Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 656 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

N" 77

OnaIOhal.

Kraków, Sobota 12 Lutego ISI6.

Rocznik LXDL

Wydanie wieczorne,

Katolicyzm a Polska

W ostatnim Nrze Przeglądu powszechnego

zamieszeni X. J. Pawdski T. J. na wstępie uwa

g!, fetóre pcwstarzamy w ę ’e-snycli iislępzch :

Zrękosiny narodu polskiego z kościołem ka

tolickim, jeden z nejf.iękriiejszych związków

w bistoryi świata — cóż przynoszą Polsce w tej

eh wili ? Wiemy, że w przestłcści p rsyniosły wie

le, że przyniosły wssystko, co tyło siłą i chwa

łą Po’ski. Razem z chr;tem Chrystusowym za

czyoa tię tiatorya Polaki, z Rzymu ród b"erze

polska korona. Cułe posłannictwo dziejowe Pol

aki, być przedmurzem chrzcficiaństwa i nieść

wiarę i oświatę na wschód, było stygmatem po

łożonym ua dnezy polskiej pizcz katolicyzm.

Cala eiła społeczna i polityczna Polski płj nęla

tylko z katolickiej wiary... Kfitdieyzm w prre

8 /łoś i przyniósł Polsie wiele — cóż przynoe»

w tej. tak doniosłej, c-.hwili obecnej?

Przynosi najpierw, w tych chwilach ciężkich

nad wyras, chwilach całkowitej niemal pcż)g’

zieui polskich, nkraepienie Eerca. siłę religijną i

nuoialuą. To wiele. Rods!ny, która straciły sy

nów i ojców, uchodźcy, którzy opuścili ostatnią

piędź własnego zagonu, ludzie, którzy w wirze

ognia i bitwy stracili cały dobytek, ma;ą Jednak

w sercu skarb, który im p swo!i przetrwać

wszystko, mają wiarę w Bo^a i jego opatrzność.

Wiedzą oni, te teu Bóg wszystkie ich łzy i cier

pienia liczy i wszystkie nagrodzi, że ou w szy st

kie te nieszczęścia kii dobremu końcowi i ku

utwierdzeniu królestwa sv.ego w świecie prowa

dzi. Gdyby tej wiary w sercu nie b)!o, cóżby

tym miiiouora w tej chwili na ziemi zo stali?

Jak gdyby dla spotęgowania tej siły moralnej

i religijnej katolicyzm u, zrządza Opatrzność, że

Namiestnikiem Chrystusowym w lej chwili jest

człowiek, który w otwartym liście przyznaje się

do tego, iż miłość k u Polsce szczególniejptą już

od lat. dawnych w sercu żywi. Z tej miłośni j ły

nie, iż skutecznie bierze w rę.ce sprawę stolicy

pozuemkiej, że ustawicznie do aprawy polskiej

wsaea, że p rred światem csłyin stwierdź* słuszne

p;awa i ntdiieje Polski i ich sprłńenia z serca

życzy. Z tej t.eż miłości jłynie, że ze szczupłej

swej ska,bony daninę Polsce pasyłi: i światu ca

łemu katolickiemu daninę i modły za Potakę po

l:ca . N e umielibyśmy przy toczy« drugiego fak

tu , w który mby tkliwa miłość kcś;:io/a katolic

kiego dla jakiegoś narodu, zaznaczyła się w ró

wny sposób, jak d ’a Polski. Gdy Polece groziły

rozbiory, Kościół poleca m cdły za Polskę soia!u

c-łem u. W 1863 roku odbywają »ię frabliCAiao

modły za Polskę w Rzymie. Dziś, na pierwszy

świt uadzie», Łaże zoowu Pep eż światu modlić

się za Polskę.

Przy nrjwjższym wodzu staje godnie ducho

wieństwo pc-lskic. Po kośdcła- h muoią się mo

dły, rośnie p.aca d!a dusz z ambon i z pism

rozbrzmiew a co chwilę słowo otuchy i nadziei.

Nestor episkopatu piU sieg) pi3ze go ącw wezwa

nie do narodu polskiego, w tym duchu jawią się

odrębne i zbiorowe listy episkopatu; ducliowień

atwo wszystkich trzech dzielnic wydoje w tym

duchu zbiorowe wydawnictwa. Nit ma fcąln cxy

w obozie Legionów, czy w barakach uchodź :ów,

esy w epidemicznym szpitalu, gdzieby zabrakło

kapłana polskiego, z pełną ś isiętej ofiarności u

dugą. Narzucamy tytko ezk’cowo pewne szcze

góły — na więcej s?.mo społeczeństwo cod utn

nie patrzy.

Prócz pomocy moralnej i religijnej przychodzi

także katolicyzm Poiscs w tej chwili e pomocą

ekonomiczną. Wspomniel śmy już o daninie pi

pieskiej i o składce c ałeg » świata katolickiego

Oczywiście, że przy tym fakcie nie przywiązuje

my uwagi dn ilości, aló tio szlacbetncgi sei;ea.

D) czego jednak miarę przytażyć możemy, t-) d

wybitnego udziału duchowieńs wa polskiego w sa

roopo.mocy ekonomicznej spnłeczeństwa. We w szy

stkich trzech dzielnicach udział ten jest bardzo

zoac?ny. Na czoło tego ruchu wybija się dzia

łalność Księcia Biskupa krakowskiego, który,

przez śmiałą inicyEtywę i założenie swego komi

tetu, wprost o!brsymie dla całego narcdu zgbIu

gi w lej mierze położył. Uratowanie tysięcy

przed głodem, merem , nędzą i strasznymi skut

kami nędzy wytężona praca nad zapewnieniem

narodowi na,istotniejszych warunków bytu, po

łączona z wysiłkami, celem unormowania życia

w pokrewnych dziedzicach, to czyn katolicyzmu

polskiego w tej chwili wielki, n a przyszłość

w skutkach bardzo doniosły.

Co jeszcze przynosi dzisiaj katolicyzm Polsce?

Jeżeli jeszcze nie p rzy niósł w pełni, to przynieść

musi wkró.ce silę społeczną i polityczną. Stan

społcczoy i polityczny Polski, raczej stan opinii

pohkiej politycznej, przedstawia w tej chwil*

obraz nad wyraz bolesny. Obcy już nas za to

potępili Polak patrzący na wszystko z bllBka i

dokładnie, a więc głębiej, niety!ko, źe stanu tego

potępić nie może, ale nadto musi go usprawie

diiwić. Tak jeat, bo inaczej być nie mogło, bo

wiele przycsyn, od n?s nie zależnych, na stan

ten się złożyło i z nieodzowną konieczne ścią go

wytworzyły. Za wazelbą cenę oszczędzić sobie

*nosimy szczegółowfgo *oztrząsania tego stanu

Zre?ztą, wystarczy ogólnikowo zaznaczyć, że

wielka chwila obecna zastała większość narodu

nieprzygotowaną, bez jednomyślności i bez de

cyzyi czekającą biernie na to, co losy przynio

są. A że dzisiejszy świat jest taki, żo za darmo

ikt nic nie daje, więe chwila, prsez pokolenia

całe wyczekiwana, która już może nigdy nic

wróci, gotowa przejść nad uatzemi głowami bez

donioślejszego skutku. Być może, że stanowisko

wyczekujące pewnych kół jest w tej chwili u

zasaduione, znając jednak stosunki, b ać się mo

żna. by nie p z-nstało ono i wtedy, gdy go już

nic uspraw iedliwiać nie będzie.

Czy jest jak aś Bila, któraby to społeczeństwo

z martwoty" wyiuazyła, któraby wyperswadowała

wielu, żo nad wszystkie kombinacye jeat wyższą

jednomyślnieść, że interes p artyjny i osobisty

trzeba poświęcić interesom ogółu, że naw et z pe

wnych interesów dzielnicy trzeba na chwilę zro

bić ofiarę dla interesów narodu — że w takiej

chwili nie jest czas na sympaiye i antypatyc,

choćby najsłuszniejsze, ale żo nad wszystkiemi

uczuciami i nastrojami winien zapanować rozam,

że, przt dewszystkicrn każdy, w miarę swych

sił, wiuie:i porzucić bierność i wziąć się do czy

nu i to do każdego godziwego czynu, który s tą

sprawą jest związany. Czy jest tak a siła?

Nad wszystkie siły świata jest wyższą siła

sumienia, stojąca w zakresie działań i wpływów

katolicyzmu. On cmjn ość Eumiema budzi, on su

mieniu obowiązki i pobudki tb?wiązków wska

zuje i 3ii d r spełnień a tych obowiązków udsiela.

Coraz mniej już dzisiaj łudzi na święcie, któ

szyby się łudzili, że sumienie odnosi się tylko

do spraw osobistych, że niedbalstwo w spiawach

społecznych i narodowych nie obciąża sumienia.

Zwłaszcza, jeżeli chodu, o wydźwignięcie z nio

woli narodu katolickiego, który w tej mew*li

n ieylk o swoje dziejowe posłannictwo katolickie

zatraca, alo w s mej swojej wierze katolickiej

i swojem zdrowiu morplueai ustawicznie jest za

grożony i w niej ciągłe, nieobbczone wprost,

straty ponosi — w takiej sprawie obowiązek

eunienia jest jasnym ponad wszelką wątpliwość

Jeżeli, *asniera wszystkich moralistów, poseł,

wstrryT.ująęy się od głosowania w parlamencie

i sprawiający przez to, że przechodzi ustawa

zła lub upada dobra, temsamem popełnia wy

stępek — cćż w tym wypadku powiedzieć?

W tej chwilt wystarczyć musi takie, tylko

ogólne, postawienie tprawy. Zresztą chodzi o

sprawy takie, że nepidobieństwem by głos su

mienia każdemu Polakowi reszty nie dopowie

dział. W tym chaosie, jaki nas otacza, w tem

obecnem pogm atwaniu faktów i poglądów, w tej

niepewne ści wypadków przy st łych, nic łatwiej*

»*ojo, jak ttracić jasne zdunie o sprawach naj

jaśniejsz.cb, o tych nawet sprawach, c» do któ

rych dotychczas w Polsce nie było najmniejszej

różni,-y zdań. Ale w tem właśnie ogromna w ar

tośe katolicyzmu, że w każdej chwili podaje za

sady wyższo nad każdą chwilę, a raz objaśniw

szy rozum, żąda posłuszeństwa od woli, za każ

dą cenę1 be* względu na jahiekalwiek koterye i

stosunki. Każdy, kto daną prawdę w świetle za

sad katolickich przntł, mu« ją głosić i za nią

bezwzględnie iść — in aczej, jeżeli milczy, to

czuje wyrzut, źe je-st ,niemym psem" — jeżeli

inaczej (!ziała, to zarazem wie, że popełnia aie

uczciwość waględem siebie i społeczeństwa.

Ta siła prawdy katolickiej dała nam Skargę i

te same prawdy, które Skarga głcsił, są ważne i

na dzisiejszy dzień. W świetle słów Skargi jest

jasnem, że każdy, kto dzisiaj tendencyinie rozbi

ja jednomyślność, kto uprawia prywatę, dzielni

cowość, kto wbrew roit,umowi kieruje s:ę swemi

aniraozyami, kto zwłaszcza guuśaieje tam, gdzie

działać trzeba i kto innych od działania wstrzy

muje, ten pope’nia względem Boga i narodu wy

stęnek. Ta siła katolicyzmu może chybić skutku

awego na jednostkę, b( człowiek ma woluą wo

lę — ale nio może chybi« w działaniu swcjem

na ogół. Z razu dzi?ła o r a zwolna, ale działa

stale i silnie — i niedalekim oby ba jest dzień

w którym poznamy, że katolicyzm i tę siłę nam

przyniósł.

Problemy gospodarcze.

Wiedeń 10 lutege.

Rząd a urzędnicy.

—

Nafta a waluta.

—

Centralna

Europa. — llaudel zbożewy, czy monopol?

Urzędnicy państwowi w Austryi złożyli dowód

niezwykłej abnegacyi. Mimo, żo od wybuebu

wojny wszystkie artykuły codziennej pot, zęby

dwu i trzykrotnie pod:ożały, z łona związków

urzędniczych nic wyszedł ani jeden głos skargi,

ani jeden głos Eniecbę lenia. Na tem większe u

znanie zasługuje miuister skarbu, który bez ze

wnętrznego na por-i z własaoj inicyatywy, w ła

;nach możne ści przyszedł urzędnikom z pcmocą

Prryznana pomoc nie jest aai sbyt wysoką

ani zbyt drobną. Z ogłoszonych cyfr samo z sie

bie wyłania się umotywowonie Zbyt ssczupłs

pomoc chybiłaby celu; c3 obfitą nie starczyłoby

środków. W czas e wojny bsidy musi s:ę w wy

datkach ograniczyć, m urzą więc i urzędnicy.

Szło jednak o to, by to ograniczenie nio sięgało

poniżej koniecznego m in im u m egaysfencyi, a

:en cel minister osiągnął. Weźmy p rzykład : śre

dni urzędaik, żonaty i ojcisą trojga dzieci, ttrzy -

muje dodatek miesięciny » wysokości 50 kor

Ta kwota z pewnością różnicy w cenach targo

wych me wyrówna. Mięso podrożało o S00 pr.,

-mąka, ryż itp. również, para bucików, która

przed wojną kosztowała 12 do 15 kor., dziś ko

sztuje 40 itd, Doszło do tego, źe taka rcdz’na

urzędnicza musiała się zupełnie obywać bez mię

sa, Za 50 k. mics:ęcznic dostać można 8 do 9

kilogramów mięsa, co dia rodziny o 5 głowach

umożliwia już przygotowanie mies ęcznie 8 do

9 mięsnych obiadów. Powtarz;am: biednie i cia

sno będzie urzędnikom i nadal, ale przecie lepiej

-,iż przedtem. Stopniowanie dodatków według

stanu familijnego, jast z pewnością pożądaną

nowością

Państwo płaci z jednej strony urzędnika we

dług jego pracy i kwalifikacyi, z drugiej jednak

powinno wchodzić także w jego osobiste potrzeby.

Nie może i nie powinno państwo żądać od urzęd

nika by — skoro nie ma odpowiednich docho

dów — zrezygnował z żony i dzieci; przeciwnie

obowiązkiem państwa jest popierać zazładanie

og isk domowych. O zrozumieniu tego obowiąz

ku świadczy forma ministeryalnego rozporzą

dzenia. Spodziewać się rależy, że wnet ukaże

się podobne rozporządzenie także dla u zędników

kolei państwowyeb, a i władze autonomiczne nie

powinny pozostać w tyle.

W ostatnich kilku dniach kurs waluty aus!rya*

ckiej dość znacznie tię poprawił Obok innyefa

oki bcznośr-i wpłynął na to zawarty właśnie u

feład pomiędzy rządem Łoatryaekim a niemiec

(31)

PAW EŁ BOURGET.

,-?lony wojny.

(Dckończenie).

Streśćmy więc fakty, które udało mi się stwier

dzić obserwacyą, jako szereg spostrzeżeń. Ugru

pować się one dadzą jako dwie równolegle kate

goi-ye zjawisk.

Z jednej strony widzimy człowieka niepospoli

tego, jakim był Ortegue, wyposażonego w niezwy

kłe zdolności umysłowe, obsypanego hojnie wszyst

kimi darami losu. Śmierć staje nagle przed nim,

jako konieczność. Przyjmuje ją na podstawie pe

wnej z góry powziętej doktry ny, do której wszak

że nie umie się przystosować. Śmierć jest w jego

przekonaniu bezwzględnem unicestwieniem całej

jego psychiki intelektualnej. Zostaną po nim

wprawdzie uczniowie, którzy przedłużą niejako

jego działalność i chorzy, którym zdrowie przy

wrócił; pamięć jego nie zginie, ale cały bezcenny

dorobek pracy duchowej jego myśli, cały skarb

nagromadzonych refleksyj i ta zdolność zespole

nia własnej osoby z prawami odwiecznemi, które

poznał, wszystko to roztopi się, rozpłynie w ot

chłanuej nicości. Jest to absolutny rozpad osobo

wej jego istoty. Przyjmuje w końcu ten stan rze

czy z pewną naw et patetyczną wielkością, ale

w wielkości tej tkwi tylko spiorunowana otrzy

manym ciosem rezygnacya. Umysł jego ugina się

przed koniecznością gestem bezradnej rozpaczy,

pod naciskiem lui-zmożonej siły, tem potworniej

szej w jego oczach, że wytworzyła go po to tylko,

aby go teraz zgnieść.

Tak przedstawia się wypadek pierwszej kate

goryi.

Przejdźmy teraz do drugiej. Le Gallic, to czło

wiek czynny w skromnym zakresie. Jego ducho

wy światopogląd jest również skromny, a przy

najmniej uchodzi za taki, bo nie wytworzył sobie

sam swej doktryny, lecz przejął już gotową, za

co Ortegue go lekceważy. Czy pogarda ta jest

słuszną? Le Gallic wnosi bezwiednie do swego

pojmowania życia sumę odwiecznego empiryzmu.

Przed nim także staje nagle konieczność śmierci,

ale tradycyjna jego doktryną pozwala mu nie

tylko przyjąć tę konieczność, ale i znaleźć w niej

podnietę do nowego Wysiłku duchowego, nową

sposobność do wzbogacenia siebie i innych.

Psychika jego uczuciowa godzi się z doktryną,

która pozwala mu cierpieć celowo i ofiarować

cierpienie swoje i skon, jako ofiarę, która odbije

się na innych, przyniesie korzyść tym , których

kocha. Psychika jego umysłow’a godzi się z nią

również, co sam stw’ierdza, mówiąc o swem zba

wieniu. Bo i czemże jest zbawienie, jeśli nie u

trzymaniem p rzy życiu najlepszej cząstki naszego

jestestw’a ? To też rezygnacya jego jest wr grun

cie radości, entuzyazinem, miłością. Gdzie tamten

słabnie, 011 zwycięża i tryumfuje, gdzie tamten

przeczy sam sobie, on stwierdza swą indyw’i

dualność. Dla takiego Ortegu’a śmierć jest wy

padkiem rówuającym się katastrofie, złośliwą pu

łapką i niedorzecznością, dla Le Galliea to tyłko

ostateczne dopełnienie życia.

Jaki stąd wniosek?

Oto, że wybierając pomiędzy dwoma hipote

zami, których stosow’anie w praktyce miąjein spo

sobność oglądać z bliska u tych dw’ćflL W iz i, j e

dna jest zdatna do zużytkowania, druga nie. Ro

zumiem sam, że konkluzya ta jest tak niezłożo

na, że się może komuś w’ydać błahą; ale to już

wypływ’a z pokroju mego umysłu, -V takiej prze

dewszystkiem szukam. Przyzw’yczajony do p rakty

ki klinicznej, uważam zastosowanie danego śro

dka w praktyce za jedyny dow’ód, stw’ierdzający

trafność danej teoryi. \V medycynie uznaję za

prawdę jedynie tezę sprawdzoną, to jest działa

jącą w’ praktyce, słowem eksperymentalną. Z te

go punktu widzenia, jakkolwiek może się to ko

muś wydać dziwnem, stanowisko takiego Le Gal

lic bardziej jest naukowe niż Ortegu’a, bardziej

zbliżone do zasady Magendiego. Ten ostatni, po

kazując pewne doświadczenie Tiedemanowi, usły

szał od niego zarzut: ,,A prawo Richeta?" —

,,Cóż mię obcbodzi to prawo — odparł n a to

Magendie. Widocznie ono się myli, skoro dośw’iad

czenie moje inówi inaczej".

Streszczając raz jeszcze analizę z w’y nikó w

mego doświadczenia, wyciągam z nich jeszcze

nowy wniosek. Śmierć niema sensu, jeżeli jest

tylko końcem w szystkiego; posiada przeciwnie

głębszy sens i znaczenie, jeżeli jest ofiarą. Mó

wiąc nawiasem, ofiara poniesiona musi mieć także

swój sens, g łębszy i zrozumiałe znaczenie. W po

szczególnych w’ypadkach takiego na przykład De

lanoe, lub Duioura, którzy oddają życie swe za

ojczyznę, w okopach strzeleckich, sens tej ofiary

jest całkiem jasny, a suma ich poświęceń stanowi

o wartości wojska. Z drugiej strony jednak, jest

to pośw’ięcenie teraźniejszości na rzecz przyszłości

a skądże przyszłość przychodzi do tego, aby po

siadać takie przywileje?

Przyczyną jest tu kategoryczny imperatyw, wy

dany nąip przez .sumienie, )t: órę s;amo odbieta go

skąćiikgL Ale dkąd 11 ot() powracamy do pyłn

kim o dostawę nsfty. Rząd, względnie odbcnzy

trarnia naftowa w Drchobyctu, dostawi rządowi

oicmieckieiBU do końca marca b. r. 6600 wago

nów nafty, a to w mulej więcej w równych mifr

sięcsnych transportach. C :ła dostawa przeznaczo

na jest na potrzeby państwowe, a obok tego

spodziewają s’ę znacznych dostaw z Austryi na

cele prywatne. Znaczne, w niemieckiej walucie

płatne z tego tytyłu kwoty, *prawiły wzmocnienie

się kursu waluty austryackiej. Dodać także na

it ty, że odbenzyniarnia rckwiruje dla siebie 25

procent produkcyi ropy, kiedy 75 procent poso

eta e dla wolnego handlu. Cena w wolnym han

dlu obniżyła się o kilkadziesiąt halerzy poniżej

ceny przyznanej producentom przez rząd.

liby handlowo przemysłowe w Austryi pierwsze

powołane są do wyrażenia opinii o projektowa*

nem w lej czy owej fjrm ie zbliżeniu się gospo

darczem monarchii do c esarstwa niemieckiego.

Pierwsza, jak wiadomo, głcs zabrała Izba h an

dlowa pragska. Opinia tej Izby jest całemu pro

jcktowi bezwzględnie nieprzychylna, a dodać na

leży, ża niemiecka mciejBzofić Izby również się

do tej opinii przychyliła. Diuga z kolei gł s za

brała Izba handlowo-przemysłowa w Bożen, która

przeciwnie z en!usyazmem niemal projekt po

parła. Izba w Bozon nietylko domaga s ę zasa

dniczo zbliżenia, fle jasno i dobitnie określa naj

dalej idącą formę tego zbliżenia, to jest żąda

zupełnej unii celnej. Izba w Bozcn ma jcdnab

zupełnie odrębne gospodarcze stanowisko (p po

wodu, że nic oglądając się na względy polity

»znc, już ze względów czysto gOBpodarczych unia

celna przedstawia dla jej okręgu wielkie korzy

ści. Przemysł w tym okręgu jtsć bardzo niezna

czny, dla ebfitej z;ś produkcyi owoców i wina

Niemcy byłyby n ajbardziej pożądanym targiem.

Bardziej już zastanawia przychylna dla ncentral

nej Europy" opinia Izby handlowej w Grzcu.

W tyra wypadku zdaje się, żo znaczną rolę ode

grały względy polityczne. Inne Izby jeszcze *ię

nic oświadczyły. Bardzo uwagi godnem będzie

stanowisko Izby handlowo prremysłowej w Li

bercu, bo z jednej strony jest to okręg najbar

dziej przemy(łowy w Austryi, z drugiej z«ś

w skłsd Izby wchodzą wyłącznie narodowcy nie

cniecey. Z naprężeniem oczekują z powodów po

części analogicznych także opinii Izby jemeń skiej

Konceutracya bad!u zbożowego w ręku spółek

publicznych sprawiła, że liczna rzesza kupców

i pośredników w handlu zbożowym znalazła Bię

bez zarobku. Onegdaj n a posiedzeniu giełdy to

warowej wiedeńskiej omawiał te stosunki orczy

dent tej giełd,y p. von Schoeller, doszedł jednak

do wuiosku. jak zawsze, *byt optymistycznego.

P, Schoeller, szef jednej z największych firm

austryackich, stw:e:dziwszy smutne dzisiejszo sto—

BunUi, na pocieszenie przedstawił słuchaczem

wielce ponętny ohraz przyszłości, który wątpię,

by mógł *ię ziścić. Wojna — zdaniem p. Scboel

!era — dostarczyła dowodu, żo woluy handel zbo

żowy jest dla życia gospodarczego państwa Die

zbędnym. Państwo przekonało się, że handel zbo

żowy prowadzić może jedynie fachowy kupiec

i pośrednik, znający stosunki konsumcyi i osoby

producentów i cn jeden zapewnić może handlowi

odpowiednią organizacyę, zaopatrzyć w zboże

młyny, rolnika w karmę bydlęcą itd. Czyż isto

tnie takim jest rezultat wojennego doświadcze

n ia? Zdaje mi s;ę, że przeciwnie, handel *bożo

wy zgoła nie dopisał i dlatego właśnie państwo

*aiąć musiało miejsce kupców. Nie producenci

podnosili w nadmiar cenęzbjża, jeno kupcy, bądź

to licytując Bię nawzajem u producentów, bą^ź

też gromadząc zakupione zboże i wywołując sztu

czną haissę . Gdyby kto przed kilku jeszcze lata

wystąpił z prc-jektera *monopolizowania handlu

ibożowego, okrzyczanoby go za fantastę; ddś

właśnie niedomagania w handlu zbożowym spra

wiły, że projekt sam z siebie się narzucił, a i gól

przychyln"e go p rzyjm uje

monopol bowiem u

ehronił konsumcyę przed zamierzonym lub przy

padkowym wyzyskiem.

1 Ziemie polskie.

Komisye szacunkowe w Królestwie.

Z Piotrkowa donoszą:

Na wniosek głównego Komitetu ratunkow ego

w Lublinie i za zgodą jenerał gubernatora ziem

okupowanych przez wojska austro - węgierskie

ustanowione zostały homisye dla ustslenia i osza

cowania strat, poniesionych wskutek wojny po

wBiach i mniejszych miastach. Każdy z referen

tów dobiera sobie po dwóch członków według

swego wyboru z ludzi cieszących się w gminie

zaufaniem. Ponieważ ustaleuie i oszacowanie

strat może być dopełniono tylko za zgodą po

»zkcdowanego, p rteto konicczaem jest, aby k a

żdy życzący sobie ustalenia i oszacowania po

niesionych strat, zg kmł aię do właściwej kcmf

syi mie scowej gminnej, która udzieli mu wszel

kich potrsebnycb inforoiacyj.

Ustalenie i oszacowanie strat odbywa eię na

koszt poszkodowanego, przyczem opłaty (e mu

szą być wniesione do miejscowej komisyi gmin

nej jednocześnie z deklaracją o stwierdzenie

tych strat, za pokwitowaniem. Opłata wynosi:

l) Od właścicieli posiadłości na w si: 15 kop.

rd morgi całego obszjru, należącego do danego

właściciela lub 8 rb. od każdego tysiąca strat

przez komisy§ gminną stwierdionych, a to w za

leżucści od tego, która z tych dwóch cyfr oka

że się mniejsza, jednakże opłata ta w każdym

razie nie może być tr,niejsza, niż 2 rb., z wy

lątkiem wypadków, zasługujących na apecyalne

uwzględnienie. 2) OJ osób poszkodowanych,

mieszkających na wsi, lecz nie posiadających

tam właaności, wynosi 8 rb. od 1 0 0 0 rubli strat,

stwierdzonych przez komisyę; opłata ta w ża

dnym wypadku nie mcże wynosić mniej, niż

50 kop.,

z uwzględnieniem wyjątkowych wy

padków.

Ponieważ jest rzeczą do przewidsenia, że zwła

szcia nieoświecone warstwy ludności, będą sce

ptycznie zapatrywać się na całą sprawę ustale

nia strat i będą stawu ć pytanie, czy nspewno

straty zwrćcoue im będą, przeto wszyscy światli

bywatele nasztgo kra u powinni postawić sobie

za cbo wiąz :k obywatelski wyjaśnić tę sprawę

nieuświadomionym i użyć wszelkich możliwych

starań, aby ludzi do rejestracji swych strat na

kłonić. Pierwszym wstępem do zwrotu strat wo

jennych jest absolutnie wiarygodne strat tych

opisanie i oszacowanie. Rzeczą jest zupełuie ja

sną że, gdy kiedyś n a kongresie pokojowym

sprawa odszkodowania strat wojennych będzie

*’osi zą-aną, wtedy postawione będzie na pierw*

*zem miejscu pytanie, czy i przez kogo straty

te w naszym k raju ustalone zostały, n a jakich

podstawach i na jaką obliczono je Bumę ? im

więcej poszkodowanych osób rcjeetracya obejmie,

tem bardziej dokładna będz;e odpowiedź, W iu

nych pańitwach rząd zajął się ustaleniem sLrat,

poniesionych przez ludność wskutek wojny, tsk

postąpiono we Francyi, Galicyi, w Prusach Wscho

dnich, u nas m y sami musimy spełnić to zadaoie

z p: mocą sił społecznych i z inicyatywy społe

cznej, gdyż pomoc rządową należy uważać za

wyłączoną. Przeprowadzone przez nasze k omisje

ustalenie i oszacowanie strat ma charakter pry

watny i nic *tanowi tytułu prawnego do żądania

cdizkodo wania od obecnego zarządu wojskowego,

stanowi jednak jedyny wiarygodny sposób u sta

lenia strat, które w ten lub inny sposób, wie

’zymy, muszą być kiedyś po wojnie uregulowano.

Komisy o takie już istniały, lecz dane ich mogą

być nie brane pod uwagę, tylko obecna komisya

będzie raz jcazczc szacować st aty, należy więc

poddać je oszacow aniu.

Polacy w Rosyi.

Petersburgski ,,Głos Polski* douod pod datą

30 zm.:

,Napływają do Rady ministrów opinie poszc e

gólnrch urzędów w sprawie wniosku Koła pol

skiego o zniesienie ograniczeń Polaków w ceuar

si.w e i w t sw. kraju zachodnim Chariton jw

(prezes Izby państwowej obrachunkowej) nie o

nia, jakie rzuciła mi p, ni Ortęgue: skąd? A na

stępnie są wypadki, w których ofiara ponie

siona nie da.je bezpośredniego rezultatu , a isto

ta , dla której poświęcenie było dokonane,

nie wie o niem. Pani Ortegue wprawdzie zna

lazła się na czas u wezgłowia sw’ego kuzyna,

aby usłyszyć z ust jego, że oddaje życie swo

je dla niej, ale mogła też nie dow iedzieć się

o tem. Codziennie dowiadujemy się o śmierci

żołnierzy, którzy zginęli, oddając życie ża to

warzyszy broni, którzy mogą o tem nie wie

dzieć i mogą nawet zginąć mimo to. Nie mniej

przeto ofiara miała miejsce. A by więc ofia ra miała

sens i znaczenie, musi być ktoś w braku ludz

kich świadków, kto wie o tej ofierze i zachowa

w pamięci czyn człow’ieka, który się poświęcił za

drugiego człowieka, mimo że tamten o nim nie

wie. Jeśli nie istnieje taki świadek nieznanych

ofiar, to i ofiary te jakby nie istniały, a przecież

wszystko w nas buntuje się przeciw’ takiem u po

stawieniu spraw’y. Z drugiej strony teu św’iadek,

ta św’iadomość, to sumienie, które sądzi czyny i

przechowuje o nich pamięć, nie zostało odkryte

w świecie fizycznym. Czy stąd mamy wniosko

wać, że ono wcale nie istnieje, ozy przeciwnie

jest to dowód, że doświadczenia fizyczne nie w y

czerpują całej sumy realnych zjawisk?

Przypomniałem sobie zdanie, jakie wypow’ie

dział raz w mojej obecności uczony am erykań

ski fizyoiog, Wiliam James, jeden z najszerszych,

a jeduocześnie najściślejszych umysłów, jakie

spotkałem, liczący się przytem niezmiernie ze

znaczeniem faktu.

,,Wierzę - rzekł on - że

przez obcowanie z ideałem, wstępuje na świat

,now’a energia, która daje początek nowy’m zja

wiskom". Co rozumiał przez id eał? Siłę, skoro

jest

źródło świadomości, a więc je st świa

domość, źródło miłości, a w’ięc jest miłość. Nie może

też istnieć w pochodnych formach, coś, co nie

istniało zasadniczo w ich pierwobycie. Ten sam

Wiliam James mówił jeszcze o wyższej naszej

psychice, ,,że jest o na częścią składow’ą czegoś,

co jest większe od niej, ale jest tej samej natu

ry", czegoś, co działa we wszechświecie na ze

wnątrz nas i może nam przyjść z pomocą.

—

Ależ to początek naszego ,,Credo", zreda

gowanego tylko w innych słowach — rzekł na

to ksiądz Courmont, skorom m u powtórzył te

zdania Wiliama Jamesa.

,,Wierzę w Boga Ojca

Wszechmogącego", a więc w coś większego, a

tej samej natury, i co może nam przyjść z po

mocą. Wiliam Jam es mówi o nowej energii, któ

ra zstępuje n a świat, a cóż innego twierdzimy

powtarzając ,,Zstąpił z niebios dla nas"?

Słucham tych słów księdza i nie mogę mu za

przeczyć, odkąd byłem świadkiem śmierci Erne

sta, Le Gallic i Ortegua, odkąd widziałem bogac

two i pełnię duchową pierwszego tego zgonu i

rozpaczliwy stoicyzm drugiego, tak *da się obna

żony z wszelkiej pociechy. Nie mogę mu prze

czyć, że tak rzekę eksperymentalnie, wtedy tak

że, gdy mając zapewne na myśli niepokój du

chowy pani Ortegue, a może i mój, bo jest dość

przenikliwy, aby go dostrzedz, pow’iada:

—

Biedne biedne dusze współczesne. Z jakim

że bólem szukają prawdy, która jest tuż przy

nich. Ale nie jestże już ten sam ból poszukiwa

nia m odlitwą? Bóg jest najbliżej nas w chwili

właśnie, gdy odczuwamy brak Jego.

.CZAS" wychodzi dwa razy dziennie, a r:anowiele: e godzinie S ran« i o godzinie S popołudni«.

Wrnner wieczorny 10 hal., ranny 10 hal.

PRENUMERATA WYNOSI:

na cały rok na kwartał na 1 miesiąc

W Krakowi« w m i e j s c u .........................................................

36 koron

Bkor. -

i|3kcr. -

Ł»

* od n os ze nie m do d e m u .............................. i 42 koron 10 kor. 50

3 kor. 50

Pocztą w A u s t r o - W ę g r z e c h ............................................................... 42 korón 10 kor. 50 h. 3 kor. 50

Pocztą z dwukrotną w y s y ł k ą .......................................................... 48 koron 1 2 k o r . - u . 4 k o r . - h a L

».

w p ań st wie N i e m i e c k i e m .................................................. fi 48 koron 12 kor. -

4kor. -

nar.

W innych p a ń st w a c h ............................................................................j| 60 koron 15 kor. —

’l5 kor. —

Prenumeratę przyjiTui|ą: Administracya Czasu w Krakowie i urzędy pocztowe. M!e scową pre

n u m e r a tę k/ięg. b. A. Krzyżanowskiego, handle: St. Karlińskiego, trafika w Sukiennicach, Biuro dziso.

opcasa i K,alomonowej, Pupczyc ulica Jagiellońska, Gl. Trafika, Bracia’ Hildowio ul. Kaarmelieka.

J,?..*=*

,,c" *

i e*ł *L* nabyclaw biurach dzień. S . Sokołowskiego, A . Olszewskiego, K. Buchstaba, na slacyach

ł T* rnow,1** "* « zow ie , Jaśle, Howya Sączu na peronla w księgarni kolejowej, tudzież na Innurli

ró w n iejszych stacjach u p o r!ye riw kniejowych, księgarnia Podhalańska Zakopane, księgarnia Chodakowskich

. *noomierz, Głowna c. k, traiika Lublin, Główna c. k. traiika Radom, Agencja dzienników Maryl Kiebabczy K!lice ,

księgarnia J, Masłowskich Miechów.

Ceny ogłoszeń: od wierna petitem za pierwszy raz 20 hal., zakażdynastępny po 15haL: układ tabe

laryczny. cyfrowy, *komplikowany, pierwszy raz 40 haL, następny po 16 haL N ad e sła n e I N ek r o l

;

ediw«jBca wiersza drukiem petit. 60 h al . zakażdy raz. G ło sy pub licz n o ści po 2 kor.; konnelkatyhandlów«

pokrorucai po dnale ekonomicznym; komunlkalyprywatno, śluby, zaręczyny itp.po lkor.od mh ,j?cawiersza.

Ogłoszenia I prenumeratę przyjmują: we Lwowie biura dzienników St. Sokołowskiego, A.

Olszewskiego, K. Buchstaba; w Jarosławiu Biuro dzienników; w Podgórzu Poturalskb w Prze

myślu A Juszyński księgarnia i E. Billet; w Rzeszowie M. W eintraub; w Stanisławowie Jasiel

ski i Sp.; w Tarnowie M. Rockach, O. Haut; w Tarnopolu Komaniewski; w Paryżu wyłączni«

p, W . Raczkowski, 14 Cite de Trevise; w Wiedniu Haasenstein fi Vogler, R. Mosse(takie we wszyst

kichfiliach): Ii. Schalek, M. Duke=, E. Braun, J. Danneberg, Bock fi Herzfeld, H. Friedl (tylko pre

num eratę H.Goldachmiedt fiComp.),M.Per!es; w Frankfurcie n. M. G . L. Daufae fi Comp.,w Pradze

czeskiej Fr. Hovorka. Listy z pieniądzmi i przekazy pieniężne na prenum eratę i ogłoszenia przyj

mujeAdministracya Czasu w Krakowie. Reklamacyc nieopicczętowane nie podlegająopłaciepocztowej.

Listów nieopłaconych ni« przyjmuje się. Rękopisów nadsyłanych mi* zwraca aly.

W * Za każdą znlaaą *dresu *spłaca ałą 41 fcaL ”W I

ADRES REDAKCYI: ul. Sw. Tomasza Nr *2. -

Telefon W» RA

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Pobieranie pliku

Pobieranie pliku

Usuwanie komentarza

Wyszukiwanie zaawansowane

Zgłaszanie błędu