Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 591 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

Nr, 163.

Kraków, 21 Lipca - Sobota,

Rok 1877,

MmsSł^w 90lipea.

Telegram z Aten o powołaniu rezerw i

unopników,. zgoła o przygotowaniach do

Llw^iego postawienia armii greckiej na sto

pie wojennej, bardziej zaniepokoił giełdy

europejskie niż nawet przejście wojsk ro

syjskich przez Bałkan. Przejście to bowiem

tłómaczono sobie jako zbliżenie kresu woj

ny; w niepokojących doniesieniach z Aten

dostrzegano natomiast, że nowy czynnik,

który dotąd oględne i wyczekujące zajmo

wał stanowisko, aktóry przy ostatecznem

rozwiązaniu kwestyi wschodniej nie może

ważnej nieodegrać roli, zdaje się zapowia

dać swoje wystąpienie na scenę.

O ile Grecy jeszcze w czasie woj

ny o niepodległość okazali, że się w nich

odrodził dawny duch bohaterski starożytnej

Hellady, o tyle znów dowiedli przez pół

wieku częściowej tylko niepodległości, źe

niepostradali tradycyj politycznych i tego

zmysłu przebiegłości, który odznaczał Gre

ków z czasów cesarstwa bizantyńskiego.

Pod względem moralnym niewola na chara

kterze narodowym wyryła ślady, ale polity

cznie Grecy nauczyli się wiele. Nie zawsze

służyć mogli za wzór godności narodowej,

bo umieli się przyczaić, a nawet ugiąć

karku. Nie ściągnęli swych sił do oswo

bodzonych części ojczyzny, ale niezrzekając

się szerszych widoków i dążeń, punkt cięż

kości narodowego rozwoju zwrócili nie do

Aten, lecz do Konstantynopola i rozszerzyli

sieć swych kolonij po wszystkich wybrze

żach państwa ottomańskiego. W Atenach

dozwolili gnieździć się obcej i ciasnej po

lityce wiedzionej na pasku’europęjskich pro

tektorów. Lecz jeźli żywioł grecki tak za

króla Ottona jak i obecnie najmniej orga

nizacyjnym i politycznym okazał się w A

tenach— to dorósł do znaczenia potęgi

w stolicy państwa ottomańskiego i na ca

łym Wschodzie. Do potęgi tej doszli Grecy

nietylko przemysłem i wzbogacaniem się,

ale z jednej strony solidarnością narodową

i niezrównaną ofiarnością na cele krzewie

nia oświaty i popierania rozwoju narodo

wego na wszystkich punktach, a z drugiej

strony tą zręcznością, z jaką umieli owła

dnąć wszystkie sprężyny i nici w organi

zacyi wrogiego państwa. Czem partya nie

miecka była do niedawna w Rosyi, tem

Grecy byli w Tnrcyi, aż do ogłoszenia

konstytucyi Midata, która przez dziwną

sprzeczność, spotkała się z budzącym się

fanatyzmem i patryotyzmem, zgoła wyłą

cznością mahometańską. Grecy służyli Por

cie w Stambule fna różnych posterunkach,

Ghoć zawsze w charakterze niewolniczym;

mimo swej wyższości przyjmowali upoka

rzające stanowiska, aby tylko utrzymać

wpływ i dotrwać na miejscu jako żywioł

niezbędny. Rozkład w organizacyi machiny

państwa tureckiego przypisują znający sto

sunki tamtejsze, w znacznej części, usuwa

niu Greków z ważniejszych posad, które

Bię rozpoczęło jeszcze za Abdul Azisa, kie

dy na miejsce urzędników greckiego po

chodzenia zaczęli wchodzić Turcy wycho

wani w Paryżu i na zachodzie, skąd tylko

ujemne strony cywilizacyi przynieśli, łącząc

je z gnuśnością i zepsuciem rodzimem. Mi

mo tego Grecy w całem państwie ottomań

skiem, zwłaszcza zaś w Konstantynopola,

jeśli już nie w organizacyi rządowej to we

wszystkich zawodach i kierunkach naczelne

zajmują miejsce. Najbogatsi, najwięcej cy

wilizowani umieją wszędzie stać się panami

sytuacyi.

Dawno to już powiedziałjeden z dyplo

matów angielskich, że kwestyą turecka,

bardziej jeBzcze kwestyą konstantynopoli

tańska, da się jedynie rozwiązać przez Gre

ków. Tam, gdzie jak w Stambule zmię

szani są z różnorodną ludnością, lub gdzie

są tylko kolonistami, umieli uchronić się

od antagonizmu z mahometanami do te

go stopnia, że gdyby słowa owego dyplo

maty się ziściły, a Konstantynopol stał się

greckim, najmniej może zmiana ta wywoła

łaby wstrząśnień religijnych iszczepowych,

niepowstałaby kwestyą wypędzenia ludno

ści mahometańskiej do Azyi, bo Grek z

Turkiem tak się wzajem uzupełniają, że

się potrzebują, choćby dla tego, aby pier

wszy drugiego wyzyskiwał.

Inny zachodzi stosunek w prowincyach

czysto greckich a podległych panowaniu

tureckiemu. Tam duch patryotyczny Gre

ków w ciągiem staje przeciwieństwie z du

chem dominacyi Turków. Wszelako nawet

na Krecie najbardziej niespokojnej, bo naj

bardziej uciśnionej, powstania narodowe

nie bywały wypływem psychologicznych

tylko usposobień chwilowej egzaltacyi u

mysłów. Grek nigdy na darmo nie potrzą

sa kajdanami, umie on cierpliwie czekać

i korzystać z chwili. Ostatnie powstanie

kreteńskie było jednak oparte na złudnych

kombinacyach podsycanych przez Rosyą.

Zawód i opuszczenie jakiego Kreteńczycy

doznali, stanowiło punkt przesilenia sym

patyj rosyjskich w całym narodzie gre

ckim. Obecnie zwrot ten doszedł do anta

gonizmu i przerzucił Greków raczej ku

Anglii. Niechęć ta ku Rosyi ma głębsze

jeszcze powody. Naturalnym współzawo

dnikiem Greków są Słowianie tureccy, a

za Bałkanem już dzisiaj nakreślić można

linię, gdzie się krzyżują z sobą pansla

wizm z panhellenizmem. Wspólność wy

znania jest także tylko pozorną.

Focyuszowska schizma, która była pier

wowzorem kościoła państwowego, dziś roz

padła się na tyle osobnych organizacyj

polityczno-kościelnych, że już niedochowa*

ła się jedność między patryarchatem kon

stantynopolitańskim a ateńskim lub adrya

nopolskim, cóż dopiero między prawo

sławiem greckim a prawosławiem rosyj

skim. Owa jedność całej Słowiańszczyzny

w kościele wschodnim pięknie brzmi w o

dezwach p. Aksakowa, lecz gdyby przy

szło do wcielenia i asymilacyi Bułgaryi do

Rosyi, ks. Czerkaski okrom zadań reform

spółecznych i administracyjnych zakrojo

nych na modłę tych, jakie przeprowadzał

Część literacko-artystyczna.

OBRAMI KULTUBEiHFFH PRMIEG0

z własnych wspomnień skreślił

ksiądz Banita.

Po wojnie niemiecko-francuskiej w 1870/71 r.

w której Prusy tak ogromne odniosły korzyści,

a zyskały pierwszorzędne stanowisko w rzeszy

państw europejskich, sądzono powszechnie, że zwy

cięski naród całą swą działalność zwróci na we

wnątrz, na rozszerzenie handlu i przemysłu, na roz

wój szkólnictwa, na podniesienie oświaty. Upojo

ne zwycięstwem Prusy na iune weszły tory. Ko

ściół katolicki, używający dotychczas dość wiel

kich swobód za czasów Fryderyka Wilhelma IV.

miał teraz dzielić los z upokorzoną Francyą.

ó wyrafinowaną przebiegłością gromadzono amu

nicyę i działa, by Kościołowi w Niemczech zadać

taką klęskę, jaką zadano Francyi pod Sedanem.

Okoliczności zdawały się sprzyjać rozpoczęciu

walki.

W skutek dekretu soboru watykańskiego o nieo

mylności Papieża utworzyła się w Niemczech sek

ta «starokatolików" nieuznająca tego dogmatu.

Ojcem jej był profesor monachijski Dóllinger po

pychany do tego kroku przez ówczesnego posła

pruskiego Arnima w Rzymie. *) Starokatolicyzmem

*) Nemezis historyczna, czyli mówiąc po chrzęści

ańsku ręka sprawiedliwego Boga dosięgła już tego

prześladowcę Kościoła. Z Rzymu powołany na am

basadę do Paryża, zaczął tu działać na Bwą rękę

wbrew instrukcyom księcia Bismarka. Aresztowany

jak dynamitem chciały Prusy rozsadzić gmach

Kościoła naszego.

Sprawa X. Wollmana z Brunsbergi w 1871 r.,

wyklętego przez warmińskiego biskupa Kremen

tza i usuniętego od udzielania nauki rełigii w gi

mnazyum, spowodowała rząd, że bezprawnie uzur

pował sobie prawo decydowania w kwestyi nale

żącej wyłącznie do forum urzędu biskupiego. Mi

nister Miihler zawyrokow"ał, że rząd nie może się

zgodzić na usunięcie ks. Wollmana, gdyż kapłan

ten jest katolikiem i ,,dziś jeszcze naucza tego,

czego przed dniem 18 lipca 1870 r. za zezwole

niem Kościoła nauczał." Reskrypt ten ministery

alny nakazał prócz tego wszystkim uczniom ka

tolickim uczęszczać na lekcye rełigii X. Wollman

na pod karą natychmiastowego wydalenia z gi

mnazyum. Po tym wyroku z d. 29 czerwca 1871 r.

wymierzonym przeciw nauce wiary i jurysdykcyi

duchownej biskupa katolickiego miał wkrótce na

stąpić nowy cios. Dnia 8 lipca 1871 r. rozkazem

gabinetowym zniósł król wydział katolicki

w ministerstwie spraw duchownych istniejący już

od r. 1841. W wydziale tym zasiadał jeden kato

lik mający w sprawach dotyczących Kościoła ka

tolickiego w Prusach głos doradczy. Odtąd mi

nister wyznań, którym był zawsze protestant,

miał rozwiązane ręce : mógł on wedle swych in

w Polsce — miałby jeszcze do rozwiązania

podobną kwestyę religijną jak na Podla

siu, wprawdzie nie z unitami katołickiemi,

ale z schyzmatykami podległymi patryar

chatowi adryanopolskiemu. Prawosławie ro

syjskie ma bowiem tylko pochodze

nie wspólne z Bchyzmą wschodnią, organiza*

cyajego nie sięga dalejjak doczasów Pio

tra W . i Darowej Katarzyny.

Grecy tem bardziej, nie poczuwają się

do wspólności religijnej z Rosyą, a nawet

z schyzmatycką ludnością słowiańską w

Turcyi. Ich dążenia jak pod względem po

litycznym sięgają do odrodzenia wschodnie

go cesarstwa, tak pod względem religijnym

do scentralizowania różnych gałęzi kościo

ła wschodniego pod patryarchatem bizan

tyńskim.

Wyczekujące stanowisko tak Greków

konstantynopolitańskich, jak Krety, Tessa*

lii i Albanii, równie jak. oględna polityka

gabinetu ateńskiego świadczyły, że jeszcze

nie nadeszła chwila ostatecznego rozkładu

lub rozbioru Turcyi— powstania zaś prze

szłoroczne prowincyi słowiańskich, wojna

Czarnogóry i Serbii, i tegoroczna kampa

nia rosyjska stanowiły obcą dla Greków

sprawę. Wiadomość o przygotowaniach

wojennych w Grecyi i ruchach na Krecie,

służyć może za symptomat, że chwila roz

wiązania kwestyi wschodniej się zbliża.

Wiadomość ta spotkała się z przejściem

Bałkanu przez wojska rosyjskie — zacho

dzi przeto pytanie, czy nie jest ona pośre

dnią odpowiedziąAnglii, że od Bałkanu ku

Stambułowi spotka Rosya podniesioną już

kwestyą grecką. Kwestyą ta niepowstrzy*

małaby zapewne floty angielskiej wysłanej

znów do zatoki Besika od zajęcia Kon

stantynopola; przeciwnie dostarczyłaby ona

interwencyi angielskiej pozoru bardziej od

powiedniego, niż obrona nietykalności ture

ckiej. Ta ostatnia bowieia zasada jnż zu

żyta, skoro Anglia jej nie broniła nad

Dnnąjem i na Bałkanie, trudno więc w jej

imie zajmować Konstantynopol, zkąd o

nowej zmianie rządn, o nowym przewrocie

donosi telegram. Broniąc Turcyi Anglia

musiałaby doprowadzić do wojny z Rosyą,

podnosząc kwestyą greeką mogłaby na pod

stawie okupacyi Stambułu rozpocząć roko

wania między dwoma protektoratami Słowian

i Greków, a raczej przystąpić do rozbio

ru Turcyi.

IORESFONDENCYA ,,CZASU?

Tarnopol 18 lipca.

Na drngiem posiedzeniu Towarzystwa pedagogi

cznego odozytał p. Romanowicz memoryeł, który To

warzystwo pedagogiczne Sejmowi przedłoży co do

zmian niektórych §§ nstawy Bzkolnej, uchwalonych

w rokn zeszłym na walnym zjeździe w Samborze.

Na wniosek krakowskiego oddziału Towarzystwa pe

dagogicznego, prześle Zarząd główny po kilkaj e

gzemplarzy rzeczonego memoryału poszczególnym

oddziałom z wezwaniem, aby przez osobne deputa

cye wręczyły po egzemplarzu takowego każdemu po

naglę w nocy przez policyę w r. 1874 w swych do

brach na Pomorzu, gdzie chwilowo bawił i uwięzio

ny w Berlinie, został tamże przez sąd skazany na

3 miesiące więzienia. W apelacyi podwyższono tę

karę na 9 miesięcy. W r. 1876 na dniu 12 paździer

nika za napisanie broszury P ro nihilo, w której pro

kuratoryadopatrzyła się zdrady krajn, obrazy Ce

sarza i księcia Bismarka, skazany został hr. Arnim

na 5 lat więzienia w domu poprawy (Zuchthaus).

Więźniowi takiemu golą głowę i ubierają go w mun

dur aresztanoki. Hr. Arnim uciekł do Włoch.

-..*Cli

słowi na Sejm, wybranemu w obrębie oddziału, z go

rącą prośbą o wczesne obznajomienie się ze sprawa

mi, o których w nim jest mowa i gorące poparcie

go w Sejmie. Zarząd główny dołączy do memoryału

projekt nowych ustaw sikolnych.

Następnie referował p. Romanowicz w spra

wie wniosków nadesłanych Zarządowi głównemu do

załatwienia, z których wiele już w memoryale zo

stało załatwionych, nad kilkoma z nich przeszło Zgro

dz;nie do porządku dziennego, a następujące przy

jęło: l) W sprawie zniesienia egzaminów w szko

łach Indowych poleca walne Zgromadzenie Zarządowi

głównemu, aby wezwał oddziały do dysknsyi w tym

przedmiocie na zgromadzeniach oddziałowych i prze

słania opinii Zarządowi głównemn; 2) aby Zarząd

główny po raz trzeci poczynił kroki n Rady szkol

nej krajowej i do Sejmn, aby nauczyciele Btali mo

gli pobierać zaliczki na płace; 3) walne zgromadze

nie uznaje niezbędną potrzebę sprężystszego niż do

tąd wykonywania przymusu szkolnego i wyraża na

dzieję, że zarówno władze szkolne, jak i nauczyciele

sami zeohcą wedłng sił do tego się przyczynić; 4)

poleca się Zarządowi głćwnemn, aby ndał się do Ra

dy szkolnej krajowej z prośbą o przedłużenie termi

nu do składania egzaminów kwalifikacyjnych; 5) po

nowić petycyę do Sejmn wskutek uchwały zjazdu

przemyskiego wniesioną, aby w skład Rady szkolnej

krajowej oprócz dotychczasowych członków, wcho

dzili dwaj przez konferencję krajową nauczycielską

wybierani członkowie, tudzież dwaj nauczyciele szkół

średnich; 6) walne Zgromadzenie uznaje niezbędną

potrzebę dokonania reorganizacyi dawniej istnieją

cych szkół ludowych, najdalej do końca b. r. i wy

raża nadzieję, iż zarówno władze szkolne, jak i wszy

scy w tem interesowani zechcą się do dzieła tego

wedłag sił przyczynić; 7) walne Zgromadzenie n

znaje potrzebę: a. zakładania Bzkółek freblowskich,

szczególnie w miasteczkach z liczną izraelicką lu ino

cią, celem usunięcia zgubnego wpływH hajderów, b.

mianowonia stałych nauczycieli rełigii mojżeszowej

z językiem wykładowym polskim w szkołach, do

których uczęszcza znaczniejsza liczba dzieci izraeli*

cłrich, e. utworzenia we Lwowie lub w Krakowie

zakładu, dla kształcenia rabinów w duchu narodo

wym i wyraża nadzieję, iż władze gminne i wyższe

w sprawach tych kompetentne, zechcą się niemi gor

liwie zająć; w końca 8) wniosek p. Chylińskiego

z Nowego Sącza, aby Rada szkolna krajowa zajęła

się reorganizacją wyższej szkoły żeńskiej u pp. Kla

rysek w Starym Sącza, a ewentualnie, aby ją sub

wencją pieniężną zapomog!a.

Po zsłatwieniu tych wniosków miał Dr Szymon

Syrski wykład o sposobie nauczania historyi natu

ralnej w szkołach Indowych, z którego zgromadzenie

wiele ciekawych rzeczy się nauczyło, za który to

wykład podziękowało mn powstaniem z miejsc. W

celu przeprowadzenia nauki praktycznie, nżywał Dr

Syrski nczniów z tutejszej szkoły Indowej.

Po połndniu okazał i wytłómaczył X. Głod kie

wicz telurynm swego pomysłu, o którem napiszę

później.

Dr Teofil Ciesielski ze Lwowa miał bardzo

zajmujący wykład z demonstracjami z zakresu pszczol

nictwa, a w krótkości i z zakresu sadownictwa.

Wiedeń 19 lipca.

O Zwycięstwa i powodzenia mają zawsze wymo

wne znaczenie. Nagłe przejście Bałkann przez woj

ska rosyjskie dało tym do myślenia, co zbyt lekce

ważyli Rosyę. 0 wojnie Anstryi z Rosyą, marzą

dziś tylko jeszcze najzapaleńsi turkofile. Niewczesna

radość z powoda chwilowych niepowodzeń rosyjskich

w Azyi, chęć budowania ,,mostów złotych" do od

wrotu, mogłyby zaszkodzić Aastryi, i narazić ją na

dobrą pamięć Rosyi, gdyby w Petersburgu niewie*

dziano, że wiedeńskie sfery decydujące zwłaszcza

najwyższe, obce są tym wybuchom niedojrzałym,

Hr. Andrassy, przyznać trzeba, nio ma nic wspól

nego z temi ciągłemi krzykami prasy wiedeńskiej.

Wytknąwszy sobie cel swej polityki, polega hr. An

drassy na przyrzeczeniach Cara, tudzież na sile ar

mii austryackiej w razie niedotrzymania lub prze

kroczenia tych przyrzeczeń. A choćby hr. Andrassy

zresztą chciał wystąpić przeciw RoByi bez namacal

nego powodu, i to po za obrębem związku trójce

sarakiego, nie byłby w stanie tego uczynić, bo na

potkałby na opór w Berlinie, gdzie bądź co bądź

zawsze stoją bardziej po Btronie Rosyi, jak o tem

świadczy wygórowana ostrożność, jakiej przestrzegają

pisma inspirowane pruskie, ilekroć jest mowa o zjeź

dzie dwóch monarchów w Salzbnrgu. Zjazd ten ma

mieć cechę etykietalną, monarchom nie mają towa

rzyszyć ministrowie— tak chcą i tak głoszą z Ber

lina, aby nie drażnić głównej kwatery rosyjskiej.

Zgoła Rosya maszerując po za Bsłkan umiała so

bie zabezpiecz,yć tyły politycz.ne. W pomoc angiel

ską Tnrcya sama najmniej wierzy, a zajęcie Stam

buła przez flotę angielską byłoby najwięfezem upo

korzeniem Tnrcyi, albowiem dziś jnż rozlega się ha

sło, że flota angielska w takim razie służyłaby ua

obronę zagrożonych w Stambule chrześoian. Być może,

iż potrzeba ta prędko zajść może, gdyż Stambuł lada

dzień może być widownią przewrotu. Nagły upadek

ministra spraw zewnętrznych Savfeta baBzy i powo

łanie na jego miejsce niedołężnego i podobno przy

stępnego Aarifego beja, stanowią zwycięstwo polity

czne Rosyi, tak, iż giełda wiedeńska może nie bez

podstawy w różowem jest usposobieniu, oczekując

szybszego zawarcia pokoju, któreby tylko mogło na

stąpić w razie zupełnej uległości Tnrcyi wobec żą

dań rosyjskich. W takim stanie rzeczy należy być

ostrożnym i nie można zrażać sobie zwycięzcy; dla

tego też br. Andrassy w nocie inspirowanej półurzę*

dowej nie omieszka zaprzeczyć wszystkim baśniom

dni ubiegłych, dotyczącym stanowiaka Austryi wobec

Rosyi.

Nie wiemy, czy przybył do Wiednia jenerał Le

ź’aszew, ale świadczy to o braku wszelkiego sprytu

politycznego, aby łączyć przyjazd jego z układami

z Polakami, względem pojednania się z Rosyą. W o

góle dotąd układy te polsko-rosyjskie są dziełem wyo

braźni dziennikarskiej.

Dzisiejszy artykuł Pr sssy, oświadczający się prze

dw zatrzymaniu niezmiennego status quo w sprawie

ugodowej, odpowiada zupełnie zapatrywaniom rzą

dowym.

________

Londyn 17 lipca.

Ostatnie wypadki na Wschodzie nie zwiększyły u

rokn rządu angielskiego. Ministrom obecnym powio

dło się utrzymać Anglię po za obrębem dzisiejszej

wojny, lecz jakże będą mogli spełnić dane przyrze

czenia, że interesa angielskie nie będą naruszone.

Zdumiewające wiadomości z Bałkanu nie mogą u

śmierzyć obaw, że Anglia nie będzie mogła podnieść

stanowczego głosu w uregulowaniu warunków pokoju.

Ministeryum tutejsze różniło się zawsze w zdaniach i

to paraliżowało jego kroki. Dziś lękają Bię powsze

chnie, że gdyby Anglia chciała pośredniczyć, czy już

nie zapćźao będzie? Mając od ośmiu miesięcy dwie

polityki, jedną pokojową, drugą wojenną, ministery*

um Biedzi na dwćch krzesłach, a stronnicy nawet jego

są z niego niezadowoleni. W tej chwili dwaj prze

ciwnicy rządn pp. Gladstcne i Jenkins, uderzają nań

na nowem polu i przyznać trzeba, że publiczność nie

gniewa Bię o te zaczepki. P. Jenkins popycha gabi

net do sprawdzenia okrucieństw, popełnianych przez

Rosyan, podczas gdy p. Gladstone gani rząd, że nie

dość miał ufności w bezinteresowność Rosyi.

Jefct to fakt ciekawy, dowodzący, jak opinia pu

bliczna w Anglii waha się w różnych kierunkach w

oiernistej kwestyi wschodniej i jak jej trudno na sta

ły punkt natrafić. Chcianoby uczynić coś s!anówcze

go, lecz nie umiano się zdecydować naczas, a dziś

już za późno.

Sesya parlamentu zamkniętą zostanie w drogim

tygodniu miesiąca sierpnia. Rzadko sesya była tak

płonną jak ta, a rezultat jej nie przyczyni aię do u

czynienia gabinetu popularniejszym.

Wiedeń 19 lipca. Pol. Corr. zamieszcza dziś

następujący półurzędowy aitykuł:

dywidualnych uprzedzeń bez poinformowania się

u właściwego źródła najniebezpieczniejsze dla wol

ności Kościoła wydawać rozporządzenia.

Koniec 1871 r. miał przynieść katolikom tak

nazwaną ustawę o nadużyciu ambony, czyli doda

tek do § 130 prawa karnego. Osławioną tę usta

wę zwano także «lex Lutziana" a to od imienia

ministra Lutza, który to prawo przeprowadził

najprzód w sejmie bawarskim, zkąd je importo

wano do Prus i uchwałą parlamentu na całe roz

szerzono Niemcy. Oto tenor owej ustawy:

«Jedyny artykuł. Za § 130 prawa karnego dla

państwa niemieckiego dołącza się następujący

§ 3.30 a.:

....

Ksiądz lub inny sługa kościelny (Religionsdie

ner), który wypełniając obowiązki swego stanu

lub z ich powodu publicznie wobec ludu, albo

któryby w kościele lub w innem miejscu przezna

czonem do zgromadzeń religijnych, rozbierał spra

wy państwa w sposób zagrażający spokojowi pu

blicznemu , ma być karany więzieniem lub aresz

tem w fortecy aż do dwóch lat."

Nie ma w tej ustawie wzmianki o żandarmie

i poiicyancie mającym śledzić kapłana, by z jego

ust o sklepienie świątyni Pańskiej nie odbił się

przypadkowo głos prawdy, a jednak każdy z ka

tolików wiedział już w początkach, a wypadki

późniejsze udowodniły, że paragraf ten odjął wol

ność słowa kapłanom i wydał ich na łaskę żan

darmeryi i policyi.

Prawo nareszcie z 13 marca 1872 r. nakazu

jące, by dozór nad szkołami elementarnemi (lu

dowemi) odebrać duchowieństwu a oddać urzę

dnikom przez państwo mianowanym, ustawa z 4go

lipca 1872 r. o wypędzenie 00 . Jezuitów i po

krewnych z Jezuitami zakonów i kongregacyi były

tylko wstępem do ogłoszenia w roku przyszłym

nowych praw, na mocy których państwo już

otwartą i jawną z Kościołem rozpoczęło wojnę.

W roku 1873 znajdowałem się w seminaryum

gnieźuieńskiem wraz z 28 dyakonami. W końcu

stycznia tego roku wniesiono na sejmie w Berli

nie projekt do ustaw zwanych majowemi (w maju

bowiem zyskały sankcyę cesarską), a to w celu,

jak reprezentanci rządu utrzymywali, uregulowa

nia stosunku państwa do Kościoła. Dążność tego

projektu była zbyt widoczną: państwo przywła

szczało sobie prawa summi episcopi. Naczelny pre

zes każdej prowincyi miał być odtąd najwyższym

przełożonym i duchowieństwa i wiernych, a świe

żo ustanawiany «trybunał dla spraw duchownych1*

w Berlinie ostatnią instancyą rozstrzygającą kwe

stye sporne. Biskup naczelnemu prezesowi dono

sić ma o każdym duchownym, któremu udziela

posadę; w 30 dniach może naczelny prezes za

protestować, a wtenczas biskup obowiązany in

nego przedstawić kandydata. Opór ma być kara

ny grzywnami lub więzieniem do dwóch lat. Do

piastowania urzędu duchownego potrzebnem jest

koniecznie, złożenie popisu dojrzałości w jednem

z gimnazjów niemieckich i odbycie trzyletniego

kursu teologicznego w jednym z uniwersytetów

niemieckich; nadto złożenie umiejętnego

popisu rządowego a zwłaszcza z filozo

fii, historyi i literatury niemieckiej.1*

Seminarya duchowne, seminaria puerorum, kon

wikty zależą od władz rządowych, które nawet

decydują o statutach, porządku domowym, planie

nauk itp.

Nie mniej ciekawem jest prawo z 12-go maja

1873 o kościelnej władzy dyscyplinarnej

i ustanowieniu królewskiego trybuna

łu dla spraw kościelnych. Na mocy tej

ustawy władza duchowna nie może księży zasłu

gujących na karę skazać na dłuższy pobyt w do

mu demerytów, niż na trzy miesiące. Kontrola

nad domami demerytów przysługuje naczelnemu

prezesowi. Skazany na karę przez władzę ducho

wną ma prawo apelacyi do władzy cywilnej t. j .

do trybunału dla spraw kościelnych. Naczelny

prezes może nawet mimo woli skazanego

założyć apelacyę. Zwierzchność duchowna

winna się zastosować do wyroku wydanego przez

trybunał: gdyby się wzbraniała, może naczelny

prezes zmusić ją do tego karami pieniężnemi do

chodzącemi nawet do 1000 talarów. Dalsze para

grafy (od §§ 24 — 31) określają sposób postępo

wania rządu przeciw duchownym, sprzeciwiają

cym się prawom krajowym: na wniosek władz

rządowych mogą sądy złożyć ich z posad ducho

wnych. Kto mimo tej decyzyi wykonywa czynno

ści duchowne, ma być karany grzywnami od 100

do 1,000 talarów.

Następujące dwie ustawy z dnia 13 i 14 maja

o granicach prawa używania kościel

nych, kar i środków dyscyplinarnych"

i «o wystąpieniu z Kościoła" ukoronowa

ły ten fabrykat praw, zwanych prawami «majo

werai" *).

Naj8zkodliwszemi dla wiary katolickiej były

prawa z d. 11 maja (o kształceniu duchownych

i obsadzeniu posad duchownych) i ustawy z l2go

maja 1873. Miały one Kościołowi katolickiemu

podciąć tętua żywotne, zniszczyć ustrój hierar

chiczny, zdemoralizować duchowieństwo, by tem

łatwiej stało się powolnem narzędziem w ręku

protestanckiego rządu.

Zaraz po wniesieniu projektu do tych praw,

wysłali biskupi pruscy na dniu 30 stycznia 1873

memoryał do rządu i dwóch Izb pruskich z oświad

czeniem, że, w razie gdyby ten projekt stał się

prawem, nigdy i pod żadnym warunkiem nie za

*)Porównaj: D ie preussisch - deutsche Kirchenge

setzgebunq seit 1871. Mlinster. Aschendorfsche

Buchhandlung 1876.

n,,..

codziennie, wyjąwszy niedziele i dnie świąteczne.

zasu, o ile zapas starczy, w Krakowie po 10 c., z przesyłką pocztową 12 e.

Prenumerata wynosi:

w Państwi« A,,.ł«. V

na cały rok na kwartał nalmiesiąo

w ^nstwieAustmckiem...................................

24 zła.

6 zła.

2zła.60V

’ Francyi, Anglii, Belgii, Szwajcaryi i Turcyi 32 zła.

8 zła.

3 zła.

si- tylko °ó Igo do ostatniego dnia wmiesiącu. - L iaty zpieniędzmi i prze

r? a n? w k r X , ^ ; J llermyl?ratę 1 °głoszenia (inseraty) uprasza sie nadsyłać franco do Administracyi

l/isty reklamacyjne niezapieczętowane nie p odl eg aj a opłacie pocztowej.

Listów mejrankowanych nie przyjmuje sie. - B e U o p l s m a nadsyłane Redakcyi niezwracąj%się,

lecz bywają niszczone.

Prenumeratę przyjmują:

r r K r a k o w i e i Adminlstracya ,,CZASU** tudzież urzędy pocztowe. Miejscową prenumeratę księ

garnia S. A . Krzyżanowskiego, handel W. Kotajnego. OgloKienla (inseraty) przyjmują się za opłat%

ed miejsoa wiersza drukiem drobnym (petitowym), za pierwszy raz 10, za każdy następny raz po 5 c.

Wadeełane (na 3 stronnicy dziennika) od miejsca wiersza drukiem drobnym po 30 c. za każay raz.

Dołączenia do ,,Csaau" (prospekta, cyrkularne, ogłoszenia itp.) przyjmują się za cenę 1 z)r. od

100 egzempl. dla zamiejscowych, a 50 c. od 100 egz. dla miejscowych prenumeratorów. Przypadając%

należytość uprasza sie naprzód nadesłać przekazem pocztowym. Ofjłoazenia i prenumeratę

przyjmują: w l ’ a r y * u wyłącznie p. Adam, Carrefour de la Croix Rouge 2, (prenumeratę p. W . Raczko

wski, Faubourg Poissonićre 33); w Wiedniu pp. Haasenstein ft Vogler (także w Hamburgu, Frankfur

cie il M., Berlinie, Lipsku, Bazylei i Wrocławiu) A. Oppelik, Stubenbastei Nr. 2 (także w Pradze), R.

Moaec (tak ie w Berlinie, Hamburgu, Monachium i Norymberdze), G. L . Daube St Comp. (takżo w Frank*

furcie n. M.) Rotter k Comp.

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu