Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 619 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

N" 93.

Kraków 23 Lipca — Sobota

Kok 1864.

WychoćM oodsienn!e rano o godzinie 7*0.

prenumerata wynosi:

roeanie

MIESCOWAwKrakowie. ... dr.20... .

PC TĄ w państwie Austryackiem n 24 . . .

Prus....tal. 16sgr. 20.

Raesay niemieckiej . B 21

10.

,PranoyiiAnglii.frank.108... .

b WiochiSiwajcaryi n 116.. .

» Belgii .....

80....

kwartalnie

mieaięosnie

»«n6««*»...*2o.25

tal.4sgr. 5 .

tal. 1 igr. 15

10.

*n*B25

frank.27... ..frank.10

2»,....

b20....

CZAS

Numer pojedyncay koeatuje 10 centów.

Prenumeratę przyjmująj

Blóro Administracyi Czasu« w Rynku pöd L. 39 w domu p. Kirohmayera na dole,

tudm ei wsaystkie Urzędy pocatowe auatryackie.

ogłoszenia (inseraty) wsielkiego rodzaju przyjmy, się u oplata: od wierna drobnego

jednorazowe umieszczenie 8 centów, za następne po 6 centów, oraz za opłatę należy

tośoi stęp!owej po 30 oentów od kaidorasowego ogłoszenia

Prenumerat* i ogłosaenia przyjmują: w Wiedniu: p. A . Oppelik, Wollżeile 22.

Na cal§ Francy§: w Paryżu, p. M . Weintemberger Fa ubo urg St. Denis 12^

l i s t t a pieniędzmi przesyłane byó winny franco fco Administracyi ,,Czasu", l i s t t reklama

cyjne nieaapieozętowane nie nlegaję frankowaniu. LISTY niefrankowane nie przyjm ują sic

R ^k o p i s m a nadsyłane Redskcyi nie zwraoaję się i niszczone będę.

OGŁOSZENIE PRZEDPŁATY.

w Krakowie za miesiąc sierpień 2 zł.

od lgo sierpnia do koń

ca kwartału

3zł.40c.

* * § Ż przesyłką pocztową w Państwie austrya

ckiem za miesiąc sierpień . . 2 zł. 25 c,

Od lgo sierpnia do końca kwarta

łu, tj.do 30go września

4 zł.

Kraków 22 lipca.

,,W najwyuzdańszej tylko wyobraźni wy

lądz si§ mogła myśl podbicia ludności ośmiu

milionów, zdecydowanej raczej umierać wol

ną, aniżeli żyć w niewoli, a przewidującej

po dzikim duchu wyt§pienia, z jakim wróg

jej walczy, co ją czeka gdyby pokonaną

została. Tak objawiwszy nasze uczucia, za

sady i zamiary, powierzamy spraw§ naszą

sądowi świata, mądrej rozwadze samych

naszych przeciwników i uroczystemu wyro

kowi Najwyższego.*

Temi słowy kończy si§ manifest Senatu

i Izby reprezentantów skonfederowanych

Stanów Ameryki, uchwalony jednogłośnie

lOgo czerwca r. b. po długich rozprawach

przy drzwiach zamkni§tych. W poważnych

i energicznych wyrazach stawia on jako cel

wojny: utrzymanie niepodległości zawaro

wanej dla każdego z krajów składających

Uni§, tudzież wolności każdą z osobna kon

stytucyą zar§czonej; nie uchyla si§ od przy

stąpienia do zgody na tych podstawach, ale

w przeciwnym razie wzy wa rząd swój cen

tralny w Richmond do dalszego prowadzenia

wojny. Akt ten różnie jest sądzony. Jedni

upatrują w nim o słabienie, drudzy zapal

czywość; pierwszym zdaje on si§ być po

jednawczy, ostaF****’ bojowniczy; ci słyszą

w nim surm§ wójt...».

tamci widzą różczk§

oliwną. Zawisło to od tego, jak zawsze

w sprawie amerykańskiej, czy kto stronni

kiem Północy czy Południa.

Aby zbadać rzeczywistą dążność tego

manifestu, nie można si§ opierać na wy

padkach wojennych. Któż bowiem dociecze

prawdy w tej mierze? Kiedyśmy właśnie

nie dawno ze wzgl§du na spraw§ peruwiań

ską czy meksykańską pisali na wiar§ je

dnych dzienników, że Lee p obił Granta

pod Petersburgiem, inne w tej samej chwili

donosiły, że przeciwnie Grant poraził s w o

jego przeciwnika i do cofnięcia" si§ zmusił.

Dzisiaj naprzykład, jedne pisma g ło s zą , że

półkownik Ewell w trzydzieści tysi§cy za

graża Washingtonowi, a drugie jednocześnie

utrzymnją, że Richmond wcale nie jest bezpie

cznym od zamachu wojsk Unii. Namiętność

w tej sprawie stronnictw nietylko amery

kańskich, ale nawet europejskich, jak i brak

bezstronnych sprawozdań ,.o jeko wych, nie

dozwalają ocenić rzeczywistego położenia

rzeczy.

Nam si§ jednak zdaje, że osłabienie mu

si być obustronnem. Manifest powołany

przez nas wyżej pomimo swej energii nie

jest wyzywający. Jest w nim raczej zach§

cenie mieszkańców do wytrwałości, upo

ważnienie rządu do prowadzenia dalszej

wojny, aniżeli zapal i żądza walki. Wojna

która si§ toczy , niepotrzebuje manifestu,

dość bić si§ i nienstawać. Głos Izby repre

zentantów pośród boju, i to jeszcze po dłu

gich rozprawach, chociaż jednomyślnie ma

nifestowany, jest zawsze propozycyą jeżeli

nie całkiem do zgody, to przynajmniej do

układów.

Może nie być w nim ust§pstwa,

ale z pewnością niemasz i uporu. Inicyaty*

w§ wzi§ło Południe, ale i w Stanach pół

nocnych znajdą si§ symptomata znużenia.

Na kongresie w Washingtonie coraz więcej

głosów odzywa się przeciw dalszemu prze

dłużeniu kl§sk trzechletnich. Opozycya prze

ciw polityce prezydenta Lincolna wzmaga

si§ co dzień. Kiedy przed kilku jeszcze ty

godniami skazano na wygnanie deputowa

nych co śmieli wyrzec słowa pokoju i po

jednania ; dziś niesłychane dzieją się w kon

gresie sceny, słychać obelgi tak gwałtowne,

miotane na sprawców nieszczęść i utraty

wolności, że dzienniki nieraz powtarzać ich

nie rade. I nie ma s!§ zaprawdę czemu dzi

wić, jeżeli koniec wojny obu stronom był

by pożądany. Niedopatrzy jednak dotąd ni

gdzie skazówki zapowiadającej zbliżenie się,

skoro jej nawet niema w pomienionym ma

nifeście. Ani jedna ani druga strona pier

wszego kroku uczynić niechce. Zmęczone

obie — żadna nie pokonana.

Nasuwa się pytanie: czyby nie była to

właśnie chwila dla europejskiego pośredni

ctwa, dogodna sposobność do kroków roz

jemczych ze strony Francyi lub Anglii?

Tego zdania jest towarzystwo angielskie za

wiązane w celu usiłowań zakończenia woj

ny w Ameryce. Wysłało ono deputacyę do

lorda Palmerstona w d. 16 b. m . z oświad

czeniem: że skoro powrót do dawnej Unii

etał si§ niepodobnym, należałoby powstrzy

mać dłuższy rozlew krwi; że po trzech la

tach tak zaciętej wojny propozycya pośre

dnictwa bona fide postawiona, znalazłaby

przyj§cie nietylko u Btronnictwa pokojowego

ale i u większej części ludności amerykań

skiej; że wreszcie Auglia odniosłaby ztąd

wielkie korzyści, a z pewnością spodziewać

si§ można, iż rządy francuski, belgijski i

hiszpański przystąpiłyby do tego dzieła.

Lord Palmerston odpowiedział, że pomimo

dwóch niezaprzeczonych faktów, iż wojna

niszczy Amerykę i dla innych narodów jest

bez korzyści, pozostaje wątpliwość, czy rząd

angielski może się spodziewać, aby rząd

Unii usłuchał projektów pośrednictwa? Mi

nister odwołał się do starej piosnki *że kto

się mi§sza w obce sprawy, wychodzi ze

stłuczonym nosem".

Nie lęka on się o swój

nos, ale mniema, że przedwczesne usiłowa

nia rozjątrzą Północ tak, iż choćby nawet

umilkły namiętności, trudno byłoby potem

dopiąć celu, jakiego sobie świat życzy. Nie

widzi on, aby nadeszła już chwila użyte

cznej m edyacyi, gdyż obie strony liczą je

szcze na zwycięztwo a nie lubią interwen

cyi. Gdyby później rząd wnosił, że propo

zycye jego przychylnie będą przyjęte, po

czytałby się za szczęśliwego, mogąc przyło

żyć się do ukończenia tej opłakanej wojny.

Nie przesądzamy, kto ma słuszność: de

putacya czy minister. Obawiamy się wsze

lako, aby nasze popularne przysłowie nie

miało jeszcze lepszego do polityki powyż

szej zastósowania aniżeli śpiewka lorda Pal

merstona: *Nie wtykaj nosa, gdzie nie dasz

grosza*.

Zapewne nie chce Anglia wydać

jednego szyl!inga na medyacyę amerykań

ską, jak go nie wydała na wojnę włoską,

chociaż brak bawełny czuje.

Ale jak się

zdaje, przyzwyczaiła się już do tego braku.

A tymczasem Ameryka, ów groźny zawsze

współzawodnik na morzu, w handlu i prze

myśle, coraz bardziej się wyniszcza. Korzyść

więc widoczna. Medyacyę zapewne Anglia

ofiarować będzie, przekonawszy się, że na

długie lata na Amerykę oglądać się nie ma

powodu.

Co się tyczy Francyi, nie wcho

dzimy w to, jak dalece ukończenie wojny

amerykańskiej odpowiadaćby mogło wido

kom jej w Meksyku; ale zdaje się pewnem,

że już nieraz gabinet francuski proponował

angielskiemu wspólne p;średnictwo.

Bjz

wątpienia Francya żądałaby uznania nie

podległości Stanów Południowych, Czy z te

go lub innego powodu, ale rząd angielski

podobną jak deputacyi dawał dotąd iFran

cyi odpowiedź. Francya zaś bez Anglii, o

ile wnosić można, sprawy tej nie podejmie.

Niechaj się więc dalej krew leje bez ża

dnego pożytku, niech się kraj niszczy iginą

ludzie, mniejsza o ludzkość, może ona cze

kać, skoro chwila medyacyi jeszcze nie na

deszła.

Wszak żyjemy pod panowaniem

zasady, a według nas przesądu, że mo

ralność nie ma nic z polityką do czynienia.

Winniśmy czytelnikom donieść, że słowo

przypisywane księciu Gorczakowowi, o któ

rem pisaliśmy niedawno (N. 88), otrzymało

nową wersy§. Nie miało ono być powie

dziane w Kissingen, ale napisane ztamtąd

w liście tego ministra do księżnej Trubeckoj,

i to w następujący sposób: *Skończyliśmy

,,już wszystkie kwestye, pozostaje tylko do

,,rozwiązalna kwestya napoleońska."

Pod piórem dyplomaty, i to w liście do

damy wielkiego świata, słowa te mogły

być tylko ironicznym żartem. Kazałyby się

złośliwie domyślać, że nic skońezonem nie

było.

Wszelako Globe angielski mówi, że *wy

rażenie owo: nie ma już innej kwestyiprócz

napoleońskiej, jest prawd*iwszem, aniżeli

się to zdaje naszej (angielskiej’) półurzędo*

wej prasie, albowiem potwierdza je Gazeta

Moskiewska."

Pozostaje wi§c pytanie: co jest prawdą

i ile takowej?....

ścią w sali biblioteczuej, nie uporządkowane na

leżycie, tak że nie można było mieć systematycz

nego onych przegląda. Obecnie czytelnia została

przeniesioną na piętro do sali portretów, a dawną

czytelnią przeistoczono na muzeum, przyozdobi

wszy ją odpowiednio. Malowidło sklepienia przed

stawia herby wszystkich województw i ziem pol

skich, tudzież herby kapitał i czterech akademij.

Salę przyozdabiają starożytne i nowsze posągi i

rzeźby rozmaitej wielkości a ściany jej rozpięte

zbroje. W szesnastu szklannych skrzyniach, usta

wionych dwoma rzędami, umieszczone są zbiory

zabytkowe Zakłada, systematycznie ile się dało

uporządkowane, począwszy od wykopalin i ionych

zabytków słowiańskich z czasów przedchrześciań*

skich aż do najnowszych pamiątek historycznych.

W osobnych skrzyniach umieszczono pamiątki i

osobliwości zagraniczne, niemające związku z dzie

jami polskiemi. Wierzchem skrzyń ustawiane w ma

lowniczym porządku pomniejsze rzeźby, zabytki

starożytne i tym podobne osobliwości. W dolnych

zaś szufladach pomieszczono albumy i ryciny. P.

Godebski z wielką pracą wykończył spisy katalo

gowe ryciu Z akładu, przedmiotami i autorami.

W sali muzealnej będzie także umieszczony zbiór

numizmatów.

Prof. Małecki powrócił właśnie z W iednia, do

kąd był wezwany jako członek Rady edukacyjnej.

W czasie obecności tam jego przedmiotem obrad

były stowarzyszenia młodzieży akademickiej, znane

na uniwersytetach niemieckich pod nazwą Bur

szenszaftów. Obecnie prof. Małecki wziąwszy sze

ściomie8ięczny urlop wyjeżdża w podróż do Włoch, i

nie wróci aż dopiero z rozpoczęciem drugiego kursu

w kwietniu przyszłego roku. Byłoby to niesłusznym

dla słuchaczów uniwersytetu uszczerbkiem, gdyby

ta jedna katedra, z której w języku polskim słu

chają wykładów dotyczących literatury i filologii

polskiej, miała być zamkniętą przez cały knrs

z powoda wyjazdu p. Małeckiego. Niewiadomo

jed nak w obecnym składzie ciała nauczycielskiego,

ktoby go mógł zastąpić.

Ciągle jeszcze dowiadujemy się z rozmaitych

stron o wylewach i nieustannych deszczach szko

dliwych urodzajom. Pontony zerwanego na Dnie

strze w Zaleszczykach mosta łyżwowego przytrzy

mano aż za Jampolem. Władze rosyjskie nie chciały

ich jednak wydać, tak iż mnsiano wysłać nmyśl

uego urzędnika dla reklamowania icb na miejscu.

kich członków do Izby wyższej Rady państwa.

Jak słychać, szczególniej ma być uwzględniona

hierarchia rumuńska, i saski hrabia wejdzie także

do Izby wyższej.

IÜBESPOIDEBCTA CZASU.

l,w ó w 20 lipca.

(z.) Zbliża się Tarnopolski jarmark śej Anny,

na który wielu kupców tntejszych, podobnie jak

na święty Jan do Ułaszkowiec, udawać się zwy

kło. W roku bieżącym jarmark Ułaszkowiecki po

szedł tak niepomyślnie, że odstraszeni tym przy

kładem kupcy tutejsi po większej części zaniechali

udania się na jarmark Tarnopolski. W Ułaszkow

cach sprzedano w ogóle zaledwo dziesiątą część

bławatnych i płóciennych towarów tamże przywie

zionych. Obliczywszy przy tak małym odbycie

koszta przewozu towarn, pomieszczenia się na czas

jarmarku i inne konieczne rozchody i niedogodno

ści, okaże się w końca strata. Upadek jarmarków

Ułaszkowieckiego i Tarnopolskiego ostatniemi laty

dał się też dotkliwie uczuć pewnej części kupie

ctwa tntejszego.

Z rozpoczęciem feryj szkolnych zamknięto czy

telnię Zakłada narodowego imieniem Osolińskicb.

Obecnie ma być przedsięwzięty przegląd i spraw

dzenie inwentarskie biblioteki. Skończono właśnie

urządzenie mnzenm Zakładu w sali dawnej czy

telni, czem zajmował się głównie kustosz p. Ksa

wery Godebski. Niedawno zbiory Zakładu po

mieszczone były częścią w biórze dyrektora czę—

W ledeA 22 lipca.

—

r. Z szczególniejszą uwagą czytano tu spis,

zawarty w urzędowej części Wiedeńskiej gazety,

licznych wyższych orderów rozdanych przewódcom

centralistycznego stronnictwa w siedmiogrodzkim

sejmie. Wielu upatruje w tem więcej aniżeli prosty

przypadek, że właśnie teraz, bezpośrednio przed

rozpoczęciem obrad w sejmie nad ustawą krajową

rzeczone stronnictwo spotkał taki znak cesarskiej

łaski. Jak wiadomo, wręcz przeciwnie pojmują

w sejmie siedmiogrodzkim Rnmnni i Sasi zasa

dnicze kwestye konstytucyjne. Pierwsi skłaniają

się poniekąd do zapatrywania się federalistów;

chcieliby zatrzymać instytucyą regalistów i po

większej części urządzenia dawniejsze, ale z k ra

jowej autonomii chcieliby zrobić krajową ceutra

lizacyę, rozciągając swą liczebną przewagę nad

innemi żywiołami narodowemi w kraju; przeciwnie

Sasi stają na stanowisku powszechnej konstytncyi

i są przeciwnikami instytncyj dożywotnich regali

stów, jako sprzeciwiającej się żądaniom nowocze

snym. Rumuni w połączenia ze stronnictwem wę

gierskiem tak zwanych starych konserwatystów

szakali w najnowszych czasach zwolenników dla

swojego projektu, szerząc w Siedmiogrodzie zdanie,

że rząd pochwala ich polityczny kierunek; a po

węgierskich i rumuńskich dziennikach krążyły całe

spisy nazwisk przyszłych regalistów. Wszystko to

nie pozostało bez wpływu na pewne rumuńskie

koła, a byłoby wpłynęło prawdopodobnie nawet

na tok zacząć się mających rozpraw nad ustawą

krajową, gdyby właśnie teraz rozdane pomiędzy

przywódców stronnictwa rządowego ordery nie

wskazywały jasno zapatrywania się i zamiarów

rządu.

Do rzeczonej wiadomości o nastąpić mającem

mianowaniu regalistów dała zapewne powód na

rada, w siedmiogrodzkiej nadwornej kancelaryi i

w ministeryum odbywana, względem siedmiogrodz

* nadRenu 19lipca.

E. Kiedy porównywam dawniejsze owo ożywienie,

ruch i wrzawę - które się dwa lata temu w Frank

furcie i w tutejszej okolicy, podczas uroczystości

strzelnictwa narodowego, i blisko rok temu pod

czas zjazdu książąt niemieckich z taką wystawą

objawiały — z tym spokojem, martwością i ciszą,

jakie dziś uderzają, nie mogę wyjść z zadziwie

nia i pytam, jakie to wypadki czy klęski, czy

też spełnienie wszystkich ówczesnych życzeń, taką

odmianę sprowadziło. Czy reforma Związku nie

mieckiego już dokonana, źe o niej w Niemczech

teraz nie słychać; czy jedność niemiecka utwo

rzona, że dziś o niej mowy nie ma; czy panowa

nie systematu konstytucyjnego wszędzie ugrunto

wane, że o naruszenia go nigdzie żadnej wzmianki?

Co się stało z National - Vereinem? Gdzie owe

wieńce, girlandy, chorągwie, zdobiące obchody i

zebrania narodowe? Nigdzie uroczystości, nigdzie

zgromadzeń Indowych i mówców rozgrzewających

umysły. Widzę wprawdzie jedno z życzeń naro

dowych spełnione: Holsztyn i Sżlozwik zpod pa

nowania duńskiego wyzwolone i bliskie połącze

nia z wielką ojczyzną niemiecką. Lecz czyż to za

spokojenie jednego z uczuć powszechnych już sta

nowi zupełne uszczęśliwienie Niemiec. Rzuciwszy

okiem na tegoroczną Germanią, wołam: nO quam

mutata ab Ula/" W roku zeszłym: wszystkie oczy

i nadzieje zwracały się ku odmładzającej się i

konstytucyjnej Austryi; Prusy bismarkowskie

wtedy wszelką przewagę straciły-dziś one przewo

dzą. P . Bismark był najniepopularniejszym ze sy

nów Niemiec, dziś stał się najpotężniejszym. Dłu

goletnia wzajemna skłonność i przyjazń łączyła

naród nitmiecki z angielskim; dziś Aüglia w obrzy

dzeniu u Niemiec, Niemcy u Anglii. F rancya obu

dzała za Renem podejrzliwość, nienawiść i może

postrach; dziś złagodniała ostrość tych uczuć i

złagodniały obawy.

Taki obraz przedstawia się dziś oku bacznego

dostrzegacza, ale zarazem obudzą się w nim wąt

pliwość, czy zmiana tak gwałtowna trwałą być

może. Z npojenia naród niemiecki radośnego,

w jakie go wprawia pognębienie Danii, wkrótce

wytrzeźwieje i zacznie obliczać obok korzyści u

zyskanych straty, na jakie się naraża. Po przy

łączenia Księstw do Niemiec i przywróceniu po

koju, ostygną wzajemne gniewy między Anglią i

Niemcami, i wróci dawna życzliwość, a za naj

mniejszem poroszeniem Francyi, okaznjącem, że

jeszcze nie całkiem paraliżem dotknięta, obndzą

się na nowo podejrzenia, niechęć i obawa. Nadto

na widok związku trzech wielkich mocarstw Austryi,

Prus i Rosyi, dokonanego na naleganie Rosyi za

pośrednictwem Prus, przeszyje dreszcz rządy Rze

szy, które swoją niezależność cenią. Jnż w tej

chwili poddanie się Danii pod prawa zwyciężców,

i tą uległością wyżebranie przez nią pokoju jest

niewątpliweai. W Wiedniu zostanie pokój za

warty i traktat podpisany, lecz tylko przez dwa

państwa niemieckie wojujące i zwycięzkie. P ań

stwa średnie i małe, to jest Związek niemiecki,

przypuszczony do udziału w koDferencyach lon

dyńskich czczych, jałowych, z których nie wyszła

ani wojną ani pokój, usunięty został od umów wie

deńskich, mających oznaczyć korzyści, jakie wojna

przyniosła i przywrócą pokój. Lecz jeżeli Austrya

i Prusy wyklaczają resztę Niemiec od stawiania

warunków i przepisywania praw zwyciężonym po

wołują za to sejm związkowy do wyrzeczenia, do

kogo zdobycz prawnie ma należeć. Ten przywilej

przyznany Bundestagowi rozsądzania praw dzie

dzictwa nie był mu zapewniony aktem federal

nym kongresu wiedeńskiego. I dziwić się należy,

że na konferencyach londyńskich pełnomocnicy

angielscy i duńscy nie wystąpili z tym zarzutem

przeciw domaganiom się p. Bensta, nienznają

cego prawomocności traktatu londyńskiego, i ogła

szającego jedynie sejm frankfurcki prawnym sę

dzią dziedzictwa w Księstwach.

Jeżeli Austrya i Prusy przyznają Bundestagowi

prawo ^wyrokowania w sprawach tego rodzaju,

zachodzi pytanie: czyliby się same mu poddały,

i czyby przeto w razie dziś niepodobnym do

Oityfć literacko-artystyczna.

JOACHIMA LELEWELA

HISTORYI POL§KA

do końca panowania Stefana Batorego

dzieło pośmiertne p r zypisk am i pomnożone i wydane

przez E. RYKACZEWSKIEGO.

Poznań — nakładem księgami Jana Konstantego

Żupańskiego 1863 r.

(Ci%g dalszy).

W ogólności mało się zatrudnia Lelewel poje

dynczemi wypadkami, za to zaś z pewną swobo

dą i zamiłowaniem zajmuje się obrazami ogólnemi

o stanie kraju w różnych chwilach. Pomija milczę

niem o bitwie pod Cieniawą (Steinau) najważniejszej

za Mieczysława L, tak, iż o niej wydawca tylko

w przypieku natrąca, a natomiast opowiada bliżej

o tworzeniu się podówczas państwa polskiego w

stosunkach jego politycznych z sąsiadami, jak

z cesarzami i Rusią, i w stosunkach religii, dzia

łających ca Polskę od Zachodu przez katolicyzm

z Niemiec, a z Południa od Greków (str. IO).

-—

Sta

tut Wiślicki zamyka czwartą część opowiadania

Lelewela o panowaniu Kazimierza Wielkiego. Tak

samo obszerniej nad inne wypadki mówi o stata

cie Łaskiego (str. 397) i o innych uchwałach sej

mowych prawodawczych za panowania Zygmunta

Starego (str. 422). Piękne obrazy i ustępy czyta

my na str. 374 — o duchowieństwie str. 377 -

o stanie kmiecym uciśnionym str. 382 i 399 - o

Mazowszu jego prawach i stanowisku str. 440

o stosunkach z Rzymem i o pieniądzach, str. 458 -

0 stosunkach Litwy i statucie litewskim od str. 463

cały§.47iczęść§.48

obszernie także o woj

nie kokoszej, str. 482.

—

Ktoby chciał wszystkie

podobne ustępy wyliczyć, musiałby większą część

dzieła przytoczyć. W nich zaś dopiero widzimy

Lelewela prawdziwie myślącego historyka i ze

swym przedmiotem gruntownie obeznanego. W mia

rę natury rzeczy i materyałów im więcej się

od pierwiastkowych dziejów oddala, tem obszer

niejszym staje się w swem opowiadaniu, a nawet

więcej obrazowym. Takim być poczyna od Wła

dysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego, a bar

dziej jeszcze za Zygmunta I., Zy gmunta Augusta

1 Stefana Batorego . . . Tu nas dopiero żal przy

chodzi ogarniać, że autor dalej swego opowiada

nia nie poprowadził.

Chcielibyśmy się podzielić z czytelnikiem, któ

remu dzieło rzeczone nie dostanie się pod rękę, i

przedstawić mu choćby kilka takowych obrazów,

gdyby to nie przechodziło zakresu przedsięwzięcia

naszego. Dla tego, ograniczając się, końcowo tylko

przytoczyć pragniemy, jak się autor w całem dzie

le zapatruje na ducha narodowego życia. Widzie

liśmy powyżej, na jakie epoki podzielił dzieje na

sze. Według niego Polska podbijającą jest w samo

władztwie, a kwitnącą w gminowładztwie szla

checkiem. Gdzież więc autor znalazł prawdziwą

siłę narodu i jak ą najstosowniejszą formę rządn

dla niego ? — Na to niechaj sam odpowiada, ku

czemu własne jego przytoczymy słowa, aby się

z uich pokazało, jakiemi zasadami przodkowie na

si się rządzili. A najprzód o samowładztwie pod

r. 1139 mówi on: (str. 87) *Dotąd Polska zawsze

w innem była położeniu od wszystkich mocarstw

Europy. Pod jedną samowładną połączona głową

nie miała okropnych znamion ciężkiego despo

tyzmu, jakie nosiły spodlałe ostatki dawnego pań

stwa rzymskiego, przez długie wieki jeszcze w tem

położeniu pozostać m ające; śladu zaś najmniej

szego nie było wolności, jakiej już wiele miast,

mianowicie włoskich, na szczęście rodzaju ludzkie

go używało; — ale w żaden też sposób nie nlegała

bezrządowi feudalnemu, a nadużycia arystokra

tyckie były przypadkowe."

W podziale kraju po

między synów Krzywoustego powstaje Możno

władztwo. Gdy Mieczysław Stary poddanych swych

uciskał, ,,możniejsi uprzedzając spodziewane kro

ki swego pana, lubo wiedzieli, że trzoda pasterza

nie obiera, jed nak zebrali się potajemnie na ob

myślenie sposobów pozbycia się monarchy. Źycze

niem do tego usposobieni, trwożyli jeszcze sobą,

bo wiedzieli, że, jeżeli okropna jest znosić ucisk,

okropniejsza jeszcze na władzę panującego nasta

wać. Przerażeni byli swym krokiem, ale się go

dopuścili (str. I li) .

—

Odtąd nie lękają się ksią

żęta do pomocy możniejszych w swych potrze

bach używać; odtąd możni upoważnieni są do o

bierania panów, zadawnione jednak dziedzictwo

szanują." — Nieprzestając Kazimierz II. zwany Spra

wiedliwym na oborze możnych, rozpoczął panowa

nie swoje od nstalenia wdarcia się swego i na

dania mu prawności, i chciał, ów, jak go nazywa

no, stauu rycerskiego książę, ustanowienia swoje

upoważnić zjazdem i władzą duchowną podówczas

najpoważniejszą. Postanowienia więc zjazdu Ł ę

czyckiego (l 180) i po uprawnienie dziedzictwa

Kazimierza posłano do Papieża Aleksandra III.,

co też tenże jak najchętniej zatwierdził. nA tak

możni znaleźli najpoważniejsze uprawnienie swego

kroku, dotąd jeszcze niepewnego, i tym sposo

bem ujrzeli się umocowani do zjazdów dowolnych,

do obierania książąt panujących i do ich wypę

dzania. Możnowładztwo znpełnie już ustalone nie

mając oznaczonych granic, w rozerwaniu na wie

le głów krajn, niespokojuością swoją staje się

ciężką dla Polski klęską, czego już sam Kazi

mierz doznawał (str. llö)."

Powstaje więc Możno

władezy nieład; a gdy Kazimierz, tknięty miłością

braterską i politowaniem nad losem brata, nmy

ślił brata Mieczysława popierać, senat czy rada

przyboczna mocno się na to oburzyła. W ykrzyki

wali, że kruk krnkowi oka nie wykolę, że lepiej

będzie ten chwast tym samym rydlem, którym go

uprawiali, z korzeniem wyrwać, bo na nic się nie

przyda wycinać oset, jeżeli uietknięty korzeń w

ziemi pozostanie — czyli innetni słowy, chcieli

możni panowie pozbyć się starszej i młodszej

linii Piastów , a może i całkiem królów; i Kazi

mierz musiał zaniechać swego przedsięwzięcia

(str. 116 - Kadłubek XI 782.J

(Dokończenie nastqpi.)

» »I»,«»+ « ««o »»--—

Szable Damasceńskie.

Między ostatniemi wiadomościami Bibliot.W a rsz.

czytamy co następuje:

,,Wiadomo jak u nas dawniej wysoko ceniono

damasceńskie szable, które oprawiano w drogie

pochwy, co razem nosiło nazwę karabel doboro

wych, wybornych.

Z broni siecznej najwięcej, i nie bez słuszności,

cenione były dawniej szable damasceńskie (dama

scenki), dia tego też powtarzamy ciekawsze szcze-

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction