkiej mierze

do wyjaśnienia i oczyszczenia naszych s-to

sunków wewnętrznych. Nietylko kraj cały

ma obecnie oczy zwrócone na obrady sej

mu, ale zagranica śledzi uważnie ich prze

bieg i wyciągnie stąd poważne wnioski co

do dojrzałości p-olitycznej naszego narodo

wego przedstawicielstwa i co do sił żywot

nycli naszego narodu.

Niechże otem pamiętają stronnictwa sej

mowe i niech nie dają naszym

w’rogom

smutnego widowiska wewnętrznego rozbi

cia, partyjne.j zaciekłości i lekcew_ażenia

publicznego dobra. Pełne były tych opła

kanych zjawisk nasze ostatnie sejmy XVIII

wieku i nie był od nich wolny sej-m cztero

letni, którego wielkie i piękne dzieło nie

zdobyło także z tych powodów — elemen

tów trwałości. Tych błędów historycznych

nie wolno nam /powtarzać, a chociaż nasza

pozycja państwowa jest bez porównania

silniejsza, niźli w chwili uchw’alenia kon

stytucji3Maja — ci sami wrogowie, którzy

wtedy czyhali na zgubę Polski, i dziś także

wyczekują niecierpliwie oznak naszej we

wnętrznej słabości. Niechże się zawiodą

w’ tych oczekiw’aniach...

Zmiana konstytucji w sejmie.

Warszawa 3 marca.

(Tel. wł.) Posiedzenie Izby rozpoczęło się

dzisiaj o godzinie 11.15 prze-d połu-dnie-m. Izb a

przystąpiła do pie-rwszego czytania i -dys-kusji

generalnej nad wnioskiem; posłów BBWR. w

sprawie zmiany konstytucji. W imieniu klubu

BBWR. przemówienie zasadnicze wygłosił pre

zes klubupose-ł Jędrzejewicz, którypo

wiedział międ-zy innemi:

Odrazu uważamy z.a właściwe podkreślić, że

projektu -tego nie uważamy za dzieło doskona

łe, zupełnie wy-kończone w treści i formie. Od

czasu jego pierwszego zgłoszenia w ubiegłym

sejmie upłynęło sporo czasu, w ciągu którego

życie szło naprzód i okoliczność ta wpłynąć

może na te, czy i-nne zmiany i poprawki w na

szym, projekcie. Przedew szystkiem uwzględnić

tu wypad-nie przemyślenia p. marszałka Pił

sudskiego, doty-czące najbardziej1zasadniczych

materyj konstytucyj-nych, a dające ważkie mo

m enty -dla nas-zej dalszej pracy. Jeśli mi-mo to

- zdecydowaliśmy się na W’niesienie bez zmian

tego proj-ektu, to uczyniliśmy to dla-tego, że

nie chcieliśmy odwlekać dzieła reformy kon

stytu-cji, ja-k również i dlatego, że - jak sądzi

m y — projekt nasz nadaje się w’ zupełności do

rozpoczęcia nad -nim dyskusji w tej Wysok-iej

Izbie, przy jednoc-zesnym, -najszerszym współ

udziale tych wszystkich, którzy zechcą w niej

głos zabierać w i-m-ię naj-lepiej zrozumianych

interesów państwa.

Przemówienie min. Makowskiego.

Następnie przemaw iałl b. min. prof. M a k o w

s k i, który uzasadniał projekt B. B. z naukowe

go punktu widzenia na sżerokicm tle współ

czesnej sytuacji parlam entaryzm u i stosun-ków

ustrojowych i społecźnych. W wywodach swych

powołuje się na dzieło ,,Uwagi nad rządem

polskim" Jana Jakóba Rousseau, który uważa

za rzecz najważniejszą rozumne rozgraniczenie

- kompetencyj pomiędzy sejm i rząd oraz twier

dzi, że ingerencja zbyt daleka sej-mu w ,spra

wach administracyjnych jest szkodliwa. Mów

ca powołuje -się :również na współczesnego

znawcę tego -przedmiotu, znakomitego profeso

ra wiedeńskiego IJra Hansa Kielsena, który

stwierdza, że istota parlamentaryzmu jest to

kształtow’anie się miarodajnej woli państwowej

według zasad -więk-szości przez organ kolegial

ny, wybierany przez naród na podstawie po

wsze-chnego i równego -prawa wy!borczego. Ale

to jest zasada prawna i objektywna; nie nale

ży tego mieszać w subjektywnym tłumacze

niem, jakie co do tej instytucji mogą dać ci, któ

rzy w niej uczestniczą i są w niej zaintereso

w’ani. Następnie prof. Makowski odpiera zarzut

opozycji, jakoby wniosek BBWR -był mane

wrem politycznym oraz zwraca się do Iz’by

z wezw’aniem, aby wreszcie skupiła się do so

lidarnego wysiłku dla dokonania reformy u

strojowej, któraby pozwoliła raz na zawsze za

po-mnieć n am o .*Radach do ograniczenia n a

szego państwa".

Stronnictwa chłopskie przeciw zmianie

konstytucji.

W imieniu stronnictw chłopskich przema

wiał -poseł Ró-g, -który oświadczył, że niezależ

ny obóz chłopski uważa projekt BB za nie

możliwy do przyjęcia, jako dążący do jedyno

władztwa w najgorszem przedwojennem zna

czeniu i spy’chający przedstawicielstwo naro

du do roli powolnego narzędzia władzy wyko

naw’czej bez istotnych kompetencyj ustawo

dawczych i prawa kontroli nad rządem. Klub

stronnictw chłopskich i -masy przez niego re

preze-ntow’ane uw ażają obecnie za najważniej

szą rzecz w’alkę z katastrofą gospodarczą i po

mocy w tym kierunku nie zastąpi żadna zmia

na konstytucji. Z tych względów mowca zapo

wiada, że reprezentowane przez niego stron

nictwa głosować -będą przeciw wnioskowi.

Przemówienie min, Cara.

Zkolei zabrał głos sprawozda-wca wnios-ku

b. minister Car. Na ustępie mowca obrazuje

stosunki polityczne i sytuację, w jakiej utwo

rzona została konstytucja obecna. Nie było

wtedy ustalonych granic, zorganizowanych

władz, skarbu ani wyszkolonego żołnierza.

W orędziu z 11 listopada marszałek -Piłsudski

zapowiedział rychłe zwołanie sejm u i zapo

wiedź tę urzeczywistnił 9 lutego 1919 r. Sejm

zostal wybra.ny na szerokich podstawach -de

mokratycznych, -miał się stać twórcą praw na

rodu, a w rzeczywistości stał się areną walk

partyjnych, osobistych ambicyj i intryg prze

ciw wskrzesicielowi państwa polskiego. W tej

atmosferze praca nad konstytucją już wówczas

budziła wątpliwości, czy będzie mogła zapew

nić państwu trwały byt i warunki rozwoju.

Po dwu latach przewlekłych -debat sejm pod

naciskiem zniecierpliwionej opinji uchwalił

konstytucję marcową. N,ie ziściła ona pokłada

nych w niej nadziei i zaraz po jej uchwaleniu

odezwały się głosy krytyki, nawet wśród jej I

twórców. Wi-ce -marszałek Car przytacza tu

głosy ówczesnych polityków. P, W oźnicki za

powiedział, że Wyzw’olenie głosować będzie

przeciw konstytucji, a poseł Niedziałkowski

również ostro ’krytykował konsty-tucję w imie

niu PPS. Ks. Lutosławski w- imieniu prawicy

twierdził, że konstytucja ta zaprowadzi Polskę

do sowieckiego Eldo-rado, wres-zci-e sam au tor

konstytucji p. Dubanowicz ubolewał, że dzień

uchwalenia konsty-tucji według przedstawione

go projektu nie będzie świętem, lecz dniem

sm u tku i osłabienia. Mars-zalek Trąmpczyński

n a uroczys-tem posiedzeniu oświadczył, że do

konstytucji wkradły się błędy w atm osferze

wal-k w jakich się ona rodziła. Taka była -

ciągnie :p. Car — opinja o konstytucji jej twór

ców. Toteż se-j-m poprzedni również uznał, że

konstytucja była nieodpowiednia, ż-e trzeba ją

zmienić. Uznając konieczność rewizji sejm

stwierdził, jakie wady urn konstytucja. Mini

ster Car wyjaśnia więc, że kons-tytuc-ja marco

wa była wzorowana na fra-ncu-skiej, ta zaś na

angielskiej. Ale konstytucja angielska była

stworzona dla 2 s-tronnictw angielskicli, jakie

wów-czas w parlam encie angielskim istniały".

Obecnie gdy powstało 3 stronnictw’o już rząd

zmus,zony j-est do kompromisów. P. Car przy

pomina, że w poprzednim sejmie było 21 frak

cyj a do wyborów zgłoszono 35 list. W tych w’a

runkach wytworzenie p-otrzebnej większości

jes-t niezmiernie trudne,— a rządy są niezdol

ne do energicznego działania.

W dalszym ciągu po )omówieniu sz-eregu in

nych błędów konsty-tucji marcowej mi.n. Car

przechodzi do omówienia z,asadniczyich tez pro

jek-tu BBWR. Na pierwszy pian wysuw’a się

zagadnienie wyboru prezydenta. Zatrzyma

liśmy -się - mówi sprawozdawca — na sys-te

m ie wy’borów’ pow szech nych i -bez/pośrednich

z tem-, że .ple-bis-cyt odbyłby się nad 2 kandy

datami, z który’ch jedn-ego wskazywałoby zgro

madzenie narodowe — a ’drugiego ustępujący

prezydent. Zagadnienie źródła władzy prezy

denta uważamy z,a bardzo istot-ne ze względu

na jego stanowisko. Zastęps-two prezydenta

projekt BBWR. powierz.a prezesowi Rady m i

nistrów, k-tóry wów-czas powierza kierownic

two rządu innemu ministrowi. Prezyden-t musi

m-ieć prawo wyłącz.nej decyz.ji co do wyboru

członków rządu. Tu mowca szczegółowo oma

wia przewidziane w p*ojekcie- uprawnienia

prezydenta. Co się tyczy rządu to proj-ekt prz,e

w iduje odpowied!zialność polityczną mi-nistrów

wobec prezydenta, zachowując odpowiedzial

ność kon.stytucyjną przed try’bunałem stanu

i parlam entarną przed sejmem. Odpowiedzial

ność poli-tyczna rządu wobe-c parlam entu j-est

czynnikiem, który doprowadził parlamenta

ryzm do kryzysu. Toteż ustaw’od,awstwa zabez

pieczają się przed skutkami lekkomyślnie wy’

woływanych przez parlam-enty -kry-zysów’ gabi

netowych1-za pomocą środków prawnych, utru

dniających wyrażenie votutm nieufności. Pro

jekt BR. żąda’ by w-niosek o votum nieufności

zgł-oszony był conajnmiej przez je-d-ną czwartą

us-tawowej liczby posłów i wy m ag a abso-lu-tne;

większości ustawowe; liczby posłów. Co s-ię

tyczy sejm u to nie zmienia on zasadniczych

podstaw obecnego system u wyborczego, opie

rając go na 5 przymiotników em głosowaniu,

podnosi natomiast nieznacznie cenzus ćwieku.

Klub gotów je-st zresztą omówić zasady ordy

nacji wyborczej pod względem udoskonalenia

techniki wyborów. Nie uchyla się od dyskusji

głębiej sięgającej w’ istoto rzeczy nie schodząc

z gruntu demokracji.

Co do zakresu up-rawnień sejmu - to sejm

winien m.ieć kompetencją określone bardzo

ściśle, gdyż om-nipofencj-a jest symbolem nie

kompe-tencji. N ależy og raniczyć w nioski posel

skie w m aterji us-tawodawcze-j1i wykonywanie

kontroli nad rządem. M’ projekcie BB. senat

zachowuje ten sam zakr-es praw -co dotych,czas

ale dwie trzecie senatu wyjść ma z wybo-rów

a jedna trzecia z powołania na 1kaden-cję przez

p-rezydenta. S -tronnictwa opozycyjne s-tarają

się przedstaw-ić zam-ierzenia BBW R.

kończy

mowca — jako manewr taktyczny, mający na

celu utrw’alenie władzy rządzącego dziś obo

zu. Jest. to wprowadzanie w błąd opinji i ra

czej m anew rem taktycznym tych, którzy sami

postawili się poza nawiasem twórcz,ej pracy

dla państwa. Państwa współ-czesne przeżywa

ją głęboki kryzys parlamentaryzmu. Wszyscy

zgo-dnie twierdzą, że przyczyną tego zj-awiska

jest niestałość i słabość wła-d-zy rząd-zącej-, z,a

leżnej od zwalcz,ających się stronnictw. Prze

mówienie swe kończy p. Car apelem do współ

pracy’ nad nową konstytucją.

Endecja o projekcie.

Następnie przemawiał z ramieni.a Stronnic

twa Narodowego po-seł W i-ni a r ski. Zarz-u

ca. on, że )projekt BB. wych-odzi z fałszywej z a

sady’, że rząd wszystko -może bo ma siłę. Naj

ostrz-ej atakuje mowc-a proje-kt przyznania

wojskowym prawa głosowania. Projekt ten po

krywa się — zdanie-m m-owcy — z

celami mię

dzynarodówki mos-kiewskiej, która zaleca

swym agitatorom szerzenie w woj-sku po.s-tula

tu prawa wybo-rczego oraz praw a uczęszczania

na -ze-brania polityczne. Poseł Winiarski koń

czy oświadcze-niem, że fiaprawa. ustroju przyj

dzie j-ako antyte-za i re akcja n a dzi-siej-s-zy sy’

stem rządzenia. Obóz narodowy tej sprawy nie

opuści, a młode pokolenie mniej jeszcze do te

go jest zd-olne niż ktokolwiek,

Po przemówieniu p. Winiarskiego marszałek

zarządził przerwę.

(Dokończenie obrad sejm u na str. 3-ciej.)

Podwyższenie cła na zboże.

Warszawa 3 marca.

(PAT) ,,Ekspres Poranny" podaje, że w tych

dniach ukazało się rozporządzenie ministrów

rolnictwa, skarbu orazprzemy’słu ihandlu, pod

wy’ższające cło od przywozu zboża zagraniczne

go. Cło na żydo, jęczmień i ow’ies ma -być pod

wyższone do 17 zl. za 100 kg, zaś na pszenice do

25 zł.

Nadużycia przy ciągnieniu loterii.

Warszawa 3 marca.

(Tel. w’i.)

-P(PS zgło siła n a -dzisiejszem p o sie

dzeni’u sej-mu interpelację w’ sprawie wczoraj

szego wypad-ku pod-c:z-as ciągnienia dolarówki.

In-terpel-anci dom agają się od minis(tra skarbu

prz-eprowa)dzenia śle-d-ztwa oraz ukarania, win

nych.

W zw’iązku z wczorajszym skandalem przy

losow’aniu dolarówki minister skarbu p. Ma

tuszew’s k i za-rządził w dn-iu dzasiejsizym su ro

we śledztwo. Spodziew’ane jest ustąpienie kil

ku wyższych urzędn-ików zamieszanych w tę

s-prawę.

Warszawa 3 ma,rca,

(Tel. wł.) Mi-ni-ster sk-a-rbu upow ażnił do za

przeczenia wiadom ości, Która -pojawiła si-ę w

w’ prasie warszawskiej o dymis-ji Dra Bielaka

dy-rektora urzędu -pożyc-zek państwowych. Mi

nister zarządził śledztwo w sprawie niedokł-a

dności przy ciągnięciu dolarówek i wi/nni zo

staną surowo ukarani -zależnie od w’yniku

śledztwa.

Serce na Legjony.

Gdy myślę sobie o tych dawnych, jakże -daw

nych czasach, o sierpniu 1914 roku, przychodzą

mi różne refleksje do głowy. Chwilami zdaje

mi się, że Legjony to była jakgdyby... loterja.

Jedni stawiali najgrubszą stawkę: życie. Inni

pracę, siły, pieniądze. Bywały dary wspaniałe,

hojne, pełne magnackiego gestu. Np. te sto ty

sięcy, które gotówką złożył z,acny i bogaty, a

jednak -skromny przemysłow’iec krakow ski.

A to było przecież strasznie dużo! Inni dawali,

co mogli. Albo nawet więcej niż mogli, Płynęły

pieniądze tysiącami, setkami, lecz trafiały się

i cyfry zn acznie s-kro-mniej-sze, ale -mające swą

wielką wymowę... Jakaś dziesięciokoronówka

złota, ofiarowaną przez starą służącą... Czasem

mniej, niż dziesięć koron... Trzy, dwie, jedna...

Albo znowuż wdow’a -przynosiła dw’ie wytarte

obrączki złote, swoją i po mężu. Składano klej

noty stare, mające tylko pretium afectionis...

Schodzili się l-udzie tłumnie ze w szystkich

dzielnic ubogiego Krakowa,

-stali godzinami

w -biurze komitetu, znosząc, co kto mógł. Więc

obok darów; hojnych, wspaniałych, o/bok tych

drobniejszych, a jakże wymownych, wzruszają

cych ofiar składano także na te Legjony i graty

niepotrzebne nikomu. Graty, z któremi później

komitet doprawdy nie wiedział, co zro-bić... Ja

kieś połamane row’ery, popsute zegary, a po

dobno zdarzył się niejeden samowar... Opo

wiadano mi nawet o parawanie... Były to

jakgdyby fanty, właśnie takie fanty, jakie za

zw’yczaj się daje n a loterję... fantow ą. Byle coś

dać... A pozbyć się równocześnie czegoś, co

tylko zawadzało w domu...

Zresztą byli tacy, którzy nie dali nic. Nie

chcieli dać. Nie wierzyli w tę loterję...

A stary pan Starzewski postawił serce. Mój

Boże, można -pow’iedzieć, że i serce to czasem

niepotrzebny grat... Fant, z którym niewiado

mo co zrobić... Tak, ale nie to serce. Ono było

całe ze złota. I wtedy było jeszcze zdrowe,

silne!...

Więc to szczerozłote serce oddał pan Sta

:’żewski na Legjony całe, bez reszty. Sobie już

nie zachow’ał nic. Tyl-ko się cieszył i radował

że oto w oczac-h rośnie wojsko żywe. Bo kochał

się dotychczas w wojsku, którego już nie było.

A którego miał pełne ściany.

Znałem ten piękny dom od dawnych, daw’

nych czasów. Któraś tam klasa gimnazjalna...

Wieki! Ale do dziś dnia mogę na pamięć po

wiedzieć, na której ścianie w’isi pięk-ny, rzadki

sztych, przedstawiający Sow’ińskiego na Woli...

Gdzie znowuż jest -Napoleon pod Waterloo, a

gdzie książę Józef nad Elsterą... Orłowski czy

stary Norblin, Kossak Juljusz czy W"ojciech

rok trzyd ziesty czy też sześćdziesią.ty trzeci...

No, i Napoleon, Napoleo-n i jeszcze raz Napole

on... Bo w’ojsko-polskie i Napoleon to była wiel

ka namiętność i pasja starego pana Starzew’

skiego. Pamiętam tę piękną, w’}’-ciętą jak-by

z Grotgera sylwetkę... Widzę Go jeszcze dziś.

;ak chodzi po -wielkim salonie, robiąc przegląd

tej nieruchomej armji... Czasem przystanie i

poprawa jakiegoś Napoleona, który krzywo

w isiał...

Wśród pięknych etmpirów’ i Ludwików Fili

pów, wśród gabełinów’ i bronzów na ko-minku,

z nad fortepianu, słowem z każdego kąta pa

trzyło się to woj-sko um arłe, a przecież s-poglą

dające prosto w’ oczy -każdemu, kto się -przy da

nym obrazie czy sztychu zatrzymał .Cała na

sza przeszłość porozibiorowa żyła w tych obra

zach. Bo był też dom państwa Starzewskich

domem arcypolskim.

No, i przyszła wielka wojna. Bywałem wte-dy

rzadko, ale zawsze kilka razy do roku na Sław’

kow’skiej. Galerja obrazów zmieniła się. Z m u

zealnej, z m artwej stała -się żywą. Całe ściany

zakwitły od Beliniackich cza-k czy od m undu

rów piechoty karpackiej, drugiej brygady.

—

Wszystkie formacje i wszystkie pułki. Konnica

i artylerja... Nawet tabor, naw’et ordynausi...

Co najważniejsza zaś: wszyscy wodzowie!... Bo

pan Starzewski nie -klasyfikował, nie dzielił,

nie rozróżniał — on kochał!... Zmieściło się

w’ięc wszystko i pogodziło w -tych jasnych, sze

| rokich ścianach i wypeł-niło po brzegi ten -plęk

jny dom. Równie jak miłość i ukochanie Legjo

jnów po brzegi ’wypełniło serce pana Starzew*

|skiego. A była to miłość gorąca, lecz konse

kwentna zarazem. Dlatego też -wślad za sercem

oddał pan .Starzew’ski także i. synów’. Obu.

Jak wszystko w życiu, tak i to uczynił dy

skretnie, po pańsku, z sobie tylko właściwą

skromnością. Bo nigdy, nigdy nie mów’i! o tem,

co robił. A rob-ił wiele, bardzo w’iele, o czem

wiedziało dużo ludzi, prawie wszyscy zaś za

pomnieli. Może dlatego w łaśnie na pogrze-bie

brakło... legjonistów. Lecz niem a w tem nie

dziwnego.

Któż zresztą naw’et w tam tych od-le-głych

czasach wiedział, -kim -by!?

-Czyż do-m yślał się

ktoś, że w tysiącu, tysiącu ważnych, donio

słych spraw nie kto inny, lecz właśnie O-n był

inicjatorem?,... I wykonawcą?.... Któżb-y zate,m

pamiętał o tych sprawach dziś, gdy w’ojsko

polskie jest... wojskiem, a my państwem?!...

Oczywiście, mówi się, że Legjony były for

m acją taktycznie, organizacyjnie, gospodarczo

i t. d. zależną od armji austrjackiej. Ani jedno,

ani drugie, ani w’reszcie trzecie nie jest praw

dą. Ani absolutną, ani nawet względną. Był-y

więc np. wł-aśnie w dziedzinie zaopatrzenia

kadr naszej przyszłej armji setki, tysiące po

trzeb, o których żadna komenda austrjacka nie

chciała słyszeć. I nie powinna była wiedzieć...

Toteż nie wiedziała! A każdą z tych dziur

trzeba był-o załatać na gwałt.

-Czasem kompleks

tych mocno powikłanych spraw’ i zagadnień

wyglądał, jak but żoł-nierski, który na śniegu

i deszczu przewędrował setki mil i teraz każdą

otwartą dziurą w podeszwie mówi, woła, do

pomina się i słusznie żąda, krzycząc: ,,Pragnę!"

Potrzeby rosły z dnia na dzień, a razem z nie

mi w -miarę postę-pów wojny m alała ofiarność.

A fun-duszów -było od początku niewiele -r

kropla w morzu. Kropla, którą trzeba było

rozmnożyć i na)poić nią wielu.

W"te-dy w’łaśnie pokazało -się, że pan Starzew

ski oddał na Legjony nietylko -samo serce . On

oddał także rozum i pracę. Jego miłość b-yła

nietylko mocna, gorąca, pełna zapał-u, ale i mą

dra. Prawdziwie ojco-wska. Nietylko ta, -która

się wyładuje w ki-lku poryw’ach entuzjazmu,

w’yczerpie, w’ypali pierwszym płomieniem, ale

właśnie miłość z gatunku uczuć trwałych. Było

to uczucie nietylko kogoś, kto kocha, ale kto

za drogą, kochaną oso-bę myśli, czuje, umie

przewidzieć każ-dy b rak czy potrzebę i zapo

biec na czas. To nie było ani łatwe ani efek

tow’ne! I oto m amy drugi powód, dla którego

tak -mało się mówi o tem, co uczynił...

Pan Starzewski dzierżył tekę finansów w tym

surogacie rządu, wr tym jakby pierwszym

szkicu polskiego gabinetu, jakim niewątpliwie

w’ wielu faza-ch swego istnienia był Naczelny

Komitet Narodowy. Rządzić zaś temi finansa

mi to była sztuka prawdziwa! Nawet buchal

terja była rachun-kiem prawdopodobieństw’a...

Ustaw’iczne mierzenie sił na zamiary i zamia

rów’ na siły... Stwarzanie realnej -podstawy pod

niemożliwe i niewykonalne... konieczności!...

I tu właśnie w starym panu Starzewskim zgo

dził się cu-downie rom antyk z pozytywistą. En

tuzjazm z zamiłowaniem ładu, rozmach z po

czuciem rzeczyw’istości, serce z rozumem !

Do-brze się więc stało, że te-ka fin a n sów -przy

padła człow’iekowi trzeźwemu, który jednak,

miał gest i pojmował sens zamierzeń, przecho

dzących w’ie-lokrotnie nasze -siły, zamierzeń

w wielu wypadkach wręcz fantastycznych, a

przecież — pow’tarzam, — koniecznych. Niezbę

dnych! Takich, bez których czyn Legjonów nie

przepadłby wprawdzie, jak nie przepada -nic,

co ma w sobie ziarno prawdziwej wielkości,

ale - straciłby na rezonansie. Jeśli się skarżył

poeta i w’olał: ,,Niechaj nas Panie widzą, gdy

konamy!"... to w’ czternastym, piętnastym czy

szesnastym roku szło o to, aby widziano, że

walczymy! Że jesteśmy!... Ta-k, szło o ten re

zonans, o echo, które jest praktycznym wykła

dnikiem samego czynu... I w tych spraw’ach

włodarz skarbu nie oszczędzał w sposób ciasny

i krótkowzrocz-ny, nie skąpił, choć dbał, aby

starczyło na wszystko. A to właśnio stanowiło

pozytywną podstaw’ę romantycznego czynu Le

gjonów.

No, i wystarczyło tego grosza aż do dna

skrzy’ni, do samego końca! Do Huszt i do Mar

maros Szigeth! Do ostatniej kropli...

A gdy skończyła się wielka w’ojna, stary pan

Starzewski zdał spraw’y sw’oje i agendy. Teraz

zaś zakończył jasne, kryształow e życie i dostał

wielkie absolutorjum. Lecz wobec faktu śmier

ci my, współcześni jesteśmy przeważnie jak

ludzie niepiśm,ienni. Nie umie-my ani przeczy

tać ani podpisać bilansu ludzkich spraw, prze

kreślonego przez śmierć. I dlatego wielka księ

ga cudzego życia zamknięta jest dla nas na

siedm pieczęci...

I dlatego rów’nież ten krzyżyk, postawiony

gdzieś u samego dołu zapisanej karty tak rzad

ko jest... krzyżem Polonia R estituta czy Krzy

żem W"alk o Niepodległość...

Nie dbał nigdy o te sprawy stary pan Sta

rzewski. Bo byi to człowiek cichy, skro-mny

A trzymał -się zaw’sze prosto i nic, naw’et

siedmdziesiąty złoty krzyżyk życia nie pochy

liło tej dumnej, pięknej głowy. Taki W’ięc spo

kojny, wyprostowany, patrzący w dal uśmie

chem dobrych, mądrych oczu odszedł w za

św’iaty.

A tam , wysoko, um ieją czytać...

Zygmunt. Nowakowski,

,,CZAS" wychodzi codziennie o godzinie 11-tej w nocy.

NUMER POJEDYNCZY: 25 GROSZY.

PRENUMERATA MIESIĘCZNIE WYNOSI:

W Krakowie bez odnoszenia do domu ««,,,,,,d. 5.4-0

W Krakowie z odnoszeniem do domu «a,,,,,.d. C.—

Na prowincję z przesyłką pocztową, * . « ,

d.6.—

Zagranicę i przesyłką pocztow-ą

.***.«i,,,d. 10. -

Za każdą zmianę adresu dolicza się d. 0.50.

Reklam acje niozapieczętcwane* nie podlegają opłacie -pocztow"ej.

Li.stów nieopłaconych :nie przyjmuje się.

Prenumeratę przyjmują: Administracja ,,Czasu", wszystkie urzędy

pocztowe, WS7.Jstkie ,miejscowe i zamiejscowe Biura dzienników.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction